Vì sao mỗi người đều cần có hiểu biết về dữ liệu | Jordan Morrow | TEDxBoise

Làm thế nào để ta biết được thông tin nào đúng hay sai mà không cần trở thành các chuyên gia về dữ liệu? Làm thế nào để ta có thể dùng số liệu để đưa ra các quyết định đúng đắn hơn? Khả năng đọc hiểu dữ liệu sẽ mở rộng tầm mắt của ta và giúp ta thành công hơn trong cuộc cách mạng công nghệ số.

Jordan là một người vô cùng yêu thích số liệu và phân tích, anh tự gọi mình là "mọt dữ liệu". Bên cạnh những thứ yêu thích của anh liên quan đến toán - và dữ liệu -, Jordan là một người yêu thích chạy đường núi và là chạy marathon đường trường, thường xuyên thám hiểm các rặng núi ở Utah. Anh có năm người con, cưới người bạn thân nhất của mình từ thời đại học, và thậm chí còn đặt tên cho con chó giống Golden Retriever của mình là Wrigley, đặt theo tên sân của đội bóng chày yêu thích của anh Chicago Cubs.

Buổi nói chuyện này được xếp vào các sự kiện TEDx, theo đúng kịch bản của một buổi thảo luận của TED nhưng được tổ chức bởi một cộng đồng dân bản địa. Tìm hiểu thêm ở https://www.ted.com/tedx

Có bao nhiêu trong số chúng ta

đã từng xem thời sự,

và rồi các tin tức tràn đến,
và rồi ta bị cuốn theo

và rồi ta bắt đầu
có những thắc mắc như,

"Mấy con số này có đúng không vậy?"

Hoặc, có bao nhiêu trong số chúng ta

đã từng đứng trước sạp báo,
lướt qua các tờ báo giấy, tạp chí -

dành cho ai không biết
báo giấy là gì

đó là các tin tức in ra trên giấy,
không phải trên mạng xã hội

nhưng có lúc nào
ta đứng trước sạp báo đó

và nói, "Ơ, nghe cứ sai sai ấy nhỉ?"

Hoặc là, lần này chuyển sang mạng xã hội,

Có bao nhiêu trong số chúng ta
đã từng lên mạng xã hội

thấy những câu chuyện
được lan truyền khắp nơi

khiến ta đăm chiêu suy nghĩ,
như đợt có trò Thử Thách Momo,

và rồi ta phát hiện ra
đó chỉ là trò lừa đảo?

Thế giới mà ta đang sống

đang sản sinh ra quá nhiều cách thức
để tiếp cận thông tin nhanh chóng

Làm sao để ta có thể nắm bắt được hết?

Và không chỉ nắm bắt nó:

Làm sao để ta có thể dùng nó để đưa ra
những quyết định thông minh, sáng suốt?

Bây giờ, nếu tôi nói với các bạn

rằng trên đời này
có một kỹ năng chính thống

mà ai cũng học được -

thậm chí không chỉ học,
mà làm tốt là đằng khác -

cho phép ta hiểu hơn
về số liệu và thông tin

từ đó có thể đưa ra
các quyết định sáng suốt?

Nghe hơi khó tin nhỉ?

Tôi hứa là sẽ không khó tin đến thế

Đây là sự thật,
và ai cũng có thể làm được.

Đó là kỹ năng đọc hiểu số liệu.

Trước khi mô tả chính xác
đọc hiểu số liệu là gì,

Tôi muốn nêu ra một vài cơ sở

để ta hiểu về kỷ nguyên
và thế giới mà ta đang sống

với công nghệ và thông tin.

Thời kỳ mà ta đang sống đây

vẫn hay được gọi là
cuộc Cách mạng Công nghiệp Thứ tư.

Nhưng ý nghĩa thực sự của nó là gì chứ?

Đó là thế giới được số hoá

và tôi nghĩ ta đều đồng ý rằng
thế giới ta đang sống được số hoá hết mức.

Thực tế là hơi bị khó

để tìm ra ai đó không có một cái máy tính,
trong hình dạng của một cái điện thoại.

Để tô bức tranh này đẹp hơn nữa,

Tôi sẽ đưa cho bạn một vài ví dụ

để thấy chúng ta kết nối như thế nào

và thông tin được tạo ra
nhiều như thế nào

Ví dụ đầu tiên:

Bạn có biết rằng ngày nay

ta cần một cái tủ lạnh
có màn hình cảm ứng không?

(Cười)

Không chỉ có màn hình cảm ứng nhé,

nó còn có thể bật video trên YouTube,
nó còn có thể dự báo thời tiết nữa.

Những thứ này, bạn có cho rằng
mình cần chúng không?

Bật mí, thử đoán xem
ai đó có một cái đây?

(Cười)

Ví dụ thứ hai: Bạn có biết
rằng bạn cần một cái máy rửa bát

có thể nối với mạng Internet?

Vì khi đang xem phim ở rạp,

tôi không thể nghĩ ra
cái gì khác cần thiết hơn

để biết rằng bát đĩa
đã được rửa xong rồi

(Cười)

Bạn có biết bạn cần một cái như thế không?

Ví dụ thứ ba: Bạn có biết

rằng bây giờ siêu khó để

vặn một cái vòi nước khi đi tắm không?

(Cười)

Rằng giờ bạn phải tải ứng dụng về

để mở nước này
và - trời đất -

đặt nước nóng chính xác ở nhiệt độ
như bạn mong muốn?

Không chỉ thế đâu,

bạn còn có thể có
màn hình cảm ứng trong bồn tắm nữa cơ

và hỗn hợp điện với nước đó -

(Cười)

Bạn có biết bạn cần một cái như thế không?

Thực tế là,
tất cả mọi thứ đều được kết nối với nhau

Không chỉ mỗi kết nối,
đoán xem nó tạo ra cái gì nào?

Dữ liệu và thông tin.

Giờ người ta hay gọi dữ liệu
là dầu mỏ mới,

Nhưng hãy thử lùi lại một bước
và cân nhắc lại phát biểu này

để hiểu nó rõ hơn.

Dữ liệu là tài sản rất có giá trị,

nhưng cũng như dầu mỏ,

nó cần con người và quá trình tinh lọc
để có giá trị như thế

Đó chính là việc đọc hiểu số liệu.

Theo định nghĩa thì,

đọc hiểu số liệu là khả năng đọc,

sử dụng, phân tích
và tranh luận với dữ liệu -

bốn kỹ năng xoay quanh một chủ đề.

Chú ý là tôi đã không nói cái này:

đọc hiểu dữ liệu không phải
là khoa học nghiên cứu dữ liệu

Mọi người không cần phải trở thành
chuyên gia nghiên cứu dữ liệu

nhưng mọi người cần
quen thuộc hơn với dữ liệu

để thành công trong cuộc
Cách mạng Công nghiệp Thứ tư này.

Giờ ta sẽ nói kỹ hơn hơn

để hiểu sâu hơn về bốn kỹ năng này.

Để dễ hình dung, hãy tưởng tượng

ta đang đi mua một cái tủ lạnh.

Nên nhớ những nguyên tắc
tôi đang nói đây

không chỉ dành cho cuộc sống thường ngày;

mà còn dành cho cả
các doanh nghiệp nhà nước,

các doanh nghiệp tư nhân,
và dành cho cả xã hội.

Đặc trưng thứ nhất
là khả năng đọc dữ liệu.

Hãy tưởng tượng
ta đang vào trong cửa hàng,

ngắm nghía tủ lạnh,

và ta không thể biết được
cái nào sẽ phù hợp nhất.

Cho nên bước đầu tiên là

ta sẽ đọc các thông tin
và dữ liệu mà ta có

nếu bạn thử
tìm kiếm trên Google từ "đọc":

nó có nghĩa là nhìn thấy và hiểu.

Vậy nên ta đi vào cửa hàng,
có tổng cộng đâu đó 30 cái tủ lạnh,

hy vọng có cái nào đó
không có màn hình cảm ứng,

ta đọc thông tin của từng cái,

và cố gắng hiểu chúng để
đưa ra quyết định thông minh hơn.

Đọc số liệu là
một trong những thứ mạnh mẽ nhất

có thể giải phóng tư tưởng của bạn
trong Cách mạng Công nghiệp Thứ tư.

Nếu ta lùi lại vài trăm năm trước đây,

bạn có biết là biết đọc

cũng là một hành vi phạm tội?

Tôi đương nhiên không nói rằng
biết đọc dữ liệu là một tội ác,

nhưng cũng như mấy trăm năm trước đây,
và với lượng thông tin bao quanh ta,

khả năng đọc và hiểu dữ liệu
là kỹ năng sống còn.

Rồi, quay về với
mấy cái tủ lạnh của chúng ta.

Tiếp tục đi

và ta sẽ đến với đặc trưng thứ hai
của đọc hiểu số liệu.

Đó là khả năng sử dụng dữ liệu.

Có người sẽ tự hỏi,

"Thế nghĩa là tôi phải giỏi về
khoa học máy tính và thống kê

để làm việc với dữ liệu?"

Câu trả lời là không.

Nó nghĩa là hãy trở nên
quen thuộc hơn với số liệu

khi các thông tin
được đưa đến với ta.

Khi nghĩ về những câu chuyện

lan truyền trên mạng kia,
khiến ta không thoải mái,

ta sẽ thở phào khi đi tìm hiểu
và nhận ra đó chỉ là trò lừa đảo.

Sử dụng và đọc dữ liệu cho phép ta

phát hiện trò lừa đảo này
thậm chí trước cả khi ta đi tìm hiểu.

Rồi, khi ta đi mua tủ lạnh,

mỗi cái tủ lạnh đều được
ghi rõ thông tin,

ta tiếp nhận nó
một cách tự nhiên,

từ đó dẫn đến đặc trưng thứ ba
trong định nghĩa về đọc hiểu dữ liệu,

đó là phân tích dữ liệu.

Phân tích dữ liệu là việc
trả lời cho câu hỏi "tại sao?"

Tôi thường nói ta cần phải vượt qua
sự quan sát để đến được với sự thấu hiểu.

Trên thực tế, khi một câu chuyện
được lan truyền trên mạng xã hội,

đa phần là,

ta đang quan sát những dữ liệu
được đưa đến với ta.

Trong trường hợp cái tủ lạnh,

ta đang đi loanh quanh,
nhìn ngắm 30 cái tủ lạnh

và có tầm năm cái
rơi vào tầm ngắm:

Ta vừa mới quan sát đó.

Giờ ta cần phải phân tích thông tin
của năm cái tủ lạnh này

vậy là ta tiếp nhận nó,

và tìm ra những chi tiết đáng giá, đưa ta
đến với những quyết định sáng suốt.

Phân tích cũng có nghĩa là
phải đặt nhiều câu hỏi một cách tự nhiên

Việc này không xảy ra
thường xuyên lắm

trong thời buổi mạng xã hội này.

Ta thực ra nên đặt câu hỏi
cho tất cả mọi thứ.

Miếng bánh thứ tư

là tranh luận với dữ liệu

Nói thêm chút,

Không phải là tôi đang khuyên mọi người
đi tranh cãi với người bán hàng

khi đang đi tìm và chọn tủ lạnh đâu nhé.

Tranh luận với dữ liệu có hai ý.

Một: tự tra vấn những thông tin ta có.

Hãy hỏi người bán hàng nhiều vào,

tự tra vấn những gì họ trả lời.

Ý thứ hai của
tranh luận với dữ liệu

là khả năng đưa ra tình huống
và giải quyết nó bằng dữ liệu.

Tóm lại là bạn hãy đặt mình
vào hoàn cảnh của tôi.

Ví dụ như thế này, vợ chồng tôi
đang sửa nhà và phải đi chọn tủ lạnh.

Bọn tôi tuyệt đối nhất trí
trong mọi chuyện.

Không có chuyện đó đâu.

(Cười)

Bọn tôi mỗi người đều có ý kiến riêng,

bọn tôi tranh luận với nhau, và bảo vệ
ý kiến của mình bằng thực tế và dữ liệu

để có thể tìm được
cái tủ lạnh phù hợp nhất cho chúng tôi.

Bốn đặc trưng:

đọc, sử dụng, phân tích,
tranh luận với dữ liệu

cho phép từng cá nhân chúng ta
hợp lý hoá toàn bộ thông tin ngoài kia

để có thể đưa ra quyết định với dữ liệu.

Tôi đã từng rất hay tự hỏi,

"Mình bắt đầu thế nào đây?
Mình nên làm gì đây?"

"Mình có nên đi học lại và
học thống kê giỏi hơn không?"

"Mình có cần phải biết lập trình không?"

Giờ thì tôi hiểu rồi, mọi người không cần
phải thành mọt sách như tôi.

Mọi người không cần phải
đọc sách về thống kê đâu -

Tôi là tôi có đấy.

Vậy ta bắt đầu như thế nào đây?

Tôi tự đặt ra mội câu, tôi hay gọi nó
là "Hai chữ C của Đọc Hiểu Dữ Liệu".

Chữ C đầu tiên, ta cần phải
Tò Mò (Curious).

Tôi có năm đứa nhóc ở nhà.

Đoán xem mỗi ngày bọn nhóc
hỏi tôi bao nhiêu câu hỏi?

(Cười)

Và mấu chốt là: Tôi
không bao giờ muốn bọn nhóc dừng lại cả.

Tôi có thể thấy được não bọn trẻ hoạt động
trước những dữ liệu bọn chúng tiếp nhận,

để tìm ra những câu trả lời mà
tôi có mơ cũng không tìm ra được,

Vì nhiều lý do,

trí tò mò của chúng ta mất đi
khi ta lớn lên.

Hãy tò mò và
đặt câu hỏi cho mọi thứ.

Đó là khởi đầu của việc đọc hiểu dữ liệu.

Chữ C thứ hai của đọc hiểu dữ liệu

là Sáng tạo (Creativity)

Có rất nhiều thứ đang được thế giới
thảo luận và cường điệu

như là trí tuệ nhân tạo hay
máy tính và các loại máy móc khác

có thể làm được những gì trong tương lai.

Chúng ta hiện đã sống trong cuộc
Cách Mạng Công Nghiệp Thứ Tư rồi.

Chúng ta hiện đã sống
trong thế giới số rồi.

và tôi đang nói với bạn về cỗ máy tính
mạnh nhất trên đời ở ngay đây;

Ngay trong trí óc của chúng ta.

Yếu tố con người không bao giờ
có thể tách rời khỏi dữ liệu.

Đó là sự kết hợp của các cỗ máy cùng
dữ liệu và trí thông minh nhân tạo

cùng với yếu tố con người.

Hãy nhớ rằng: bốn đặc trưng này là để
mô tả một loạt kỹ năng.

Nhưng chữ C trong Sáng Tạo (Creativity)
sẽ mở mang đầu óc của loài người chúng ta

trước những thứ có vẻ như
chán ngắt và khô khan như số liệu,

nhưng số liệu và thông tin
có sức mạnh của nó.

Nói tóm lại, thế giới ta đang sống
có thể được thực sự cải thiện

trong xã hội, trong công việc
và trong cuộc sống thường ngày,

nếu ta tự cải thiện khả năng đọc,

sử dụng, phân tích
và tranh luận với dữ liệu.

Nếu bạn muốn một cách đơn giản
để thành công trong tương lai

và trong thế giới kỹ thuật số này,

hãy trở thành người biết đọc hiểu dữ liệu,

Cảm ơn mọi người.

(Vỗ tay)