Η καινοτομία είναι το αντίδοτο στη διαφθορά

Η παραδοσιακή σκέψη σχετικά με τη διαφθορά έχει ως εξής: αν θεσπίσεις καλούς νόμους και τους εφαρμόσεις καλά, τότε η οικονομική ανάπτυξη αυξάνεται και η διαφθορά μειώνεται. Στην πραγματικότητα, έχουμε την εξίσωση ανάποδα, λέει ο ερευνητής για την καινοτομία Εφόζα Οτζόμο. Σε αυτήν τη συναρπαστική ομιλία, προτείνει νέους τρόπους σκέψης για το πώς μπορούμε να μειώσουμε τη διαφθορά παγκοσμίως εστιάζοντας σε ένα πράγμα: τη σπανιότητα. «Οι κοινωνίες δεν αναπτύσσονται επειδή μείωσαν τη διαφθορά», λέει. «Κατάφεραν να μειώσουν τη διαφθορά επειδή αναπτύχθηκαν».

Το 2011,

κάποιος διέρρηξε
το γραφείο της αδερφής μου

στο πανεπιστήμιο που διδάσκει στη Νιγηρία.

Ευτυχώς, ο δράστης συνελήφθη
και του απαγγέλθηκαν κατηγορίες.

Όταν έφτασα στο δικαστήριο,

οι υπάλληλοι στους οποίους ανατέθηκε
η υπόθεση της αδερφής μου την ενημέρωσαν

ότι δεν θα μπορούσαν
να διεκπεραιώσουν τα έγγραφα

αν δεν τους δωροδοκούσε.

Στην αρχή θεώρησε
ότι ήταν μέρος μιας φάρσας.

Όμως στη συνέχεια κατάλαβε
ότι σοβαρολογούσαν.

Έτσι εξοργίστηκε.

Σκεφτείτε το: βρισκόταν εκεί,
ως το πρόσφατο θύμα ενός εγκλήματος

με τους ανθρώπους που υποτίθεται
πως θα τη βοηθούσαν,

και αυτοί απαιτούσαν δωροδοκία απ' αυτήν.

Αυτός είναι ένας από τους πολλούς τρόπους

που η διαφθορά επηρεάζει
εκατομμύρια ανθρώπους στη χώρα μου.

Ξέρετε, όταν μεγάλωνα στη Νιγηρία,

η διαφθορά διείσδυε ουσιαστικά
σε κάθε στοιχείο της κοινωνίας.

Αναφορές για πολιτικούς που καταχράζονταν
εκατομμύρια δολάρια ήταν συνηθισμένες.

Αστυνομικοί που έκλεβαν χρήματα

ή εκβίαζαν για χρήματα καθημερινούς
σκληρά εργαζόμενους πολίτες

ήταν συνήθης πρακτική.

Ένιωθα ότι δεν θα μπορούσε
να υπάρξει ανάπτυξη,

όσο εξακολουθούσε να υπάρχει διαφθορά.

Όμως τα τελευταία χρόνια,

στην έρευνά μου πάνω
στην καινοτομία και την ευημερία,

έμαθα ότι η διαφθορά δεν είναι το πρόβλημα
που εμποδίζει την ανάπτυξή μας.

Στην πραγματικότητα,

η συμβατική σκέψη πάνω στη διαφθορά
και τη σχέση της με την ανάπτυξη

δεν είναι μόνο λανθασμένη, αλλά
κρατά επίσης πολλές φτωχές χώρες πίσω.

Το σκεπτικό πάει ως εξής:

σε μια κοινωνία που είναι
φτωχή και διεφθαρμένη,

η καλύτερη απόπειρα μείωσης της διαφθοράς
είναι να δημιουργήσουμε καλούς νόμους,

να τους εφαρμόσουμε σωστά,

και αυτό θα επιτρέψει στην ανάπτυξη
και την καινοτομία να ανθίσουν.

Βγάζει νόημα στα χαρτιά,

και γι' αυτό πολλές κυβερνήσεις
και αναπτυξιακοί οργανισμοί

επενδύουν δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως

στη θεσμική μεταρρύθμιση
και τα προγράμματα

για την καταπολέμηση της διαφθοράς.

Όμως, πολλά απ' αυτά τα προγράμματα
αποτυγχάνουν στον στόχο τους,

γιατί εφαρμόζουν την εξίσωση ανάποδα.

Βλέπετε, οι κοινωνίες δεν αναπτύσσονται
γιατί μείωσαν τη διαφθορά.

Μπορούν να μειώσουν τη διαφθορά
επειδή έχουν αναπτυχθεί.

Και οι κοινωνίες αναπτύσσονται
μέσω επενδύσεων στην καινοτομία.

Στην αρχή θεωρούσα ότι αυτό ήταν αδύνατο.

Γιατί ένας λογικός άνθρωπος

να επενδύσει σε μια κοινωνία
που, φαινομενικά,

μοιάζει ένα φριχτό μέρος για επιχειρήσεις;

Ξέρετε, σε μια κοινωνία
που οι πολιτικοί είναι διεφθαρμένοι

και οι καταναλωτές φτωχοί;

Όμως, όσο περισσότερα μάθαινα

για τη σχέση μεταξύ
καινοτομίας και διαφθοράς,

τόσο περισσότερο άρχισα
να βλέπω τα πράγματα διαφορετικά.

Να πώς εξελίχθηκε αυτό
στην υποσαχάρια Αφρική

καθώς η περιοχή ανέπτυσσε
τη βιομηχανία τηλεπικοινωνιών της.

Στα τέλη της δεκαετίας του '90,

λιγότερο από το 5% των ανθρώπων
στην υποσαχάρια Αφρική είχαν τηλέφωνα.

Η Νιγηρία, για παράδειγμα, είχε
πάνω από 110 εκατομμύρια ανθρώπους

αλλά λιγότερα από μισό εκατομμύριο
κινητά σε όλη τη χώρα.

Αυτή η έλλειψη πυροδότησε
εκτενή διαφθορά στη βιομηχανία.

Οι δημόσιοι λειτουργοί που δούλευαν
για τις κρατικές εταιρίες τηλεφωνίας

απαιτούσαν μίζες από ανθρώπους
που ήθελαν κινητά.

Κι επειδή οι περισσότεροι άνθρωποι
δεν μπορούσαν να πληρώσουν τις μίζες,

τα τηλέφωνα ήταν μόνο διαθέσιμα
σε όσους ήταν πλούσιοι.

Τότε ένας επιχειρηματίας
ονόματι Μο Ιμπραχίμ

αποφάσισε να ιδρύσει
μια εταιρία τηλεπικοινωνιών

στην ήπειρο.

Όταν είπε στους συναδέλφους του
την ιδέα του, τον κορόιδεψαν.

Όμως ο Μο Ιμπραχίμ δεν πτοήθηκε.

Και έτσι το 1998, ίδρυσε τη Celtel.

Η εταιρία παρείχε προσιτά
κινητά τηλέφωνα και υπηρεσίες

σε εκατομμύρια Αφρικανούς,

σε κάποιες από τις φτωχότερες
και πιο διεφθαρμένες χώρες της περιοχής --

Χώρες όπως το Κονγκό, το Μαλάουι,

τη Σιέρρα Λεόνε και την Ουγκάντα.

Βλέπετε, στην έρευνά μας, αποκαλούμε
αυτό που έχτισε ο Μο Ιμπραχίμ

«καινοτομία που δημιουργεί αγορά».

Οι καινοτομίες που δημιουργούν αγορές
μετατρέπουν περίπλοκα και ακριβά προιόντα

σε προϊόντα που είναι απλά και προσιτά,

ώστε πολύ περισσότεροι άνθρωποι
στην κοινωνία να έχουν πρόσβαση σε αυτά.

Σε αυτήν την περίπτωση,
τα τηλέφωνα ήταν ακριβά

μέχρι που η Celtel τα έκανε
πολύ πιο προσιτά.

Καθώς άλλοι επενδυτές -- όπως
κάποιοι απ' τους συναδέλφους του --

είδαν ότι ήταν δυνατό να δημιουργήσουν
μια πετυχημένη εταιρία κινητής τηλεφωνίας

στην ήπειρο,

κατέκλυσαν την αγορά με επενδύσεις
δισεκατομμυρίων δολαρίων.

Αυτό οδήγησε σε σημαντική
ανάπτυξη στη βιομηχανία.

Από μετά βίας υπαρκτή το 2000,

σήμερα, σχεδόν κάθε αφρικανική χώρα έχει

μια ζωντανή βιομηχανία
κινητών τηλεπικοινωνιών.

Ο τομέας τώρα υποστηρίζει σχεδόν
ένα δισεκατομμύριο τηλεφωνικές συνδέσεις,

έχει δημιουργήσει περίπου τέσσερα
εκατομμύρια θέσεις εργασίας,

και δημιουργεί δισεκατομμύρια
δολάρια σε φόρους κάθε χρόνο.

Αυτοί είναι φόροι που οι κυβερνήσεις
μπορούν να επανεπενδύσουν στην οικονομία

για να χτίσουν τους θεσμούς τους.

Και έτσι έχει το πράγμα:

επειδή οι άνθρωποι δε χρειάζεται πλέον
να δωροδοκήσουν τους δημόσιους λειτουργούς

για να πάρουν απλώς ένα κινητό,

η διαφθορά -- τουλάχιστον
σε αυτή τη βιομηχανία -- μειώθηκε.

Αν ο Μο Ιμπραχίμ περίμενε
να καταπολεμηθεί η διαφθορά

σε όλη την υποσαχάρια Αφρική
προτού επενδύσει,

σήμερα ακόμη θα περίμενε.

Οι περισσότεροι άνθρωποι που εμπλέκονται
στη διαφθορά ξέρουν ότι δεν πρέπει.

Οι δημόσιοι λειτουργοί που απαιτούσαν
μίζες από τους ανθρώπους

για να πάρουν κινητά

και ο κόσμος που πλήρωνε τις μίζες --

ήξεραν ότι παρανομούσαν.

Αλλά το έκαναν έτσι κι αλλιώς.

Το ερώτημα είναι: Γιατί;

Η απάντηση;

Η σπανιότητα.

Βλέπετε, όταν οι άνθρωποι
ωφελούνται από την πρόσβαση

σε κάτι τόσο σπάνιο,

η διαφθορά γίνεται ελκυστική.

Στις φτωχές χώρες, διαμαρτυρόμαστε
πολύ για τους διεφθαρμένους πολιτικούς

που υπεξαιρούν κρατικούς πόρους.

Όμως σε πολλές απ' αυτές τις χώρες
οι οικονομικές ευκαιρίες είναι σπάνιες,

και έτσι η διαφθορά γίνεται
ένας ελκυστικός τρόπος να πλουτίσεις.

Επίσης διαμαρτυρόμαστε για τους δημόσιους
υπαλλήλους όπως τους αστυνομικούς,

που αποσπούν χρήματα από καθημερινούς
σκληρά εργαζόμενους πολίτες.

Όμως, οι πιο πολλοί δημόσιοι υπάλληλοι
είναι πολύ κακοπληρωμένοι.

και ζουν σε απελπιστική κατάσταση.

Γι' αυτούς ο εκβιασμός και η διαφθορά

είναι καλοί τρόποι
για να βγάλουν τα προς το ζην.

Αυτό το φαινόμενο εμφανίζεται
επίσης στις πλούσιες χώρες.

Όταν πλούσιοι γονείς δωροδοκούν
τους υπεύθυνους πανεπιστημίων --

(Γέλια)

Όταν πλούσιοι γονείς δωροδοκούν
υπεύθυνους πανεπιστημίων --

ώστε τα παιδιά τους να αποκτήσουν
πρόσβαση σε πρωτοκλασάτα κολλέγια,

οι συνθήκες είναι διαφορετικές,

αλλά η αρχή είναι η ίδια.

Η εισαγωγή σε πρωτοκλασάτα
κολλέγια είναι σπάνια,

και έτσι η δωροδοκία γίνεται ελκυστική.

Το θέμα είναι,

δεν λέω ότι δεν θα πρέπει να υπάρχουν
πράγματα που είναι σπάνια στην κοινωνία

ή που είναι επιλεκτικά.

Αυτό που προσπαθώ να εξηγήσω

είναι αυτή τη σχέση μεταξύ
διαφθοράς και σπανιότητας.

Και στις περισσότερες φτωχές χώρες,
πολλά βασικά πράγματα είναι σπάνια.

Εννοώ πράγματα όπως το φαγητό,

η εκπαίδευση,

η υγειονομική περίθαλψη,

οι οικονομικές ευκαιρίες,

οι θέσεις εργασίας.

Αυτό δημιουργεί πρόσφορο έδαφος
για την ανάπτυξη της διαφθοράς.

Αυτό με κανένα τρόπο δεν δικαιολογεί
τη διεφθαρμένη συμπεριφορά.

Απλά μας βοηθάει να
την κατανοήσουμε λίγο καλύτερα.

Οι επενδύσεις σε επιχειρήσεις
που κάνουν τα πράγματα προσιτά

και προσβάσιμα σε περισσότερους ανθρώπους

καταπολεμούν αυτή τη σπανιότητα

και δημιουργούν έσοδα που οι κυβερνήσεις
επανεπενδύουν στις οικονομίες τους.

Όταν αυτό συμβαίνει σε όλοκληρη τη χώρα,

μπορεί να φέρει ριζικές αλλαγές στα έθνη.

Σκεφτείτε τον αντίκτυπο στη Νότια Κορέα.

Τη δεκαετία του '50

η Νότια Κορέα ήταν
μια απελπιστικά φτωχή χώρα

και ήταν πολύ διεφθαρμένη.

Τη χώρα κυβερνούσε
μια απολυταρχική κυβέρνηση

που εμπλεκόταν σε δωροδοκίες
και υπεξαιρέσεις.

Οι οικονομολόγοι τότε έλεγαν πως
η Νότια Κορέα είχε παγιδευτεί στη φτώχεια,

και αναφέρονταν σε αυτήν
ως οικονομία χωρίς ελπίδα.

Όταν βλέπατε τους θεσμούς
της Νότιας Κορέας,

ακόμη και μέχρι τη δεκαετία του '80,

ήταν αντίστοιχοι με αυτούς των πιο φτωχών
και διεφθαρμένων αφρικανικών χωρών,

της εποχής.

Αλλά καθώς εταιρίες όπως
η Samsung, η Kia και η Hyundai

επένδυσαν σε καινοτομίες
που έκαναν τα πράγματα πιο προσιτά

για περισσότερους ανθρώπους

η Νότια Κορέα τελικά έγινε πλούσια.

Καθώς η χώρα γινόταν πλούσια,

κατάφερε να μεταβεί από μια απολυταρχική

σε μια δημοκρατική κυβέρνηση

και μπόρεσε να επανεπενδύσει
στην οικοδόμηση των θεσμών της.

Και αυτό απέδωσε σε μεγάλο βαθμό.

Για παράδειγμα, το 2018,

ο πρόεδρος της Νότιας Κορέας
καταδικάστηκε σε φυλάκιση 25 χρόνων

λόγω κατηγοριών για διαφθορά.

Αυτό δε θα μπορούσε να συμβεί
δεκαετίες πριν, όταν η χώρα ήταν φτωχή

και είχε απολυταρχική κυβέρνηση.

Μάλιστα, όταν εξετάσαμε τις πιο
σύγχρονες πλούσιες χώρες, διαπιστώσαμε

πως κατάφεραν να μειώσουν
τη διαφθορά καθώς γίνονταν πλούσιες --

όχι πριν.

Οπότε πού μας αφήνει αυτό;

Ξέρω ότι μπορεί να ακούγεται πως λέω ότι
απλώς πρέπει να αγνοήσουμε τη διαφθορά.

Δεν λέω αυτό καθόλου.

Αυτό που λέω, όμως,

είναι πως η διαφθορά, ιδιαίτερα για τους
πιο πολλούς ανθρώπους σε φτωχές χώρες,

είναι μια λύση.

Είναι ένα εργαλείο

σε ένα μέρος που υπάρχουν λιγότερες
εναλλακτικές για να λύσεις ένα πρόβλημα.

Η επένδυση σε καινοτομίες
που κάνουν τα προϊόντα πιο προσιτά

για τους πολλούς

όχι μόνο καταπολεμά αυτή τη σπανιότητα

αλλά δημιουργεί και
μια βιώσιμη πηγή εσόδων

που θα επανεπενδύσουν
οι κυβερνήσεις στις οικονομίες

για να ενισχύσουν τους θεσμούς τους.

Αυτό είναι το καίριο κομμάτι που λείπει
από το παζλ της οικονομικής ανάπτυξης

που εν τέλει θα μας βοηθήσει
να μειώσουμε τη διαφθορά.

Έχασα την ελπίδα μου
για τη Νιγηρία όταν ήμουν 16.

Και κατά κάποιον τρόπο,
η χώρα χειροτέρεψε.

Εκτός από τη διάδοση
της φτώχειας και τη διαφθορά,

η Νιγηρία τώρα αντιμετωπίζει
και τρομοκρατικές οργανώσεις

όπως η Μπόκο Χαράμ.

Όμως με κάποιον τρόπο έχω πιο
πολλές ελπίδες για τη Νιγηρία τώρα,

απ' ό,τι στο παρελθόν.

Όταν βλέπω οργανισμούς
να επενδύουν σε καινοτομίες

που δημιουργούν θέσεις εργασίας
για τους ανθρώπους

και κάνουν προσιτά τα προιόντα --

εννοώ οργανισμούς
όπως η Lifestores Pharmacy,

που κάνει τα φάρμακα
πιο προσιτά για τους ανθρώπους

ή η Metro Africa Xpress,

που πολεμάει την έλλειψη διανομής και
εφοδιαστικής πολλών μικρών επιχειρήσεων,

ή η Andela, που δημιουργεί οικονομικές
ευκαιρίες για προγραμματιστές λογισμικού.

Είμαι αισιόδοξος για το μέλλον.

Ελπίζω να γίνετε και εσείς.

Ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)