Проблемот со светлосното загадување и пет неверојатно едноставни решенија
-
0:01 - 0:05Освен ако не сте поминале повеќе време
во Меѓународната вселенска станица -
0:05 - 0:09ова веројaтно не е глетка
која ви е многу позната. -
0:09 - 0:12Ова е источниот брег на САД.
-
0:12 - 0:14Тоа е Њуjорк долу десно,
-
0:14 - 0:18една светлечка лента сè до Вашингтон.
-
0:18 - 0:21Таквите градови сјаат
како скапоцени камења, -
0:21 - 0:24автопатите се трасирани
со мрежи од светлина. -
0:24 - 0:28Сета таа светлина е супер фотогенична.
-
0:28 - 0:29Но има еден проблем.
-
0:30 - 0:33Таа светлина треба да ги осветлува
нашите тротоари, -
0:34 - 0:36нашите улици и куќи.
-
0:36 - 0:39Наместо тоа, таа оди нагоре во небото
-
0:39 - 0:40и надвор во универзумот,
-
0:40 - 0:42каде што не прави добро
за никој од нас. -
0:44 - 0:47Кога гледам слики од ова, од Земјата,
-
0:47 - 0:49гледам катастрофа за животната средина.
-
0:51 - 0:53Тоа не се скапоцени камења,
-
0:53 - 0:54тоа се тумори.
-
0:56 - 0:57Јас сум астроном,
-
0:57 - 1:00па веројатно не ве зачудува
-
1:00 - 1:02дека отсекогаш сум го сакала
ноќното небо -
1:02 - 1:04Јас сум клише што оди.
-
1:07 - 1:09Но додека растев во Минесота,
-
1:09 - 1:12една од моите омилени работи
во летна вечер -
1:12 - 1:15беше да ја земам мојата стара
Регеди Ен вреќа за спиење -
1:15 - 1:17и да ја однесам во полето
зад мојата куќа, -
1:17 - 1:21каде поминував часови
гледајќи го ноќното небо. -
1:21 - 1:24И за да го направам ова,морав да
го надминав стравот од темнината -
1:24 - 1:27и од ројот од комарци,
-
1:27 - 1:30а мојата вреќа за спиење
навистина не мирисаше многу убаво. -
1:30 - 1:32(Смеа)
-
1:33 - 1:35Но имаше една особена ѕвезда
-
1:35 - 1:38која ја барав, ноќ за ноќ.
-
1:38 - 1:39И потоа ќе ја играв оваа игра
-
1:39 - 1:44кога интензивно се концентрирав
на ѕвездата -
1:44 - 1:46и сè друго ќе избледеше
од мојот поглед -
1:46 - 1:49и таа единствена ѕвезда
беше сè што можев да видам. -
1:49 - 1:51Можев да се држам за таа слика
-
1:51 - 1:54само неколку минливи мигови.
-
1:54 - 1:55Но кога можев,
-
1:55 - 1:59ја чуствував длабоката смисла
на поврзаност со универзумот. -
1:59 - 2:02Речиси чувство на вртоглавица
-
2:02 - 2:05дека ќе паднам во просторот.
-
2:06 - 2:08И кога ова ќе се случеше-
-
2:08 - 2:10знам дека звучи смешно,
-
2:10 - 2:16но истовремено се чувствував
неизмерно безначајна -
2:16 - 2:19и важна на некој чуден начин.
-
2:19 - 2:24Таа ѕвезда која ја гледав
ноќ за ноќ се викаше Вега. -
2:24 - 2:27Вега е најсветлата ѕвезда
во соѕвездието Лира, -
2:27 - 2:30што не случајно е името
на едно од моите кучиња. -
2:30 - 2:33(Смеа)
-
2:33 - 2:36Но ова доживување заврши.
-
2:36 - 2:38Моето омилено соѕвездие Лира,
-
2:38 - 2:40би изгледало вака од Менхетен.
-
2:40 - 2:43За луѓе кои живеат во урбани
и приградски средини -
2:43 - 2:45ако излезат надвор навечер
и погледнат нагоре, -
2:45 - 2:50наместо да бидат восхитени
од величеството на универзумот, -
2:50 - 2:52нема да видат речиси ништо.
-
2:54 - 2:58Овие незабележителни,
целосно празни ноќни неба, -
2:58 - 3:02се секако поради целата светлина
која ја создаваме навечер. -
3:02 - 3:05Сите тие светла
што ги гледаме дури од вселената -
3:05 - 3:07светат во атмосферата,
-
3:07 - 3:12каде скокаат наоколу и го создаваат
овој безличен смог светлина. -
3:12 - 3:14И тој безличен смог светлина
има име. -
3:14 - 3:16Се вика светлосно загадување.
-
3:16 - 3:18Како астроном,
-
3:18 - 3:20можам да кажам колку е лошо
светлосното загадување -
3:20 - 3:23од светлината на ѕвездите
кои ги гледам на небото. -
3:23 - 3:24И како што изгледа
-
3:24 - 3:28кога се обидуваш да ги откриеш
тајните на космосот, -
3:28 - 3:31многу помага
да можеш да го видиш космосот. -
3:31 - 3:33И --
-
3:33 - 3:34(Се смее)
-
3:34 - 3:35Вистина.
-
3:37 - 3:39И оваа светлина што пробуваме
да ја детектираме -
3:39 - 3:43е оддалечена милиони или милијарди
светлосни години. -
3:43 - 3:46и генерално е нејасна.
-
3:46 - 3:48И како астроном,
-
3:48 - 3:51Секојдевно се борам со ова
за да ја сработам мојата работа -
3:51 - 3:54и морам да ви кажам дека
е многу голем проблем. -
3:57 - 4:00Но проблемот е многу полош
-
4:00 - 4:05од губењето на магичната
способност да се гледаат ѕвездите. -
4:05 - 4:07На пример,
-
4:07 - 4:09безброј растителни и животински
видови се погодени. -
4:10 - 4:13Може да зборуваме за водните желки
-
4:13 - 4:15или опрашувачите
-
4:15 - 4:18или било кои многу важни видови
-
4:18 - 4:20кои се исто така симпатични.
-
4:20 - 4:22Наместо тоа,
сакам да зборувам -
4:22 - 4:25за овој ненаметлив вид на полжави.
-
4:25 - 4:27Можеби сте ги виделе наоколу
-
4:27 - 4:29и не сте размислувале многу
за нив. -
4:29 - 4:31Но,тие се прилично несекојдневни.
-
4:31 - 4:33За цела година
-
4:33 - 4:37ретко ќе се придвижат повеќе
од 10 метри. -
4:37 - 4:41Тоа значи дека кога го
напаѓаат пленот -
4:41 - 4:44можат да достигнат брзина
до милиметар на час. -
4:45 - 4:46И --
-
4:46 - 4:48(Смеа)
-
4:49 - 4:51Ова е во ред,
-
4:51 - 4:53бидејќи напаѓаат пијавици, на пример.
-
4:53 - 4:57(Смеа)
-
4:59 - 5:03Oвие полжави живеат
на бреговите -
5:03 - 5:04и всушност
-
5:04 - 5:06се клучен дел од екосистемот.
-
5:06 - 5:11Не само што се едни од најдоминантните
без`рбетни предатори, -
5:11 - 5:16туку и други животни, како ракови и птици
ги сметаат за вкусни. -
5:16 - 5:20Па тоа ги става овие кутри полжави
во несигурна ситуација, -
5:20 - 5:22бидејќи ако одат премногу ниско во водата,
-
5:22 - 5:24раковите им се закана,
-
5:24 - 5:26но ако излезат предалеку од водата,
-
5:26 - 5:28ќе бидат гозба за птиците.
-
5:29 - 5:32Зошто астроном ви
кажува за полжави? -
5:33 - 5:34И јас се прашувам.
-
5:36 - 5:39Бидејќи нивното однесување
е под влијание на светлосното загадување. -
5:39 - 5:40На пример,
-
5:40 - 5:44ако полжавите се излложени на
вештачка светлина ноќе, -
5:44 - 5:48двојно поголема е веројатноста
да останат под вода со предатор. -
5:48 - 5:50И тоа ги става на голем ризик.
-
5:50 - 5:52Затоашто не можат брзо да избегаат.
-
5:52 - 5:53Значи, овие --
-
5:53 - 5:55(Смеа)
-
5:55 - 5:58И друг проблем е тоа што
тие буквално се движат -
5:58 - 6:00со брзина на полжав.
-
6:00 - 6:02Ако една популација е избришана,
-
6:02 - 6:05ќе треба децении за да се надополни.
-
6:05 - 6:08И тоа влијае
на останатиот дел од нивниот екосистем -
6:08 - 6:12и на другите видови, како на птиците
и на пијавиците и на раковите. -
6:12 - 6:15Па ова е само еден
мал и лигав пример -
6:15 - 6:19за тоа како светлосното загадување
може да има каскаден ефект -
6:19 - 6:21на цел екосистем.
-
6:21 - 6:25Практично сите видови
кои биле проучувани до денес -
6:25 - 6:27се погодени од светлосно загадување.
-
6:27 - 6:29Тоа ги вклучува и луѓето.
-
6:29 - 6:31Па ајде да зборуваме за нас.
-
6:31 - 6:33Веројатно нема да се изненадите ако чуете
-
6:33 - 6:37дека светлосното загадување може
да влијае на вашиот сон навечер. -
6:37 - 6:41Но можеби ќе се изненадите да слушнете
дека тоа е поврзано со прекумерна тежина -
6:42 - 6:44Всушност,
во скорашно истражување -
6:44 - 6:47откриено е дека светлосното загадување
придонесува над 70 проценти за -
6:47 - 6:50стапката на дебелина во 80 држави.
-
6:50 - 6:52Повеќе од тоа,
-
6:52 - 6:56светлосното загадување всушност
влијае на вишокот на тежина -
6:56 - 6:57како и брзата храна.
-
6:58 - 7:00И станува полошо.
-
7:00 - 7:02Kaj луѓе кои се изложени
-
7:02 - 7:05на значителна количина
вештачка светлина ноќе, -
7:05 - 7:0950 пати е поголема веројатноста
да добијат рак на дојка. -
7:09 - 7:12И всушност, светлосното загадување
се поврзува со видови рак -
7:12 - 7:14сеопфатно.
-
7:14 - 7:16И во контролирани
лабораториски експерименти -
7:16 - 7:20има директна поврзаност помеѓу
зголемена вештачка светлина ноќе -
7:20 - 7:22и стапка на раст на туморот.
-
7:23 - 7:26Можеби се прашувате како
нормалната светлина -
7:26 - 7:29може да влијае на стапките на рак.
-
7:29 - 7:32Веројатно се сведува на
многу важниот хормон -
7:32 - 7:34наречен мелатонин,
-
7:34 - 7:36кој се развивал
преку милиони години -
7:36 - 7:40за да можеме да создадеме
деноноќен циклус на биолошкиот ритам. -
7:40 - 7:42Тоа што се случува кога светлината влијае
-
7:42 - 7:45на мрежницата на нашето око навечер
-
7:45 - 7:47може да го наруши
производството на мелатонин -
7:47 - 7:49и кога е нарушено
производството на мелатонин, -
7:49 - 7:52цел синџир на други
хемиски процеси се засегнати -
7:52 - 7:54вклучително и производството на естроген.
-
7:54 - 7:57Ако го нарушиме овој
хемиски баланс -
7:57 - 7:59може да настанат многу лоши работи.
-
7:59 - 8:01Всушност, толку лоши
-
8:01 - 8:04што Интернационалната агенција за
истражување на ракот -
8:04 - 8:07изјави дека нарушувањето на
човечкиот биолошки ритам -
8:07 - 8:09е веројатен канцероген.
-
8:10 - 8:12Исто така, ќе спомнам
-
8:12 - 8:14дека светлосното загадување
е поврзано со- -
8:14 - 8:17ајде да видиме - главоболки, анскиозност,
депресија, дијабет, -
8:17 - 8:19срцеви заболувања
и листата продолжува. -
8:19 - 8:22Но можеби не се грижите за
вашето здравје. -
8:22 - 8:23Сите ќе умреме секако,
-
8:23 - 8:26подобро да умреш во
добро осветлена соба. -
8:26 - 8:28(Смеа)
-
8:28 - 8:31Фактот што се смеете за смртта
е некако неверојатен. -
8:31 - 8:32(Смеа)
-
8:33 - 8:35Можеби уште се грижите за пари.
-
8:36 - 8:38Парите кои се трошат
за потрошената светлина, -
8:38 - 8:41мислам само светлината
која излегува кон универзумот, -
8:41 - 8:43не ни прави никакво добро-
-
8:43 - 8:44таа чини 3 милијарди долари годишно.
-
8:44 - 8:46Тоа се доволно пари да се изградат
-
8:46 - 8:491000 корисни ветерници,на пример,
-
8:49 - 8:53или да се финансира образовниот
систем на Вашингтон повеќе од две години, -
8:53 - 8:56или - ова ми е омилено
бидејќи многу сакам една -
8:56 - 8:57но не можам да си дозволам -
-
8:58 - 9:00да се купат 3000 Тесла Модел Х SUV.
-
9:00 - 9:02(Смеа)
-
9:02 - 9:05Вклучително и данокот
за електричен автомобил. -
9:07 - 9:10Постојат и егзистенцијални трошоци.
-
9:10 - 9:12Немам никакви податоци
-
9:12 - 9:16за тоа како губењето допир
со нашето место во космосот -
9:16 - 9:18влијае на нас.
-
9:18 - 9:20Но верувам
-
9:20 - 9:22дека влијае на човештвото
-
9:22 - 9:26повеќе од други страшни статистики
кои можам да ги споделам со вас. -
9:26 - 9:28И со тек на време станува полошо.
-
9:28 - 9:33Нивото на светлосно загадување
се дуплира приближно на секои 35 години. -
9:33 - 9:37Тоа значи дека за време
на следната деценија -
9:37 - 9:40виртуелно целата источна половина на САД
-
9:40 - 9:43ќе биде вечно посветла
од самракот. -
9:44 - 9:47Има и друг проблем
со светлосното загадување. -
9:47 - 9:50Проблемот е многу поголем од
она што го гледаме со очи. -
9:50 - 9:53Видот ни е развиен да може да
го детектираа само овој мал дел -
9:53 - 9:55од целиот спектар на светлина.
-
9:55 - 9:57Цела оваа светлина што не ја гледаме,
-
9:58 - 9:59оваа невидлива светлина,
-
9:59 - 10:01исто така има проблем со загадувањето.
-
10:01 - 10:03Највеќе од модерната технологија,
-
10:03 - 10:05како мобилните телефони
или радари за коли, -
10:05 - 10:09или потребата за нови уреди кои
можат да разговараат меѓусебно. -
10:10 - 10:13Сета оваа модерна технологија
дава силни сигнали -
10:13 - 10:15дека целосно може да ја избрише
-
10:15 - 10:19оваа бледнеечка светлина
која се обидуваме да ја детектираме -
10:19 - 10:21од остатокот од универзумот
надвор од Земјата, -
10:21 - 10:24што е речиси поголемиот
дел од универзумот. -
10:25 - 10:28(Смеа)
-
10:30 - 10:32Постојат и сателити.
-
10:32 - 10:37Сателитите се проблем кај
видливите и невидливите бранови должини. -
10:37 - 10:41Многу приватни компании имаат планови
да постават илјадници сателити -
10:41 - 10:43во орбита околу Земјата,
-
10:43 - 10:45каде не само што ќе бидат побројни
-
10:45 - 10:48буквално побројни од
видливите ѕвезди во небото, -
10:48 - 10:52додека зрачат невидлива
светлина назад на Земјата. -
10:52 - 10:54За астрономите како мене,
-
10:54 - 10:57користењето невидлива светлина
да го проучат универзумот, -
10:57 - 11:00е како како да зјапаме во сонцето
-
11:00 - 11:02за да видиме роденденска
свеќа зад него. -
11:04 - 11:06Во ред, сакам да сум јасна,
-
11:06 - 11:10нема ништо лошо во
модерната технологија. -
11:10 - 11:13Ниту во мобилните телефони,
сателитите или радарите. -
11:13 - 11:16Не сум сигурна за домаќинските уреди.
-
11:16 - 11:17(Смеа)
-
11:17 - 11:18Не ми се расипала рерна
-
11:18 - 11:21за да добијам друга
која зборува со мојот мобилен. -
11:21 - 11:24И користам светлина навечер
како сите други. -
11:26 - 11:27Но еве за што се работи.
-
11:27 - 11:29Одредени проблеми во светот,
-
11:29 - 11:32како што слушнавме денес,
и ќе слушате уше за тоа, -
11:32 - 11:36се преголеми
и изгледаат нерешливи. -
11:36 - 11:40Загадувањето од видлива
светлина е еден од нив. -
11:40 - 11:43Ова е навистина едноставно, така?
-
11:43 - 11:47Па еве пет многу едноставни работи
кои може да ги направите. -
11:47 - 11:50Не користете светилки
посветли од што ви требаат. -
11:50 - 11:52Не користете светилки кога не ви требаат.
-
11:52 - 11:53Тие светилки кои ги користите
-
11:53 - 11:55осигурајте се дека се свртени надолу,
-
11:55 - 11:57па не светат кон небото.
-
11:57 - 11:59И ајде да зборуваме за ЛЕД светилки.
-
11:59 - 12:04Ако имате избор,
не ги купувајте сините. -
12:04 - 12:06Барајте зборови како „топло бело".
-
12:06 - 12:10Ако купите ЛЕД со зборови како
природна или дневна светлина, -
12:10 - 12:13тоа е како да кажете дека
ја мразите вселената -
12:13 - 12:19(Смеа)
-
12:19 - 12:21И конечно,
-
12:21 - 12:23може да го одбраните ова.
-
12:23 - 12:25Дури и во локалната заедница
-
12:25 - 12:27видете дали има стандарди
за осветлување -
12:27 - 12:29и дали се во склад со ноќното небо
-
12:29 - 12:33Дури, можете да апелирате
на сојузно ниво, -
12:33 - 12:35со учтиво барање до службените лица,
-
12:36 - 12:37некои кои можеби се овде,
-
12:37 - 12:41да замолите да не го продаваат видикот
кон невидливиот космос -
12:41 - 12:43за највисоката цена на загаување.
-
12:43 - 12:45што всушност се случува.
-
12:46 - 12:48Сега, како добар професор,
-
12:48 - 12:50имам домашна задача за вас.
-
12:51 - 12:55Ако не сте виделе
вистински темно, ноќно небо, -
12:55 - 12:59сакам да излезете
и да го доживеете само за себе. -
12:59 - 13:01Бидејќи ако не го сторите тоа
-
13:01 - 13:04не знаете што пропуштате,
-
13:04 - 13:08и не знаете
што губи човештвото. -
13:08 - 13:09Ви благодарам.
-
13:09 - 13:12(Аплауз)
- Title:
- Проблемот со светлосното загадување и пет неверојатно едноставни решенија
- Speaker:
- Келси Џонсон
- Description:
-
Дали некогаш сте гледале кон ѕвезденото ноќно небо? Овој прекрасен поглед е во опасност од исчезнување - освен ако не дејствуваме сега, вели астрофизичарката Келси Џонсон. Во овој фасцинантен, неочекувано духовит говор, таа објаснува како светлосното загадување влијае на речиси сите видови на Земјата (вклучувајќи нѐ и нас) и споделува пет „глупаво едноставни" работи што може да ги направите за да помогнете во решавање на проблемот.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 13:28
Julia Kalaputi approved Macedonian subtitles for The problem of light pollution -- and 5 ridiculously easy ways to fix it | ||
Julia Kalaputi edited Macedonian subtitles for The problem of light pollution -- and 5 ridiculously easy ways to fix it | ||
Julia Kalaputi edited Macedonian subtitles for The problem of light pollution -- and 5 ridiculously easy ways to fix it | ||
Julia Kalaputi edited Macedonian subtitles for The problem of light pollution -- and 5 ridiculously easy ways to fix it | ||
Julia Kalaputi edited Macedonian subtitles for The problem of light pollution -- and 5 ridiculously easy ways to fix it | ||
Julia Kalaputi accepted Macedonian subtitles for The problem of light pollution -- and 5 ridiculously easy ways to fix it | ||
Julia Kalaputi edited Macedonian subtitles for The problem of light pollution -- and 5 ridiculously easy ways to fix it | ||
Julia Kalaputi edited Macedonian subtitles for The problem of light pollution -- and 5 ridiculously easy ways to fix it |