Como salvar unha lingua da extinción

Nos próximos 80 anos poderían desaparecer ata 3.000 linguas, o que practicamente silenciaría culturas enteiras. Nesta breve charla, o activista lingüístico Daniel Bögre Udell mostra cómo pobos de todo o mundo están encontrando novas maneiras de rescatar as súas linguas ancestrais e reconstruír as súas tradicións. Anímanos a todos a investigar as linguas dos nosos ancestros e afirma que "reclamar a túa lingua e aceptar a túa cultura é un xeito poderoso de ser ti mesmo".

As linguas non morren
de forma natural.

As linguas maternas abandónanse
por algún tipo de presión.

Moitas veces, a presión é política.

En 1892, un xeneral do exército dos EEUU,
Richard Henry Pratt

dixo que matar as culturas indíxenas

era a única alternativa
a matar as persoas indíxenas.

Dixo: "Maten o indio,
pero salven o home".

E, ata 1978,
iso foi o que fixo o Goberno.

Apartaron os nenos indíxenas
das súas familias

para levalos a internados
onde lles asignaban nomes ingleses

e os castigaban por falar a súa lingua.

A asimilación era un complemento
do xenocidio.

Hoxe existen 7.000 linguas no mundo

pero poucas
son recoñecidas polos seus gobernos

ou están presentes en Internet.

Para moitas persoas
da maior parte das culturas

a globalización
segue a ser profundamente alienante.

Supón abandonar a túa lingua
en beneficio da doutra persoa.

E se nada cambia

poderían desaparecer
ata 3.000 linguas en 80 anos.

Pero as cousas están cambiando.

Arredor do mundo, os pobos
están revitalizando linguas ancestrais

e reconstruíndo as súas culturas.

Polo que sabemos,
a reivindicación de idiomas

comezou no século XIX, cando,
co auxe do antisemitismo

as comunidades xudías
usaron a súa lingua ancestral, o hebreo

como método de recuperación cultural.

A pesar de non usarse
durante máis de 1.000 anos

o hebreo estaba ben conservado
en libros relixiosos e filosóficos.

Os activistas xudeus
estudárono e ensináronllelo ós seus fillos

educando os primeiros falantes nativos
en 100 xeracións.

Hoxe, é a lingua materna
de 5 millóns de xudeus.

E, polo menos para min

como membro asimilado e falante de inglés
da diáspora xudía

é un piar de soberanía cultural.

Dous mil anos despois

seguimos aquí.

Ata hai pouco, a recuperación do hebreo
era unha anomalía.

Hai poucas linguas tan ben conservadas

e a creación de Israel,
o primeiro estado xudeu en 1.000 anos

proporcionou un espazo
para o uso diario do hebreo.

Noutras palabras, a maioría das culturas
non tiveron esa oportunidade.

(Vídeo) Bos días, son Elizabeth
e vivo en Cornualles.

Isto é córnico,
a lingua ancestral de Cornualles

que hoxe é tecnicamente
un condado do sur de Inglaterra.

No século XX, os activistas córnicos
loitaron pola súa cultura.

A lingua non se usara en máis de 100 anos

pero usaron libros e obras antigas
para ensinarllo ós nenos.

Pero estes novos falantes
estaban espallados por Cornualles

e non podían usar a lingua libremente.

Nos 90, o córnico espertara

pero non prosperaba.

A comezos do s. XXI,
os falantes de córnico coñecéronse en liña

e aproveitaron os espazos dixitais
para falar a diario.

A partir de aí,
organizaron eventos periódicos

para reunírense e falaren en público.

Hoxe, algunhas escolas ensinan córnico.

Hai sinais e anuncios de xeado en córnico

artigos na Wikipedia e memes.

(Risas)

(Risas)

Coa lingua intacta outra vez,
o pobo córnico asegurou

o recoñecemento como nación celta,
xunto a Irlanda, Escocia e Gales.

Enfrontáronse
a séculos de asimilación forzada

e dixeron:
"Non somos un condado de Inglaterra.

Somos un pobo por dereito propio.

E seguimos aquí".

E non son os únicos.

A tribo tunica-biloxi de Luisiana
está rescatando a súa lingua ancestral.

(Vídeo) Chámome Teyana.
Os meus amigos chámanme "Tormenta queda".

Empezou nos anos 80.
Donna Pierite e a súa familia

comezaron a viaxar
a Baton Rouge e Nova Orleáns

para fotocopiar dicionarios antigos
gardados en arquivos universitarios.

O obxectivo era estudar o tunica

e ensinárllelo ós nenos
e compartilo coa comunidade.

Hoxe están conseguindo
un rexurdimento do tunica.

Desde 2014, hai case 100 falantes
en clases de inmersión lingüística

e, segundo un censo de 2017

32 novas persoas
falan a lingua con fluidez.

Algúns deles,
como Elisabeth, a filla de Donna

ensínanlles tunica ós seus fillos.

Estes novos falantes crean contido,
vídeos en Facebook e memes, tamén.

(Risas)

(Risas)

(Risas)

E canto máis publican,

máis inspiran
a outros tunica a implicarse.

Recentemente,
un membro da tribo de Texas

preguntoulle a Elisabeth en Facebook
como se dicía "Benditas estas terras".

Era para un cartel no seu xardín
que mostrase ós seus veciños

que a súa cultura
estaba viva e prosperando.

O hebreo, o córnico e o tunica
son só tres exemplos

dunha vaga de activismo lingüístico
presente en tódolos continentes.

Xa sexan falantes de jèrriais
das Illas do Canal

ou falantes de lingua de signos kenyana
de Nairobi

tódalas comunidades que traballan

por preservar ou recuperar unha lingua
teñen unha cousa en común:

medios de comunicación
para compartir e ensinar a lingua.

E co crecemento de internet

que posibilita maior acceso a medios
e maior creación

a preservación e a recuperación
de linguas ancestrais

é máis viable que nunca.

Cales son as vosas linguas ancestrais?

As miñas son o hebreo, o yiddish,
o húngaro e o gaélico escocés

aínda que me criei en inglés.

E, afortunadamente para min,
estas linguas están dispoñibles en liña.

O hebreo especialmente:
viña instalado no meu iPhone

está incluído en Google Translate
e incluso ten autocorrector.

E aínda que a vosa lingua
non teña un apoio tan amplo

anímovos a investigar,
porque é probable que alguén nalgún sitio

empezara a subilo á rede.

Reclamar a túa lingua
e aceptar a túa cultura

é un xeito poderoso de ser ti mesmo
na era da globalización.

Porque, como hai pouco
aprendín a dicir en hebreo

"'nḥnw 'dyyn k'n" --

"Seguimos aquí".

Grazas.