Kako deluje hemoterapija?

Pogledajte celu lekciju na: https://ed.ted.com/lessons/how-does-chemotherapy-work-hyunsoo-joshua-no

Tokom Prvog svetskog rata, naučnici su pokušali da naprave protivotrov za otrovni žuti gas zvani iperit. Otkrili su da ovaj gas trajno oštećuje koštanu srž kod vojnika koji su mu bili izloženi. To im je dalo ideju: i ćelije raka se, poput ćelija koštane srži, repliciraju brzo. Da li se, prema tome, iperit može upotrebiti za lečenje raka? Hjansu No govori o otkriću i razvoju hemoterapije.

Autor lekcije: Hjansu Džošua No; režija: Artrake Studio.

Tokom Prvog svetskog rata,
jedan od užasa rovovskog rata

bio je otrovni žuti gas zvani iperit.

Kod onih manje srećnih
koji su mu bili izloženi

izazivao je opstrukciju disanja,
iritaciju očiju

i velike plikove
na nepokrivenim delovima kože.

Naučnici su očajnički pokušavali da nađu
protivotrov za ovo svirepo ratno oružje.

U tom procesu otkrili su da ovaj gas
trajno oštećuje koštanu srž

zaraženih vojnika, zaustavljajući njenu
sposobnost pravljenja krvnih zrnaca.

Uprkos ovim užasnim posledicama,
naučnici su došli na ideju.

Ćelije raka dele zajedničku osobinu
sa ćelijama koštane srži:

i jedne i druge se brzo repliciraju.

Pa su se zapitali
da li bi ova ratna grozota

mogla postati pobednik
u borbi protiv raka?

Istraživači su 30-ih godina
istraživali ovu ideju

tako što su intravenozno ubrizgavali
jedinjenja dobijena iz iperita

pacijentima koji boluju od raka.

Trebalo im je dugo vremena
i testiranja da bi pronašli lekove

koji proizvode više koristi nego štete,

ali pred kraj Drugog svetskog rata,

otkrili su prve hemoterapijske lekove.

Danas ih ima preko stotinu.

Hemoterapijski lekovi se daju
putem tableta i injekcija

i koriste „citotoksične agense”,
tj. jedinjenja toksična za žive ćelije.

U suštini, ovi lekovi imaju određene
negativne efekte na sve ćelije u telu,

čak i na one zdrave.

Ali najjači efekti su rezervisani
za ćelije koje se brzo dele,

što je zaštitni znak kancera.

Uzmimo, na primer,
prve hemoterapijske lekove,

koji se i danas koriste
i nazivaju se alkilirajući agensi.

Oni se ubrizgavaju u krvotok,

i tako dospevaju u ćelije svuda po telu.

Dospevši tamo, kad ćelija izloži
svoj DNK da bi ga kopirala,

oni oštećuju sastavne delove
dvostruke spirale DNK,

što dovodi do smrti ćelije
ukoliko se oštećenje ne popravi.

S obzirom na to da se ćelije raka
umnožavaju velikom brzinom,

one primaju visoku koncentraciju
alkilirajućih agenasa

i njihova DNK je često izložena,
a retko se popravlja.

Tako da one izumiru češće
nego većina drugih ćelija,

koje imaju vremena da poprave oštećenu DNK

i ne akumuliraju iste koncentracije
alkilirajućih agenasa.

Drugi oblik hemoterapije
koristi jedinjenja zvana

mikrotubularni stabilizatori.

Ćelije imaju male cevi koje se sklapaju
kako bi pomogle u ćelijskoj deobi

i replikaciji DNK,
a onda se ponovo razdvajaju.

Kad mikrotubularni
stabilizatori uđu u ćeliju,

oni sprečavaju razdvajanje tih malih cevi.

Time sprečavaju ćelije da dovrše
replikaciju i one izumiru.

Ovo su samo dva primera
od šest vrsta hemoterapijskih lekova

koje danas koristimo u lečenju raka.

Uprkos ogromnim pozitivnim efektima,
hemoterapija ima jedan veliki nedostatak:

ona pogađa druge zdrave ćelije u telu koje
prirodno moraju brzo da se obnavljaju.

Folikuli kose, ćelije u ustima,
gastrointestinalnom epitelu,

reproduktivnom sistemu i koštanoj srži
pogođene su skoro istom jačinom kao i rak.

Slično ćelijama raka,
brza proizvodnja ovih normalnih ćelija

podrazumeva da one ćešće
posežu za resursima

i prema tome su izloženije
efektima hemoterapijskih lekova.

To dovodi do nekoliko
nuspojava hemoterapije,

kao što su gubitak kose, umor,
sterilitet, mučnina i povraćanje.

Lekari obično prepisuju opcije
za olakšavanje ovih nuspojava,

kao što su jaki lekovi protiv mučnine.

Za opadanje kose, „hladne kape”
mogu sniziti temperaturu

na glavi i suziti krvne sudove,

smanjujući pritom dotok hemoterapijskih
lekova u folikule kose.

A po završetku hemoterapijskog lečenja,

zdravo tkivo oštećeno od lekova
će se oporaviti

i početi da se obnavlja kao i obično.

Samo u 2018, preko 17 miliona ljudi
širom sveta je obolelo od raka.

Hemoterapija i drugi oblici lečenja
mnogima su promenili izglede za oporavak.

Uzmimo samo činjenicu
da je 95% osoba sa rakom testisa

preživelo, zahvaljujući napretku
u načinima lečenja.

Čak i kod osoba sa akutnom mijeloidnom
leukemijom, agresivnim oblikom raka krvi,

hemoterapija uvodi
oko 60% pacijenata ispod 60 godina

u remisiju posle prve faze lečenja.

Istraživači i dalje pronalaze
još preciznije intervencije

koje ciljaju samo ćelije raka.

To će podići procenat izlečenja
pri čemu će zdrava tkiva

trpeti manju štetu

i učiniti jedno od najboljih raspoloživih
sredstava za borbu protiv raka

još boljim.