Dünyanın en geniş soyağacını nasıl oluşturuyoruz
-
0:01 - 0:04İnsanlar interneti çeşitli
sebeplerden dolayı kullanıyor. -
0:06 - 0:10Meğerse internet sitelerinin
en popüler kategorilerinden biri -
0:10 - 0:12insanların genellikle başkaları
yokken baktığı bir şeymiş. -
0:14 - 0:20Merakı, rahata düşkünlüğün
pek az olmadığı seviyeleri içeriyor -
0:20 - 0:25ve diğer insanların üreme aktivitelerini
kayda almanın çevresinde dönüyor. -
0:25 - 0:26(Gülüşmeler)
-
0:26 - 0:28Tabii ki soyağacından bahsediyorum --
-
0:28 - 0:29(Gülüşmeler)
-
0:29 - 0:31soygeçmiş bilimi.
-
0:31 - 0:33Soygeçmişi detaylandırmak
söz konusu olunca -
0:33 - 0:37her ailede soyağacına
takıntılı bir kişi vardır. -
0:37 - 0:39Bu kişiye Bernie amca diyelim.
-
0:39 - 0:42Bernie amca, Şükran Günü yemeğinde
-
0:42 - 0:45kesinlikle yan yana oturmak
isteyeceğiniz son insandır -
0:45 - 0:49çünkü bazı eski akrabalarınız hakkındaki
garip detaylarla içinizi bayacaktır. -
0:50 - 0:52Ancak bildiğiniz üzere
-
0:52 - 0:55her şeyin bir bilimsel tarafı da vardır
-
0:55 - 0:58ve Bernie amcanın hikâyelerinin
biyomedikal araştırma için -
0:58 - 1:01çok büyük bir potensiyele
sahip olduğunu bulduk. -
1:01 - 1:04Bernie amcanın ve soy izleme
uzmanlarının geni.com adındaki -
1:04 - 1:09bir soyağacı internet sitesi aracılığıyla
soyağaçlarını belgelemelerini istedik. -
1:09 - 1:12Kullancılar soyağaçlarını
internet sitesine yüklediklerinde -
1:12 - 1:13akrabalarını tarıyor
-
1:13 - 1:15ve var olan ağaçlarla eşleşmeler buluyor,
-
1:15 - 1:19var olan ve yeni ağacı birleştiriyor.
-
1:20 - 1:22Varılan sonuç, geniş soyağaçlarının
-
1:22 - 1:26her soy izleme uzmanın
bireysel düzeyinin ötesinde yaratıldığı. -
1:27 - 1:33Şimdi, bu süreci tüm dünyadaki
milyonlarca insanla tekrar ettiğimizde -
1:33 - 1:38tüm insalığın bir soyağacının yapısını
kitle kaynakla kullanabiliriz. -
1:39 - 1:41Bu internet sitesini kullanarak
-
1:41 - 1:48125 milyon insanı tek bir soyağacı ile
birleştirmeyi başardık. -
1:49 - 1:52Ağacı burdaki ekranda çizemem
-
1:52 - 1:56çünkü bu ağaçtaki insan sayısından
daha az piksele sahipler. -
1:57 - 2:02Ancak size 6 bin bireyin
bir alt kümesinin örneğini göstereyim. -
2:02 - 2:05Her yeşil düğüm, bir kişi.
-
2:05 - 2:08Kırmızı düğümler evlilikleri temsil ediyor
-
2:08 - 2:10ve bağlantılar ebeveynliği temsil ediyor.
-
2:11 - 2:13Bu ağacın tam ortasında
ataları görebilirsiniz -
2:13 - 2:16ve dış kenarlara gittikçe
torunlarını görebilirsiniz. -
2:16 - 2:19Bu ağaçta tahmini olarak 7 nesil var.
-
2:20 - 2:25Bireylerin sayısını 70 bin kişiye
yükselttiğimizde ise işte bu oluyor -- -
2:25 - 2:29sahip olduğumuz tüm verinin
çok küçük bir alt kümesi. -
2:30 - 2:33Buna rağmen birçok
uzaktan akrabayla birlikte -
2:33 - 2:37devasa soyağaçlarının oluşumunu
şimdiden görebilirsiniz. -
2:38 - 2:41Soy izleme uzmanlarımızın
sıkı çalışması sayesinde -
2:41 - 2:44yüzlerce yıl önceye, geçmişe gidebiliriz.
-
2:44 - 2:50Örneğin 1755'te doğan Alexander Hamilton.
-
2:51 - 2:55Alexander, ABD'nin ilk hazine bakanıydı
-
2:55 - 2:58ancak günümüzde çoğunlukla popüler
bir Broadway müzikaliyle tanınıyor. -
2:59 - 3:04Alexander'ın eğlence sektöründe
daha derin bağlantıları olduğunu bulduk. -
3:04 - 3:06Aslında kan bağı var,
-
3:07 - 3:08Kevin Bacon'la!
-
3:08 - 3:10(Gülüşmeler)
-
3:10 - 3:13Her ikisi de 13. yüzyılda yaşayan
-
3:13 - 3:15İskoçyalı bir hanımefendinin
neslinden geliyor. -
3:15 - 3:18Dolayısıyla Alexander Hamilton'ın
-
3:18 - 3:21Kevin Bacon soyağacında 35 derece
olduğunu söyleyebilirsiniz. -
3:21 - 3:23(Gülüşmeler)
-
3:23 - 3:26Ağacımızın bunun gibi
milyonlarca hikâyesi var. -
3:28 - 3:33Verilerimizin kalitesini doğrulamak için
önemli derecede çaba sarf ettik. -
3:33 - 3:37DNA kullanarak verilerimizdeki
anne-çocuk bağlantılarının -
3:37 - 3:40%3'ünün yanlış olduğunu bulduk
-
3:40 - 3:43ki bu, ABD'nin 2. Dünya Savaşı öncesindeki
evlat edinme oranlarıyla eşleşebilir. -
3:45 - 3:47Baba tarafı içinse
-
3:47 - 3:49haberler o kadar iyi değil.
-
3:50 - 3:56Verilerimizdeki baba-çocuk
bağlantılarının %1,9'u yanlış. -
3:56 - 3:58Bazı insanların burada
sırıttığını görebiliyorum. -
3:58 - 4:00Tam olarak da düşündüğünüz şey --
-
4:00 - 4:02dışarıda birçok sütçü var.
-
4:02 - 4:03(Gülüşmeler)
-
4:03 - 4:07Bununla beraber, bu babadan gelen
bağlantılardaki %1,9'luk hata oranı -
4:07 - 4:09verilerimize has bir şey değil.
-
4:09 - 4:12Önceki çalışmalar, kliniksel
seviyedeki soyları kullanarak -
4:12 - 4:14benzer bir hata oranı buldu.
-
4:14 - 4:17Bu yüzden verilerimizin kalitesi iyi
-
4:17 - 4:19ve bu bir sürpriz olmamalı.
-
4:19 - 4:23Bizim soy izleme uzmanlarımızın kendi
soyağaçlarını doğru şekilde belgelemede -
4:23 - 4:26çok derin, yetkili bir ilgileri var.
-
4:29 - 4:33İnsanoğlu hakkında sayısal bilgi
öğrenmek için bu veriyi kullanabiliriz, -
4:33 - 4:36örneğin demografi hakkındaki sorular için.
-
4:36 - 4:40Burada dünya haritasında
bizim tüm profillerimiz bulunuyor. -
4:40 - 4:45Her piksel belli bir noktada
yaşamış bir insan. -
4:45 - 4:46Çok fazla verimiz olduğundan dolayı
-
4:46 - 4:49birçok ülkenin hatlarını görebilirsiniz,
-
4:49 - 4:51özellikle de Batı dünyasını.
-
4:51 - 4:57Bu klipte 1400'lerden 1900'lere kadar olan
bireylerin doğum yıllarına dayanan -
4:57 - 5:00size gösterdiğim haritayı
sınıflara ayırdık -
5:00 - 5:03ve bilinen göç olaylarıyla karşılaştırdık.
-
5:03 - 5:07Klip, daha iyi arşivciliğin olduğu
Birleşik Krallık'a kadar geri giden -
5:07 - 5:10verilerimizdeki en eski soyları gösteriyor
-
5:10 - 5:13ve sonrasında Batı sömürgeciliğinin
rotası boyunca yayılıyorlar. -
5:13 - 5:15Hadi bunu izleyelim.
-
5:15 - 5:17(Müzik)
-
5:17 - 5:19[Doğum yılı:]
-
5:20 - 5:22[1492 - Columbus, mavi okyanusa açılıyor.]
-
5:23 - 5:26[1620 - Mayflower,
Massachusetts'e ayak basıyor.] -
5:26 - 5:28[1652 - Hollandalılar,
Güney Afrika'ya yerleşiyor.] -
5:32 - 5:35[1788 - Britanya'nın Avustralya'ya
cezai taşımacılığı başlıyor.] -
5:35 - 5:37[1836 - İlk göçmenler,
Oregon Yolu'nu kullanıyor.] -
5:38 - 5:41[Tüm etkinlikler]
-
5:44 - 5:45Bu filmi çok seviyorum.
-
5:45 - 5:51Bu göç etkinlikleri,
ailelerin kaynağını veriyor, -
5:51 - 5:53dolayısıyla bunun gibi
sorular sorabiliriz: -
5:53 - 5:59Eşlerin doğum yerleri arasındaki
normal mesafe ne kadar? -
5:59 - 6:03Mesafe, demografide
çok önemli bir rol oynuyor -
6:03 - 6:06çünkü aile oluşturmak için
insanların göç etme kalıpları -
6:06 - 6:10genlerin coğrafi bölgelerde
nasıl yayıldığını belirliyor. -
6:11 - 6:13Verilerimizi kullanarak
bu mesafeyi inceledik -
6:13 - 6:17ve eski zamanlarda insanların
zorluk yaşamadığını bulduk. -
6:17 - 6:19Yakınlardaki bir köydeki
biriyle evleniyorlardı. -
6:20 - 6:24Ancak Sanayi Devrimi
aşk hayatımızı gerçekten zorlaştırdı. -
6:24 - 6:28Günümüzde ise uygun uçak biletleri
ve çevrim içi sosyal medya ile -
6:28 - 6:31sıklıkla insanlar ruh eşlerini bulmak için
-
6:31 - 6:35doğum yerlerinden
100 kilometreden fazla göç ediyor. -
6:37 - 6:38Şunu sorabilirsiniz:
-
6:38 - 6:41Tamam ama kim aile oluşturmak için
-
6:41 - 6:44bir yerden bir yere
göç etme zahmetine giriyor? -
6:44 - 6:47Bu kişiler kadın mı erkek mi?
-
6:48 - 6:50Bu soruyu irdelemek için
verilerimizi kullandık -
6:50 - 6:53ve en az son 300 yıldır
-
6:53 - 6:55kadınların aile oluşturmak için
-
6:55 - 6:59bir yerden bir yere göç etme
zahmetine girdiğini bulduk. -
6:59 - 7:02Bu sonuçlar istatistiksel olarak önemli
-
7:02 - 7:04dolayısıyla erkeklerin tembel olduğunu
-
7:04 - 7:06bilimsel bir gerçek olarak
kabul edebilirsiniz. -
7:06 - 7:09(Gülüşmeler)
-
7:09 - 7:12Demografi hakkındaki soruları geçebilir
-
7:12 - 7:15ve insan sağlığı hakkındaki
soruları sorabiliriz. -
7:15 - 7:17Örneğin genetik varyasyonların
-
7:17 - 7:20bireyler arasındaki
ömür süresindeki farklılıkları -
7:20 - 7:22ne ölçüde açıkladığını sorabiliriz.
-
7:23 - 7:26Önceki araştırmalar,
bu soruyu irdelemek için -
7:26 - 7:29ikizler ile yaşam süresi
arasındaki ilişkiyi inceledi. -
7:29 - 7:33Genetik varyasyonların bireyler arasındaki
ömür süresindeki farklılıkların -
7:33 - 7:36yaklaşık olarak bir çeyreğini
açıkladığını tahmin ediyorlar. -
7:37 - 7:41Fakat ikizler, çeşitli çevresel etkiler
veya ortak bir ev de dahil olmak üzere -
7:41 - 7:43birçok nedenden
dolayı ilişkilendirilebilir. -
7:44 - 7:48Geniş soyağaçları bize ikizler gibi
yakın akrabaları, uzak akrabaları, -
7:48 - 7:52hatta dördüncü derece kuzenleri
inceleme fırsatı veriyor. -
7:53 - 7:58Bu şekilde genetik varyasyonların
katkısını çevresel etkilerden ayıracak -
7:58 - 8:01sağlam modeller kurabiliriz.
-
8:01 - 8:04Verilerimizi kullanarak
bu analizi gerçekleştirdik -
8:04 - 8:10ve genetik varyasyonların bireyler
arasındaki ömür süresindeki farklılıkların -
8:10 - 8:13sadece yüzde 15'ini açıkladığını bulduk.
-
8:15 - 8:18Bu da ortalama olarak 5 sene.
-
8:18 - 8:23Dolayısıyla genler ömür süresine daha önce
düşündüğümüzden daha az önem taşıyor. -
8:24 - 8:26Bunun harika bir haber
olduğunu düşünüyorum -
8:26 - 8:30çünkü bu, eylemlerimizin
daha önemli olduğu anlamına geliyor. -
8:31 - 8:35Sigara içmek, örneğin, ortalama
yaşam süresinin 10 yılını belirliyor -- -
8:35 - 8:37genetik biliminin belirlediğinin iki katı.
-
8:38 - 8:41Soyağaçlarına baktıkça ve soy izleme
uzmanlarını DNA bilgilerini -
8:41 - 8:45kayıt altına almalarına ve kitle kaynağı
kullanmalarına izin verdiğimiz sürece -
8:45 - 8:47çok daha şaşırtıcı
bulgular bile elde edebiliriz. -
8:47 - 8:49Sonuçlar harika olabilir.
-
8:49 - 8:51Hayal etmesi zor olabilir
-
8:51 - 8:56ama Bernie amca ve arkadaşları,
FBI'ın şu anda sahip olduğunu bile aşacak -
8:56 - 8:59DNA adli kabiliyetleri yaratabilir.
-
9:01 - 9:04DNA'yı geniş bir soyağacına
yerleştirdiğinizde etkili bir şekilde -
9:04 - 9:09hepsinin DNA'yı oluşturan bir insana bağlı
yüzlerce uzak akrabayı aydınlatan -
9:09 - 9:12bir işaret ışığı yaratıyorsunuz.
-
9:13 - 9:15Geniş bir soyağacına
birçok işaret ışığı yerleştirerek -
9:15 - 9:19bilinmeyen bir insanın DNA'sını
nirengi yapabiliyorsunuz, -
9:19 - 9:24GPS sisteminin bir konumu bulmak için
birçok uyduyu kullanması gibi. -
9:25 - 9:29Bu tekniğin gücünün başlıca örneği
-
9:29 - 9:32ABD tarihindeki en kötü şöhretli
suçlularından biri olan -
9:33 - 9:37Golden State Katili'nin yakalanması.
-
9:37 - 9:43FBI, bu kişiyi 40 yılı aşkın
bir süredir arıyordu. -
9:44 - 9:45DNA'sına sahiplerdi
-
9:45 - 9:49ancak herhangi bir polis
veri tabanında hiç çıkmamıştı. -
9:49 - 9:54Bir sene kadar önce FBI
bir genetik soy izleme uzmanına danıştı -
9:54 - 9:58ve o da uzak akrabalarını tespit edecek
bir soyağacı hizmetine -
9:58 - 10:01adamın DNA'sını yüklemelerini önerdi.
-
10:01 - 10:02Bunu yaptılar
-
10:02 - 10:06ve Golden State Katili'nin
üçüncü derece kuzenini buldular. -
10:06 - 10:08Geniş bir soyağacı oluşturdular,
-
10:08 - 10:10bu ağacın farklı dallarını taradılar
-
10:10 - 10:13ta ki Golden State Katili
hakkında bildikleriyle -
10:13 - 10:16tam olarak eşleşen
bir profil bulana kadar. -
10:16 - 10:18Bu kişiden DNA aldılar
-
10:18 - 10:21ve ellerinde olan DNA'yla
mükemmel bir eşleşme buldular. -
10:21 - 10:22Onu tutukladılar
-
10:22 - 10:25ve bu kadar sene sonra
adalete teslim ettiler. -
10:26 - 10:28O zamandan beri genetik
soy izleme uzmanları, -
10:28 - 10:32suçluları yakalamak için
bu tekniği kullanmaya -
10:32 - 10:35ve yerel ABD emniyet teşkilatlarıyla
çalışmaya başladılar. -
10:36 - 10:38Sadece son altı ay içinde
-
10:38 - 10:43bu teknikle yirmiden fazla
faili meçhul davayı çözebildiler. -
10:44 - 10:49Neyse ki Bernie amca ve soy izleme
uzmanları gibi insanlara sahibiz. -
10:49 - 10:52Bu kişiler, kendilerince
hobileri olan amatörler değiller. -
10:53 - 10:55Bu kişiler, bize kim olduğumuzu söylemenin
-
10:55 - 10:59derin bir tutkusuna sahip olan
bilim insanı birer vatandaşlar -
10:59 - 11:04ve geçmişin, geleceğe
ışık tuttuğunu biliyorlar. -
11:04 - 11:05Çok teşekkür ederim.
-
11:05 - 11:09(Alkış)
- Title:
- Dünyanın en geniş soyağacını nasıl oluşturuyoruz
- Speaker:
- Yaniv Erlich
- Description:
-
Hesaplamalı genomik ile ilgilenen Yaniv Erlich, dünyanın en geniş soyağacını oluşturmaya yardım etti -- 13 milyon insanı kapsayan ve 500 yıldan fazla geçmişe giden bir ağaç. Aşk hayatımız, sağlığımız, hatta on yıllarca süren kamu davaları hakkında büyüleyici modeller paylaşıyor ve kitle kaynak kullanılan soyağacı veri tabanlarının nasıl sadece geçmişe değil aynı zamanda geleceğe de ışık tuttuğunu gösteriyor.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 11:45
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for How we're building the world's largest family tree | ||
Nevaz Mescioğlu accepted Turkish subtitles for How we're building the world's largest family tree | ||
Nevaz Mescioğlu edited Turkish subtitles for How we're building the world's largest family tree | ||
Cihan Ekmekçi rejected Turkish subtitles for How we're building the world's largest family tree | ||
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for How we're building the world's largest family tree | ||
Nevaz Mescioğlu accepted Turkish subtitles for How we're building the world's largest family tree | ||
Nevaz Mescioğlu edited Turkish subtitles for How we're building the world's largest family tree | ||
Gözde Alpçetin edited Turkish subtitles for How we're building the world's largest family tree |