1
00:00:02,417 --> 00:00:03,684
Tôi sống ở Utah,

2
00:00:03,708 --> 00:00:06,473
nơi được biết tới bởi
một số cảnh quan thiên nhiên

3
00:00:06,583 --> 00:00:09,143
hùng vĩ bật nhất nhất thế giới.

4
00:00:09,167 --> 00:00:12,643
Ta dễ bị choáng ngợp bởi
những khung cảnh tuyệt vời này,

5
00:00:12,667 --> 00:00:16,482
và thật sự bị mê ngoặc bởi những hình thể
trông giống như người ngoài hành tinh.

6
00:00:16,542 --> 00:00:20,184
Là một nhà khoa học, tôi thích
ngắm nhìn thế giới tự nhiên.

7
00:00:20,208 --> 00:00:21,976
Nhưng là một nhà sinh học tế bào,

8
00:00:22,000 --> 00:00:24,809
tôi thích thú hơn với việc
tìm hiểu thế giới tự nhiên

9
00:00:24,833 --> 00:00:27,042
trên một phạm vi nhỏ hơn rất nhiều.

10
00:00:27,787 --> 00:00:31,080
Tôi là nhà làm phim phân tử, 
làm việc với các nhà nghiên cứu khác

11
00:00:31,080 --> 00:00:33,643
để làm mô phỏng cho 
các phân tử rất nhỏ,

12
00:00:33,667 --> 00:00:35,268
chúng dường như vô hình.

13
00:00:35,292 --> 00:00:38,143
Các phân tử nhỏ hơn 
bước sóng của ánh sáng,

14
00:00:38,143 --> 00:00:40,570
có nghĩa là ta không bao giờ 
thấy chúng trực tiếp,

15
00:00:40,570 --> 00:00:42,500
ngay cả với kính hiển vi ánh sáng.

16
00:00:42,500 --> 00:00:44,643
Vậy làm sao tôi làm 
mô phỏng cho những thứ

17
00:00:44,667 --> 00:00:46,643
nhỏ bé đến mức ta không thể thấy chúng?

18
00:00:46,667 --> 00:00:48,809
Các nhà khoa học,
là các cộng sự của tôi,

19
00:00:48,833 --> 00:00:50,934
có thể dành cả sự nghiệp của họ

20
00:00:50,958 --> 00:00:53,518
để hiểu một quy trình phân tử.

21
00:00:53,542 --> 00:00:56,018
Để làm điều này, họ thực hiện
một chuỗi thí nghiệm

22
00:00:56,042 --> 00:00:59,023
mà có thể cho ta biết
một mảnh nhỏ trong bức ghép hình.

23
00:00:59,073 --> 00:01:01,954
Một kiểu thí nghiệm có thể cho ta
biết hình dạng của protein,

24
00:01:01,958 --> 00:01:03,226
kiểu khác cho ta biết

25
00:01:03,250 --> 00:01:05,536
về các protein khác
chúng có thể tương tác với,

26
00:01:05,560 --> 00:01:08,465
và loại khác cho ta biết về
cách tìm protein trong tế bào.

27
00:01:08,489 --> 00:01:12,476
Tất cả thông tin đó có thể được
dùng để đưa ra một giả thuyết,

28
00:01:12,500 --> 00:01:15,583
một câu chuyện, một cách cần thiết
về cách phân tử hoạt động.

29
00:01:17,000 --> 00:01:20,934
Công việc của tôi là biến các ý tưởng đó
thành một phim hoạt hình.

30
00:01:20,958 --> 00:01:22,226
Nó có thể khó khăn,

31
00:01:22,250 --> 00:01:25,476
vì nó chỉ ra rằng các phân tử
có thể làm một số điều khá điên rồ.

32
00:01:25,500 --> 00:01:28,851
Nhưng những hình ảnh động này
có thể hữu ích cho các nhà nghiên cứu

33
00:01:28,875 --> 00:01:31,976
trao đổi các ý tưởng của họ
về cách các phân tử này hoạt động.

34
00:01:32,000 --> 00:01:34,768
Chúng cũng cho phép chúng ta
nhìn thấy thế giới phân tử

35
00:01:34,792 --> 00:01:36,351
bằng chính mắt của mình.

36
00:01:36,375 --> 00:01:38,309
Tôi muốn cho bạn xem một đoạn minh hoạ,

37
00:01:38,333 --> 00:01:41,851
một chuyến tham quan ngắn về 
những gì tôi coi là kì quan thiên nhiên

38
00:01:41,875 --> 00:01:43,559
của thế giới phân tử.

39
00:01:43,583 --> 00:01:45,559
Đầu tiên, đây là tế bào miễn dịch.

40
00:01:45,583 --> 00:01:48,476
Loại tế bào này cần đi khắp nơi
trong cơ thể chúng ta

41
00:01:48,500 --> 00:01:51,442
để tìm những thứ xâm nhập từ ngoài
như các vi khuẩn gây bệnh.

42
00:01:51,442 --> 00:01:54,943
Chuyển động này được hỗ trợ từ
một trong số các protein yêu thích của tôi

43
00:01:54,943 --> 00:01:55,934
được gọi là actin,

44
00:01:55,934 --> 00:01:58,458
một phần của khung xương của tế bào.

45
00:01:58,458 --> 00:02:00,125
Không như khung xương của chúng ta,

46
00:02:00,125 --> 00:02:03,851
các sợi actin thường xuyên được 
tạo ra và tháo gỡ.

47
00:02:03,875 --> 00:02:07,268
Bộ khung actin có vai trò
vô cùng quan trọng trong các tế bào.

48
00:02:07,292 --> 00:02:09,059
Chúng giúp tế bào thay đổi hình dạng,

49
00:02:09,083 --> 00:02:11,476
di chuyển, bám vào các bề mặt

50
00:02:11,500 --> 00:02:13,934
và cũng để "ăn" các vi khuẩn.

51
00:02:13,958 --> 00:02:16,559
Actin cũng tham gia vào
một hoạt động khác.

52
00:02:16,583 --> 00:02:19,768
Trong các tế bào cơ, cấu trúc của actin
tạo nên các sợi tơ thế này

53
00:02:19,792 --> 00:02:21,309
trong giống như vải.

54
00:02:21,333 --> 00:02:24,268
Khi cơ của ta co lại,
các sợi tơ này được kéo lại gần nhau

55
00:02:24,292 --> 00:02:26,309
và chúng trở về
trạng thái bình thường

56
00:02:26,333 --> 00:02:27,809
khi cơ của chúng ta dãn ra.

57
00:02:27,833 --> 00:02:31,059
Các bộ phận khác của tế bào,
trong trường hợp này là vi ống,

58
00:02:31,083 --> 00:02:33,768
đảm nhận vai trò
vận chuyển đường dài.

59
00:02:33,792 --> 00:02:36,434
Chúng có thể được ví như
các đường cao tốc cơ bản

60
00:02:36,458 --> 00:02:39,809
được dùng để vận chuyển nhiều thứ
từ tế bào này sang tế bào khác.

61
00:02:39,833 --> 00:02:42,601
Không như những con đường,
vi ống phát triển và co lại,

62
00:02:42,625 --> 00:02:44,059
xuất hiện khi được cần đến

63
00:02:44,083 --> 00:02:46,434
và biến mất khi 
chúng hoàn thành công việc.

64
00:02:46,458 --> 00:02:48,893
Phiên bản phân tử của xe bán tải

65
00:02:48,917 --> 00:02:51,476
là các protein gọi là protein vận chuyển,

66
00:02:51,500 --> 00:02:53,976
có thể đi dọc theo các vi ống

67
00:02:54,000 --> 00:02:56,684
kéo theo thùng hàng lớn,

68
00:02:56,708 --> 00:02:58,518
như các bào quan, phía sau chúng.

69
00:02:58,542 --> 00:03:01,393
Những protein vận chuyển này
được gọi là dynein,

70
00:03:01,417 --> 00:03:03,851
và chúng được biết đến vì có thể
hoạt động theo nhóm

71
00:03:03,875 --> 00:03:07,309
mà theo tôi, trông giống một cỗ xe ngựa.

72
00:03:07,333 --> 00:03:11,184
Bạn có thể thấy, tế bào này là một nơi
luôn thay đổi và năng động đáng kinh ngạc,

73
00:03:11,208 --> 00:03:14,643
khi nhiều thứ khác
luôn được tạo mới và tháo gỡ.

74
00:03:14,667 --> 00:03:16,018
Nhưng một vài cấu trúc này

75
00:03:16,042 --> 00:03:18,143
khó bị gỡ ra hơn loại khác.

76
00:03:18,167 --> 00:03:20,101
Và một lực đặc biệt tham gia vào

77
00:03:20,125 --> 00:03:23,409
để đảm bảo các cấu trúc này
được tháo gỡ vào thời điểm thích hợp.

78
00:03:23,443 --> 00:03:26,309
Việc này được thực hiện theo phần
bởi các protein thế này.

79
00:03:26,333 --> 00:03:27,851
Các protein có dạng như donut,

80
00:03:27,875 --> 00:03:29,893
mà có rất nhiều loại trong một tế bào,

81
00:03:29,917 --> 00:03:31,976
dường như cùng thực hiện 
tháo các cấu trúc

82
00:03:32,000 --> 00:03:35,393
bằng cách kéo từng protein
ra khỏi lỗ trung tâm.

83
00:03:35,417 --> 00:03:37,976
Khi những protein này 
không làm đúng công việc,

84
00:03:38,000 --> 00:03:40,726
các loại protein 
đáng lẽ bị tháo rời

85
00:03:40,750 --> 00:03:43,184
có thể bám vào nhau và tổng hợp

86
00:03:43,208 --> 00:03:47,393
và có thể dẫn đến 
các bệnh kinh khủng như Alzheimer's.

87
00:03:47,417 --> 00:03:49,434
Và bây giờ hãy nhìn vào nhân tế bào,

88
00:03:49,458 --> 00:03:52,333
nơi chứa bộ gene của ta
dưới dạng DNA.

89
00:03:52,387 --> 00:03:53,875
Trong tất cả các tế bào của ta,

90
00:03:53,875 --> 00:03:58,184
DNA được quan tâm và duy trì
bởi một nhóm nhiều loại proteín.

91
00:03:58,208 --> 00:04:01,018
DNA được cuốn vào 
các proteins gọi là histones,

92
00:04:01,042 --> 00:04:05,351
thứ cho phép tế bào chứa
số lượng lớn DNA trong nhân tế bào của ta.

93
00:04:05,375 --> 00:04:08,434
Những bộ máy này được gọi là
"chromatin sửa chữa",

94
00:04:08,458 --> 00:04:11,184
và cách chúng hoạt động
cơ bản là điều khiển DNA

95
00:04:11,208 --> 00:04:12,476
xung quanh histones

96
00:04:12,500 --> 00:04:16,351
và chúng cho phép 
những đoạn DNA mới lộ ra.

97
00:04:16,375 --> 00:04:19,309
Đoạn DNA này có thể 
được phát hiện bởi một bộ máy khác.

98
00:04:19,333 --> 00:04:21,851
Trường hợp này, bộ máy phân tử lớn

99
00:04:21,875 --> 00:04:23,559
đang tìm một đoạn DNA

100
00:04:23,583 --> 00:04:25,893
mà báo rằng nó là
đoạn bắt đầu của một gene.

101
00:04:25,917 --> 00:04:27,601
Một khi nó tìm được đoạn đó,

102
00:04:27,625 --> 00:04:30,393
cơ bản là nó trải qua
một loạt các thay đổi về hình dáng,

103
00:04:30,417 --> 00:04:32,518
cho phép nó đưa thêm một bộ máy mới vào,

104
00:04:32,542 --> 00:04:36,684
giúp cho gene được khởi động
hoặc phiên mã.

105
00:04:36,708 --> 00:04:39,809
Đây phải là một quá trình
được kiểm soát chặt chẽ,

106
00:04:39,833 --> 00:04:42,601
bởi vì khởi động sai một gene
vào sai thời điểm

107
00:04:42,625 --> 00:04:45,268
có thể dẫn đến hậu quả khôn lường.

108
00:04:45,292 --> 00:04:48,101
Các nhà khoa học nay có thể
sử dụng các bộ máy protein

109
00:04:48,125 --> 00:04:49,559
để chỉnh sửa bộ gene.

110
00:04:49,583 --> 00:04:52,018
Tôi chắc rằng các bạn đã nghe tới CRISPR.

111
00:04:52,042 --> 00:04:54,851
CRISPR tận dụng một protein
gọi là Cas 9,

112
00:04:54,875 --> 00:04:57,809
thứ có thể được thiết kế
để nhận biết và cắt

113
00:04:57,833 --> 00:05:00,226
một đoạn DNA rất cụ thể.

114
00:05:00,250 --> 00:05:01,518
Trong ví dụ này,

115
00:05:01,542 --> 00:05:05,518
hai protein Cas9 đang được sử dụng để 
cắt một đoạn DNA có vấn đề.

116
00:05:05,542 --> 00:05:09,018
Ví dụ, một phần của gene 
có thể gây bệnh.

117
00:05:09,042 --> 00:05:10,519
Cơ chế tế bào được sử dụng

118
00:05:10,543 --> 00:05:14,019
để dán hai đoạn cuối
của DNA lại với nhau.

119
00:05:14,043 --> 00:05:15,351
Là một người làm minh hoạ,

120
00:05:15,375 --> 00:05:18,684
một trong những thử thách lớn nhất
của tôi là làm rõ điều mơ hồ.

121
00:05:18,708 --> 00:05:21,928
Tất cả đoạn phim tôi cho bạn xem
đại diện cho các giả thuyết,

122
00:05:21,928 --> 00:05:24,393
mà các cộng sự của tôi 
nghĩ về một quy trình

123
00:05:24,393 --> 00:05:26,684
dựa trên thông tin tốt nhất họ có.

124
00:05:26,708 --> 00:05:28,684
Nhưng với nhiều quá trình phân tử khác,

125
00:05:28,708 --> 00:05:31,684
chúng ta còn ở giai đoạn đầu
của việc tìm hiểu,

126
00:05:31,708 --> 00:05:33,018
và còn rất nhiều để học.

127
00:05:33,042 --> 00:05:34,309
Sự thật là

128
00:05:34,333 --> 00:05:38,292
những thế giới phân tử vô hình này rất 
rộng lớn và phần lớn chưa được khám phá.

129
00:05:39,458 --> 00:05:41,518
Với tôi, các bức tranh phân tử này

130
00:05:41,542 --> 00:05:44,934
cũng thú vị để khám phá
như thế giới tự nhiên

131
00:05:44,958 --> 00:05:47,351
hiện diện xung quanh chúng ta.

132
00:05:47,375 --> 00:05:48,643
Xin cảm ơn.

133
00:05:48,667 --> 00:05:51,792
(Vỗ tay)