1
00:00:02,417 --> 00:00:03,684
ကျွန်မက Utah မှာ နေတာပါ။

2
00:00:03,708 --> 00:00:06,559
ဒီဂြိုဟ်ပေါ်မှာ အံဖွယ်အကောင်းဆုံး 
သဘာဝ ရှုခင်းတချို့

3
00:00:06,583 --> 00:00:09,143
ရှိတယ်လို့ သိကြတဲ့ နေရာတစ်ခုပါ။

4
00:00:09,167 --> 00:00:12,643
ဒီအံ့ဖွယ် ရှုခင်းတွေရဲ့ လွှမ်။မိုး
ခံရဖို့နဲ့ တစ်ခါတစ်ရံ ဒီဂြိုဟ်သားပုံ

5
00:00:12,667 --> 00:00:16,518
ပေါက်နေတဲ့ဖွဲ့စည်းမှုတွေကို တကယ်ပဲ 
စွဲမက်သွားစေဖို့က အလွယ်လေးပါ။

6
00:00:16,542 --> 00:00:20,184
သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်အနေနဲ့ သဘာဝ
လောကကို စောင့်ကြည့်ရတာ နှစ်သက်တယ်။

7
00:00:20,208 --> 00:00:21,976
ဒါပေမဲ့ ဆဲလ် ဇီဝဗေဒပညာရှင်အနေနဲ့

8
00:00:22,000 --> 00:00:24,809
အမျာကြီး ပိုသေးငယ်တဲ့ ပမာဏမှာ
သဘာဝ လောကကို နားလည်ခြင်းမှာ

9
00:00:24,833 --> 00:00:27,042
အများကြီး ပိုစိတ်ဝင်စားတယ်။

10
00:00:27,917 --> 00:00:30,726
ကျွန်မက မော်လီကျူး ပုံရိပ်ဖန်တီးသူ
ဖြစ်ပြီး မမြင်နိုင်တဲ့

11
00:00:30,750 --> 00:00:33,643
သေးလွန်းတဲ့ မော်လီကျူးတွေရဲ့
အတွေးစိတ်ကူးတွေကို ဖန်တီးဖို့

12
00:00:33,667 --> 00:00:35,268
အခြားသုတေသီတွေနဲ့ တွဲလုပ်တယ်။

13
00:00:35,292 --> 00:00:38,143
ဒီမော်လီကျူးတွေဟာ အလင်းလှိုင်း
အလျားထက် ပိုသေးငယ်တယ်။

14
00:00:38,167 --> 00:00:40,406
ဆိုတာက အကောင်းဆုံး
အလင်း အဏုကြည့်ကိရိယာနဲ့တောင်

15
00:00:40,430 --> 00:00:42,476
ဘယ်တော့မှ တိုက်ရိုက် မမြင်နိုင်တာပါ။

16
00:00:42,500 --> 00:00:44,643
ဒီတော့ မမြင်နိုင်အောင် 
သေးလွန်းတဲ့ အရာတွေရဲ့

17
00:00:44,667 --> 00:00:46,643
စိတ်ကူးတွေကိုကျွန်မ ဘယ်လို ဖန်တီးသလဲ။

18
00:00:46,667 --> 00:00:48,809
ကျွန်မရဲ့ ပူးပေါင်းသူတွေလို
သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ

19
00:00:48,833 --> 00:00:50,934
ပညာရှင်ဆိုင်ရာအလုပ်
တစ်ခုလုံးကို မော်လီကျူး

20
00:00:50,958 --> 00:00:53,518
ဖြစ်စဉ်တစ်ခုကို နားလည်ဖို့ 
လုပ်ကိုင်ကာ ကုန်ဆုံးကြတယ်။

21
00:00:53,542 --> 00:00:56,018
ဒါကို လုပ်ဖို့ တစ်ခုစီက ပဟေဠိ 
အပိုင်းလေးတစ်ခုဆိုတာ

22
00:00:56,042 --> 00:00:59,143
ကျွန်မတို့ကို ပြောပြနိုင်တဲ့ စမ်းသပ်ချက် 
အတန်းတစ်ခု လုပ်တယ်။

23
00:00:59,167 --> 00:01:01,934
စမ်းသပ်ချက်တစ်မျိုးက
ပရိုတင်း ပုံစံအကြောင်း ပြောနိုင်စဉ်မှာ

24
00:01:01,958 --> 00:01:03,226
နောက်တစ်ခုက ဒါနဲ့ တုံ့ပြန်

25
00:01:03,250 --> 00:01:05,536
လောက်တဲ့ အခြား ပရိုတင်းတွေကို
ပြောပြနိုင်ပြီး

26
00:01:05,560 --> 00:01:08,465
နောက်တစ်ခုက ဆဲလ်အတွင်း
ဒါကိုတွေ့နိုင်တဲ့ နေရာကိုပြောနိုင်တယ်။

27
00:01:08,489 --> 00:01:12,476
ဒီသတင်းအချက်အလက် အပိုင်းအစအားလုံးဟာ
အဆိုကြမ်းတစ်ခု၊ ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်၊

28
00:01:12,500 --> 00:01:15,583
နောက်ဆုံး မော်လီကျူးတစ်ခု အလုပ်
လုပ်ပုံကို ရဖို့ သုံးနိုင်တယ်။

29
00:01:17,000 --> 00:01:20,934
ကျွန်မ အလုပ်က ဒီစိတ်ကူးတွေကိုယူပြီး
လှုပ်ရှားပုံရိပ်အဖြစ် ပြောင်းဖို့ပါ။

30
00:01:20,958 --> 00:01:22,226
ဒါက ခဲရာခဲဆစ်နိုင်ပါတယ်။

31
00:01:22,250 --> 00:01:25,476
အကြောင်းက မော်လီကျူးတွေဟာ 
အတော် ကြောင်တဲ့ အရာတွေ လုပ်နိုင်လို့ပါ။

32
00:01:25,500 --> 00:01:28,851
ဒါပေမဲ့ ဒီပုံရိပ်တွေက သုတေသီတွေအတွက်
မော်လီကျူးတွေ အလုပ်လုပ်ပုံအကြောင်း

33
00:01:28,875 --> 00:01:31,976
သူတို့စိတ်ကူးတွေကို ဆက်သွယ်ဖို့
မယုနိုင်လောက်အောင် အသုံးဝင်ပါတယ်။

34
00:01:32,000 --> 00:01:34,768
ဒါတွေက သူတို့ရဲ့ မျက်လုံးတွေကနေ 
တစ်ဆင့် ကျွန်မတို့ကို

35
00:01:34,792 --> 00:01:36,351
မော်လီကျူး 
ကမ္ဘာကို မြင်စေတယ်။

36
00:01:36,375 --> 00:01:38,309
လှုပ်ရှားပုံရိပ်တချို့ကို ပြသချင်ပါတယ်။

37
00:01:38,333 --> 00:01:41,851
မော်လီကျူး ကမ္ဘာရဲ့ သဘာဝ အံ့ဖွယ်
တချို့လို့ ကျွန်မ ယူဆတဲ့

38
00:01:41,875 --> 00:01:43,559
ခရီးတိုတစ်ခုပေါ့။

39
00:01:43,583 --> 00:01:45,559
ပထမ စပြီ၊ ဒါက ကိုယ်ခံအား ဆဲလ်တစ်ခုပါ။

40
00:01:45,583 --> 00:01:48,476
ဒီဆဲလ်မျိုးက ရောဂါဖြစ်
ဘက်တီးရီးယားလို ဝင်ရောက်သူတွေကို

41
00:01:48,500 --> 00:01:51,518
ရှာဖွေဖို့ ကျွန်မတို့ရဲ့ကိုယ်တွေထဲမှာ 
လှည့်ပတ် တွားသွားနေတယ်။

42
00:01:51,542 --> 00:01:54,643
ဒီလှုပ်ရှားမှုကို ကျွန်မ အကြိုက်ဆုံး
ပရိုတင်းတစ်ခု actin ဆိုတာက

43
00:01:54,667 --> 00:01:55,934
မောင်းနှင်ပေးတယ်။

44
00:01:55,958 --> 00:01:58,434
ဒါက cytoskeleton လို့ သိကြတာရဲ့
အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုပါ။

45
00:01:58,458 --> 00:02:00,101
ကျွန်မတို့ရဲ့ အရိုးစုတွေနဲ့ မတူဘဲ

46
00:02:00,125 --> 00:02:03,851
actin အမျှင်တွေဟာ အမြဲမပြတ်
တည်ဆောက်ခံရကာ အခွဲခံနေရတယ်။

47
00:02:03,875 --> 00:02:07,268
actin cytoskeleton ဟာ ဆဲလ်တွေမှာ
မယုံအောင် အရေးပါတဲ့ကဏ္ဍတွေမှာ ပါတယ်။

48
00:02:07,292 --> 00:02:09,059
ဒါတွေက သူတို့ကို ပုံပြောင်းဖို့၊

49
00:02:09,083 --> 00:02:11,476
လှည်ပတ်ဖို့၊ မျက်နှာပြင်တွေ ကပ်နေဖို့နဲ့

50
00:02:11,500 --> 00:02:13,934
ဘက်တီးရီးယားကို
ဝါးမျိုဖို့ ခွင့်ပေးတယ်။

51
00:02:13,958 --> 00:02:16,559
Actin ဟာ လှုပ်ရှားမှုရဲ့မတူတဲ့ 
အမျိုးအစားမှာလည်းပါတယ်။

52
00:02:16,583 --> 00:02:19,768
ကြွက်သားဆဲလ်တွေမှာ Actin
တည်ဆောက်မှုတွေဟာ ရက်ထည်ပုံပေါက်တဲ့

53
00:02:19,792 --> 00:02:21,309
ပုံမှန် အမျှင်တွေ ဖွဲ့စည်းတယ်။

54
00:02:21,333 --> 00:02:24,268
ကြွက်သားတွေ ကျုံ့တဲ့အခါ
ဒီအမျှင်တွေဟာ အတူတကွ အဆွဲခံရပြီး

55
00:02:24,292 --> 00:02:26,309
ကြွက်သားတွေ လျှော့လိုက်တဲ့အခါ

56
00:02:26,333 --> 00:02:27,809
မူလနေရာကို ပြန်သွားတယ်။

57
00:02:27,833 --> 00:02:31,059
cytoskeleton ရဲ့ အခြားအပိုင်းတွေဟာ
ဒီအဖြစ်မှာ microtubules တွေဟာ

58
00:02:31,083 --> 00:02:33,768
ရှည်လျားတဲ့ ပို့ဆောင်ရေးအတွက် 
တာဝန်ရှိပါတယ်။

59
00:02:33,792 --> 00:02:36,434
ဒါတွေကို ဆဲလ်တစ်ဘက်မှ တစ်ဘက်ကို
အရာတွေ ရွေ့ဖို့ သုံးတဲ့

60
00:02:36,458 --> 00:02:39,809
ဆယ်လူလာ အဝေးပြေးလမ်းမကြီးတွေလို့ 
မှတ်ယူနိုင်ပါတယ်။

61
00:02:39,833 --> 00:02:42,601
လမ်းတွေနဲ့ မတူတာက microtubules
တွေက ကြီးထွားပြီး ကျုံ့တယ်။

62
00:02:42,625 --> 00:02:44,059
လိုအပ်တဲ့အခါမှာ ပေါ်လာပြီး

63
00:02:44,083 --> 00:02:46,434
သူတို့အလုပ် ပြီးတဲ့အခါ 
ပျောက်သွားတယ်။

64
00:02:46,458 --> 00:02:48,893
ကုန်တွဲ တစ်ဝက်တွေရဲ့ မော်လီကျုး
မူကွဲတွေက မော်တာ

65
00:02:48,917 --> 00:02:51,476
ပရိုတိန်းတွေလို့ လိုက်ဖက်စွာ ခေါ်တဲ့
ပရိုတိန်းတွေပါ။

66
00:02:51,500 --> 00:02:53,976
ဒါတွေက microtubules တစ်လျှောက်
လမ်းလျှောက်နိုင်တယ်၊

67
00:02:54,000 --> 00:02:56,684
တစ်ခါတစ်လေ ဧရာမ ကုန်ပစ္စည်းတွေကို
ဒရွတ်တိုက်ဆွဲရင်းပါ။

68
00:02:56,708 --> 00:02:58,518
ဥပမာ ၎င်းတို့နောက်က အော်ဂင်နယ်တွေပါ။

69
00:02:58,542 --> 00:03:01,393
ဒီထူးခြားတဲ့ မော်တာ ပရိုတိန်းကို
dynein လို့ သိကြပြီး

70
00:03:01,417 --> 00:03:03,851
အနည်းဆုံး ကျွန်မအတွက်တော့
မြင်းရထားတစ်စီးနီးပါး

71
00:03:03,875 --> 00:03:07,309
ဆင်တူတဲ့ အစုလိုက် လုပ်ကိုင်နိုင်တယ်လို့
သိကြပါတယ်။

72
00:03:07,333 --> 00:03:11,184
မြင်ကြတဲ့အတိုင်းဆဲလ်မှာ ဒီမယုံနိုင်လောက်
အောင် ပြောင်းလဲတဲ့ တက်ကြွတဲ့ နေရာပါ။

73
00:03:11,208 --> 00:03:14,643
အဲဒီမှာ အရာတွေဟာ အမြဲမပြတ်
တည်ဆောက်ပြီး တစ်စစီဖျက်ခံရတယ်။

74
00:03:14,667 --> 00:03:16,018
ဒါပေမဲ့ တည်ဆောက်မှုတချို့က

75
00:03:16,042 --> 00:03:18,143
အခြားဟာတွေထက် တစ်စစီဖြုတ်ဖို့
ပိုခက်ခဲတယ်။

76
00:03:18,167 --> 00:03:20,101
တည်ဆောက်မှုတွေဟာ အချိန်ကိုက်နည်းနဲ့

77
00:03:20,125 --> 00:03:23,559
တစ်စစီဖြုတ်ခံရတာ သေချာစေရန် 
ခေါ်ယူဖို့ အထူးအားတွေ လိုအပ်တယ်။

78
00:03:23,583 --> 00:03:26,309
ဒီအလုပ်ကို ဒီလို ပရိုတင်းတွေက 
တစ်ပိုင်းတစ်စ လုပ်တယ်။

79
00:03:26,333 --> 00:03:27,851
ဒီမုန့်လက်ကောက်ပုံ ပရိုတင်းတွေက

80
00:03:27,875 --> 00:03:29,893
ဆဲလ်ထဲမှာ မျိုးအစားများစွာရှိတယ်။

81
00:03:29,917 --> 00:03:31,976
အခြေခံအနေနဲ့ ပရိုတင်းတစ်ခုစီကို
ဗဟိုပေါက်မှှ

82
00:03:32,000 --> 00:03:35,393
ဆွဲယူရင်း အားလုံးဟာ တည်ဆောက်မှုတွေကို
ဆုတ်ဖြဲဖို့ လုပ်ဆောင်တယ် ထင်ရတယ်။

83
00:03:35,417 --> 00:03:37,976
ဒီလိုမျိုး ပရိုတင်းတွေ ကောင်းကောင်း
အလုပ်မလုပ်တဲ့အခါ

84
00:03:38,000 --> 00:03:40,726
တစ်စစီဖြုတ်ခံရတယ်လို့ ထင်ရတဲ့
ပရိုတင်း အမျိုးအစားတွေဟာ

85
00:03:40,750 --> 00:03:43,184
တစ်ခါတစ်ရံ အတူတူ ကပ်ပြီး 
ပေါင်းရုံးသွားတယ်။

86
00:03:43,208 --> 00:03:47,393
ဒါက အယ်လ်ဇိုင်းမားလိုမျိုး 
ဆိုးဝါးတဲ့ ရောဂါတွေ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တယ်။

87
00:03:47,417 --> 00:03:49,434
အခု နျူကလိယကို တစ်ချက်ကြည့်ရအောင်။

88
00:03:49,458 --> 00:03:52,393
ဒါက DNA ရဲ့ ပုံစံထဲမှာ ကျွန်မတို့ရဲ့
genome ကို ထည့်ထားတယ်။

89
00:03:52,417 --> 00:03:53,851
ဆဲလ်အားလုံးအတွင်းမှာ

90
00:03:53,875 --> 00:03:58,184
DNA ကို ထွေပြားတဲ့ ပရိုတင်းတစ်စုံနဲ့
စောင့်ရှောက် ထိန်းသိမ်းထားတယ်။

91
00:03:58,208 --> 00:04:01,018
DNA ကို histones လို့ခေါ်တဲ့
ပရိုတင်းတွေက ရစ်ပတ်ထားတယ်။

92
00:04:01,042 --> 00:04:05,351
ဒါက ဆဲလ်တွေကို နျူကလိယ အတွင်းမှာ ဧရာမ
DNA ပမာဏတွေကို ထုတ်ပိုးဖို့ ဖြစ်စေတယ်။

93
00:04:05,375 --> 00:04:08,434
ဒီစက်တွေကို chromatin ပုံစံသစ်ဆောက်သူ
တွေလို့ ခေါ်ပြီး

94
00:04:08,458 --> 00:04:11,184
သူတို့ အလုပ်လုပ်ပုံက
အခြေခံအားဖြင့် ဒီ histones တွေနားက

95
00:04:11,208 --> 00:04:12,476
DNA ဆီ လှစ်ကနဲသွားပြီး

96
00:04:12,500 --> 00:04:16,351
DNA အပိုင်းအစအသစ်ကို 
မြင်သာလာစေတယ်။

97
00:04:16,375 --> 00:04:19,309
ဒီနောက် ဒီ DNA ကို အခြားစက်ယန္တရားက
မှတ်မိနိုင်တယ်။

98
00:04:19,333 --> 00:04:21,851
ဒီဖြစ်ရပ်မှာ ဒီကြီးမားတဲ့ မော်လီကျူးစက်ဟာ

99
00:04:21,875 --> 00:04:23,559
ဒါဟာ မျိုးရိုးဗီဇရဲ့ အစလို့

100
00:04:23,583 --> 00:04:25,893
ပြောနေတဲ့ DNA ရဲ့
အပိုင်းတစ်ခုကို ရှာနေတယ်။

101
00:04:25,917 --> 00:04:27,601
အပိုင်းတစ်ခုကို တွေ့ပြီဆိုတာနဲ့

102
00:04:27,625 --> 00:04:30,393
ဒါက အခြေခံအားဖြင့် ပုံစံပြောင်းမှု
အစဉ်အတန်းတစ်ခု ကြုံရတယ်။

103
00:04:30,417 --> 00:04:32,518
ဒါက အခြား စက်ယန္တရားကို
ခေါ်ယူဖို့ဖြစ်စေတယ်။

104
00:04:32,542 --> 00:04:36,684
တစ်လှည့်ပြန်ပြီး မျိုးရိုးဗီဇတစ်ခုကို
ဖွင့်ဖို့(သို့) ကူးယူခွင့်ပေးတယ်။

105
00:04:36,708 --> 00:04:39,809
ဒါဟာ အင်မတန် တင်းကျပ်စွာ
ထိန်းညှိထားတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုပါ။

106
00:04:39,833 --> 00:04:42,601
မှားယွင်းတဲ့ အချိန်မှာ
မှားယွင်းတဲ့ မျိုးရိုးဗီဇကို

107
00:04:42,625 --> 00:04:45,268
ဖွင့်လိုက်ခြင်းဟာ ဆိုးဝါးတဲ့
အကျိုးဆက်တွေရှိနိုင်လို့ပါ။

108
00:04:45,292 --> 00:04:48,101
သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ genomes ကို 
တည်းဖြတ်ဖို့ ပရိုတင်းစက်တွေ

109
00:04:48,125 --> 00:04:49,559
အခု သုံးနိုင်ပါတယ််။

110
00:04:49,583 --> 00:04:52,018
CRISPR ကို အားလုံး ကြားဖူးကြမယ်
ဆိုတာ သေချာပါတယ်။

111
00:04:52,042 --> 00:04:54,851
CRISPR ဟာ အင်မတန် သီးခြားဖြစ်တဲ့ 
DNA အစဉ်တစ်ခုကိုမှတ်မိ၊

112
00:04:54,875 --> 00:04:57,809
ဖြတ်တောက်ဖို့ စီမံထုတ်လုပ်
နိုင်တဲ့ Cas9 လို့ သိကြတဲ့

113
00:04:57,833 --> 00:05:00,226
ပရိုတင်းတစ်ခုကို ကောင်းစွာ အသုံးချတယ်။

114
00:05:00,250 --> 00:05:01,518
ဒီသာဓကမှာ

115
00:05:01,542 --> 00:05:05,518
ပြဿနာဖြစ်တဲ့ DNA အစတစ်စကို ဖြတ်ဖို့
Cas9 ပရိုတင်းတွေကို အသုံးပြုနေတာပါ။

116
00:05:05,542 --> 00:05:09,018
ဥပမာ ရောဂါတစ်ခုကို ဖြစ်ပေါ်စေလောက်တဲ့
မျိုးရိုးဗီဇရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုပါ။

117
00:05:09,042 --> 00:05:10,519
ဒီနောက်အခြေခံအားဖြင့် DNA ရဲ့

118
00:05:10,543 --> 00:05:14,059
အစွန်းနှစ်ဖက်ကိုအတူတူ ပြန်ကပ်ဖို့ 
ဆယ်လူလာ စက်ယန္တရားကို အသုံးပြုတယ်။

119
00:05:14,083 --> 00:05:15,351
မော်လီကျူး ပုံရိပ်ဖန်တီးသူ

120
00:05:15,375 --> 00:05:18,684
ကျွန်မရဲ့ အကြီးဆုံး စိန်ခေါ်မှု
တစ်ခုက မရေရာမှုကို စိတ်ကူးကြည့်တာပါ။

121
00:05:18,708 --> 00:05:22,018
ပြခဲ့တဲ့ လှုပ်ရှားပုံရိပ်အားလုံးဟာ
ကျွန်မရဲ​့ ပူးပေါင်းသူတွေမှာရှိတဲ့

122
00:05:22,042 --> 00:05:24,309
သတင်းအချက်အလက်ကို
အခြခံကာ ဖြစ်စဉ်တစ်​ခု အလုပ်တာ

123
00:05:24,333 --> 00:05:26,684
တွေးကြပုံ အဆိုကြမ်းတွေကို
ကိုယ်စားပြုတယ်။

124
00:05:26,708 --> 00:05:28,684
ဒါပေမဲ့ မော်လီကျူးလုပ်ငန်းစဉ်များစွာအတွက်

125
00:05:28,708 --> 00:05:31,684
ကျွန်မတို့က အရာတွေကိုနားလည်တာရဲ့
အစောပိုင်း အဆင့်တွေမှာဆိုတော့

126
00:05:31,708 --> 00:05:33,018
သင်ယူစရာ အများကြီးရှိတယ်။

127
00:05:33,042 --> 00:05:34,309
အမှန်တရားက

128
00:05:34,333 --> 00:05:38,292
ဒီမမြင်နိုင်တဲ့ မော်လီကျူး ကမ္ဘာတွေဟာ
ကျယ်ပြောပြီး အဓိကအားဖြင့် မစူးစမ်းရသေးပါ။

129
00:05:39,458 --> 00:05:41,518
ကျွန်မအတွက်တော့ ဒီမော်လီကျူး ရှုခင်းတွေဟာ


130
00:05:41,542 --> 00:05:44,934
ကျွန်မတို့ ဝန်းကျင်မှာ မြင်ရတဲ့
သဘာဝ လောကကို စူးစမ်းသလိုပဲ

131
00:05:44,958 --> 00:05:47,351
စိတ်လှုပ်ရှားစရာကောင်းပါတယ်။

132
00:05:47,375 --> 00:05:48,643
ကျေးဇူတင်ပါတယ်။

133
00:05:48,667 --> 00:05:51,792
(လက်ခုပ်သံများ)