Return to Video

Akbabalar: Ekosistemin asit kusan, salgın basan kahramanları - Kenny Coogan

  • 0:07 - 0:09
    Moritanya çayırlarında,
  • 0:09 - 0:14
    veremden muzdarip olan
    bir ceylan son nefesini veriyor.
  • 0:14 - 0:17
    Küçük bir gölün yakınına çöken ceset
  • 0:17 - 0:20
    suyu kirletmekle tehdit ediyor.
  • 0:20 - 0:26
    Ancak çölün temizlik ekibi için bu
    beden bir sorun değil: Bir ziyafet.
  • 0:26 - 0:28
    10 kilo ağırlığına ulaşabilen
  • 0:28 - 0:31
    ve neredeyse 3 metre kanatlara sahip
  • 0:31 - 0:36
    sarkık suratlı akbaba,
    cesedin tartışmasız kralı.
  • 0:36 - 0:39
    Bu kuşun güçlü gagası ve kuvvetli boynu
  • 0:39 - 0:42
    daha zayıf akbabaların kazabilmesi için
  • 0:42 - 0:47
    sert deri ve kas dokuyu kolayca deliyor.
  • 0:47 - 0:52
    Bu devasa rekabet, minik
    Mısır akbabası için fazla tehlikeli.
  • 0:52 - 0:55
    Yalnızca 180 santimetrelik
    kanat genişliği ile bu akbaba,
  • 0:55 - 0:59
    alçak basınç alanlarını kullanarak
    bazen saatlerce havada kalıp
  • 0:59 - 1:04
    Portekiz'deki yuvasından
    Afrika'ya göç etti.
  • 1:04 - 1:08
    Ama varışının üzerine, kendini
    hiyerarşinin neredeyse tabanında buldu.
  • 1:08 - 1:13
    Neyse ki boyuttan kaybettiğini
    zekasıyla telafi ediyor.
  • 1:13 - 1:18
    Biraz uzakta, kocaman
    ama kırılamaz yumurtalarla dolu
  • 1:18 - 1:21
    korumasız bir deve kuşu yuvası
    gözüne çarpıyor.
  • 1:21 - 1:26
    Büyük bir taş kullanarak, birini kırıp
    hak edilmiş bir yemek yiyor --
  • 1:26 - 1:31
    büyük kuşlar dağılınca dönüp
    dolaşıp ceylana tekrar gidecek.
  • 1:31 - 1:35
    Kargaşadan çok çok yükseklerde
    benekli akbabalar dolanıyor.
  • 1:35 - 1:39
    11.000 metreden yüksekte süzülen bu kuşlar
  • 1:39 - 1:43
    tüm diğer hayvanlardan
    daha yüksekte uçuyor.
  • 1:43 - 1:47
    Bu yükseklikten tek tek
    leşleri seçemezler.
  • 1:47 - 1:51
    Ama diğer akbabaların görüntüleri
    onları beslenmeye yönlendiriyor.
  • 1:51 - 1:53
    Tüysüz kafaları, inişle gerçekleşen
  • 1:53 - 1:56
    ani sıcaklık değişimini
    ayarlamalarına yardımcı olur --
  • 1:56 - 2:01
    ve çürüyen ceylana yumulurken
    temiz kalmalarını sağlar.
  • 2:01 - 2:05
    Leş, su kaynağını kirletmeden bayağı önce,
  • 2:05 - 2:07
    saatler içinde temizlenir.
  • 2:07 - 2:12
    Veremin, akbabalara bulaşma
    konusunda en ufak bir şansı yok.
  • 2:12 - 2:17
    Bu kuşlar, hayvan krallığındaki
    en düşük mide pH'ına sahip.
  • 2:17 - 2:23
    Bu da hastalanmadan, hastalıklı leşleri
    ve artıkları sindirmelerini sağlıyor.
  • 2:23 - 2:26
    Hatta dağları kendilerine mesken edinen
    sakallı akbaba gibi türlerin
  • 2:26 - 2:28
    midesi o kadar asidiktir ki
  • 2:28 - 2:33
    çoğu kemiği yalnızca
    24 saatte sindirebilirler.
  • 2:33 - 2:38
    Bu adaptasyon, küçük akbabaların
    beslenmelerini dışkı ile desteklemesini,
  • 2:38 - 2:43
    büyük akbabaların ise 3 gün beklemiş
    hastalıklı etleri tüketebilmesini sağlar.
  • 2:43 - 2:46
    Asidik mideleri onları
    diğer yaşayan hayvanlardan da korur.
  • 2:46 - 2:51
    İğrenç kokan kusmukları
    çoğu yırtıcıyı kaçırır.
  • 2:51 - 2:55
    Bu çelikten mideler; kolera,
    şarbon ve kuduz patojenlerini
  • 2:55 - 2:59
    Afrika ekosisteminden kaldırmakta
    kilit konumdadırlar.
  • 2:59 - 3:03
    Ancak akbabalar, ne kadar doğal
    atıkları kolayca sindirebilseler de
  • 3:03 - 3:06
    insan yapımı kimyasallar ayrı bir konu.
  • 3:06 - 3:11
    Hindistan'da sığır tedavisinde
    yaygın bir ilaç olan diklofenak
  • 3:11 - 3:13
    akbabalar için ölümcüldür
  • 3:13 - 3:16
    ve yerel dini inançlar sığır eti
    yemeyi yasakladığı için
  • 3:16 - 3:20
    leşçil hayvanlar sık sık
    sığır leşleri tüketir.
  • 3:20 - 3:22
    1990'lardan beri,
  • 3:22 - 3:26
    elektrik direkleri ve yaşam alanı
    kaybıyla beraber bu ilaç
  • 3:26 - 3:32
    bölgenin akbaba popülasyonundaki
    %95 düşüşe katkıda bulundu.
  • 3:32 - 3:38
    Yakın Afrika'da kaçak avcılar, kuşların
    yetkililere yerlerini belli etmemesi için
  • 3:38 - 3:41
    kasten leşleri zehirliyor.
  • 3:41 - 3:46
    Zehirli bir leş 500'den fazla
    akbabanın sonu olabilir.
  • 3:46 - 3:50
    Günümüzde, tüm akbaba türlerinin
    %50'sinden fazlası tehlikede.
  • 3:50 - 3:53
    Akbabaların neslinin tükendiği bölgelerde
  • 3:53 - 3:56
    cesetlerin yok olması üç kat zaman alıyor.
  • 3:56 - 3:58
    Bu cesetler içme sularını kirletirken
  • 3:58 - 4:03
    vahşi köpekler ve fareler,
    hastalıkları insan topluluklarına taşıyor.
  • 4:03 - 4:10
    Asya ve Afrika Akbaba Krizi, Hindistan'da
    yılda yaklaşık 20.000 insanı öldüren
  • 4:10 - 4:14
    bir kuduz salgınına yol açtı.
  • 4:14 - 4:20
    Neyse ki bazı topluluklar akbabaların
    ne kadar önemli olduğunu çoktan anladı.
  • 4:20 - 4:24
    Çevreciler, diklofenak gibi
    ilaçları başarıyla yasaklatırken
  • 4:24 - 4:27
    araştırmacılar, çiftleşme programlarıyla
  • 4:27 - 4:29
    akbaba popülasyonlarını
    canlandırmak üzerinde çalışıyor.
  • 4:29 - 4:34
    Hatta bazı bölgeler, çiftçilerin
    ilaçsız çiftlik hayvanı sağladığı
  • 4:34 - 4:36
    akbaba restoranları açtılar.
  • 4:36 - 4:40
    Biraz yardım ile, akbabalar görevlerini
    yerine getirmeyi sürdürecek.
  • 4:40 - 4:45
    Gezegenimizin sağlığını koruyup
    ölüm ve çürümeyi hayata dönüştürecek.
Title:
Akbabalar: Ekosistemin asit kusan, salgın basan kahramanları - Kenny Coogan
Speaker:
Kenny Coogan
Description:

Tüm dersi görün: https://ed.ted.com/lessons/vultures-the-acid-puking-plague-busting-heroes-of-the-ecosystem-kenny-coogan

Afrika çayırlarında, veremden çeken bir ceylan son nefesini veriyor. Hayvanın cesedi suyu kirletmekle tehdit ediyor ancak akbabalar için bu bir problem değil, bir ziyafet. Hastalıklı etleri ve artıkları sindirebilen çelikten mideleri ile akbabalar, tehlikeli patojenleri ekosistemden yok etme konusunda son derece önemli rol oynuyor. Kenny Coogan, çölün temizlik ekibinin önemini inceliyor.

Ders: Kenny Coogan
Yönetmen: Katarina Jukić
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:45

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.