WEBVTT

00:00:02.417 --> 00:00:03.684
Tôi sống ở Utah,

NOTE Paragraph

00:00:03.708 --> 00:00:06.473
nơi được biết tới bởi
một số cảnh quan thiên nhiên

00:00:06.583 --> 00:00:09.143
hùng vĩ bật nhất nhất thế giới.

00:00:09.167 --> 00:00:12.643
Ta dễ bị choáng ngợp bởi
những khung cảnh tuyệt vời này,

00:00:12.667 --> 00:00:16.482
và thật sự bị mê ngoặc bởi những hình thể
trông giống như người ngoài hành tinh.

00:00:16.542 --> 00:00:20.184
Là một nhà khoa học, tôi thích
ngắm nhìn thế giới tự nhiên.

00:00:20.208 --> 00:00:21.976
Nhưng là một nhà sinh học tế bào,

00:00:22.000 --> 00:00:24.809
tôi thích thú hơn với việc
tìm hiểu thế giới tự nhiên

00:00:24.833 --> 00:00:27.042
trên một phạm vi nhỏ hơn rất nhiều.

NOTE Paragraph

00:00:27.787 --> 00:00:31.080
Tôi là nhà làm phim phân tử, 
làm việc với các nhà nghiên cứu khác

00:00:31.080 --> 00:00:33.643
để làm mô phỏng cho 
các phân tử rất nhỏ,

00:00:33.667 --> 00:00:35.268
chúng dường như vô hình.

00:00:35.292 --> 00:00:38.143
Các phân tử nhỏ hơn 
bước sóng của ánh sáng,

00:00:38.143 --> 00:00:40.570
có nghĩa là ta không bao giờ 
thấy chúng trực tiếp,

00:00:40.570 --> 00:00:42.500
ngay cả với kính hiển vi ánh sáng.

00:00:42.500 --> 00:00:44.643
Vậy làm sao tôi làm 
mô phỏng cho những thứ

00:00:44.667 --> 00:00:46.643
nhỏ bé đến mức ta không thể thấy chúng?

NOTE Paragraph

00:00:46.667 --> 00:00:48.809
Các nhà khoa học,
là các cộng sự của tôi,

00:00:48.833 --> 00:00:50.934
có thể dành cả sự nghiệp của họ

00:00:50.958 --> 00:00:53.518
để hiểu một quy trình phân tử.

00:00:53.542 --> 00:00:56.018
Để làm điều này, họ thực hiện
một chuỗi thí nghiệm

00:00:56.042 --> 00:00:59.023
mà có thể cho ta biết
một mảnh nhỏ trong bức ghép hình.

00:00:59.073 --> 00:01:01.954
Một kiểu thí nghiệm có thể cho ta
biết hình dạng của protein,

00:01:01.958 --> 00:01:03.226
kiểu khác cho ta biết

00:01:03.250 --> 00:01:05.536
về các protein khác
chúng có thể tương tác với,

00:01:05.560 --> 00:01:08.465
và loại khác cho ta biết về
cách tìm protein trong tế bào.

00:01:08.489 --> 00:01:12.476
Tất cả thông tin đó có thể được
dùng để đưa ra một giả thuyết,

00:01:12.500 --> 00:01:15.583
một câu chuyện, một cách cần thiết
về cách phân tử hoạt động.

NOTE Paragraph

00:01:17.000 --> 00:01:20.934
Công việc của tôi là biến các ý tưởng đó
thành một phim hoạt hình.

00:01:20.958 --> 00:01:22.226
Nó có thể khó khăn,

00:01:22.250 --> 00:01:25.476
vì nó chỉ ra rằng các phân tử
có thể làm một số điều khá điên rồ.

00:01:25.500 --> 00:01:28.851
Nhưng những hình ảnh động này
có thể hữu ích cho các nhà nghiên cứu

00:01:28.875 --> 00:01:31.976
trao đổi các ý tưởng của họ
về cách các phân tử này hoạt động.

00:01:32.000 --> 00:01:34.768
Chúng cũng cho phép chúng ta
nhìn thấy thế giới phân tử

00:01:34.792 --> 00:01:36.351
bằng chính mắt của mình.

NOTE Paragraph

00:01:36.375 --> 00:01:38.309
Tôi muốn cho bạn xem một đoạn minh hoạ,

00:01:38.333 --> 00:01:41.851
một chuyến tham quan ngắn về 
những gì tôi coi là kì quan thiên nhiên

00:01:41.875 --> 00:01:43.559
của thế giới phân tử.

00:01:43.583 --> 00:01:45.559
Đầu tiên, đây là tế bào miễn dịch.

00:01:45.583 --> 00:01:48.476
Loại tế bào này cần đi khắp nơi
trong cơ thể chúng ta

00:01:48.500 --> 00:01:51.442
để tìm những thứ xâm nhập từ ngoài
như các vi khuẩn gây bệnh.

00:01:51.442 --> 00:01:54.943
Chuyển động này được hỗ trợ từ
một trong số các protein yêu thích của tôi

00:01:54.943 --> 00:01:55.934
được gọi là actin,

00:01:55.934 --> 00:01:58.458
một phần của khung xương của tế bào.

00:01:58.458 --> 00:02:00.125
Không như khung xương của chúng ta,

00:02:00.125 --> 00:02:03.851
các sợi actin thường xuyên được 
tạo ra và tháo gỡ.

00:02:03.875 --> 00:02:07.268
Bộ khung actin có vai trò
vô cùng quan trọng trong các tế bào.

00:02:07.292 --> 00:02:09.059
Chúng giúp tế bào thay đổi hình dạng,

00:02:09.083 --> 00:02:11.476
di chuyển, bám vào các bề mặt

00:02:11.500 --> 00:02:13.934
và cũng để "ăn" các vi khuẩn.

NOTE Paragraph

00:02:13.958 --> 00:02:16.559
Actin cũng tham gia vào
một hoạt động khác.

00:02:16.583 --> 00:02:19.768
Trong các tế bào cơ, cấu trúc của actin
tạo nên các sợi tơ thế này

00:02:19.792 --> 00:02:21.309
trong giống như vải.

00:02:21.333 --> 00:02:24.268
Khi cơ của ta co lại,
các sợi tơ này được kéo lại gần nhau

00:02:24.292 --> 00:02:26.309
và chúng trở về
trạng thái bình thường

00:02:26.333 --> 00:02:27.809
khi cơ của chúng ta dãn ra.

NOTE Paragraph

00:02:27.833 --> 00:02:31.059
Các bộ phận khác của tế bào,
trong trường hợp này là vi ống,

00:02:31.083 --> 00:02:33.768
đảm nhận vai trò
vận chuyển đường dài.

00:02:33.792 --> 00:02:36.434
Chúng có thể được ví như
các đường cao tốc cơ bản

00:02:36.458 --> 00:02:39.809
được dùng để vận chuyển nhiều thứ
từ tế bào này sang tế bào khác.

00:02:39.833 --> 00:02:42.601
Không như những con đường,
vi ống phát triển và co lại,

00:02:42.625 --> 00:02:44.059
xuất hiện khi được cần đến

00:02:44.083 --> 00:02:46.434
và biến mất khi 
chúng hoàn thành công việc.

NOTE Paragraph

00:02:46.458 --> 00:02:48.893
Phiên bản phân tử của xe bán tải

00:02:48.917 --> 00:02:51.476
là các protein gọi là protein vận chuyển,

00:02:51.500 --> 00:02:53.976
có thể đi dọc theo các vi ống

00:02:54.000 --> 00:02:56.684
kéo theo thùng hàng lớn,

00:02:56.708 --> 00:02:58.518
như các bào quan, phía sau chúng.

00:02:58.542 --> 00:03:01.393
Những protein vận chuyển này
được gọi là dynein,

00:03:01.417 --> 00:03:03.851
và chúng được biết đến vì có thể
hoạt động theo nhóm

00:03:03.875 --> 00:03:07.309
mà theo tôi, trông giống một cỗ xe ngựa.

NOTE Paragraph

00:03:07.333 --> 00:03:11.184
Bạn có thể thấy, tế bào này là một nơi
luôn thay đổi và năng động đáng kinh ngạc,

00:03:11.208 --> 00:03:14.643
khi nhiều thứ khác
luôn được tạo mới và tháo gỡ.

00:03:14.667 --> 00:03:16.018
Nhưng một vài cấu trúc này

00:03:16.042 --> 00:03:18.143
khó bị gỡ ra hơn loại khác.

00:03:18.167 --> 00:03:20.101
Và một lực đặc biệt tham gia vào

00:03:20.125 --> 00:03:23.409
để đảm bảo các cấu trúc này
được tháo gỡ vào thời điểm thích hợp.

00:03:23.443 --> 00:03:26.309
Việc này được thực hiện theo phần
bởi các protein thế này.

00:03:26.333 --> 00:03:27.851
Các protein có dạng như donut,

00:03:27.875 --> 00:03:29.893
mà có rất nhiều loại trong một tế bào,

00:03:29.917 --> 00:03:31.976
dường như cùng thực hiện 
tháo các cấu trúc

00:03:32.000 --> 00:03:35.393
bằng cách kéo từng protein
ra khỏi lỗ trung tâm.

00:03:35.417 --> 00:03:37.976
Khi những protein này 
không làm đúng công việc,

00:03:38.000 --> 00:03:40.726
các loại protein 
đáng lẽ bị tháo rời

00:03:40.750 --> 00:03:43.184
có thể bám vào nhau và tổng hợp

00:03:43.208 --> 00:03:47.393
và có thể dẫn đến 
các bệnh kinh khủng như Alzheimer's.

NOTE Paragraph

00:03:47.417 --> 00:03:49.434
Và bây giờ hãy nhìn vào nhân tế bào,

00:03:49.458 --> 00:03:52.333
nơi chứa bộ gene của ta
dưới dạng DNA.

00:03:52.387 --> 00:03:53.875
Trong tất cả các tế bào của ta,

00:03:53.875 --> 00:03:58.184
DNA được quan tâm và duy trì
bởi một nhóm nhiều loại proteín.

00:03:58.208 --> 00:04:01.018
DNA được cuốn vào 
các proteins gọi là histones,

00:04:01.042 --> 00:04:05.351
thứ cho phép tế bào chứa
số lượng lớn DNA trong nhân tế bào của ta.

00:04:05.375 --> 00:04:08.434
Những bộ máy này được gọi là
"chromatin sửa chữa",

00:04:08.458 --> 00:04:11.184
và cách chúng hoạt động
cơ bản là điều khiển DNA

00:04:11.208 --> 00:04:12.476
xung quanh histones

00:04:12.500 --> 00:04:16.351
và chúng cho phép 
những đoạn DNA mới lộ ra.

00:04:16.375 --> 00:04:19.309
Đoạn DNA này có thể 
được phát hiện bởi một bộ máy khác.

00:04:19.333 --> 00:04:21.851
Trường hợp này, bộ máy phân tử lớn

00:04:21.875 --> 00:04:23.559
đang tìm một đoạn DNA

00:04:23.583 --> 00:04:25.893
mà báo rằng nó là
đoạn bắt đầu của một gene.

00:04:25.917 --> 00:04:27.601
Một khi nó tìm được đoạn đó,

00:04:27.625 --> 00:04:30.393
cơ bản là nó trải qua
một loạt các thay đổi về hình dáng,

00:04:30.417 --> 00:04:32.518
cho phép nó đưa thêm một bộ máy mới vào,

00:04:32.542 --> 00:04:36.684
giúp cho gene được khởi động
hoặc phiên mã.

00:04:36.708 --> 00:04:39.809
Đây phải là một quá trình
được kiểm soát chặt chẽ,

00:04:39.833 --> 00:04:42.601
bởi vì khởi động sai một gene
vào sai thời điểm

00:04:42.625 --> 00:04:45.268
có thể dẫn đến hậu quả khôn lường.

NOTE Paragraph

00:04:45.292 --> 00:04:48.101
Các nhà khoa học nay có thể
sử dụng các bộ máy protein

00:04:48.125 --> 00:04:49.559
để chỉnh sửa bộ gene.

00:04:49.583 --> 00:04:52.018
Tôi chắc rằng các bạn đã nghe tới CRISPR.

00:04:52.042 --> 00:04:54.851
CRISPR tận dụng một protein
gọi là Cas 9,

00:04:54.875 --> 00:04:57.809
thứ có thể được thiết kế
để nhận biết và cắt

00:04:57.833 --> 00:05:00.226
một đoạn DNA rất cụ thể.

00:05:00.250 --> 00:05:01.518
Trong ví dụ này,

00:05:01.542 --> 00:05:05.518
hai protein Cas9 đang được sử dụng để 
cắt một đoạn DNA có vấn đề.

00:05:05.542 --> 00:05:09.018
Ví dụ, một phần của gene 
có thể gây bệnh.

00:05:09.042 --> 00:05:10.519
Cơ chế tế bào được sử dụng

00:05:10.543 --> 00:05:14.019
để dán hai đoạn cuối
của DNA lại với nhau.

NOTE Paragraph

00:05:14.043 --> 00:05:15.351
Là một người làm minh hoạ,

00:05:15.375 --> 00:05:18.684
một trong những thử thách lớn nhất
của tôi là làm rõ điều mơ hồ.

00:05:18.708 --> 00:05:21.928
Tất cả đoạn phim tôi cho bạn xem
đại diện cho các giả thuyết,

00:05:21.928 --> 00:05:24.393
mà các cộng sự của tôi 
nghĩ về một quy trình

00:05:24.393 --> 00:05:26.684
dựa trên thông tin tốt nhất họ có.

00:05:26.708 --> 00:05:28.684
Nhưng với nhiều quá trình phân tử khác,

00:05:28.708 --> 00:05:31.684
chúng ta còn ở giai đoạn đầu
của việc tìm hiểu,

00:05:31.708 --> 00:05:33.018
và còn rất nhiều để học.

00:05:33.042 --> 00:05:34.309
Sự thật là

00:05:34.333 --> 00:05:38.292
những thế giới phân tử vô hình này rất 
rộng lớn và phần lớn chưa được khám phá.

00:05:39.458 --> 00:05:41.518
Với tôi, các bức tranh phân tử này

00:05:41.542 --> 00:05:44.934
cũng thú vị để khám phá
như thế giới tự nhiên

00:05:44.958 --> 00:05:47.351
hiện diện xung quanh chúng ta.

NOTE Paragraph

00:05:47.375 --> 00:05:48.643
Xin cảm ơn.

NOTE Paragraph

00:05:48.667 --> 00:05:51.792
(Vỗ tay)