Return to Video

Hoe magie en vriendelijkheid me door de Holocaust hielp

  • 0:01 - 0:07
    In het prachtige boek 'De Kleine Prins'
  • 0:08 - 0:12
    staat de volgende tekst:
  • 0:13 - 0:18
    "Alleen met het hart
  • 0:18 - 0:21
    zien we dingen zoals ze echt zijn.
  • 0:22 - 0:26
    Het belangrijkste is onzichtbaar."
  • 0:26 - 0:29
    En terwijl de schrijver
    deze woorden schreef
  • 0:29 - 0:35
    vanuit een luie stoel
    ergens in de Verenigde Staten,
  • 0:36 - 0:38
    leerde ik exact dezelfde les
  • 0:38 - 0:42
    ver daar vandaan in een smerige barak
  • 0:42 - 0:45
    in een vernietigingskamp in Polen.
  • 0:46 - 0:52
    Het doet er niets toe
    of een geschenk duur is of groot,
  • 0:53 - 0:56
    wat telt is hoe je het
    bij je draagt in je hart.
  • 0:57 - 0:59
    Toen ik zes jaar oud was,
  • 0:59 - 1:04
    verlieten mijn moeder,
    mijn vader, mijn zus en ik
  • 1:04 - 1:09
    het jodenhatende Duitsland
    om naar Joegoslavië te gaan.
  • 1:09 - 1:13
    We hebben daar zeven fijne jaren gehad,
  • 1:13 - 1:16
    totdat Duitsland het land binnenviel,
  • 1:17 - 1:20
    en we ineens toch weer werden vervolgd,
  • 1:20 - 1:22
    en ik onderduiken moest.
  • 1:22 - 1:25
    Ik zat zo'n twee jaar ondergedoken
  • 1:25 - 1:29
    bij een echtpaar
    dat voor het verzet werkte.
  • 1:30 - 1:34
    Ik ontwikkelde films
    en ik maakte vergrotingen.
  • 1:35 - 1:39
    Op een dag, ik was toen vijftien jaar oud,
  • 1:39 - 1:42
    werd ik door de Gestapo gearresteerd,
  • 1:42 - 1:45
    in elkaar geslagen,
  • 1:45 - 1:48
    en twee maanden lang
    van gevangenis naar gevangenis gesleurd,
  • 1:48 - 1:51
    om uiteindelijk te belanden
  • 1:51 - 1:56
    in een 150-jaar-oude vesting
  • 1:56 - 1:58
    in Tsjecho-Slowakije,
  • 1:58 - 2:03
    die de nazi's hadden omgebouwd
    tot concentratiekamp.
  • 2:04 - 2:06
    Ik zat daar in totaal tien maanden.
  • 2:06 - 2:08
    Ik legde treinsporen aan,
  • 2:08 - 2:11
    ik verdelgde ongedierte,
  • 2:11 - 2:12
    en ik maakte manden.
  • 2:12 - 2:13
    En na tien maanden
  • 2:13 - 2:18
    werden 2.000 van ons in veewagens geladen,
  • 2:19 - 2:23
    de deuren gingen dicht,
    en werden we naar het oosten vervoerd.
  • 2:23 - 2:26
    De reis duurde drie dagen,
  • 2:26 - 2:28
    en toen we werden uitgeladen,
  • 2:28 - 2:32
    stonken we naar urine en uitwerpselen,
  • 2:32 - 2:37
    en waren we aanbeland
    in het vernietigingskamp Auschwitz.
  • 2:37 - 2:39
    Een kamp dat op dat moment
  • 2:39 - 2:42
    al meer dan één miljoen
    mensen had vermoord,
  • 2:42 - 2:47
    en ze door de schoorsteen
    de lucht in had gestuurd.
  • 2:48 - 2:52
    Toen we aankwamen,
    namen ze ons al onze bezittingen af,
  • 2:52 - 2:54
    niets mochten we houden,
  • 2:54 - 2:58
    en ze gaven ons gestreepte uniforms,
  • 2:58 - 3:01
    we kregen een tatoeage op onze armen,
  • 3:01 - 3:05
    en de boodschap was
  • 3:05 - 3:09
    dat we daar exact zes maanden
    moesten blijven.
  • 3:10 - 3:13
    En daarna zouden we het kamp verlaten.
  • 3:13 - 3:16
    Door de schoorsteen.
  • 3:17 - 3:20
    Ze verdeelden ons
    over diverse barakken.
  • 3:20 - 3:25
    In de barakken stonden overal
    houten stapelbedden,
  • 3:25 - 3:28
    zes mensen per laag,
  • 3:28 - 3:33
    drie mensen sliepen de ene kant op
    en drie de andere kant op,
  • 3:33 - 3:36
    waardoor je -- ongeacht hoe je sliep --
  • 3:36 - 3:39
    altijd een paar voeten
    in je gezicht kreeg.
  • 3:40 - 3:45
    De man naast mij
    was een aimabele heer
  • 3:45 - 3:50
    die zich voorstelde
    als Mr Herbert Levine.
  • 3:52 - 3:56
    Mr Levine was vriendelijk en beleefd.
  • 3:56 - 4:00
    Toen ik op een dag terugkwam
    van mijn werkopdracht,
  • 4:00 - 4:02
    beklom ik het bed
  • 4:02 - 4:06
    en toen ik de bovenste laag bereikte,
  • 4:06 - 4:09
    zat Mr Levine daar met een pak kaarten.
  • 4:11 - 4:13
    Hij was de kaarten aan het schudden.
  • 4:13 - 4:15
    En ik snapte er niets van,
  • 4:15 - 4:18
    want een pak kaarten hebben in Auschwitz,
  • 4:18 - 4:21
    is zoiets als een gorilla
    ontdekken in je badkamer.
  • 4:21 - 4:22
    (Gelach)
  • 4:22 - 4:25
    Dat je denkt: wat doet dat beest hier?
  • 4:25 - 4:28
    Toen keek Mr. Levine me aan
  • 4:28 - 4:33
    en hield de kaarten voor me op
    en zei: "Neem een kaart."
  • 4:33 - 4:35
    Dus koos ik een kaart
  • 4:35 - 4:38
    en hij deed een kaarttruc.
  • 4:38 - 4:40
    Het had iets magisch.
  • 4:40 - 4:43
    Ik had nog nooit een kaarttruc gezien,
  • 4:43 - 4:48
    en de man die hem deed, zat vlak voor me.
  • 4:48 - 4:53
    Wat Mr Levine toen deed, was ondenkbaar.
  • 4:53 - 4:57
    Hij begon me de truc uit te leggen.
  • 4:57 - 5:01
    Zijn woorden werden
    in mijn geheugen gegrift.
  • 5:01 - 5:03
    Ik wist alles te onthouden,
  • 5:03 - 5:10
    en sindsdien oefende ik de truc elke dag.
  • 5:11 - 5:14
    Maakte niets uit dat ik geen kaarten had.
  • 5:14 - 5:16
    (Gelach)
  • 5:16 - 5:19
    Ik ging rustig door met oefenen.
  • 5:20 - 5:23
    Drie weken later,
  • 5:25 - 5:30
    werd het hele kamp, met uitzondering
    van een paar honderd man,
  • 5:30 - 5:33
    naar de gaskamer gestuurd.
  • 5:34 - 5:38
    Ik werd naar een ander kamp overgebracht,
    waar ik in de stallen werkte,
  • 5:38 - 5:42
    en in januari 1945,
  • 5:42 - 5:47
    toen de Russen oprukten,
  • 5:47 - 5:52
    werden 60.000 van ons
    op een dodenmars gestuurd.
  • 5:52 - 5:57
    We liepen drie dagen lang,
    met af en toe een pauze,
  • 5:57 - 6:00
    en het was midden in de winter,
  • 6:00 - 6:04
    en tegen de tijd dat we aankwamen
    bij het opstelspoor,
  • 6:04 - 6:06
    waren van de 60.000 mensen
  • 6:06 - 6:09
    15.000 overleden.
  • 6:09 - 6:13
    De rest van ons werd
    in open treinwagons geladen
  • 6:13 - 6:19
    en in vier dagen van Polen
    naar Oostenrijk verscheept.
  • 6:20 - 6:23
    Daar kwamen we terecht in een dodenkamp,
  • 6:23 - 6:26
    het concentratiekamp Mauthausen,
  • 6:26 - 6:30
    ook een voormalige vesting.
  • 6:30 - 6:35
    De SS liet ons vervolgens
    aan ons lot over,
  • 6:35 - 6:37
    zonder voedsel,
  • 6:37 - 6:41
    op een terrein dat bezaaid lag
    met duizenden lichamen.
  • 6:41 - 6:45
    Ik sliep drie dagen naast een dode man,
  • 6:45 - 6:49
    zodat ik z'n rantsoen van één lepel
    beschimmeld brood kreeg.
  • 6:49 - 6:55
    Op drie mei, twee dagen
    voor het einde van de oorlog,
  • 6:55 - 6:59
    werden we door de Amerikanen bevrijd.
  • 6:59 - 7:02
    Ik was op dat moment zeventien jaar
  • 7:02 - 7:05
    en woog nog slechts 30kg.
  • 7:06 - 7:09
    Ik ben toen terug naar Joegoslavië gelift.
  • 7:09 - 7:11
    Toen ik daar aankwam,
  • 7:11 - 7:13
    was het communisme aan de macht.
  • 7:13 - 7:15
    Ik kon nergens m'n familie vinden
  • 7:15 - 7:17
    en ook m'n vrienden waren spoorloos.
  • 7:17 - 7:19
    Ik ben daar twee jaar gebleven,
  • 7:19 - 7:23
    en toen lukte het me
    naar Engeland te vluchten.
  • 7:23 - 7:27
    Maar eenmaal in Engeland aangekomen,
    sprak ik de taal niet,
  • 7:27 - 7:31
    en ik had geen opleiding of ervaring.
  • 7:31 - 7:33
    Ik ging aan het werk
  • 7:33 - 7:37
    en een jaar na mijn aankomst
  • 7:37 - 7:39
    kocht ik een pak kaarten voor mezelf.
  • 7:39 - 7:39
    (Gelach)
  • 7:39 - 7:43
    En toen deed ik voor het eerst
  • 7:43 - 7:48
    de truc die me was geleerd
  • 7:48 - 7:52
    in Auschwitz bovenop het stapelbed.
  • 7:53 - 7:54
    En hij lukte.
  • 7:54 - 7:56
    Foutloos.
  • 7:56 - 7:57
    Ik liet hem aan wat vrienden zien
  • 7:57 - 8:00
    en die vonden het geweldig.
  • 8:00 - 8:04
    Dus ging ik naar een goochelwinkel
    en kocht daar een paar goocheltrucs,
  • 8:04 - 8:06
    die ik ook aan mijn vrienden liet zien,
  • 8:06 - 8:10
    waardoor ik nog meer trucs kocht,
    die ik ook weer liet zien.
  • 8:10 - 8:14
    Vervolgens kocht ik goochelboeken,
    en daarna nog meer goochelboeken.
  • 8:15 - 8:22
    De grens tussen hobby en gekte
    is niet altijd even duidelijk.
  • 8:22 - 8:24
    (Gelach)
  • 8:24 - 8:27
    Uiteindelijk ben ik getrouwd
  • 8:27 - 8:30
    en vertrok naar de Verenigde Staten.
  • 8:30 - 8:35
    Voor één van de eerste banen
    die ik daar kreeg,
  • 8:35 - 8:40
    moest ik voor groepen mensen spreken.
  • 8:40 - 8:43
    Ik ontdekte dat ik er goed in was.
  • 8:43 - 8:47
    En 25 jaar geleden ging ik met pensioen.
  • 8:47 - 8:50
    Ik ben toen gaan spreken op scholen.
  • 8:51 - 8:56
    En ik was daar alleen maar toe in staat,
  • 8:56 - 9:01
    omdat een aardige man
  • 9:01 - 9:06
    een bang kind
    een kaarttruc had laten zien
  • 9:06 - 9:09
    in een concentratiekamp.
  • 9:09 - 9:13
    Mr Levine, die de truc had laten zien,
  • 9:13 - 9:16
    was een professionele goochelaar.
  • 9:16 - 9:17
    Hij had gewerkt in Duitsland
  • 9:17 - 9:23
    en toen hij aankwam in Auschwitz,
    werd hij door de SS herkend
  • 9:23 - 9:26
    en gaven ze hem een pak kaarten,
  • 9:26 - 9:28
    een stuk touw
  • 9:28 - 9:29
    en een paar dobbelstenen,
  • 9:29 - 9:32
    en zo trad hij voor ze op.
  • 9:32 - 9:35
    Sommigen leerde hij ook trucs.
  • 9:35 - 9:40
    Hij heeft zelf de oorlog overleefd,
    maar z'n vrouw en zoon zijn omgekomen.
  • 9:40 - 9:45
    Hij ging naar de Verenigde Staten,
    waar hij op verschillende plekken optrad,
  • 9:45 - 9:48
    maar ik heb hem nooit meer gezien.
  • 9:49 - 9:53
    De truc die hij me geleerd heeft,
    ben ik nooit vergeten,
  • 9:53 - 9:57
    en daarmee ga ik nu op scholen langs,
  • 9:57 - 10:02
    in de hoop de wereld
    een beetje beter te maken.
  • 10:02 - 10:09
    Dus als je ooit iemand ontmoet
    die hulp nodig heeft,
  • 10:10 - 10:13
    of iemand kent die bang is,
  • 10:13 - 10:15
    wees dan aardig voor ze.
  • 10:16 - 10:19
    Geef ze advies,
  • 10:19 - 10:22
    omhels ze,
  • 10:22 - 10:24
    en leer ze een kaarttruc.
  • 10:24 - 10:25
    (Gelach)
  • 10:26 - 10:28
    Het maakt niet uit wat je doet,
  • 10:28 - 10:31
    je geeft ze daarmee hoop.
  • 10:32 - 10:35
    En als het op het juiste moment gebeurt,
  • 10:36 - 10:38
    dan zal je mensen diep in hun ziel raken,
  • 10:38 - 10:43
    en zullen ze het voor altijd koesteren.
  • 10:43 - 10:44
    Bedankt.
  • 10:44 - 10:47
    (Applaus)
Title:
Hoe magie en vriendelijkheid me door de Holocaust hielp
Speaker:
Werner Reich
Description:

Holocaustoverlevende Werner Reich vertelt het schrijnende verhaal over zijn adolescentie toen hij als gevangene van concentratiekamp naar concentratiekamp werd getransporteerd - en hij laat ons zien hoe een klein, vriendelijk gebaar kan leiden tot een leven vol compassie. "Dus als je ooit iemand ontmoet die hulp nodig heeft, of iemand kent die bang is, wees dan aardig voor ze", zegt hij. "En als je dat op het juiste moment doet, dan zal je ze diep raken en zullen ze het voor altijd bij zich dragen."
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
11:01

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.