Wat er gebeurde toen we duizenden wildvreemden samenbrachten om over politiek te praten

In het voorjaar van 2019 hebben meer dan 17.000 Europeanen uit 33 landen zich aangemeld voor een politieke discussie met een volledig vreemde. Ze maakten deel uit van 'Europe Talks', een project dat een-op-een-gesprekken organiseert tussen mensen die het niet met elkaar eens zijn -- een soort van Tinder voor de politiek. Uitgever Jochen Wegner vertelt over de onverwachte dingen die gebeurden toen mensen elkaar ontmoetten om te praten -- en laat zien hoe persoonlijke discussies een verdeelde wereld ertoe kunnen brengen om zichzelf te heroverwegen.

Dit is Joanna.

Joanna werkt
aan een universiteit in Polen.

En op een zaterdagochtend om 03:00

stond ze op, pakte haar rugzak

en reisde meer dan duizend kilometer

alleen maar om over politiek
te gaan discussiëren

met een vreemde.

Zijn naam is Christof
en hij is een klantmanager uit Duitsland.

Ze hadden elkaar nooit eerder ontmoet.

Zij wisten alleen dat ze
het helemaal niet eens waren

over de Europese politiek,

over migratie, over de relatie
met Rusland of wat dan ook.

Ze discussieerden bijna een hele dag.

Later stuurde Joanna me
een ietwat irritante e-mail:

"Dat was echt cool
en ik genoot van elke minuut!"

(Gelach)

Dit zijn Tom uit het Verenigd Koninkrijk
en Nils uit Duitsland.

Ze waren ook vreemden

en allebei supporters
van hun plaatselijke voetbalclub,

zoals je je wel voor kunt stellen,
Borussia Dortmund en Tottenham Hotspurs.

Ze kwamen samen op de plek
waar voetbal zowat werd uitgevonden,

een of ander veld in Cambridge.

Ze ruzieden niet over voetbal,

maar over Brexit.

Na vele uren gepraat
over dit omstreden onderwerp

stuurden ze ook
een nogal onverwachte e-mail:

"Het was heerlijk en we hebben er
allebei enorm van genoten."

(Gelach)

In de lente van 2019

meldden zich meer dan
17.000 Europeanen uit 33 landen

voor een politieke discussie.

Duizenden gingen de grens over

voor een ontmoeting
met een andersdenkende vreemdeling

en ze maakten allemaal deel uit
van een project genaamd ‘Europe Talks’.

Nu is praten over politiek
voor mensen met verschillende meningen

echt moeilijk geworden,

niet alleen in Europa.

Gezinnen vallen uit elkaar,
vrienden praten niet meer met elkaar.

We blijven in onze bubbels.

En deze zogenaamde filterbubbels
worden versterkt door de sociale media,

maar ze zijn in essentie
geen digitaal product.

De filterbubbel was er altijd.

Hij zit in onze gedachten.

Zoals vele studies
herhaaldelijk hebben aangetoond,

negeren we bijvoorbeeld effecten
die onze overtuigingen tegenspreken.

Dus is het corrigeren van nepnieuws
absoluut noodzakelijk,

maar het is niet voldoende

om een verdeelde samenleving
zichzelf te laten heroverwegen.

Gelukkig bestaat er
volgens enkele onderzoeken

een eenvoudige manier
om een nieuw perspectief te krijgen:

een persoonlijk één-op-één-gesprek

met iemand die jouw mening niet deelt.

Het laat je de wereld
op een nieuwe manier zien,

door de ogen van iemand anders.

Ik ben de redacteur van ‘ZEIT ONLINE’,

een van de belangrijkste digitale
nieuwsorganisaties in Duitsland.

We begonnen met wat
later ‘Europe Talks’ werd

als een echt bescheiden
redactionele oefening.

Zoals veel journalisten

waren we onder de indruk
van Trump en Brexit,

en Duitsland geraakte
ook steeds meer verdeeld

over de kwestie van de migratie.

De komst van meer dan
een miljoen vluchtelingen in 2015 en 2016

domineerde de discussie nogal.

Toen we nadachten over onze eigen
nakende verkiezingen in 2017,

wisten we zeker dat we
opnieuw moesten uitvinden

hoe om te gaan met de politiek.

Als de digitale nerds die we zijn,

bedachten we uiteraard
een heleboel vreemde digitale ideeën.

Een daarvan was
een Tinder voor de politiek --

(Gelach)

een datingplatform
voor politieke tegenpolen,

een instrument voor het bijeenbrengen
van mensen met uiteenlopende meningen.

We besloten het uit te testen

en lanceerden

wat techneuten zouden noemen
een ‘minimaal levensvatbaar product’.

Het was heel eenvoudig.

We noemden het ‘Deutschland Spricht’ --
‘Duitsland Spreekt’ --

en we begonnen in mei 2017.

Het was heel eenvoudig.

We gebruikten voornamelijk Google Forms,

een instrument
om online enquêtes te maken.

Overal in onze tekst voegden we
eenvoudige vragen toe zoals:

"Heeft Duitsland te veel
vluchtelingen opgenomen?"

Klik ja of nee.

We stelden ook vragen als:
"Heeft het Westen Rusland fair behandeld?"

of: "Mogen homoparen trouwen?"

Nadat je al deze vragen had beantwoord,
kwam er nog een vraag:

"Hey, wil je een buurman ontmoeten
die het totaal niet met je eens is?"

(Gelach)

Dit was dus een heel eenvoudig
experiment zonder enig budget.

We hadden verwacht dat een honderdtal
mensen zouden registreren

en we dachten ze manueel te koppelen.

Na één dag hadden
1000 mensen zich ingeschreven.

En na enkele weken hadden
12.000 Duitsers zich aangemeld

om iemand te ontmoeten
met een andere mening.

Daar hadden we een probleem.

(Gelach)

We flansten gauw gauw
een algoritme in elkaar

om de perfecte
Tinderovereenkomsten te vinden,

om de mensen te vinden die
zo dicht mogelijk bij elkaar woonden

en de vragen zo verschillend
mogelijk hadden beantwoord.

We introduceerden ze via e-mail.

En zoals je je wellicht kan indenken,
hadden we veel zorgen.

Misschien zou niemand echt komen opdagen.

Misschien zouden alle discussies
in het echte leven verschrikkelijk zijn.

Of misschien zat er wel
een hakbijlmoordenaar in onze database.

(Gelach)

Maar dan, op een zondag in juni 2017,

gebeurde er iets moois.

Duizenden Duitsers ontmoetten elkaar
en spraken vreedzaam over politiek.

Zoals Anno,

een voormalige politieagent

die tegen het homohuwelijk is --
of liever was --

en Anne, een ingenieur, die samenwoont

met een andere vrouw.

Ze spraken urenlang over alle onderwerpen

waar ze uiteenlopende
meningen over hadden.

Op een gegeven moment,
vertelde Anno ons later,

realiseerde hij zich
dat Anne zich gekwetst voelde

door zijn uitspraken
over het homohuwelijk

en begon zijn eigen aannames
in vraag te stellen.

Na een gesprek van drie uur,

nodigde Anne Anno uit op haar tuinfeest,

en nu, jaren later, komen ze nog steeds

van tijd tot tijd samen
en zijn ze vrienden.

Ons algoritme bracht bijvoorbeeld
ook deze gerechtsdeurwaarder --

hij is in Duitsland woordvoerder
van de rechtspopulistische partij AfD --

samen met deze begeleidster
van zwangere vrouwen.

Ze was actief lid van de Groene Partij.

We brachten zelfs deze professor
en zijn student samen.

(Gelach)

Het is een algoritme.

(Gelach)

We brachten ook een schoonvader
samen met zijn eigen schoondochter.

Ze wonen wel in elkaars buurt,
maar hebben echt uiteenlopende meningen.

Als algemene regel

hebben we de discussies niet gevolgd,
opgenomen of gedocumenteerd,

omdat we wilden dat mensen
gewoon zichzelf zouden zijn.

Maar ik maakte één uitzondering.

Ik nam er zelf aan deel.

Dus in mijn trendy
Berlijnse wijk, Prenzlauer Berg,

ontmoette ik Mirko.

Dit ben ik in gesprek met Mirko.
Mirko wilde niet op de foto.

Hij is een jonge procesoperator

en zag eruit als
alle hipsters in onze wijk,

met een baard en een muts.

We praatten urenlang
en ik vond hem een geweldig iemand.

Ondanks het feit
dat we echt anders dachten

over de meeste onderwerpen --

misschien met uitzondering
van vrouwenrechten,

waarover ik zijn gedachten niet begreep --

was het erg leuk.

Na ons gesprek Googelde ik Mirko.

Ik ontdekte dat hij in zijn tienerjaren
een neonazi was geweest.

Dus belde ik hem en vroeg:

"Waarom heb je me dat niet verteld?"

Hij zei: "Weet je, ik vertelde het niet,
omdat ik het achter me wil laten.

Ik wil er niet meer over praten."

Ik dacht dat mensen
met zo'n voorgeschiedenis

nooit zouden kunnen veranderen,

en dus moest ik
mijn aannames heroverwegen,

net als veel van de deelnemers
die ons duizenden e-mails stuurden,

en ook selfies.

Nooit kwam er geweld bij te pas.

(Gelach)

We weten niet of
sommige paren getrouwd zijn.

(Gelach)

In ieder geval waren we erg enthousiast
en wilden het opnieuw doen,

vooral dan in versie 2.0;

we wilden de diversiteit
van de deelnemers uitbreiden,

want in de eerste ronde
waren het natuurlijk vooral onze lezers.

We gingen ervoor

en vroegen andere media om mee te doen.

We coördineerden het via Slack.

En deze live samenwerking
tussen 11 grote Duitse mediahuizen

was zeker een primeur in Duitsland.

Meer dan twee keer zoveel mensen,
28.000 deden er dit keer mee.

En de Duitse president --

je ziet hem hier
in het midden van het beeld --

werd onze beschermheer.

En zo kwamen duizenden Duitsers
in de zomer van 2018 weer bij elkaar

om te praten met iemand
met een andere mening.

Sommigen nodigden we naar Berlijn uit
voor een speciale gelegenheid.

Daar werd deze foto genomen,

tot op heden mijn favoriete symbool
voor ‘Duitsland Spreekt’.

Je ziet Henrik,
buschauffeur en bokstrainer,

en Engelbert, directeur
van een kinderdagverblijf.

Ze antwoordden verschillend
op alle zeven vragen.

Ze hadden elkaar nooit eerder ontmoet

en voerden een echt harde discussie,

maar leken het hoe dan ook

goed te vinden met elkaar.

Dit keer wilden we ook weten

of de discussie enige invloed
zou hebben op de deelnemers.

Daarom vroegen we de onderzoekers
de deelnemers te enquêteren.

Twee derde van de deelnemers
zei dat ze iets hadden geleerd

over de houding van hun partner.

Zestig procent waren akkoord
dat hun standpunten convergeerden.

Ook het niveau van vertrouwen
in de samenleving

leek volgens de onderzoekers
na het evenement hoger uit te vallen.

Negentig procent zei
dat ze van hun discussie hadden genoten.

Tien procent zei dat ze niet
hadden genoten van hun discussie,

acht procent alleen omdat hun partner
gewoonweg niet was komen opdagen.

(Gelach)

Na ‘Duitsland Spreekt’ spraken
vele internationale media ons aan

en we besloten een serieus
en veilig platform te bouwen.

We noemden het ‘Mijn Land Spreekt’.

En in deze korte periode
is ‘Mijn Land Spreekt’ al gebruikt

voor meer dan een dozijn
lokale en nationale evenementen,

zoals ‘Het grote gelijk’ in België,
‘Suomi puhuu’ in Finland

of ‘Britain Talks’
in het Verenigd Koninkrijk.

En zoals ik in het begin al zei,
zijn we ook begonnen met ‘Europe Talks’,

samen met 15 internationale mediapartners,

van de ‘Financial Times’
in het Verenigd Koninkrijk

tot ‘Helsingin Sanomat’ in Finland.

Duizenden Europeanen
ontmoetten een wildvreemde

om te discussiëren over politiek.

Tot nu toe zijn we benaderd
door meer dan 150 wereldwijde media

en misschien komt er op een dag wel
iets als ‘De Wereld Spreekt’

met honderdduizenden deelnemers.

Wat hier telt, zijn niet de aantallen.

Vanzelfsprekend.

Waar het hier om gaat is ...

Wanneer twee mensen elkaar persoonlijk
ontmoeten om urenlang te praten

zonder dat er iemand anders meeluistert,

veranderen ze.

En ook onze samenlevingen.

Ze veranderen beetje bij beetje,
discussie per discussie.

Waar het om gaat, is dat we opnieuw leren

hoe persoonlijk te praten,

zonder dat iemand anders meeluistert,

met een vreemde.

Niet alleen met een vreemde
die we hebben leren kennen

via een Tinder voor de politiek,

maar ook met een vreemde in een café
of in de sporthal of op een conferentie.

Dus ga iemand ontmoeten,

discussieer ermee

en geniet er goed van.

Dank je.

(Applaus)

Wauw!

(Applaus)