IŞİD'den kurtulup hayatta kalan kadınlar için umut ve adalet

İnsan hakları koruyucusu Rabiaa El Garani, Irak'ta IŞİD tarafından Yezidi kadın ve kız çocuklarına karşı işlenen, zorlayıcı ve yürek parçalayıcı, cinsel şiddet hikayesini ve hayatta kalanlar için adalet arayışı işini paylaşıyor. "Bu mağdurlar tahayyül edilemez bir acıyı deneyimlediler. Ama küçük bir yardımla, ne kadar metanetli olduklarını gösteriyorlar," diyor. "Tanıklık etmek bir onur; adalet aramak bir ayrıcalıktır." (Bu konuşma yetişkin içerik barındırır.)

[Bu konuşma yetişkin içerik barındırır]

Ben 14 yaşındayken

ebeveynlerim beni kendi seçtikleri
bir adamla evlendirmeye kalktı.

Reddettim.

Aileme karşı gelerek verdiğim bu karar,
hayatımdaki her şeyi şekillendirdi

ve bugün olduğum kişi
olmam için yolumu belirledi.

Ama bazı zamanlar çok acı vericiydi
ve hâlâ da öyle olmaya devam ediyor.

Ebeveynlerim, bir kızın temel değerinin
bekareti ile ölçüldüğü

geleneksel ve eğitimsiz
Faslı ailelerde yetiştirilmişti.

Belçika'ya göç ettiler

ve ben orada doğdum, büyüdüm
ve eğitim gördüm.

Onların dünya görüşlerini kabul etmedim.

Onlara hayır dediğimde

bedelini pahalı bir biçimde fiziksel
ve duygusal istismar olarak ödedim.

Ama sonunda evlerinden kaçtım

ve başkalarının haklarının
korunmasına yardımcı olabilecek

bir federal polis dedektifi oldum.

Uzmanlık alanım terörizmle mücadele,
çocuk kaçırma

ve cinayet davalarını araştırmaktı.

Bu işi çok sevmiştim

ve oldukça tatmin ediciydi.

Müslüman arka planım,
Arapça dil becerilerim

uluslararası çalışmaya duyduğum ilgiyle,

yeni zorlu görevler aramaya karar verdim.

On yıllarca polis memuru olduktan sonra

Acil Adli Müdahale
ve BM Kadın listesi üyesi olarak

cinsel ve cinsiyete dayalı şiddete dair
soruşturma görevlisi oldum.

Acil Adli Müdahale, kitlesel mezalimlerin

cezai soruşturmalarını
gerçekleştiren bir organizasyon.

Kamusal ve özel fonlarla çalışıyor olup

100'den fazla iştirakçi ülkeye
kanıt ve raporlar temin ediyorlar.

Çatışma hâlindeki ülkelerin çoğu,
kitlesel şiddet mağdurlarına

adil bir süreç sunmakta sıkıntı çekiyor.

Buna karşılık olarak

BM Kadın ortaklığında,
Acil Adli Müdahale oluşturuldu.

Acil Adli Müdahale ve BM Kadın, birlikte,

cinsel ve cinsiyete dayalı şiddet
konusunda özel uzmanlığa sahip

benim gibi,

250'den fazla profesyonel kişiyi

işe aldı, eğitti ve sertifikalandırdı.

Soruşturmalarımız uluslararası hukuk
kapsamında yürütülüyor

ve bulgularımız savaş suçlularının
yargılanması için

er geç kanıt teşkil eder.

Bu mekanizma mağdurlara,

savaş ve çatışma sonrasında, bir gün
adalet ve hesap verme mecburiyetinin

bulunabileceği konusunda umut vermektedir.

Size şimdiye kadar yaptığım
en zorlu işten bahsedeyim.

Bu iş Irak'taydı.

Irak Şam İslam Devleti veya IŞİD
başa geldiğinden beri,

bu grup, birçok dini azınlığa
ve etnik kökene

sistematik olarak saldırıp işkence etti

mesela Hıristiyanlar,

Türkmen Şiileri, Müslüman Şiiler,
Şabak Şiileri ve Yezidiler.

Yezidilere yapılan zulüm
özellikle korkunçtu.

3 ve 15 Ağustos 2014'te,

IŞİD, Irak'ın Sincar şehrinde
yaklaşık 20 köy ve kasabaya saldırdı.

Yaşlılar ve engelliler dâhil olmak üzere
14 yaşından büyük erkeklerin

tamamını infaz ettiler.

Kadınları ve kızları bölüştüler,

onlara tecavüz ettiler,

onları seks kölesi ve ev hizmetçisi
olmaları için sattılar.

Bir ay sonra,

BM İnsan Hakları Konseyi'nin bir kararı,
IŞİD ve bağlantılı grupların işlediği

iddia edilen ihlal ve suistimallerin
araştırılması ve belgelenmesi için

Irak'la ilgili bir araştırma heyeti
kurulmasına neden oldu.

Ben, cinsel ve cinsiyete dayalı
suçlara odaklı olarak

Yezidilere yapılan zulmü
araştırmak için gönderildim.

Yezidiler, Kuzey Irak'ta yerleşik
ve Kürtçe konuşan

etnik-dini bir topluluktur.

İnanç sistemleri, Yahudilik, Hıristiyanlık

İslam ve Zerdüştlük'ün özelliklerini
barındırmaktadır.

Yüzyıllar boyunca

Yezidilerin inançlarını anlamayan
Müslümanlar ve Hıristiyanlar,

onları şeytana tapanlar olarak kınadılar.

IŞİD de bu şekilde düşündü
ve onları imha etmeye and içti.

Peki o zaman burada
deneysel bir fikir oluşturalım.

En kötü cinsel deneyiminizi düşünmenizi

ve onu detaylarıyla
hatırlamanızı istiyorum.

Şimdi sağınızdaki kişiye dönün

ve bunu ona tarif edin.

(Gülüşmeler)

Biliyorum, bu zor bir şey, değil mi?

(Gülüşmeler)

Tabii ki bunu yapmanızı beklemiyorum.

Hepiniz rahatsız olur ve utanırdınız.

Peki o zaman Orta Doğu'da,

11 yaşında olan
ve cinsellik eğitimi görmemiş,

konfor alanından,

ailesinden çekip alınmış,

babasının ve erkek kardeşlerinin
infazına tanık olmuş bir kızın,

cinselliğin tabu olduğu bir kültürde,

başına gelen tecavüzü detaylı bir şekilde
tanımlamak zorunda olduğunu hayal edin.

Şerefini kurtarmanın tek yolu,
suçu gizlemek,

isteği dışında evlendirildiğine inanmak

ya da utanç ve reddedilme
korkusundan dolayı olayları reddetmek.

"Ayda" olarak bahsedeceğim
bir kızla röportaj yaptım.

Bir IŞİD lideri veya reisi tarafından

11-18 yaş aralığındaki
diğer 13 kızla birlikte satın alınmıştı.

Grupta üç yeğeni ve iki kuzeni de vardı.

Söz konusu 14 kız, IŞİD militanlarıyla
dolu bir eve götürülmüştü.

Dinlerinin yanlış olduğunu, en iyi yolun
İslam'ı seçmek ve müslüman bir adamla

evlenmek olduğunu açıklığa kavuşturan
bir imam da orada mevcuttu.

Reis, kızların isimlerini
14 küçük kağıda yazdı.

İki IŞİD militanından her biri,
bir parça kağıt seçiyordu.

Kağıtta yazılı olan ismi çağırıyorlardı

ve o kızlar zorla
başka odaya götürülüyordu.

Reis ve imam,

iki kızın tecavüze uğrarken
attıkları çığlıkları duyarlarken

gülmeye başladılar.

İkisi, diğer kızlara içerideki iki kızın
çığlık atmak yerine,

deneyimin tadını çıkarmaları
gerektiğini söylüyordu.

Bir süre sonra, o iki kız
odaya geri getirildi.

İkisi de şoktaydı ve kanıyordu.

Evli olduklarını ve çok acı çektiklerini
doğruladılar.

Şu gerçeği anlamak önemli:
yaşamları boyunca tek bir erkekle

cinsel ilişkiye inanmak
üzere yetiştiriliyorlar:

o da kocaları.

Şoka uğramış hâllerinde
kurabildikleri tek bağlantı

tecavüzlerini evlilik olarak tanımlamaktı.

Sıradaki iki kız tecavüz edilmek üzere
içeri alınmadan önce

Ayda korkunç bir karara varmıştı.

Grubun en yaşlısı olarak

evlenmeden önce yıkanmaları için
banyoyu kullanmak üzere reisi ikna etti.

Ayda'ya, kızlardan biri,

banyoda fare zehri gördüğünü söylemişti.

14 kız, zehri içerek

acılarını sonlandırmaya karar verdi.

Zehir tam etki etmeden önce,

IŞİDliler tarafından fark edilip

kurtarıldıkları hastaneye götürüldüler.

IŞİD, kızları ayırıp

ayrı ayrı satmaya karar verdi.

Ayda başka bir eve götürüldü ve kendisini
başörtüsüyle öldürmeye çalıştıktan sonra

vahşice tecavüze uğradı.

Her iki günde bir dövülüp
tecavüze uğruyordu.

Dört aylık esaretten sonra,

Ayda kaçma cesaretini kendinde buldu.

Diğer 13 kızı bir daha hiç görmedi.

Ayda ile birçok kere görüştüm.

Benimle konuşmaya istekliydi
çünkü diğer mağdurlardan,

BM'den, onun karışık kültürünü anlayan
bir kadının geldiğini duymuştu.

Gözlerinin içine baktım

ve en karanlık saatlerinin
hikâyelerini derinden dinledim.

Bugüne kadar devam eden
kişisel bir bağ kurduk.

Yetiştirilme tarzım,
onun son raddedeki utanma duygusunu

ve reddedilme korkusunu
anlamamda kolaylık sağladı.

Bu tarz araştırmalar sadece bilgi ve kanıt
toplamaktan ibaret olmayıp

ayrıca mağdurlara
destek olmakla da ilgilidir.

Mağdurlarla kurduğum bağlar,

onların kendilerine güvenlerini
ve adalet arama isteklerini güçlendiriyor.

Ayda kaçışını düşünürken

hayatta kalan diğer tüm Yezidiler gibi,

bir ikilemle karşı karşıya kaldı:

Kendisini esir alan kişilerin istismarı
yüzünden acı çekmeye devam mı etmeliydi

yoksa evine dönüp

utançla ve reddedilmeyle

ve muhtemelen töre cinayetiyle
karşı karşıya kalması daha mı iyi olurdu?

Belçika'daki Fas topluluğum tarafından
reddedilmenin verdiği

o büyük acıyı çok iyi biliyorum

ve bunun Yezidi topluluğuna
olmasını hiç istemedim.

Böylece, BM, STK'ler, politikacılar

ve Yezidi topluluğunun üyeleri de
dâhil olmak üzere bir grup ilgili kurum,

dini bir lider olan

Baba Şeyh'e ulaştılar.

Birçok toplantıdan sonra,

Baba Şeyh, bu kızların İslam'ı
ya da IŞİD militanlarıyla evlenmeyi

zorla kabul etmeleri bahsiyle,

dinlerine saygısızlık
etmediğini fark etti.

Bunun yerine, kaçırılmış, tecavüz edilmiş
ve seks kölesi yapılmışlardı.

Bu haberi vermekten mutluyum ki
toplantılarımız sonrasında

Baba Sheikh, hayatta kalanların

mağdur olarak muamele görmesi

ve toplum tarafından kucaklanması
gerektiğini alenen duyurdu.

Bu mesaj topluluk genelinde duyuldu
ve en nihayetinde,

IŞİD tarafından esir alınmasına rağmen
hayatta kalanlara ulaştı.

Bu destek beyanından sonra,

hayatta kalanlar,
IŞİD'den kaçmak için motive oldu,

tıpkı Ayda'nın da yaptığı gibi

ve birçok genç Yezidi kadın,
o cesur adımı atarak

evleri olan topluluklarına geri döndü.

Baba Şeyh'in kamuoyu açıklaması,

hem esaret altındaki
hem de kaçtıktan sonraki

birçok genç Yezidi kadının
hayatını kurtardı.

Ne yazık ki, tüm dini liderler
bizimle konuşmayı kabul etmedi.

Bazı mağdurlar, Yezidilerden
çok daha kötü sonuçlar yaşadı.

Örneğin, Şii Türkmen topluluğundaki

500-600 mağdurdan sadece 43'ü

IŞİD'den kaçtıktan sonra eve dönebildi.

Ailelerinin onurunu korumak için,
bazılarına aileleri tarafından

IŞİD ile kalmaları

veya intihar etmeleri önerildi.

Almanya, Ayda dâhil olmak üzere
1100 kadın ve çocuğa

psikososyal destek ve barınma sağlayarak

IŞİD mağdurlarını desteklemek için
bir proje geliştirdi.

İşim sırasında Ayda'yı
birkaç kez ziyaret ettim.

Onunla ve diğer mağdurlarla
gurur duyuyorum.

Kaydettikleri ilerleme dikkat çekici.

Tüm mücadelelerine rağmen,

kaç tanesinin bu programdan
faydalandığını görmek

gerçekten çok dokunaklı.

Program, bireysel ve grupla
psikolojik danışma,

sanat terapisi, müzik terapisi,

spor aktiviteleri,

dil kursları,

okul ve diğer entegrasyon
faaliyetlerini içermektedir.

Gözlemlediğim şey şuydu:

mağdurları bir çatışma bölgesinden
barış içindeki bir ülkeye götürmenin

hepsi üzerinde
olumlu bir etkiye sahip olması.

Bu proje diğer ülkelerin dikkatini çekti

ve daha fazla Yezidiye
yardım etmek istediler.

Yezidi kadınları ve genç kızları hâlâ
beni arayıp ya da bana mesaj atıp

okuldaki notları,

yaptıkları eğlenceli geziler

ya da IŞİD'le yaşadıklarına dair
kitap yazmak gibi

gelecekte hayalleri hakkında
bilgi veriyorlar.

Bazen kötü hissediyorlar

ve olaylar hakkında
tekrar konuşma ihtiyacı duyuyorlar.

Ben bir psikolog değilim

ve korkunç hikâyeleri kaynaklı

ikincil travma sonrası
stres bozukluğu yaşadım.

Ama onları konuşmaya teşvik ediyorum

ve dinlemeye devam ediyorum

çünkü onların acı çekerken
yalnız hissetmelerini istemiyorum.

Bu anekdotlar vasıtasıyla,

daha büyük bir resmin
ortaya çıktığını görüyorum.

Bu kadınlar ve kızlar iyileşiyor.

Artık adalet aramaktan korkmuyorlar.

Umut olmadan adalet olamaz

ve adalet olmadan umut olamaz.

Her 3 ve 15 Ağustos, anma günüm,

onları düşündüğümü bilmeleri için
Yezidilere ulaşıyorum.

Bunu yaptığımda hep mutlu oluyorlar.

Bu onlar için duygusal bir gün.

Geçtiğimiz Ağustos ayında
Ayda ile konuştum.

Kendisiyle birlikte kaçırılan

yeğenlerinden birinin

nihayet, Suriye'deki IŞİD'in
elinden kurtulduğunu

ve Irak'a döndüğünü
haber verdiği için çok mutluydu.

Buna inanabiliyor musunuz?

Dört yıl sonra?

Bugün en büyük dileği,

şu an üç kıtada bulunan tüm ailesinin

yeniden bir araya gelmesi.

Umarım ki gelecekler.

Birlikte çalıştığım mağdurları
düşündüğümde,

Mısırlı bir doktor, yazar

ve insan hakları aktivisti olan

Nawal El Saadawi'nin
sözlerini hatırlıyorum.

"Woman at Point Zero"
adlı kitabında diyor ki:

"Hayat çok sert

ve onu gerçekten yaşayan insanlarsa

hayatın kendisinden daha sert olanlar."

Bu mağdurlar tahayyül edilemez
bir acıyı deneyimlediler.

Ama küçük bir yardımla,

ne kadar metanetli olduklarını
gösteriyorlar.

Her biri, ne tür bir adalet aradığına dair
kendi bakış açısına sahip

ve derinden inanıyorum ki

güvenilir bir adalet süreci,

şerefini geri kazanmasının

ve travmasını bitirmesinin anahtarı.

Adalet sadece failin
cezalandırılması ile ilgili değildir.

Bu, mağdurların,
kendilerine karşı işlenen suçların

hukukun üstünlüğü tarafından kaydedildiği
ve tanındığını hissetmeleriyle ilgilidir.

Benim için, bu hayatta kalanlarla çalışmak

hayatımın tecrübesi oldu.

Acılarını, dillerini

ve kültürlerini paylaştığım için

en derin insan seviyesinde
bağlantı kuruyoruz.

Bunun kendisi bir şifalanma eylemidir:

duyulmak, görülmek,

kınanmak yerine merhamet verilmesi.

Acı çeken insanlara
bu kadar yaklaştığımızda,

bu, araştırmacılar için de acı yaratır.

Benim işim meydan okuyucu,
yürek parçalayıcı

ve travmaya neden oluyor.

Ama bunu neden yaptığımı size söyleyeyim.

Bu kitlesel zulümlerden kurtulup
hayatta kalanlarla karşılaştığımda,

ellerini tutup gözlerine baktığımda

kendi acım silinmiyor

ama neredeyse bunu yapmaya değer kılıyor.

Ve bunun dışında
yapmak istediğim hiçbir şey yok.

Hayatta kalan bu cesur insanların

tekrar kendi öz değerlerine, ailelerine,

onlara değer veren toplumdaki yerlerine
yeniden bağlanmaya çalıştıklarını görmek,

tanıklık etmek bir onur,

adalet aramak bir ayrıcalıktır.

Bu da iyileştirici,

hem de hepimiz için.

Teşekkürler.

(Alkışlar)