Mısır nasıl dünyayı ele geçirdi - Chris Kniesly

Tüm dersi görüntüleyin: https://ed.ted.com/lessons/how-corn-conquered-the-world-chris-kniesly

Mısır şu anda küresel mahsul üretiminin onda birinden fazlasını oluşturuyor. Ekili mısırların %99'undan fazlası birebir aynı: 2 numaralı sarı mısır. Bu, insanların gezegende başka herhangi bir bitkiden daha fazla 2 numaralı sarı mısır yetiştirdikleri anlamına geliyor. O hâlde bu tek bitkinin bu tek çeşidi nasıl tarım tarihinin en büyük başarı hikâyesi hâline geldi? Chris Kniesly bu harika mahsulün yükselişini araştırıyor.

Artrake Studio tarafından yönetilen Chris Kniesly dersi.

Mısır şu anda küresel mahsul üretiminin
onda birinden fazlasını oluşturuyor.

Sadece ABD'nin Almanya'yı
kaplayacak kadar mısır tarlaları var.

Ancak yetiştirdiğimiz
diğer mahsuller çok çeşitli olsa da

ekili mısırların %99'undan fazlası
birebir aynı: 2 numaralı sarı mısır.

Bu, insanların gezegende
başka herhangi bir bitkiden daha fazla

2 numaralı sarı mısır
yetiştirdikleri anlamına geliyor.

O hâlde bu tek bitkinin bu tek çeşidi

nasıl tarım tarihinin en büyük
başarı hikâyesi hâline geldi?

Yaklaşık 9 bin sene önce,
aynı zamanda darı da denen mısır

Mezoamerika'ya özgü bir ot olan
teosinteden ilk kez yetiştirildi.

Teosintenin kaya gibi tohumları
neredeyse hiç yenilebilir değildi

ancak lifli kabuğu çok yönlü
bir malzemeye dönüştürülebilirdi.

Sonraki 4.700 yıl boyunca
çiftçiler bitkiyi daha geniş koçanları

ve yenilebilir çekirdekleriyle birlikte
temel bir mahsule dönüştürdü.

Mısır, Amerika kıtalarında yayıldıkça
önemli bir role büründü,

birçok yerli toplum, tarımı yaratan
tanrıça olarak "Mısır Ana"ya taptılar.

Avrupalılar ilk kez Amerika'ya
vardıklarında garip bitkiden çekindiler.

Birçoğu, Mezoamerikalılar
ve kendileri arasındaki

fiziksel ve kültürel farklılıkların
kaynağı olduğuna bile inandı.

Yine de

Amerika toprağına Avrupa mahsullerini
ekip biçme çabaları çabucak başarısız oldu

ve oraya yerleşenler beslenme biçimlerini
genişletmek zorunda kaldılar.

Mahsulün tadını aldıktan sonra mısır
kısa bir süre sonra Atlantik'i geçecek

ve çeşitli iklimlerde yetişme kabiliyeti

onu birçok Avrupa ülkesinde
popüler bir tahıl yapacaktı.

Ama yeni kurulan ABD,
hâlâ dünyanın mısır başkentiydi.

1800'lerin başlarında
ülke genelinde farklı bölgeler

boyut ve tat açısından
çeşitlilik gösteren türler üretti.

Ancak 1850'lerde bu benzersiz çeşitler
tren makinistlerin paketlemesi

ve tüccarların da
satması için zor hâle geldi.

Chicago gibi demir yolu merkezlerindeki
ticaret merkezleri mısır çiftçilerini

tek tip hâle getirilmiş
bir mahsul yetiştirmeye teşvik etti.

Bu rüya en sonunda James Reid'in
sarı mısırının Mavi Kurdele'yi kazandığı

1893 Dünya Fuarı'nda fark edilecekti.

Sonraki 50 yıl boyunca sarı mısır
ülkeyi kasıp kavurdu.

İkinci Dünya Savaşı'nın
teknolojik gelişmeleri sonrasında

makineleşmiş biçerdöverler
geniş ölçüde yaygın hâle geldi.

Bu, daha önce elle ekip biçmenin
tüm bir günü alan bir yığın mısırın

şimdi sadece 5 dakikada
toplanılması anlamına geliyordu.

Diğer bir savaş zamanı teknolojisi olan
kimyasal patlayıcı amonyum nitrat da

aynı zamanda tarımda yeni bir hayat buldu.

Bu yeni sentetik gübre ile birlikte
mahsulleri dönüşümlü olarak ekme

ve topraktaki nitrojeni
yenileme ihtiyacı duymadan

çiftçiler yıldan yıla yoğun
mısır tarlaları ekebiliyordu.

Bu gelişmeler, Amerikalı çiftçiler için
mısırı çekici bir mahsul yaparken

ABD tarım politikası,
yüksek satış fiyatı sağlamak için

çiftçilerin yetiştirebileceği
miktarı sınırladı.

Ancak 1972'de Sovyetler Birliği'yle büyük
çapta bir tahıl satışı için görüşülürken

Başkan Richard Nixon
bu kısıtlamaları kaldırdı.

2. Dünya Savaşı teknolojisi
ve bu yeni ticari anlaşma birlikte

mısır üretimi küresel bir olaya dönüştü.

Bu mısır dağları, birçok mısır
karışımına ilham verdi.

Mısır nişastası,
benzinden tutun tutkala kadar

her şey için kıvamlaştırıcı
madde olarak kullanılabilir

ya da yüksek fruktozlu
mısır şurubu olarak bilinen

düşük bütçeli tatlandırıcıya yapılabilir.

Mısır çabucak tüm dünyadaki en ucuz
hayvan yemlerinden biri hâline geldi.

Bu da ucuz et üretimi sağladı,

dolayısıyla mısır yemi
ve et için talep de arttı.

Günümüzde insanlar tüm ekili mısırın
sadece %40'ını tüketiyorlar,

geri kalan %60 ise tüm dünyadaki tüketim
ürünleri endüstrilerini destekliyor.

Yine de bu harika mahsulün
yayılımının bir bedeli var.

Küresel su kaynakları
mısır tarlalarından gelen

aşırı amonyum nitrat
yüzünden kirleniyor.

Bir bakıma yüksek et üretimi
yarattığından dolayı

mısır, tarıma bağlı karbon emisyonlarının
büyük bir kısmını oluşturuyor.

Yüksek fruktozlu mısır şurubunun kullanımı
diyabete ve obeziteye katkıda bulunuyor.

Monokültür tarımın artışı ise
besin kaynaklarımızı tehlikeli ölçüde

haşere ve patojenlere karşı
savunmasız bıraktı—

tek bir virüs, bu yaygın mahsulün
kaynağına hastalık bulaştırabilir.

Mısır, bir çalılık olmaktan dünyadaki
endüstrilerin ana elementi hâline geldi.

Ancak bunun bizi
bir sürdürülemezlik labirentine

sürükleyip sürüklemediğini
sadece zaman söyleyecek.