Waarom taal de grootste uitvinding van de mens is

Beschaving berust op het bestaan van taal, zegt taalontwikkelaar David Peterson. In een talk die even gepassioneerd als hilarisch is, legt hij uit hoe het bestuderen, het behouden en het uitvinden van nieuwe talen ons helpt om onze collectieve menselijkheid te begrijpen -- en hij geeft ons een snelle cursus over het Valyriaans, een van de twee talen die hij gecreëerd heeft voor 'Game of Thrones' (naast het Dothraki). "Taal is meer dan een middel", zegt hij. "Het is onze erfenis, het is onze manier om uiting te geven aan wat het betekent om mens te zijn."

Lepels.

Kartonnen dozen.

Elektrische peutertreinen.

Feestversieringen.

Springkastelen.

Dekens.

Manden.

Tapijten.

Dienbladtafels.

Smartphones.

Piano's.

Jurken.

Foto's.

Wat hebben al deze dingen gemeen

behalve dat het foto's zijn
die ik recent maakte

en waar ik dus het copyright op heb?

(Gelach)

Het zijn allemaal uitvindingen

die gecreëerd zijn dankzij de taal.

Niets van dit alles
had bestaan zonder de taal.

Stel dat je iets zou uitvinden

of een gebouw als dit zou bouwen,

zonder taal te kunnen gebruiken

of zonder gebruik te kunnen maken
van de kennis verworven door taalgebruik.

In feite is taal het allerbelangrijkste

in de hele wereld.

Onze hele beschaving is erop gebaseerd.

En mensen die hun leven wijden
aan het bestuderen ervan --

zowel het ontstaan van taal,

als hoe onze talen verschillen van elkaar
en van de communicatie tussen dieren --

zijn taalkundigen.

Formele taalkunde is
een behoorlijk jong studieveld.

En men heeft al heel wat
belangrijke dingen ontdekt,

bijvoorbeeld, dat menselijke
communicatiesystemen cruciaal verschillen

van dierlijke communicatiesystemen

dat alle talen even expressief zijn,

ook al gebeurt dit
op een verschillende manier.

En toch, desondanks,

zijn er heel wat mensen
die graag over taal praten

alsof ze er evenveel van weten
als een taalkundige,

want, uiteraard, spreken ze een taal.

En dat geeft je natuurlijk ook het recht

om over de functies ervan te praten.

Stel dat je met een chirurg praat

en je zegt: "Luister, vriend,

ik heb nu al zo'n 40 jaar een hart.

Ik denk dat ik wel wat weet
over het vervangen van aortakleppen.

Mijn mening is even geldig als de jouwe."

En toch is dat exact wat er gebeurt.

Dit is Neil deGrasse Tyson,
die zegt dat hij in de film 'Arrival'

een cryptograaf zou gebruikt hebben --

iemand die een bericht kan ontcijferen
in een hem of haar bekende taal --

in plaats van een taalkundige,

om met de aliens te communiceren.

Want, wat kan een taalkundige, euh --

waarom zou die geschikt zijn
om te praten met iemand

in een taal die we niet eens kennen?

Maar dat is geen vrijgeleide
voor de film 'Arrival'.

Moet je horen, film, beste vriend:

er komen aliens naar onze planeet
in gigantische ruimteschepen,

en ze willen niet anders doen,
dan met ons communiceren,

en jij huurt één taalkundige in?

(Gelach)

Moest de Amerikaanse regering
besparen of zo?

(Gelach)

Veel hiervan kan tot misverstanden leiden,

zowel over wat taal is
als over de formele studie van taal,

over taalkunde.

Ik denk de grondslag
van veel van deze misverstanden

samengevat kan worden
door dit prachtige artikel in 'Forbes'

dat gaat over waarom hogeschoolstudenten
beter geen vreemde talen kunnen leren.

Ik haal er wat quotes uit

en ik wil dat je probeert te ontdekken

wat aan de grondslag ligt
van deze meningen en ideeën.

"Amerikanen lezen zelden klassiekers,
zelfs al zijn ze vertaald."

Dus, anders gezegd:
waarom zou je een vreemde taal leren

als men niet eens de klassieker leest
in de originele versie?

Wat heeft dat voor zin?

"Vreemde talen leren op school
is tijdsverspilling,

vergeleken met wat je nog allemaal
op school zou kunnen doen."

"Europa heeft heel wat taalgroepen
opeengepakt in een relatief klein gebied."

Dus, voor Amerikanen: wat is het nut
van het leren van een andere taal?

Je krijgt niet veel waar voor je geld.

Mijn favoriet:

"Een student in Birmingham
zou 1.600 km moeten reizen

tot aan de Mexicaanse grens,

en zelfs daar kom je met Engels
nog een heel eind."

(Gelach)

Dus: als je je met handen en voeten
verstaanbaar kan maken,

dan heeft het echt geen zin
om een andere taal te leren.

Aan de grondslag van deze standpunten
ligt deze conceptuele metafoor:

taal is een instrument.

En die metafoor klinkt
behoorlijk aannemelijk.

Taal is een soort instrument:

als je de lokale taal kent,
kun je meer bereiken.

Maar de implicatie is
dat taal 'slechts' een instrument is,

en dat is absoluut fout.

Als taal een instrument was,
zou dat eerlijk gezegd maar armzalig zijn.

We zouden het al lang ingeruild hebben
voor iets veel beters.

Bijvoorbeeld, denk aan gelijk welke zin.

Dit heb ik zeker weleens gezegd:
"Gisteren zag ik Kyn."

Ik heb een vriend die zo heet.

Als ik zeg "Gisteren zag ik Kyn"

denk je dat het echt zo is

dat alles waar ik aan denk
nu in jouw brein geplant is

via deze zin?

Nauwelijks, want er gebeurt
veel meer dan dat.

Want bij het woord 'gisteren'

denk ik misschien
aan wat voor weer het daar was.

En dan herinner ik me
waarschijnlijk plots ook

dat ik iets vergat te mailen --
en dat is ook echt zo.

Deze grap was gepland,
maar ik ben écht iets vergeten te mailen.

En dus zal ik het maandag moeten doen,

want dan pas ga ik terug naar huis.

En als ik aan maandag denk,

dan denk ik aan 'Manic Monday'
van The Bangles, een leuk liedje.

En als ik het woord 'zag' zeg,
denk ik aan de uitdrukking:

'"Ik zie!", zei de blinde
en pakte zijn hamer en za(a)g.'

Altijd!

Altijd als ik het woord 'zag' hoor
of zeg, denk ik hieraan,

want mijn grootvader zei dit altijd,

en dus denk ik hierdoor aan hem.

En zo komen we terug bij 'Manic Monday',
om één of andere reden.

En als ik bijvoorbeeld iets zeg als:
'Gisteren zag ik Kyn',

dan denk ik aan de omstandigheden
waarbij ik hem zag.

Dit is op deze dag.
Je ziet hem met mijn kat.

En als ik aan Kyn denk,

bedenk ik dat hij nu
naar Long Beach State gaat,

en ik herinner me

dat zowel mijn goede vriend John
als mijn moeder er afstudeerden.

Mijn nicht Katie volgt er nu les.

En het is terug 'Manic Monday'.

Dit is slechts een fractie
van wat er zich in je hoofd afspeelt

wanneer je op enig moment praat.

En alles wat we hebben om alles
te vertegenwoordigen

wat zich in ons hoofd afspeelt, is dit.

Dat is alles!

Is het dan verwonderlijk
dat ons systeem zo arm is?

Stel je dus voor,
als ik de vergelijking maak,

stel je voor dat je wil weten
hoe het is om taart te eten,

als je in plaats van taart te eten,

je alle ingrediënten
van de taart moet eten,

een voor een,

samen met instructies

over hoe deze ingrediënten samengevoegd
worden om een taart te vormen.

Die instructies moet je ook eten.

(Gelach)

Als dat de manier zou zijn
om taart te proeven,

zouden we het nooit eten.

En toch is taal de enige manier,

waarop we kunnen uitvinden
wat hier, in ons brein, gebeurt.

Dit is ons innerlijk,

datgene wat ons menselijk maakt,

datgene wat ons doet
verschillen van andere dieren

is allemaal hier, ergens binnenin,

en het enige waarmee we dit kunnen
voorstellen, is onze eigen taal.

Taal is de beste manier om te tonen
wat er in ons hoofd omgaat.

Stel dat ik een grote vraag
wil stellen, zoals:

'Wat is de aard van ons denken
en van onze emotie?'

Wat je wil doen

is zoveel mogelijk
verschillende talen bestuderen.

Met één kom je er niet.

Om een voorbeeld te geven:

dit is een foto die ik trok
van kleine Roman,

gemaakt met een 12-megapixel camera.

Dit is dezelfde foto
met veel minder pixels.

Het is duidelijk dat geen van deze twee
foto's, een echte kat is.

Maar! De ene geeft je een beter idee
van wat een kat is, dan de andere.

Taal is niet enkel een werktuig.

Het is ons erfgoed,

het is onze manier om te tonen
wat het is om een mens te zijn.

En natuurlijk, met 'ons' erfgoed,
bedoel ik die van alle mensen.

En zelfs het verlies van één taal
maakt het beeld minder duidelijk.

Voor mijn werk, de laatste 10 jaar,

maar ook voor het plezier, just for fun,

creëer ik talen.

Deze worden 'kunsttalen' genoemd,

oftewel 'kunstmatige talen'.

Wanneer ik deze feiten voorleg

dat we talen verliezen op onze planeet

en dat ik nieuwe talen creëer,

zou je kunnen denken
dat er een dieper verband is

tussen deze twee feiten.

En heel wat mensen hebben
deze verbinding gemaakt.

Deze man was hevig overstuur

omdat er een kunsttaal gebruikt werd
in James Camerons 'Avatar'.

Hij zegt:

"Maar in de drie jaar
die James Cameron nodig had

om Avatar uit te brengen,
stierf er een taal uit."

Waarschijnlijk veel meer trouwens.

"Na'vi zal dit gat
helaas niet kunnen opvullen..."

Een hele diepgaande
en aangrijpende bewering --

als je er totaal niet over nadenkt.

Maar toen ik hier was met Cal,

voltooide ik twee studies.

De ene was taalkunde,
maar de andere was Engels.

En natuurlijk gaat de opleiding Engels,
de studie van het Engels,

niet over het bestuderen
van de Engelse taal,

maar bestudeert het de literatuur.

Literatuur is iets wonderbaarlijks,

want eigenlijk is het zoals kunst;

het valt ook onder de categorie kunst.

En wat doen we met literatuur?

Auteurs creëren nieuwe wezens
en geschiedenissen.

En het is interessant om te zien

hoeveel diepgang en emoties
en unieke geesten

auteurs kunnen steken
in deze fictieve wezens.

Zoveel zelfs, dat, ik bedoel --
bekijk dit even:

Er zijn hele boekenseries

geschreven over fictieve personages.

Zowat het hele boek gaat over slechts
een, fictief, fake persoon.

Er bestaat een boek
over George F. Babbit

van Sinclair Lewis' 'Babbit',

en ik verzeker je dat dat boek
langer is dan 'Babbit',

dat een kort boek boek is.

Herinnert iemand zich dit nog?

Het is best wel goed. Ik vind het
beter dan 'Main Street'.

We hebben nooit in vraag gesteld
dat literatuur interessant is.

Maar ondanks dat

zijn zelfs linguïsten niet geïnteresseerd
in wat kunsttaal ons kan leren

over de diepgang van de menselijke geest
als een artistieke inspanning.

Ik geef je een klein voorbeeld.

Er was een artikel over mij geschreven

in het magazine voor
oud-studenten van Californië.

En toen ze het artikel schreven,

wilden ze iemand van de tegenstanders
aan het woord laten,

wat een beetje vreemd is.

Je praat over iemand

en laat een tegenstander aan het woord.

(Gelach)

In wezen is dit gewoon een lofzang,
maar hoe dan ook...

Dus, ze sloegen een van de
meest briljante taalkundigen aan de haak,

George Lakoff, die taalkundige is
hier bij Berkeley.

Zijn werk heeft blijvende invloed gehad

op het terrein van taalkunde
en cognitieve wetenschappen.

Toen men hem naar mijn werk vroeg
en naar taalcreatie in het algemeen,

zei hij: "Maar er moet nog heel wat
studie verricht worden naar talen.

Je spendeert beter tijd in wat bestaat."

Ja...

'Iets wat bestaat'.
Doet dit je aan iets denken?

Om hetzelfde framework te gebruiken
dat hij zelf uitvond,

wil ik graag refereren
aan deze conceptuele metafoor:

taal is een werktuig.

En het lijkt erop dat hij ook werkt
volgens deze metafoor;

dat taal nuttig is wanneer het gebruikt
kan worden voor communicatie.

Taal is nutteloos als het niet
voor communicatie kan gebruikt worden.

Je vraagt je dan af:
wat moeten we dan met dode talen doen?

Maar hoe dan ook.

Door dit hele idee

lijkt het het toppunt van absurditeit

om een Duolingo les te hebben
over de Valeriaanse talen

die ik gecreëerd heb voor HBO's
'Game of Thrones'.

Je kunt je afvragen: "wat leren die
740.000 mensen nu eigenlijk?"

(Gelach)

Laten we er even naar kijken.

Wat leert men?

Wat kan men leren?

Wel, als je bedenkt dat dit
bedoeld is voor Engelstaligen...

Engelstaligen leren er heel wat van.

Hier is een zin die ze vermoedelijk
nooit communicatief zullen gebruiken

zolang ze leven:

'Vala ābre urnes.'

'De man ziet de vrouw.'

De middelste is de glos,

die toont woord voor woord wat er staat.

Eigenlijk leren ze heel
fascinerende dingen,

vooral als ze Engelstalig zijn.

Ze leren dat een werkwoord
op het einde van een zin kan staan.

In het Engels doe je dat niet
als je twee variabelen hebt.

Ze leren dat een taal soms geen
equivalent heeft voor het woord 'the'.

Het bestaat gewoon niet.

Taal kan zoiets.

Ze leren dat een lange klinker
echt langer kan klinken,

in plaats van anders uitgesproken worden,

zoals onze lange klinkers;
die duren even lang.

Ze leren dat er dat er
verbuigingen bestaan.

Hmmm? Hmmm? (Gelach)

Er zijn verbuigingen die 'gevallen'
worden genoemd aan het einde van een woord

die zeggen wie wat doet ten op zichte
van wie in een zin.

Zelfs als je de volgorde
van de woorden behoudt

en het einde verandert,

verandert het wie wat doet tegenover wie.

Wat men leert is dat talen dingen doen,
dezelfde dingen, maar anders.

En dat talen leren leuk kan zijn.

Ze leren respect te hebben voor Taal:
Taal met een hoofdletter.

En aangezien 88 procent van de Amerikanen
thuis uitsluitend Engels praat,

vind ik dit eigenlijk geen slechte zaak.

Weet je waarom talen uitsterven
op onze planeet?

Dat komt niet omdat de overheid één taal
oplegt aan een kleinere groep,

of omdat een volledige groep sprekers
weggeveegd wordt.

Dit is zeker in het verleden gebeurd,
en het gebeurt nog steeds,

maar het is niet de hoofdreden.

De hoofdreden is dat een kind
geboren wordt in een familie

die een taal spreekt die niet veel
gesproken wordt in hun gemeenschap,

en dat het kind die taal niet leert.

Waarom?

Omdat die taal niet gewaardeerd wordt
in hun gemeenschap.

Omdat die taal niet nuttig is.

Want het kind kan geen job vinden
als het die taal spreekt.

Want als taal slechts een werktuig is,

dan is het leren van hun geboortetaal

net zo nuttig als het leren
van Valyriaanse talen.

Dus waarom moeite doen?

Wel...

Misschien leidt taalstudie niet
tot een betere taalbeheersing.

Maar misschien is dat niet zo erg.

Misschien, als meer mensen
meer talen zouden studeren,

zou dit kunnen leiden
tot meer taaltolerantie

en minder tot taalimperialisme.

Misschien, als we taal zouden
respecteren voor wat het is --

letterlijk de grootste uitvinding
in de menselijke geschiedenis --

dan zouden we in de toekomst

bedreigde talen kunnen koesteren
als levende talen,

in plaats van als museumstukken.

(Valyriaans) Kirimvose.
Dank je.

(Applaus)