Return to Video

Đây có thể là nguyên nhân bạn bị trầm cảm và lo lắng

  • 0:01 - 0:03
    Trong suốt khoảng thời gian dài,
  • 0:03 - 0:06
    có hai điều bí ẩn khiến tôi lo lắng.
  • 0:07 - 0:09
    Tôi không hiểu được chúng
  • 0:09 - 0:12
    và, thật ra, tôi khá e ngại
    để tìm hiểu chúng.
  • 0:12 - 0:16
    Điều đầu tiên là, tôi đã 40 tuổi rồi,
  • 0:16 - 0:19
    và trong suốt đời tôi,
    từ năm này tới năm khác,
  • 0:19 - 0:22
    bệnh trầm cảm và lo lắng
    ngày càng trầm trọng
  • 0:22 - 0:25
    ở Mỹ, ở Anh,
  • 0:25 - 0:27
    và khắp các nước phương Tây.
  • 0:27 - 0:30
    Tôi muốn biết tại sao.
  • 0:31 - 0:33
    Tại sao điều này xảy ra với ta?
  • 0:33 - 0:36
    Tại sao mỗi năm trôi qua,
  • 0:36 - 0:39
    càng có nhiều người phải
    vật lộn chật vật qua ngày?
  • 0:40 - 0:43
    Tôi muốn biết điều này
    vì một bí mật cá nhân.
  • 0:43 - 0:45
    Khi tôi là một thiếu niên,
  • 0:45 - 0:46
    tôi đã đi gặp bác sĩ
  • 0:46 - 0:51
    và nói rằng tôi có cảm giác,
    như một cơn đau đang giằng xé tôi.
  • 0:51 - 0:53
    Tôi không thể kiểm soát nó.
  • 0:53 - 0:55
    Tôi không thể hiểu tại sao nó lại xảy ra,
  • 0:55 - 0:57
    tôi cảm thấy xấu hổ vì nó.
  • 0:57 - 0:59
    Vị bác sĩ đã kể một câu chuyện
  • 0:59 - 1:01
    mà giờ tôi mới hiểu đó là một ý định tốt
  • 1:01 - 1:02
    nhưng được đơn giản hóa quá mức.
  • 1:02 - 1:04
    Nhưng không hoàn toàn sai.
  • 1:04 - 1:06
    Ông nói: "Chúng tôi biết tại sao
    mọi người thấy thế này.
  • 1:06 - 1:10
    Vài người chỉ tự nhiên bị
    mất cân bằng hóa học trong đầu họ --
  • 1:10 - 1:12
    con rõ ràng là một trong số đó.
  • 1:12 - 1:14
    Điều ta cần làm là
    kê cho con vài liều thuốc,
  • 1:14 - 1:16
    và con sẽ trở lại bình thường."
  • 1:17 - 1:19
    Tôi đã uống loại thuốc
    tên là Paxil hay Seroxat,
  • 1:19 - 1:22
    đó là một loại thuốc với
    nhiều tên khác nhau ở các nước.
  • 1:22 - 1:24
    Và tôi cảm thấy khỏe hơn hẳn.
  • 1:25 - 1:26
    Nhưng không lâu sau đó,
  • 1:26 - 1:28
    cảm giác đau đớn bắt đầu quay lại.
  • 1:28 - 1:30
    Vì thế tôi được kê liều cao hơn
  • 1:30 - 1:33
    đến khi, sau 13 năm,
    tôi đã uống liều thuốc tối đa
  • 1:33 - 1:35
    mà được phép uống.
  • 1:35 - 1:39
    Và trong mười ba năm đó,
    gần như mọi lúc
  • 1:39 - 1:40
    tôi phải chịu những cơn đau.
  • 1:40 - 1:43
    Tôi bắt đầu tự hỏi bản thân:
    "Điều gì đang xảy ra ở đây?
  • 1:43 - 1:45
    Bởi vì bạn đang làm mọi thứ
  • 1:45 - 1:48
    theo như chỉ dẫn bởi câu truyện
    thống trị nền văn hóa này
  • 1:48 - 1:50
    tại sao bạn vẫn thấy thế này?"
  • 1:50 - 1:53
    Để khám phá ra lý do
    của hai điều bí ẩn này,
  • 1:53 - 1:55
    cho quyển sách tôi viết,
  • 1:55 - 1:57
    tôi đành tham gia
    một chuyến đi quanh thế giới,
  • 1:57 - 1:58
    tôi đã đi hơn 40,000 dặm.
  • 1:58 - 2:01
    Tôi muốn nói chuyện với
    các chuyên gia hàng đầu thế giới
  • 2:01 - 2:03
    về nguyên nhân của
    trầm cảm và lo lắng
  • 2:03 - 2:05
    quan trọng hơn,
    là giải pháp cho chúng,
  • 2:05 - 2:08
    và về những người đã
    trải qua trầm cảm và lo lắng
  • 2:08 - 2:10
    và trở lại bình thường
    bằng mọi cách.
  • 2:10 - 2:11
    Tôi đã học được rất nhiều thứ
  • 2:11 - 2:14
    từ những người tuyệt vời tôi gặp.
  • 2:14 - 2:17
    Nhưng tôi nghĩ trọng tâm
    của những điều đó là,
  • 2:17 - 2:20
    đến nay, ta có
    bằng chứng khoa học
  • 2:20 - 2:24
    cho chín nguyên nhân khác nhau
    của trầm cảm và lo lắng.
  • 2:24 - 2:27
    Hai trong số đó thật ra là
    từ cơ chế sinh học của ta.
  • 2:27 - 2:29
    Các gen có thể khiến ta
    nhạy cảm hơn với các vấn đề,
  • 2:29 - 2:31
    dù chúng không
    quyết định vận mệnh ta.
  • 2:31 - 2:35
    Có những thay đổi của não
    xảy ra khi bạn bị trầm cảm
  • 2:35 - 2:37
    khiến việc thoát ra khó khăn hơn.
  • 2:37 - 2:39
    Nhưng hầu hết các yếu tố
    được chứng minh
  • 2:39 - 2:41
    gây ra trầm cảm và lo lắng
  • 2:41 - 2:43
    không phải từ cơ chế sinh học của ta.
  • 2:44 - 2:46
    Mà là những yếu tố
    trong cách sống của ta.
  • 2:46 - 2:48
    Một khi bạn hiểu được nó,
  • 2:48 - 2:51
    nó mở ra một loạt
    cách giải quyết khác nhau
  • 2:51 - 2:52
    để áp dụng với con người
  • 2:52 - 2:55
    song song với thuốc
    chống trầm cảm hóa học.
  • 2:55 - 2:57
    Ví dụ như,
  • 2:57 - 3:01
    nếu bạn đơn độc, bạn có
    khả năng cao bị trầm cảm.
  • 3:01 - 3:04
    Nếu, khi làm việc, bạn không
    kiểm soát được công việc,
  • 3:04 - 3:06
    bạn chỉ biết làm
    những gì được yêu cầu,
  • 3:06 - 3:08
    bạn có khả năng bị trầm cảm.
  • 3:08 - 3:10
    Nếu bạn rất ít tiếp xúc
    với thế giới bên ngoài,
  • 3:10 - 3:12
    bạn cũng có khả năng bị trầm cảm.
  • 3:12 - 3:15
    Một thứ gắn kết nhiều
    nguyên nhân của trầm cảm và lo lắng
  • 3:15 - 3:16
    mà tôi đã biết được.
  • 3:16 - 3:18
    Không phải tất cả,
    nhưng nhiều trong số đó.
  • 3:18 - 3:20
    Mọi người ở đây biết rằng
  • 3:20 - 3:23
    ta có những nhu cầu
    vật chất tự nhiên, phải không?
  • 3:23 - 3:24
    Rõ ràng là vậy.
  • 3:24 - 3:27
    Bạn cần thức ăn, nước uống,
  • 3:27 - 3:29
    nơi ở, không khí sạch.
  • 3:29 - 3:31
    Nếu tôi tước những thứ này của bạn,
  • 3:31 - 3:33
    bạn sẽ gặp rắc rối lớn, rất nhanh chóng.
  • 3:33 - 3:35
    Nhưng đồng thời,
  • 3:35 - 3:38
    mỗi người đều có những
    nhu cầu tâm lý tự nhiên.
  • 3:38 - 3:40
    Bạn cần cảm thấy không lạc lõng,
  • 3:40 - 3:43
    Bạn cần cảm thấy cuộc sống
    có ý nghĩa và mục đích.
  • 3:43 - 3:46
    Bạn cần cảm thấy được nhìn nhận
    và coi trọng.
  • 3:46 - 3:48
    Bạn cần cảm thấy mình
    có một tương lai rõ ràng.
  • 3:48 - 3:51
    Nền văn hóa mà ta tạo ra tốt về nhiều mặt.
  • 3:51 - 3:54
    Có những thứ tốt hơn
    nhiều so với quá khứ --
  • 3:54 - 3:55
    Tôi mừng là được sống lúc này
  • 3:55 - 3:57
    Nhưng ta đang càng kém hơn
  • 3:57 - 4:01
    trong việc đáp ứng các nhu cầu
    tâm lý sâu kín và tiềm ẩn này.
  • 4:02 - 4:04
    Đó không phải thứ duy nhất đang diễn ra,
  • 4:04 - 4:08
    nhưng tôi nghĩ đó là lý do chính
    cho sự gia tăng của khủng hoảng này.
  • 4:09 - 4:12
    Tôi cảm thấy nó thật sự
    khó để tiếp nhận.
  • 4:12 - 4:15
    Tôi đã vật lộn với ý nghĩ
  • 4:15 - 4:19
    về việc thay đổi suy nghĩ
    bệnh trầm cảm là vấn đề của não
  • 4:19 - 4:20
    thành bệnh có nhiều nguyên nhân,
  • 4:21 - 4:23
    trong đó đa số
    do cách sống của ta.
  • 4:23 - 4:25
    Và tôi chỉ bắt đầu
    nhận ra điều này
  • 4:25 - 4:28
    vào một ngày nọ, tôi tới phỏng vấn
    một bác sĩ tâm thần Nam Phi
  • 4:28 - 4:30
    tên là Derek Summerfield.
  • 4:30 - 4:31
    Ông là một bác sĩ tuyệt vời.
  • 4:31 - 4:35
    Bác sĩ Summerfield tình cờ
    đến Campuchia vào năm 2001,
  • 4:35 - 4:38
    khi họ lần đầu giới thiệu thuốc
    chống trầm cảm hóa học
  • 4:38 - 4:40
    tới người dân nước này.
  • 4:40 - 4:43
    Các bác sĩ Campuchia chưa từng
    nghe tới những loại thuốc này,
  • 4:43 - 4:45
    nên họ như kiểu, đó là gì vậy?
  • 4:45 - 4:46
    Ông đã giải thích cho họ.
  • 4:46 - 4:47
    Và họ nói với ông rằng,
  • 4:47 - 4:50
    "Chúng tôi không cần chúng vì
    đã có thuốc chống trầm cảm rồi."
  • 4:50 - 4:52
    Và ông như kiểu, "Ý các bạn là gì?"
  • 4:52 - 4:55
    Ông nghĩ họ sẽ nói về
    các dược phẩm thực vật,
  • 4:55 - 4:59
    như St. John's Wort, ginkgo biloba
    và những thứ tương tự.
  • 5:00 - 5:02
    Tuy nhiên, họ kể cho ông một câu chuyện.
  • 5:03 - 5:06
    Có một người nông dân nước họ
    làm việc trên cánh đồng lúa.
  • 5:06 - 5:08
    Một ngày nọ, anh ta
    đứng trên quả mìn
  • 5:08 - 5:10
    bị bỏ lại sau chiến tranh với Mỹ,
  • 5:10 - 5:12
    và anh ta bị mất một chân.
  • 5:12 - 5:13
    Nên họ gắn cho anh chân giả,
  • 5:13 - 5:16
    sau một thời gian, anh ta trở lại
    cánh đồng lúa làm việc.
  • 5:16 - 5:19
    Nhưng có lẽ, làm việc dưới nước
    sẽ rất đau nhức
  • 5:19 - 5:20
    khi bạn đang mang chân giả,
  • 5:20 - 5:22
    và tôi đoán là rất đau khổ
  • 5:22 - 5:25
    khi quay lại làm việc
    nơi anh ta gặp tai nạn.
  • 5:25 - 5:27
    Anh ta bắt đầu khóc lóc cả ngày,
  • 5:27 - 5:29
    và không chịu ra khỏi giường,
  • 5:29 - 5:32
    anh ta có các triệu chứng
    trầm cảm nghiêm trọng.
  • 5:32 - 5:33
    Bác sĩ Campuchia nói,
  • 5:33 - 5:36
    "Đó là lúc chúng tôi cho anh ta
    thuốc chống trầm cảm."
  • 5:36 - 5:38
    Và bác sĩ Summerfield
    đã hỏi: "Đó là gì?"
  • 5:38 - 5:41
    Họ giải thích rằng họ đến
    và ngồi xuống với anh ta.
  • 5:42 - 5:43
    Họ lắng nghe anh.
  • 5:44 - 5:47
    Họ đã hiểu được sự đau đớn của anh --
  • 5:47 - 5:50
    khó cho anh ta để nhận ra
    điều đó khi đang bị trầm cảm,
  • 5:50 - 5:54
    nhưng nó gây ra những ảnh hưởng
    rất dễ hiểu trong cuộc sống của anh.
  • 5:54 - 5:57
    Một vị bác sĩ đang nói chuyện
    với mọi người đã nói rằng,
  • 5:57 - 5:59
    "Nếu ta mua cho anh ta một con bò cái,
  • 5:59 - 6:01
    anh ta có thể làm người nuôi bò sữa,
  • 6:01 - 6:04
    anh ta sẽ không ở trong
    tình cảnh đau buồn thế này,
  • 6:04 - 6:07
    anh ta sẽ không phải
    đi làm ở cánh đồng lúa."
  • 6:07 - 6:08
    Nên họ mua cho anh một con bò.
  • 6:08 - 6:10
    Chỉ trong vài tuần, anh ta ngừng khóc,
  • 6:10 - 6:12
    trong một tháng, anh ta hết bị trầm cảm.
  • 6:12 - 6:14
    Họ nói với bác sĩ Summerfield,
  • 6:14 - 6:17
    "Anh thấy đó, bác sĩ, con bò
    chính là thuốc chống trầm cảm,
  • 6:17 - 6:18
    đó là ý của anh, phải không?"
  • 6:18 - 6:19
    (Tiếng cười)
  • 6:19 - 6:22
    (Tiếng vỗ tay)
  • 6:22 - 6:25
    Nếu bạn phải nghĩ về trầm cảm
    theo cách tôi đã từng,
  • 6:25 - 6:26
    và của hầu hết mọi người ở đây,
  • 6:26 - 6:28
    nghe như trò đùa tệ hại, phải không?
  • 6:28 - 6:31
    "Tôi đã gặp bác sĩ để xin
    thuốc chống trầm cảm,
  • 6:31 - 6:32
    bà đã đưa tôi một con bò."
  • 6:32 - 6:35
    Nhưng những thứ trực giác
    mà các bác sĩ Campuchia biết,
  • 6:35 - 6:38
    dựa vào giai thoại chủ quan
    và thiếu khoa học này,
  • 6:38 - 6:41
    là điều mà cơ quan y tế hàng đầu thế giới,
  • 6:41 - 6:43
    Tổ chức Y tế Thế giới,
  • 6:43 - 6:45
    đang cố gắng chỉ ra cho ta nhiều năm qua,
  • 6:45 - 6:48
    dựa vào bằng chứng
    khoa học chính xác nhất.
  • 6:49 - 6:51
    Nếu bạn bị trầm cảm,
  • 6:51 - 6:52
    nếu bạn thấy lo lắng,
  • 6:53 - 6:56
    bạn không yếu đuối,
    bạn không hề điên khùng,
  • 6:56 - 7:00
    hơn hết là, bạn không phải là
    một chiếc máy bị hỏng các bộ phận.
  • 7:01 - 7:03
    Bạn là một người với các nhu cầu
    không được đáp ứng.
  • 7:04 - 7:07
    Cũng rất quan trọng để nghĩ về
    những điều các bác sĩ Campuchia
  • 7:07 - 7:10
    và Tổ chức Y tế Thế giới không nói.
  • 7:10 - 7:11
    Họ không nói với anh nông dân,
  • 7:11 - 7:14
    "Này, anh bạn, anh cần bình tĩnh lại.
  • 7:14 - 7:17
    Việc của anh là tự tìm ra
    và khắc phục vấn đề này."
  • 7:18 - 7:20
    Trái lại, họ nói rằng,
  • 7:20 - 7:23
    "Chúng ta là một nhóm
    ở đây để giúp đỡ bạn,
  • 7:23 - 7:28
    nên chúng ta có thể cùng nhau
    tìm ra và khắc phục vấn đề."
  • 7:29 - 7:33
    Đó là điều những người bị trầm cảm cần,
  • 7:33 - 7:36
    và đó là điều mà họ xứng đáng được.
  • 7:36 - 7:38
    Đây là lý do một trong các
    bác sĩ hàng đầu Liên Hợp Quốc,
  • 7:38 - 7:41
    trong bài phát biểu chính thức
    nhân ngày Sức khỏe Thế giới,
  • 7:41 - 7:43
    hai năm trước vào năm 2017,
  • 7:43 - 7:46
    nói rằng ta cần bàn luận ít hơn về
    sự thiếu cân bằng hóa học
  • 7:46 - 7:49
    và nhiều hơn về sự thiếu
    cân bằng trong cách sống của ta.
  • 7:49 - 7:51
    Các loại thuốc làm
    nhiều người dễ chịu --
  • 7:51 - 7:53
    chúng khiến tôi dễ chịu trong một lúc --
  • 7:53 - 7:57
    nhưng đúng hơn là vì vấn đề này
    nằm sâu hơn cơ chế sinh học của thuốc,
  • 7:58 - 8:01
    các giải pháp cũng cần đào sâu hơn.
  • 8:01 - 8:03
    Nhưng khi lần đầu tôi biết điều đó,
  • 8:03 - 8:05
    tôi nhớ là đã nghĩ rằng,
  • 8:05 - 8:07
    "Mình có thể xem
    các bằng chứng khoa học,
  • 8:07 - 8:09
    mình đã đọc rất nhiều nghiên cứu,
  • 8:09 - 8:12
    mình đã phỏng vấn rất nhiều
    chuyên gia đang giải thích điều này,"
  • 8:12 - 8:14
    nhưng tôi vẫn nghĩ,
    "Làm sao có thể làm điều đó?"
  • 8:14 - 8:16
    Những thứ đang khiến ta bị trầm cảm
  • 8:16 - 8:19
    trong nhiều trường hợp
    phức tạp hơn so với
  • 8:19 - 8:20
    nông dân Campuchia này.
  • 8:20 - 8:23
    Ta phải bắt đầu tìm kiếm từ đâu?
  • 8:23 - 8:26
    Nhưng sau đó, trong chuyến
    hành trình dài cho quyến sách của tôi,
  • 8:26 - 8:28
    vòng quanh thế giới,
  • 8:28 - 8:30
    tôi đã gặp những người
    đang đúng nghĩa làm điều đó,
  • 8:30 - 8:33
    từ Sydney, tới San Francisco,
  • 8:33 - 8:34
    cho tới São Paulo.
  • 8:34 - 8:36
    Tôi đã tiếp tục gặp những người đã hiểu
  • 8:36 - 8:38
    các nguyên nhân sâu thẳm
    của trầm cảm và lo lắng
  • 8:38 - 8:41
    và cùng lập thành
    các nhóm khắc phục chúng.
  • 8:41 - 8:44
    Rõ ràng, tôi không thể kể về
    những người tuyệt vời
  • 8:44 - 8:45
    mà tôi được biết và viết về họ
  • 8:45 - 8:48
    hay cả chín nguyên nhân của
    trầm cảm và lo lắng mà tôi học được,
  • 8:48 - 8:51
    vì TED không cho tôi một
    bài nói chuyện mười tiếng --
  • 8:51 - 8:53
    bạn có thể phàn nàn điều đó với họ.
  • 8:53 - 8:55
    Tôi muốn tập trung
    vào hai nguyên nhân
  • 8:55 - 8:58
    và nếu được, hai giải pháp
    được rút ra từ đó.
  • 8:59 - 9:00
    Đây là điều đầu tiên.
  • 9:00 - 9:03
    Ta là xã hội đơn độc nhất
    trong lịch sử loài người.
  • 9:03 - 9:06
    Một nghiên cứu gần đây đã hỏi người Mỹ:
  • 9:06 - 9:09
    "Bạn có cảm thấy mình
    không còn gần gũi với bất kì ai?"
  • 9:09 - 9:13
    Và 39% trong số đó đã
    nói nó đúng với họ.
  • 9:13 - 9:14
    "Không gần gũi với ai."
  • 9:14 - 9:17
    Trong các thang đo lường quốc tế
    về mức độ cô đơn,
  • 9:17 - 9:19
    người Anh và các nước
    châu Âu khác chỉ sau người Mỹ,
  • 9:19 - 9:21
    phòng khi có người ở đây cảm thấy tự mãn.
  • 9:21 - 9:22
    (Tiếng cười)
  • 9:22 - 9:24
    Tôi đã dành nhiều
    thời gian bàn về điều này
  • 9:24 - 9:27
    với chuyên gia
    hàng đầu thế giới về sự cô độc,
  • 9:27 - 9:29
    một người tuyệt vời là
    giáo sư John Cacioppo,
  • 9:29 - 9:30
    người đã ở Chicago,
  • 9:30 - 9:33
    và tôi đã nghĩ nhiều về câu hỏi
    mà nghiên cứu của ông đặt ra.
  • 9:33 - 9:35
    Giáo sư Cacioppo đã hỏi,
  • 9:35 - 9:37
    "Tại sao ta tồn tại?
  • 9:37 - 9:39
    Tại sao ta ở đây, tại sao ta sống?"
  • 9:39 - 9:41
    Một lý do chính
  • 9:41 - 9:44
    là tổ tiên của ta ở trên các
    thảo nguyên của châu Phi
  • 9:44 - 9:46
    rất giỏi một thứ.
  • 9:46 - 9:50
    Họ không lớn hơn những
    con thú họ săn bắt nhiều lần,
  • 9:50 - 9:53
    họ không nhanh nhẹn
    hơn chúng nhiều lần,
  • 9:53 - 9:56
    nhưng họ giỏi hơn trong
    việc kết hợp thành các nhóm
  • 9:56 - 9:57
    và hợp tác với nhau.
  • 9:57 - 10:00
    Đây là siêu năng lực
    của loài người chúng ta --
  • 10:00 - 10:01
    ta lập thành nhóm với nhau,
  • 10:01 - 10:03
    như những chú ong
    sống chung một tổ,
  • 10:04 - 10:06
    loài người đã tiến hóa
    và sống trong bộ tộc.
  • 10:06 - 10:10
    Và ta là những người đầu tiên
  • 10:10 - 10:12
    đã giải tán các bộ tộc của ta.
  • 10:12 - 10:15
    Nó khiến ta thấy tồi tệ.
  • 10:15 - 10:17
    Nhưng chúng ta có thể thay đổi
  • 10:17 - 10:20
    Một người hùng trong sách, và
    thật ra, trong cuộc sống của tôi
  • 10:20 - 10:22
    là vị bác sĩ tên Sam Everington.
  • 10:22 - 10:25
    Ông là bác sĩ đa khoa ở một
    nơi nghèo khổ ở Đông London,
  • 10:25 - 10:26
    nơi tôi đã từng sống nhiều năm.
  • 10:26 - 10:28
    Và Sam thực sự đã không thoải mái,
  • 10:28 - 10:30
    bởi vì có quá nhiều bệnh nhân
  • 10:30 - 10:32
    đến gặp ông vì bệnh trầm cảm
    và lo lắng trầm trọng.
  • 10:32 - 10:35
    Giống tôi, ông không phản đối
    thuốc chống trầm cảm hóa học,
  • 10:35 - 10:37
    ông nghĩ chúng giúp giảm đau phần nào.
  • 10:37 - 10:38
    Nhưng ông thấy hai điều.
  • 10:39 - 10:42
    Thứ nhất, bệnh nhân của ông
    bị trầm cảm và lo lắng đã lâu
  • 10:42 - 10:46
    vì những lí do rất dễ hiểu, như cô đơn.
  • 10:46 - 10:49
    Thứ hai, mặc dù thuốc
    giúp một vài người giảm đau,
  • 10:49 - 10:52
    nhưng không giải quyết
    vấn đề cho nhiều người.
  • 10:52 - 10:53
    Vấn đề mấu chốt.
  • 10:54 - 10:57
    Một ngày nọ, Sam tiên phong
    thực hiện một phương thức khác.
  • 10:57 - 10:59
    Một phụ nữ đã đến trung tâm y tế của ông
  • 10:59 - 11:00
    người tên là Lisa Cunningham.
  • 11:01 - 11:02
    Tôi được biết Lisa sau này.
  • 11:02 - 11:06
    Lisa đã bị nhốt trong nhà của mình
    với bệnh trầm cảm và lo lắng nghiêm trọng
  • 11:07 - 11:08
    suốt bảy năm.
  • 11:09 - 11:12
    Khi tới trung tâm của Sam, bà
    được nói rằng, "Đừng lo lắng,
  • 11:12 - 11:14
    chúng tôi vẫn sẽ kê các loại thuốc này,
  • 11:14 - 11:16
    nhưng chúng tôi cũng sẽ kê thuốc khác.
  • 11:17 - 11:20
    Chúng tôi sẽ kê đơn cho bạn
    đến trung tâm này hai lần một tuần
  • 11:20 - 11:23
    để gặp một nhóm người
    bị trầm cảm và lo lắng khác,
  • 11:23 - 11:26
    không phải để nói bạn đáng thương thế nào,
  • 11:26 - 11:29
    nhưng tìm ra những điều ý nghĩa
    mà các bạn có thể làm với nhau
  • 11:29 - 11:32
    vì thế bạn sẽ không đơn độc
    và không thấy cuộc sống vô nghĩa."
  • 11:32 - 11:35
    Lần đầu tiên nhóm này gặp nhau,
  • 11:35 - 11:37
    Lisa thực sự đã ói mửa vì lo lắng,
  • 11:37 - 11:39
    nó quá sức với cô ấy.
  • 11:39 - 11:42
    Nhưng mọi người vỗ vai cô ấy
    và họ bắt đầu trò chuyện,
  • 11:42 - 11:44
    họ như kiểu, " Ta có thể làm gì?"
  • 11:44 - 11:46
    Đây là khu ổ chuột của
    người Đông London như tôi,
  • 11:46 - 11:48
    họ không biết gì về làm vườn.
  • 11:48 - 11:50
    Họ nói, "Tại sao
    ta không học làm vườn?"
  • 11:50 - 11:52
    Có một khu vực sau
    các phòng khám của bác sĩ
  • 11:52 - 11:53
    mà chỉ toàn bụi cây rậm.
  • 11:53 - 11:55
    "Sao không biến nó thành khu vườn?"
  • 11:55 - 11:57
    Họ bắt đầu mượn sách từ thư viện,
  • 11:57 - 11:59
    xem các video trên YouTube.
  • 11:59 - 12:02
    Họ bắt đầu thực hiện nó.
  • 12:02 - 12:05
    Họ bắt đầu học về các mùa.
  • 12:05 - 12:06
    Có rất nhiều bằng chứng
  • 12:06 - 12:08
    rằng tiếp xúc thế giới tự nhiên
  • 12:08 - 12:10
    là một liều thuốc
    chống trầm cảm mạnh mẽ.
  • 12:10 - 12:13
    Nhưng họ đã bắt đầu làm
    những điều còn quan trọng hơn.
  • 12:13 - 12:15
    Họ bắt đầu lập thành một bộ tộc.
  • 12:15 - 12:17
    Họ bắt đầu lập thành một nhóm.
  • 12:17 - 12:19
    Họ bắt đầu quan tâm đến nhau.
  • 12:19 - 12:21
    Nếu có một người không đến,
  • 12:21 - 12:24
    những người khác sẽ đi tìm
    và hỏi "Bạn có ổn không?"
  • 12:24 - 12:26
    giúp họ tìm ra điều đang
    gây rắc rối ngày hôm đó.
  • 12:26 - 12:28
    Cách mà Lisa đề xuất với tôi,
  • 12:28 - 12:30
    "Khi khu vườn bắt đầu nở hoa,
  • 12:30 - 12:32
    chúng tôi ở thời khắc đẹp nhất."
  • 12:32 - 12:35
    Giải pháp này gọi là toa thuốc xã hội,
  • 12:35 - 12:36
    nó trải rộng khắp châu Âu.
  • 12:36 - 12:38
    Ngày càng nhiều những bằng chứng
  • 12:38 - 12:41
    cho rằng nó có thể tạo ra
    tác động tích cực và làm giảm
  • 12:41 - 12:43
    bệnh trầm cảm và lo lắng.
  • 12:43 - 12:47
    Một ngày nọ, tôi nhớ là
    đứng trong khu vườn
  • 12:47 - 12:50
    mà Lisa và các người bạn
    từng bị trầm cảm đã tạo ra --
  • 12:50 - 12:51
    nó thực sự là một khu vườn đẹp --
  • 12:51 - 12:52
    và có suy nghĩ rằng,
  • 12:52 - 12:56
    nó được gợi cảm hứng
    bởi giáo sư Hugh Mackay ở Úc.
  • 12:56 - 13:01
    Tôi cho là, rất thường xuyên
    khi mọi người gục ngã,
  • 13:01 - 13:04
    điều ta nói với họ -- tôi chắc rằng
    mọi người ở đây, cả tôi --
  • 13:04 - 13:07
    đã nói, "Bạn chỉ cần là bạn,
    là chính bạn."
  • 13:08 - 13:11
    Và tôi đã nhận ra, thật ra,
    điều ta nên nói với họ là,
  • 13:11 - 13:12
    "Đừng là bạn.
  • 13:12 - 13:14
    Đừng có là chính bạn.
  • 13:14 - 13:16
    Hãy là chúng ta.
  • 13:17 - 13:18
    Một phần của cả nhóm."
  • 13:18 - 13:22
    (Tiếng vỗ tay)
  • 13:22 - 13:24
    Giải pháp cho các vấn đề này
  • 13:24 - 13:28
    không phải là tự mình giải quyết
  • 13:28 - 13:29
    như một cá nhân độc lập --
  • 13:29 - 13:31
    Đó cũng là lý do
    gây ra khủng hoảng.
  • 13:31 - 13:34
    Giải pháp nằm ở chỗ kết nối lại với
    thứ lớn hơn bản thân.
  • 13:34 - 13:36
    Điều đó liên quan
    tới một nguyên nhân khác
  • 13:36 - 13:39
    của trầm cảm và lo lắng
    mà tôi muốn nói tới.
  • 13:39 - 13:41
    Mọi người biết rằng
  • 13:41 - 13:45
    đồ ăn vặt chiếm phần lớn chế độ
    ăn uống của ta và khiến ta bị bệnh.
  • 13:45 - 13:47
    Tôi không nói điều đó
    với nghĩa cao siêu nào cả
  • 13:47 - 13:49
    tôi chỉ trích dẫn bài
    nói chuyện của McDonald's.
  • 13:49 - 13:53
    Tôi thấy mọi người ăn bữa sáng
    dinh dưỡng TED, nên tôi không có ý gì đâu.
  • 13:53 - 13:58
    Như đồ ăn vặt chiếm phần lớn chế độ
    dinh dưỡng của ta và khiến ta bị bệnh,
  • 13:58 - 14:02
    những giá trị vô bổ cũng
    chiếm lĩnh suy nghĩ của ta
  • 14:02 - 14:04
    khiến ta bị bệnh tinh thần.
  • 14:04 - 14:07
    Trong hàng ngàn năm,
    các nhà triết học đã nói,
  • 14:07 - 14:12
    nếu bạn nghĩ cuộc sống chỉ xoay quanh
    tiền bạc, địa vị và khoe khoang,
  • 14:12 - 14:13
    bạn sẽ cảm thấy nó vô nghĩa.
  • 14:13 - 14:16
    Đó không phải chính xác
    câu nói của Schopenhauer,
  • 14:16 - 14:17
    nhưng đó là ý chính câu nói của ông.
  • 14:17 - 14:20
    Nhưng kì lạ, hầu như không ai
    nghiên cứu khoa học điều này,
  • 14:20 - 14:24
    đến khi một người thực sự phi thường
    mà tôi biết, giáo sư Tim Kasser,
  • 14:24 - 14:26
    thuộc trường Cao đẳng Knox ở Illinois,
  • 14:26 - 14:29
    ông đã nghiên cứu điều
    này được ba mươi năm.
  • 14:29 - 14:32
    Nghiên cứu của ông chỉ ra
    vài điều thực sự rất quan trọng.
  • 14:32 - 14:35
    Đầu tiên, bạn càng tin
  • 14:35 - 14:40
    bạn có thể dùng tiền
    để thoát khỏi đau buồn
  • 14:40 - 14:42
    để có một cuộc sống tốt,
  • 14:42 - 14:45
    bạn càng bị trầm cảm và lo lắng.
  • 14:45 - 14:46
    Thứ hai,
  • 14:46 - 14:51
    là một xã hội, ta càng trở nên
    bị dẫn dắt bởi những niềm tin này.
  • 14:51 - 14:52
    Trải qua suốt đời tôi,
  • 14:52 - 14:56
    dưới sức mạnh của quảng cáo,
    Instagram và những thứ tương tự.
  • 14:57 - 14:58
    Khi tôi nghĩ về những điều này,
  • 14:58 - 15:04
    tôi thấy nó giống việc ta được cho ăn
    từ khi sơ sinh, một loại KFC cho tâm hồn.
  • 15:04 - 15:08
    Ta được chỉ dẫn những địa điểm
    sai lầm để tìm ra hạnh phúc,
  • 15:08 - 15:11
    cũng như đồ ăn vặt không
    đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng
  • 15:11 - 15:13
    và thực chất khiến bạn thấy tồi tệ,
  • 15:13 - 15:16
    các giá trị vô bổ không đáp ứng
    nhu cầu tâm lý của bạn,
  • 15:16 - 15:19
    và khiến bạn rời xa cuộc sống tốt đẹp.
  • 15:19 - 15:21
    Nhưng lần đầu khi tôi
    cùng với giáo sư Kasser
  • 15:21 - 15:23
    và khi tôi đang tim hiểu những thứ này,
  • 15:23 - 15:26
    tôi cảm thấy một
    cảm xúc rối bời kì lạ
  • 15:26 - 15:28
    Nhưng mặt khác, tôi thấy
    nó thực sự kích thích.
  • 15:28 - 15:32
    Tôi có thể thấy rất thường xuyên
    trong cuộc sống, khi tôi gục ngã
  • 15:32 - 15:37
    tôi đã cố để cải thiện nó với nhiều
    giải pháp khoe mẽ, hào nhoáng bên ngoài.
  • 15:37 - 15:40
    Và tôi có thể hiểu tại sao
    nó không hiệu quả.
  • 15:41 - 15:44
    Tôi đã nghĩ,
    "không phải hiển nhiên sao?
  • 15:44 - 15:46
    không phải quá tầm thường,sao ?"
  • 15:46 - 15:47
    Nếu tôi nói với các bạn,
  • 15:47 - 15:49
    sẽ không ai nói dối
    vào giây phút cuối đời
  • 15:49 - 15:52
    và nghĩ về những thứ bạn
    đã mua hay lượng retweet trên mạng,
  • 15:52 - 15:54
    bạn sẽ nhớ lại những thời khắc
  • 15:54 - 15:56
    yêu thương, ý nghĩa và gắn kết trong đời.
  • 15:56 - 15:58
    Tôi nghĩ điều đó nghe có vẻ rập khuôn.
  • 15:58 - 16:01
    Nhưng tôi nói chuyện với
    giáo sư Kassar và hỏi rằng,
  • 16:01 - 16:03
    "Tại sao em cảm thấy
    sự đối lập kì lạ này?"
  • 16:03 - 16:07
    Ông trả lời, "Ở một vài mức độ,
    ta đều biết những điều này.
  • 16:07 - 16:09
    Nhưng trong xã hội,
    ta không sống như vậy."
  • 16:09 - 16:11
    Ta biết rõ đến mức
    chúng trở nên rập khuôn,
  • 16:11 - 16:13
    nhưng ta không sống như nó.
  • 16:13 - 16:16
    Tôi tiếp tục hỏi lý do tại sao
    ta biết rõ những điều này,
  • 16:16 - 16:17
    nhưng không sống như vậy?
  • 16:17 - 16:21
    Một lúc sau, giáo sư Kasser nói với tôi,
  • 16:21 - 16:23
    "Bởi vì ta sống trong một cỗ máy
  • 16:23 - 16:27
    được thiết kế để khiến ta thờ ơ
    với những điều quan trọng về cuộc sống."
  • 16:27 - 16:29
    Tôi đã phải suy nghĩ về điều đó.
  • 16:29 - 16:30
    "Vì ta sống trong một cỗ máy
  • 16:30 - 16:34
    được thiết kế để khiến ta quên đi
    thứ quan trọng về cuộc sống."
  • 16:34 - 16:38
    Và giáo sư Kassar muốn tìm ra
    liệu ta có thể cắt ngang cỗ máy đó.
  • 16:38 - 16:40
    Ông đã làm nhiều nghiên cứu về điều này.
  • 16:40 - 16:42
    Tôi sẽ nói về một ví dụ,
  • 16:42 - 16:45
    và tôi rất mong các bạn sẽ
    thử làm với bạn bè và người thân.
  • 16:45 - 16:49
    Nhờ một người là Nathan Dungan, ông
    tập hợp một nhóm thanh niên và người lớn
  • 16:49 - 16:53
    đến gặp nhau tại một loạt các
    buổi hội nghị suốt một thời gian.
  • 16:53 - 16:54
    Và một nhiệm vụ của nhóm
  • 16:54 - 16:58
    là khiến mọi người nghĩ về
    một khoảnh khắc trong đời
  • 16:58 - 17:01
    mà thật ra họ đã tìm thấy
    ý nghĩa và mục đích.
  • 17:01 - 17:03
    Với nhiều người khác nhau,
    điều đó khác nhau.
  • 17:03 - 17:06
    Một số người cho đó là lúc chơi nhạc,
    viết lách, giúp đỡ người khác --
  • 17:06 - 17:09
    Tôi tin là các bạn có thể nghĩ ra
    điều gì đó, phải không?
  • 17:09 - 17:12
    Và một nhiệm vụ khác
    của nhóm là khiến họ tự hỏi,
  • 17:12 - 17:15
    "Bằng cách nào bạn có thể
    cống hiến đời bạn nhiều hơn
  • 17:15 - 17:18
    cho những khoảnh khắc
    ý nghĩa và có mục đích,
  • 17:18 - 17:21
    hơn là việc mua những thứ
    không cần thiết với bạn
  • 17:21 - 17:23
    và đưa nó lên mạng xã hội để
    khiến mọi người trầm trồ
  • 17:23 - 17:25
    "Ôi trời, thật ghen tị!"
  • 17:25 - 17:27
    Và điều họ tìm ra là,
  • 17:27 - 17:28
    tham gia các buổi họp thế này,
  • 17:28 - 17:31
    giống như Chương trình người
    nghiện rượu ẩn danh, phải không?
  • 17:32 - 17:35
    Việc mời họ đến các buổi họp này,
    truyền tải những giá trị,
  • 17:35 - 17:37
    khiến họ hành động
    và kiểm tra lẫn nhau
  • 17:37 - 17:40
    tạo ra một thay đổi đáng kể
    trong quan điểm của họ.
  • 17:40 - 17:45
    Nó đưa họ ra khỏi cơn bão của
    những tin nhắn gây trầm cảm
  • 17:45 - 17:47
    mà khiến ta tìm kiếm hạnh phúc sai chỗ,
  • 17:47 - 17:51
    và hướng về những giá trị
    ý nghĩa và lành mạnh
  • 17:51 - 17:53
    đưa ta thoát khỏi bệnh trầm cảm.
  • 17:53 - 17:57
    Nhưng với tất cả phương án mà tôi
    đã chứng kiến và viết về chúng,
  • 17:57 - 17:59
    và có nhiều phương án
    tôi không thể nói ở đây,
  • 17:59 - 18:01
    tôi vẫn suy nghĩ,
  • 18:01 - 18:05
    bạn biết đấy: Tại sao mất nhiều
    thời gian để tôi nhìn ra những điều này?
  • 18:05 - 18:06
    Vì khi bạn giải thích cho mọi người --
  • 18:06 - 18:09
    vài điều thì phức tạp,
    nhưng không phải tất cả --
  • 18:09 - 18:12
    khi giải thích cho mọi người,
    nó không hề khó, phải không?
  • 18:12 - 18:14
    Ở vài mức độ, ta đều biết những điều này.
  • 18:14 - 18:17
    Tại sao ta thấy khó để hiểu chúng?
  • 18:17 - 18:19
    Tôi nghĩ có nhiều lý do.
  • 18:19 - 18:24
    Nhưng tôi nghĩ chủ yếu là
    ta phải thay đổi cách hiểu
  • 18:24 - 18:27
    về trầm cảm và lo lắng thực sự là gì.
  • 18:28 - 18:30
    thật sự là có những nhân tố sinh học
  • 18:30 - 18:32
    liên quan đến trầm cảm và lo lắng.
  • 18:32 - 18:36
    Nhưng nếu ta chỉ thấy
    những nhân tố sinh học này
  • 18:36 - 18:37
    như tôi đã làm rất lâu,
  • 18:37 - 18:41
    và tôi cho rằng nền văn hóa này
    đã ảnh hưởng rất nhiều đến tôi
  • 18:41 - 18:45
    điều mà ta gián tiếp nói với mọi người,
    không ai cố ý cả
  • 18:45 - 18:48
    nhưng điều ta gián tiếp nói với mọi người
  • 18:48 - 18:50
    "Nỗi đau của bạn không là gì cả.
  • 18:51 - 18:52
    Nó chỉ là bị trục trặc thôi.
  • 18:52 - 18:54
    Nó như một vấn đề nhỏ
    trong chương trình máy tính,
  • 18:54 - 18:57
    đó chỉ là một vấn đề
    dây dẫn trong đầu bạn."
  • 18:58 - 19:01
    Nhưng tôi chỉ có thể thay đổi đời mình
  • 19:01 - 19:05
    khi tôi nhận ra trầm cảm
    không phải là một trục trặc.
  • 19:07 - 19:08
    Nó là một dấu hiệu.
  • 19:09 - 19:11
    Bệnh trầm cảm là một dấu hiệu.
  • 19:11 - 19:13
    Nó nói cho bạn điều gì đó.
  • 19:13 - 19:18
    (Tiếng vỗ tay)
  • 19:18 - 19:20
    Ta cảm thấy thế này vì nhiều lý do,
  • 19:20 - 19:23
    và rất khó để họ nhận ra
    khi mắc trầm cảm --
  • 19:23 - 19:25
    Tôi hiểu rất rõ điều đó
    từ trải nghiệm cá nhân.
  • 19:25 - 19:29
    Nhưng với sự giúp đỡ đúng,
    ta có thể hiểu được các vấn đề này
  • 19:29 - 19:31
    và ta có thể khắc phục chúng cùng nhau.
  • 19:31 - 19:33
    Nhưng để làm điều đó,
  • 19:33 - 19:34
    bước đầu tiên
  • 19:34 - 19:37
    là phải ngừng công kích các dấu hiệu này
  • 19:37 - 19:41
    bằng việc coi chúng là sự yếu đuối,
    điên khùng hay chỉ là vấn đề sinh học,
  • 19:41 - 19:43
    của một nhóm người.
  • 19:43 - 19:47
    Ta cần phải lắng nghe những dấu hiệu này,
  • 19:47 - 19:50
    vì chúng đang nói với ta những
    điều ta thực sự phải nghe.
  • 19:51 - 19:56
    Chỉ khi ta thực sự
    lắng nghe các dấu hiệu này,
  • 19:56 - 20:00
    công nhận và tôn trọng chúng,
  • 20:00 - 20:02
    khi đó ta mới có thể nhìn ra
  • 20:02 - 20:06
    những giải pháp tự do,
    lành mạnh và sâu sắc hơn.
  • 20:07 - 20:11
    Những khó khăn đang chờ đợi xung quanh ta.
  • 20:12 - 20:13
    Xin cảm ơn.
  • 20:13 - 20:16
    (Tiếng vỗ tay)
Title:
Đây có thể là nguyên nhân bạn bị trầm cảm và lo lắng
Speaker:
Johann Hari
Description:

Trong bài diễn thuyết xúc động, mang tính hành động, nhà báo Johann Hari chia sẻ những nghiên cứu mới mẻ về nguyên nhân của bệnh trầm cảm và lo lắng của các chuyên gia trên thế giới -- cũng như những giải pháp mới thú vị. "Nếu bạn bị trầm cảm hay lo lắng, không có nghĩa là bạn yếu đuối hay điên khùng -- bạn là người có những nhu cầu không được đáp ứng," Hari nói.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
20:31

Vietnamese subtitles

Revisions