Duygularınız kalbinizin şeklini nasıl değiştiriyor

Kardiyolog ve yazar Sandeep Jauhar'a göre ''duygusal hayatımızın bir kaydı kalbimizde yazılı.'' Bu göz kamaştırıcı konuşmada, yas ve korkuya yanıt olarak kalp şekillerinin değişmesi, duygusal kalp kırıklığı sonucunda kelimenin tam anlamıyla kalbin kırılması gibi duygularımızın kalbimiz üzerinde etki ettiği gizemli yolları keşfe çıkıyor ve en hayati organımızı önemseme şeklimizi değiştirmemiz için çağrı yapıyor.

Başka hiçbir organ,

insan hayatında
muhtemelen başka hiçbir nesne

mecaz ve anlam açısından
insan kalbi kadar ilham verici değil.

Tarih boyunca

kalp, duygusal hayatlarımızın
bir sembolü oldu.

Pek çok kişi tarafından
ruhun merkezi olarak düşünüldü,

duyguların saklandığı yer olarak.

Duygu anlamındaki "emotion" kelimesi bile
kısmen Fransızca "émouvoir"dan geliyor,

anlamı güçlü bir hisse kapılmak.

Duyguların, çalkantılı hareketiyle
anılan bir organla ilişkilendirilmesi

belki de oldukça mantıklı.

Ama bu bağlantı ne?

Gerçek mi yoksa tamamen mecazi mi?

Bir kalp uzmanı olarak

bu bağlantının tamamen gerçek
olduğunu anlatmak için buradayım.

Göreceksiniz ki duygular,

insan kalbi üzerinde doğrudan
fiziksel bir etki yapabilir ve yapıyor da.

Ancak buna geçmeden önce

şu mecazi kalp hakkında biraz konuşalım.

Duygusal kalbin sembolizmi
bugün hâlâ yerini koruyor.

İnsanlara sevgiyle en çok
hangi görseli ilişkilendirdiklerini sorsak

listenin en başında sevgili kalbi
olacağına hiç şüphe yok.

Kardiyoid denen kalp şekli

doğada yaygın.

Yapraklarda, çiçeklerde,
pek çok bitkinin çekirdeğinde,

silfiyum da dahil,

ki Orta Çağ'da doğum kontrolü
olarak kullanılıyordu

ve muhtemelen kalp,

bu yüzden seks ve romantizmle
anılmaya başladı.

Sebebi her neyse

kalpler 13. yüzyılda aşıkların
resimlerinde görünmeye başladı.

Zamanla bu resimler
kırmızıya boyanmaya başladı,

kan rengine,

bir tutku sembolü olarak.

Roma Katolik Kilisesi'nde,

kalp şekli, İsa'nın Kutsal Kalbi
olarak anılmaya başladı.

Dikenlerle süslenmiş
ve göz alıcı bir ışık yayan kalp

adeta kutsal aşkın nişanı hâline geldi.

Kalp ve aşk arasındaki bu bağ
modern zamanda da ayakta kaldı.

Son evresinde kalp hastası
emekli diş hekimi Barney Clark

1982'de Utah'da ilk kalıcı
yapay kalp transplantını aldığında

söylenenlere göre 39 yıllık karısı
doktorlara şunu sordu:

''Beni sevmeye devam edecek mi?''

Bugün kalp yalnızca aşkın kaynağı değil

diğer duyguların da kaynağı;

atalarımız yanılıyorlardı.

Ve hâlâ günden güne anlıyoruz ki

kalp ve duygular arasındaki
bu bağlantı oldukça derin.

Kalp, hislerimizi yaratmıyor olabilir

ama hislere çok fazla tepki veriyor.

Bir bakıma,
duygusal hayatlarımızın bir kaydı

kalplerimizde yazılı.

Örneğin korku ve yas,
ciddi kardiyak yaralanmaya yol açabilir.

Kalp atışı gibi bilinçaltı süreçleri
kontrol eden sinirler

stresi hissedebilirler

ve kötü huylu bir
savaş veya kaç tepkimesini tetikleyebilir;

bu da kan damarlarının büzüşmesini,

kalbin çok güçlü atmasını

ve ardından tansiyonun
yükselmesini tetikler,

bu da hasar demektir.

Diğer bir deyişle

şu giderek netleşiyor ki

kalplerimiz, duygusal sistemimize
sıra dışı bir şekilde duyarlı,

mecazi kalbe yani.

İlk olarak yirmi yıl kadar önce
teşhis edilen bir kalp hastalığı var,

adı ''takotsubo kardiyomiyopati''
veya ''kırık kalp sendromu,''

öyle ki kalp stres ve üzüntüye
tepki olarak akut bir şekilde zayıflıyor,

mesela sevgilinizden ayrıldığınızda
veya sevdiğinizi kaybettiğinizde.

Bu resimlerde görünen,
ortada yas tutan bir kalp var

ve soldaki normal kalpten
oldukça farklı görünüyor.

Donmuş gibi dörünüyor

ve sık sık bir takotsubonun
şekline bürünüyor,

sağda gördüğünüz gibi,

alt kısmı geniş, üst kısmı dar
bir Japon kabı.

Bunun neden olduğunu tam olarak bilmiyoruz

ve bu sendrom genellikle
birkaç hafta içinde düzeliyor.

Ancak o akut dönem içinde,

kalp yetmezliğine neden olabilir,

hayatı tehdit eden aritmiyaya

ve hatta ölüme bile.

Örneğin yaşça olgun bir hastamın kocası

geçenlerde vefat etti.

Hastam üzgündü tabii ama kabullendi de.

Hatta biraz rahatlamış gibiydi.

Uzun zamandır çekiyordu,
demans hastasıydı.

Ancak cenazeden bir hafta sonra
bu resme baktı

ve gözleri doldu.

Sonra göğsünde ağrı oldu,
ardından nefes daralması yaşadı,

boyun damarları şişti, alnı terledi,

bir sandalyede oturuyordu
ama nefes nefeseydi --

kalp yetmezliğinin tüm işaretleri.

Hastaneye yatış yapıldı,

ultrason şüphelendiğimiz
her şeyi doğruladı:

kalp, normal kapasitesinin
yarıdan azına zayıflamıştı

ve bir takotsubonun şekline bürünmüştü.

Diğer tahlillerde bir sorun yoktu,

hiçbir yerde tıkalı damar görülmedi.

İki hafta sonra duygusal durumu
normale döndü

ve ultrason da doğruladı ki

kalbi yeniden fonksiyoneldi.

Takotsubo kardiyomiyopati
pek çok stresli durumla ilişkili,

topluluk önünde konuşmak dahil.

(Kahkahalar)

(Alkışlar)

Aile içi anlaşmazlıklar, kumar kayıpları

hatta sürpriz doğum günü.

(Kahkahalar)

Geniş çaplı toplu kargaşa bile
bu konuya dahil,

bir doğal afet sonrası gibi.

Örneğin 2004'te

devasa bir deprem, Japonya'nın
en büyük adasında bir bölgeyi mahvetti.

En az 60 kişi hayatını kaybetti
ve binlerce yaralı vardı.

Bu korkunç olayın yaşandığı sırada

araştırmacılar, takotsubo
kardiyomiyopati vakalarının

deprem sonrasında o bölgede
24 kat arttığını gözlemledi,

kıyaslanan benzer dönem
sadece bir yıl öncesiydi.

Bu vakaların sakinleri

sarsıntının şiddetiyle
yakından ilişkilendirildiler.

Vakaların neredeyse tümünde
hastalar depremin merkezinde yaşıyordu.

İlginç olan, takotsubo kardiyomiyopatinin
mutlu bir olay sonrasında da görülmesi,

ancak kalp, farklı bir şekilde görünüyor;

üst kısımda değil
orta kısımda şişme gözlemleniyor.

Farklı duygusal durumların
nasıl farklı kalp değişikliğine yol açtığı

şu an için gizemini korumakta.

Ancak bugün, belki de
eski filozoflarımıza bir övgü olarak

şunu söyleyebiliriz ki eğer duygular
kalplerimizde saklı değilse bile

duygusal kalp

biyolojik kalbin önüne geçiyor,

hem de şaşırtıcı ve gizemli şekillerde.

Ani ölüm de dahil kalp sendromları

mecazi kalplerinde şiddetli duygusal
rahatsızlık ve sarsıntı yaşayan bireylerde

uzun zamandır bildiriliyor.

1942'de

Harvard fizyoloğu Waltor Cannon
"Lanetli Ölüm" adlı bir çalışma yayımladı

ve çalışmada lanetlendiklerine
inanan insanların

korkudan ölme vakalarını anlattı,

mesela cadı bir doktor
veya tabu bir meyve yemenin sonucu olarak.

Pek çok vakada mağdur, tüm umudunu
kaybetmiş ve olay yerinde vefat etmiş.

Bu vakaların ortak yanı, kurbanların

sonlarını getirecek dış bir güç olduğuna
mutlak surette inanmalarıydı

ve de savaşmak için güçsüz olduklarına.

Cannon'ın açıklamasına göre
bu algısal kontrol eksikliği,

tamamen kötü bir fizyolojik
tepkimeye yol açıyordu,

buna göre kan damarları
öylesine daralıyordu ki

kan hacmi akut bir şekilde düşüyor,

tansiyon birden alırı düşüyor,

kalp akut şekilde zayıflıyor

ve taşınan oksijen yetersizliği sonucu
ciddi organ hasarı meydana geliyor.

Cannon'a göre lanetli ölümler

endüjen veya "ilkel"
insanlarla kısıtlıydı.

Ancak yıllar geçtikçe bu ölüm türleri

her tür modern insanda da
görülmeye başladı.

Bugün yas sonucu ölüm
eşlerde ve kardeşlerde gözlemleniyor.

Kırık kalpler mecazi olarak da
kelimenin tam anlamıyla da ölümcül.

Bu ilişkilendirilmeler
hayvanlar için bile geçerli.

"Science" dergisinin 1980 yılında
yayımladığı inanılmaz çalışmada

araştırmacılar kafesteki tavşanları
yüksek kolesterollü gıdalarla besledi,

amaçları bunun katdiyovasküler
etkilerini izlemekti.

Şaşırtıcı şekilde bazı tavşanlar
diğerlerine göre daha çok hasta oldu,

ancak sebebini bulamadılar.

Tavşanların beslenmesi, çevreleri
ve genetik alt yapıları benzerdi.

Bu durumun sebebinin

teknisyenin tavşanlarla olan etkileşim
sıklığı olabileceğini düşündüler.

O yüzden çalışmayı tekrarladılar,

tavşanları iki gruba ayırdılar.

İki grup da yüksek kolesterollü beslendi.

Ancak bir grupta, tavşanlar
kafeslerinden çıkarıldı,

kucaklandı, okşandı,
onlarla konuşuldu ve birlikte oynandı.

Diğer grupta ise
tavşanlar kafeslerinde tutuldu

ve tek başlarına bırakıldı.

Bir yılda, otopside,

araştırmacıların bulgularına göre

insan etkileşimi yaşayan
birinci grup tavşanlar

diğer gruba göre yüzde 60
daha az aortic hastalık geliştirdi,

üstelik aynı kolesterol düzeyi,
tansiyon ve kalp oranı olmasına karşın.

Bugün kalp bakımı
filozofların başlıca konusu değil,

onlar kalbin
mecazi anlamlarıyla ilgileniyorlar

ve bu benim gibi doktorların
konusu hâline geliyor,

silah teknolojileri bile yüzyıl öncesinde

insan kültüründe kalbin
onurlu statüsünden ötürü

tabu kabul ediliyordu.

Bu süreçte kalp,

mecaz ve anlam yüklü
neredeyse doğaüstü bir nesneden

manipüle ve kontrol edilen
bir makineye dönüştü.

Ama kilit nokta şu:

şimdi anladığımız bu manipülasyonlar

kalbin binlerce yıl boyunca
barındırdığı inanılan

duygusal hayata gösterilen
dikkatle tamamlanmalı.

Lifestyle Heart Trial'ı düşünün örneğin,

1990 yılında İngiliz dergisi
''The Lancet''te yayımlandı.

Orta veya şiddetli
koroner hastalığı olan 48 hastaya

rastgele sıradan bakıma verildi

veya yoğun bir yaşam tarzı,
bu da az yağlı vejetaryen diyet,

orta düzeyde aerobik egzersiz,

grup psiko sosyal destek

ve stres yönetimi tavsiyesi içeriyordu.

Araştırmacıların bulgularına göre
bu yaşam tarzı hastalarında

koroner plak rahatsızlığı
yaklaşık yüzde beş azalma gösterdi.

Diğer yandan kontrol grubu hastaları

bir yılda yüzde beş daha fazla
koroner plak rahatsızlığı yaşadılar

ve beş yılda bu oran yüzde 28'e çıktı.

Ayrıca kardiyak vaka oranı
neredeyse iki katına çıktı,

kalp krizi, koroner bypass ameliyatı

ve kalple ilgili ölümler gibi.

İlginç bir bilgi daha:

Kontrol grubundaki bazı hastalar
yoğun yaşam şekli hastalarıyla

neredeyse aynı yoğunlukta
beslenme ve egzersiz planı benimsediler.

Kalp hastalıkları yine de ilerledi.

Beslenme ve egzersiz tek başına koroner
hastalığı geriletmede yeterli değildi.

Hem bir yıllık
hem de beş yıllık takiplerde,

stres yönetimi

koroner hastalığın iyileşmesinde

egzersizden çok daha ilgiliydi.

Şüphesiz bu ve benzer çalışmalar küçük

ve tabii ilişkilendirmeler
nedene kanıt teşkil etmiyor.

Stresin sağlıksız alışkanlıklara
yol açması kesinlikle mümkün

ve artan kardiyovasküler riskin
asıl sebebi de bu.

Ancak sigara ve akciğer kanseri de
aynı ilişkilendirmeye konu,

pek çok çalışma aynı şeyi gösteriyor.

Nedensel bir ilişki açıklamak için
gerekli koşullar sağlandığında da

bir nedenin varlığını reddetmek
konusunda gelgit yaşıyoruz.

Çok sayıda doktorun ortak çıkarımı

ve benim de kalp uzmanı olarak
geçirdiğim yaklaşık 20 seneden öğrendiğim,

duygusal kalbin yolu,
şaşırtıcı ve gizemli şekillerde

biyolojik eşinin yoluyla kesişiyor.

Ama bugün tıp, kalbi bir makine olarak
kavramsallaştırmaya devam ediyor.

Bu kavramsallaştırmanın
harika faydaları var.

Alanım kardiyoloji

şüphesiz son 100 yılın

en büyük başarı öykülerinden birine sahip.

Stentler, kalp pilleri, defibrilatörler,
koroner bypass ameliyatı,

kalp nakilleri --

bunların hepsi II. Dünya Savaşı
sonrasında geliştirildi.

Ancak şu ihtimali düşünelim ki

bilimsel tıbbın
kalp hastalığını yenmek için

mevcut sınırlarına yaklaşıyoruz.

Gerçekten de kardiyovasküler
ölümlerdeki azalma oranı

son on yılda ciddi anlamda yavaşladı.

Yeni bir bakış açısı edinmemiz lazım,

alıştığımız ilerlemeyi
devam ettirebileceğimiz bir bakış açısı.

Bu bakış açısında,
psikolojik ve sosyal faktörler

kalp rahatsızlıklarını anlamada
bizim için birincil olacak.

Bu zor bir savaş olacak

ama henüz keşfedilmemiş bir alan.

Amerikan Kalp Derneği
hâlâ duygusal stresi

kalp hastalığı için düzeltilebilir, önemli
bir risk faktörü olarak listelemiyor,

kısmen sebebi belki de
kan kolesterolünü düşürmenin

duygusal ve sosyal rahatsızlığı
azaltmaktan çok daha kolay olması.

Ama belki de
''kalbi kırık'' dediğimiz zaman

gerçekten de kırık ve hasarlı bir kalpten
bahsediyor olabileceğimizi kabul edersek

tüm bunlara daha iyi bir yol bulabiliriz.

Kalp sağlığımızı düşünürken

duygularımızın gücü ve önemini
kesinlikle göz önüne almak zorundayız.

Şunu öğrendim ki duygusal stres

çoğu zaman hayatla ölüm arasındaki fark.

Teşekkürler.

(Alkışlar)