WEBVTT

00:00:01.627 --> 00:00:03.315
100 yıl önce ABD'de

00:00:03.339 --> 00:00:06.654
iki bin tür şeftali,

00:00:06.678 --> 00:00:10.454
yaklaşık iki bin çeşit erik

00:00:10.478 --> 00:00:14.748
ve neredeyse sekiz yüz çeşit
elma yetişiyordu.

00:00:15.333 --> 00:00:17.820
Bugün çok az bir bölümü hâlâ yetişiyor,

00:00:17.844 --> 00:00:24.015
bunlar da tarımın makineleşmesi, hastalık
ve iklim değişikliği tehdidi altında.

NOTE Paragraph

00:00:24.178 --> 00:00:28.465
Tehdit altında olan çeşitler arasında

00:00:28.465 --> 00:00:32.970
İspanyol misyonerler tarafından
Amerika'ya getirilen

00:00:32.970 --> 00:00:36.364
ve yüzyıllarca yerlilerin yetiştirdiği
kırmızı etli Blood Cling şeftali;

00:00:36.454 --> 00:00:39.338
kıtalar arası demir yolunda çalışmak için

00:00:39.338 --> 00:00:42.276
ABD'ye gelen Çinlilerin
yanlarında getirdiği bir tür kayısı

00:00:42.470 --> 00:00:46.941
ve İtalyan, Fransız
ve Almanlar tarafından getirilen

00:00:46.965 --> 00:00:50.648
Orta Doğu kökenli sayısız erik türü var.

00:00:51.116 --> 00:00:53.523
Bunların hiçbiri
ülkemizde doğal olarak yetişmiyor.

00:00:53.523 --> 00:00:57.663
Aslında neredeyse tüm meyve ağaçlarımız
buraya başka ülkelerden getirilmiş.

00:00:57.663 --> 00:01:00.837
Elma, şeftali ve vişne ağaçları da dahil.

00:01:01.395 --> 00:01:03.408
Bu yüzden bu meyveler sadece gıda değil,

00:01:03.408 --> 00:01:05.544
onlara kültürümüz de işlenmiş.

00:01:06.176 --> 00:01:09.007
Onları önemseyen, yetiştiren

00:01:09.007 --> 00:01:10.996
ve evlerini hatırlatması için

00:01:10.996 --> 00:01:14.684
yanlarında buraya getirecek kadar
değer veren insanlar işlenmiş.

00:01:14.772 --> 00:01:17.832
Bu insanların diğer nesle aktarması
ve paylaşması işlenmiş.

00:01:17.856 --> 00:01:20.412
Birçok yönden bu meyveler bizim hikâyemiz.

00:01:21.062 --> 00:01:24.856
Oluşturduğum Kırk Meyve Ağacı isimli
sanat eseri sayesinde

00:01:24.856 --> 00:01:28.085
bu hikâyeyi öğrendiğim için şanslıyım.

NOTE Paragraph

00:01:28.109 --> 00:01:33.917
Kırk Meyve Ağacı, üzerinde kırk çeşit
çekirdekli meyve yetişen tek bir ağaç.

00:01:34.121 --> 00:01:40.369
Yani şeftali, erik, kayısı, nektar
ve kiraz; hepsi bir ağaçta yetişiyor.

00:01:40.754 --> 00:01:44.677
Yılın bir dönemine, bahar ve yaza kadar
normal görünecek şekilde tasarlandı.

00:01:44.701 --> 00:01:48.239
Bahar gelince pembe
ve beyaz renkte çiçekler açıyor

00:01:48.263 --> 00:01:51.729
ve yazın çeşit çeşit meyve veriyor.

00:01:51.753 --> 00:01:55.031
Bu projeyi sadece
sanatsal nedenlerle başlattım.

00:01:55.055 --> 00:01:57.869
Alışılagelmiş gerçeği değiştirmek istedim.

00:01:57.893 --> 00:02:01.613
Dürüst olmak gerekirse insanların,
ağacın çeşitli renklerde çiçek açtığını

00:02:01.613 --> 00:02:07.026
ve birçok çeşit meyve verdiğini gördükleri
o şaşırtıcı anı da oluşturmak istedim.

NOTE Paragraph

00:02:07.188 --> 00:02:10.424
Kırk Meyve Ağacı'nı, aşıyla oluşturdum.

00:02:10.782 --> 00:02:13.729
Kışın, kesilen dalları toplayıp
onları sakladım

00:02:13.753 --> 00:02:16.919
ve baharda ağaca aşıladım.

00:02:16.943 --> 00:02:19.976
Aslında neredeyse
tüm meyve ağaçları aşılanmıştır

00:02:20.000 --> 00:02:23.843
çünkü meyve ağacının tohumu,
ana tohumdan genetik olarak farklıdır.

00:02:23.843 --> 00:02:27.137
Hoşumuza giden bir çeşit bulduğumuzda

00:02:27.137 --> 00:02:32.339
bu ağaçtan bir dal kesip başka bir ağaca
aşılayarak bu çeşidi çoğaltırız.

00:02:32.339 --> 00:02:34.541
Her bir Mekintoş elmasının

00:02:34.541 --> 00:02:43.259
nesiller boyu aşılanmış tek bir ağaçtan
geldiğini düşünmek çılgınca olsa da

00:02:43.473 --> 00:02:47.649
bu, aynı zamanda meyve ağaçlarının
tohum olarak korunamayacağını gösterir.

00:02:48.147 --> 00:02:50.998
Kendimi bildim bileli
aşılamanın ne olduğunu biliyorum.

00:02:51.022 --> 00:02:53.364
Büyük büyükbabam, Güneydoğu Pensilvanya'da

00:02:53.364 --> 00:02:55.807
şeftali bahçeleri aşılayarak
geçimini sağlıyordu.

00:02:55.807 --> 00:02:59.539
Onunla hiç tanışmamış olsam da
ne zaman adı anılsa

00:02:59.539 --> 00:03:04.397
mucizevi veya gizemli bir aşılama
yeteneği olduğunu söylenir.

NOTE Paragraph

00:03:04.817 --> 00:03:07.817
Kırk Meyve Ağacı için kırk sayısını seçtim

00:03:07.841 --> 00:03:12.987
çünkü Batı boyunca bu sayı,
ölçülebilir veya sonsuz olarak görülmez

00:03:12.992 --> 00:03:14.993
ama saymakla da bitmez,

00:03:14.993 --> 00:03:17.521
bolluk ve çokluğu gösterir.

00:03:17.841 --> 00:03:26.061
New York'ta, yüzyıl önce meyve üretiminde
lider olan bir yerde yaşamama rağmen

00:03:26.261 --> 00:03:30.210
projeye başladığımda kırk farklı çeşit
meyve bulmakta zorlandım.

00:03:30.582 --> 00:03:34.584
Araştırma bahçeleri
ve eski bostanlar kapatılırken

00:03:34.584 --> 00:03:38.708
kesilen dalları topladım
ve kendi bahçemdeki ağaçlara aşıladım.

NOTE Paragraph

00:03:39.140 --> 00:03:42.210
Kırk Meyve Ağacı başta
işte böyle görünüyordu

00:03:42.210 --> 00:03:44.763
ve altı yıl sonra bu hâle geldi.

00:03:44.763 --> 00:03:47.995
Kesinlikle ha deyince olan bir şey değil.

NOTE Paragraph

00:03:48.013 --> 00:03:49.717
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:03:49.741 --> 00:03:53.179
Aşının tutup tutmadığını anlamak bir yıl,

00:03:53.203 --> 00:03:56.349
meyve verip vermeyeceğini anlamak
iki ya da üç yıl sürüyor.

00:03:56.373 --> 00:03:59.472
Böyle bir ağaç yetiştirmekse
sekiz yıla kadar sürebiliyor.

NOTE Paragraph

00:04:00.943 --> 00:04:06.560
Ağaca aşılanmış her çeşidin
farklı bir şekli ve farklı bir rengi var.

00:04:07.214 --> 00:04:12.397
Fark ettim ki çiçeklenme dönemiyle ilgili
bir zaman çizelgesi oluşturarak

00:04:12.547 --> 00:04:17.078
baharda ağacın alacağı görüntüye
şekil verip onu tasarlayabilirim.

00:04:17.078 --> 00:04:18.739
Yaz mevsiminde böyle görünüyor,

00:04:18.739 --> 00:04:21.857
hazirandan eylüle kadar meyve yetişiyor.

00:04:21.929 --> 00:04:27.689
İlk olarak vişne, sonra kayısı,
erik, nektar ve şeftali.

00:04:27.689 --> 00:04:30.149
Sanırım aralarından birini unuttum.

NOTE Paragraph

00:04:31.500 --> 00:04:36.198
Galeri mekânı dışında bir yerde bulunan
bir sanat eseri olsa da

00:04:36.217 --> 00:04:39.149
sanat dünyası tarafından
koruma altına alındı.

00:04:39.173 --> 00:04:41.889
Bu ağaçlardan farklı yerlerde
oluşturmam istendi.

00:04:41.913 --> 00:04:47.691
Tarihte orada doğal olarak yetişmiş
veya kökeni orası olan çeşitleri araştırıp

00:04:47.691 --> 00:04:50.618
onları yerel olarak tedarik ettim
ve bir ağaca aşıladım

00:04:50.642 --> 00:04:54.434
böylece bulundukları bölgenin
tarım tarihi olacaklar.

NOTE Paragraph

00:04:54.458 --> 00:04:56.776
Proje çevrim içinde de ilgi çekti,

00:04:56.800 --> 00:04:59.054
bu, hem korkunç hem de mahcup ediciydi.

00:04:59.078 --> 00:05:04.803
Korkunç kısım, Kırk Meyve Ağacı'nın
resimlerinden oluşan dövmelerdi.

NOTE Paragraph

00:05:04.806 --> 00:05:05.829
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:05:05.853 --> 00:05:08.274
"Vücutlarına neden
bunu yapıyorlar?" diye düşündüm.

NOTE Paragraph

00:05:08.274 --> 00:05:09.323
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:05:09.323 --> 00:05:15.653
Mahcup edici kısımsa papaz, haham
ve rahiplerden aldığım onca istekti.

00:05:15.653 --> 00:05:18.902
Ağacı, dinî törenlerinde
merkez olarak kullanmak istiyorlardı.

00:05:18.902 --> 00:05:21.485
Daha sonra internet fenomeni hâline geldi.

00:05:21.485 --> 00:05:23.804
Bu sorunun cevabı "Umarım değildir."

NOTE Paragraph

00:05:23.804 --> 00:05:25.694
[Evliliğiniz Kırk Meyve Ağacı gibi mi?]

NOTE Paragraph

00:05:25.694 --> 00:05:27.521
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:05:27.521 --> 00:05:29.711
Her güzel internet fenomeni gibi bu da

00:05:29.711 --> 00:05:32.461
NPR'nin Weekend Edition röportajını
beraberinde getirdi.

00:05:32.461 --> 00:05:36.454
Üniversitede görev yapan
bir profesör olarak

00:05:36.478 --> 00:05:38.821
kariyerimin zirvesinde olduğumu düşündüm.

00:05:38.845 --> 00:05:42.116
Ama NPR'yi kimin dinlediğini bilemesiniz.

00:05:42.116 --> 00:05:48.248
NPR röportajından birkaç hafta sonra
Savunma Bakanlığı'ndan bir e-posta aldım.

00:05:48.368 --> 00:05:52.377
Savunma İleri Araştırma Projeleri idaresi,

00:05:52.401 --> 00:05:55.398
beni, yenilik ve yaratıcılık hakkında
konuşmaya davet etti.

00:05:55.422 --> 00:05:59.406
Konuşma, çabucak gıda güvenliğiyle ilgili
bir görüşmeye dönüştü.

00:05:59.957 --> 00:06:04.461
Gördüğünüz gibi ulusal güvenliğimiz,
gıda güvenliğimize bağlı.

00:06:04.829 --> 00:06:10.089
Her ekinden sadece birkaç tür yetiştirilen
mono kültürler oluşturduğumuz için

00:06:10.198 --> 00:06:13.171
bu türlerden yalnızca birine
bir şey olsa bile

00:06:13.171 --> 00:06:16.178
gıda teminimizde
çok büyük etkiye sahip olabilir.

00:06:16.308 --> 00:06:21.456
Gıda güvenliğini sürdürmenin kilit noktası
biyoçeşitliliğimizi korumak.

00:06:21.690 --> 00:06:27.535
Yüzyıl önce bu, bağı
ya da arka bahçesinde birkaç ağacı olan

00:06:27.535 --> 00:06:31.758
ve diğer nesle aktarılan bitki çeşitleri
yetiştiren herkes tarafından yapılıyordu.

NOTE Paragraph

00:06:31.758 --> 00:06:36.675
Bunlar, bir Kırk Meyve Ağacı'nda ağustosta
sadece bir haftada yetişen erikler.

00:06:36.699 --> 00:06:40.306
Projeye başladıktan birkaç yıl sonra
öğrendim ki meyve koleksiyonum,

00:06:40.306 --> 00:06:43.645
ABD'nin doğu kesiminde bulunan
en büyük koleksiyonlardanmış,

00:06:43.645 --> 00:06:46.713
ki bu, sanatçı biri için
kesinlikle korkunç.

NOTE Paragraph

00:06:48.190 --> 00:06:50.582
Ama birçok yönden,
neye sahip olduğumu bilmiyordum.

00:06:50.582 --> 00:06:54.072
Elimdeki çeşitlerin büyük bölümünün
yadigâr çeşitler olduğunu fark ettim.

00:06:54.072 --> 00:06:57.044
Yani 1945'ten daha önce de yetişiyorlardı,

00:06:57.044 --> 00:07:00.684
bu tarih, tarımın sanayileşmesinin
doğuşu olarak görülür.

00:07:01.059 --> 00:07:04.725
Bu çeşitlerden bazıları
binlerce yıl öncesine dayanıyor.

00:07:05.864 --> 00:07:09.047
Ne kadar nadir olduklarını gördükçe

00:07:09.047 --> 00:07:11.559
onları korumaya takıntılı hâle geldim

00:07:11.559 --> 00:07:13.947
ve araç olarak kullandığım şey,
sanat hâline geldi.

00:07:13.947 --> 00:07:17.061
Eski bahçeler kapanmadan önce oraya gidip


00:07:17.061 --> 00:07:21.486
aşılanabilir ağaç gövdeleri
veya çanaklar toplardım.

00:07:21.582 --> 00:07:25.354
Bitki koleksiyonu
örnekleri oluşturmak için

00:07:25.354 --> 00:07:29.282
çiçek ve yaprakları birleştirmeye
ve DNA sıralamaya başladım.

00:07:29.325 --> 00:07:33.068
Ama sonunda, bakır levha gravürleri
ve tipo açıklamalarını kullanarak

00:07:33.092 --> 00:07:36.394
hikâyeyi korumaya koyuldum.

00:07:36.418 --> 00:07:40.124
George IV şeftalisinin hikâyesini
anlatmak gerekirse

00:07:40.124 --> 00:07:43.715
bir şeftali ağacı, New York City'de
iki binanın arasında yetişiyor.

00:07:43.715 --> 00:07:46.300
Yanından geçen biri
meyvenin tadına bakıyor

00:07:46.300 --> 00:07:49.708
ve tadı o kadar hoşuna gidiyor ki

00:07:49.708 --> 00:07:52.364
19. yüzyılın büyük ticari
çeşitliliği hâline geliyor.

00:07:52.833 --> 00:07:54.654
Daha sonra ortadan kayboluyor

00:07:54.654 --> 00:07:59.169
çünkü nakliyesi kolay olmuyor
ve modern tarıma uymuyor.

NOTE Paragraph

00:07:59.716 --> 00:08:03.249
Fark ettim ki hikâye olduğu için
bunun anlatılması gerek

00:08:03.249 --> 00:08:11.472
ve anlatım, bu çeşitliliği koklama, tatma
ve ona dokunma deneyimlerini de içermeli.

00:08:11.645 --> 00:08:16.417
Bu yüzden bu meyveleri halka sunabileceğim
bir bahçe oluşturmaya koyuldum.

00:08:16.417 --> 00:08:21.391
Hedefim, bulabileceğim
en yoğun nüfuslu bölgede bahçeyi kurmaktı.

00:08:21.555 --> 00:08:25.303
Doğal olarak New York City'de
bir arazi aramaya başladım.

NOTE Paragraph

00:08:26.192 --> 00:08:30.732
Geriye dönüp baktığımda
bu, oldukça iddialı görünüyor

00:08:30.756 --> 00:08:35.063
ve kimsenin telefon ve e-postalarıma
cevap vermeme nedeni de muhtemelen bu.

NOTE Paragraph

00:08:35.568 --> 00:08:41.167
Ta ki dört yıl sonra
Governors Island'dan dönüt alana kadar.

NOTE Paragraph

00:08:41.167 --> 00:08:47.148
Bu ada eskiden askerî üsmüş
ve 2000 yılında New York'a verilmiş.

00:08:47.148 --> 00:08:51.230
Adanın tamamı, New York'tan
beş dakikalık feribot seferlerine açık.

00:08:51.230 --> 00:08:55.630
Açık Bahçe isimli bir proje
oluşturmam için beni davet ettiler.

00:08:55.654 --> 00:08:59.009
Proje, yüzyıldan uzun süredir
New York'ta yetişmemiş meyve çeşitlerini

00:08:59.009 --> 00:09:00.468
geri getirmeyi amaçlıyordu.

00:09:00.721 --> 00:09:02.183
Hâlâ devam eden Açık Bahçe'de

00:09:02.207 --> 00:09:11.159
antik ve yadigâr 200 meyve türüne sahip
elli adet aşılanmış ağaç mevcut.

00:09:11.537 --> 00:09:15.862
Bunlar, bölgede doğal olarak yetişen
veya tarihte yetişmiş türler.

00:09:16.049 --> 00:09:22.026
Örneğin 13th Street ve Third Avenue
kökenli Early Strawberry elması.

00:09:22.073 --> 00:09:25.111
Meyve ağaçları tohum yoluyla
saklanamadığı için

00:09:25.111 --> 00:09:29.603
Açık Bahçe, canlı bir gen bakası
veya bu meyvelerin arşivi hâline gelecek.

00:09:29.603 --> 00:09:32.350
Kırk Meyve Ağacı gibi deneysel olacak,


00:09:32.350 --> 00:09:34.120
aynı zamanda sembolik olacak.

00:09:34.157 --> 00:09:38.295
En önemlisi, bu, insanları
yiyeceklerini korumaya

00:09:38.295 --> 00:09:41.356
ve onlar hakkında daha fazlasını
öğrenmeye davet edecek.

NOTE Paragraph

00:09:41.356 --> 00:09:45.792
Kırk Meyve Ağacı sayesinde
binlerce kişiden e-posta aldım,

00:09:45.792 --> 00:09:49.006
"Nasıl ağaç dikilir?" gibi
temel sorular soruyorlardı.

00:09:49.661 --> 00:09:54.447
Nüfusun yüzde üçten daha az bir kısmının
tarımla doğrudan bağı var.

00:09:54.451 --> 00:10:01.221
Açık Bahçe, insanları kamu programları
ve atölyelerde çalışmaya;

00:10:01.221 --> 00:10:05.484
ağaç aşılama, yetiştirme, budama
ve hasat etmeyi öğrenmeye;

00:10:05.484 --> 00:10:08.347
doğal yiyecek tüketmeye
ve bahar şölenlerine katılmaya;

00:10:08.347 --> 00:10:11.082
yerel şeflerle çalışıp
bu meyveleri kullanmayı öğrenmeye

00:10:11.082 --> 00:10:13.963
ve birçok çeşit meyvenin
özellikle bu amaçla yetiştirildiği

00:10:13.963 --> 00:10:16.582
yüzyıllık tarifleri
yeniden oluşturmaya davet ediyor.

00:10:16.582 --> 00:10:18.916
Bahçe, fiziksel anlamından öte,

00:10:18.916 --> 00:10:22.296
bu tariflerin hepsini içeren
bir yemek kitabı olacak.

00:10:22.653 --> 00:10:25.380
Yetişen meyvelerin
karakter, özellik, köken

00:10:25.380 --> 00:10:29.368
ve hikâyesi hakkında
bilgi içeren bir alan rehberi olacak.

NOTE Paragraph

00:10:29.368 --> 00:10:32.735
Çiftlikte yetiştiğimden dolayı
tarımı anladığımı düşünüyordum

00:10:32.759 --> 00:10:35.064
ve bununla ilgili olan
hiçbir şeyi istemedim.

00:10:35.523 --> 00:10:37.087
Bu yüzden sanatçı oldum.

NOTE Paragraph

00:10:37.111 --> 00:10:39.059
(Gülüşmeler)

NOTE Paragraph

00:10:39.257 --> 00:10:42.678
Ama şunu söylemeliyim ki
bu, DNA'mda olan bir şey

00:10:43.248 --> 00:10:45.285
ve bu konuda yalnız
olmadığımı düşünüyorum.

00:10:45.721 --> 00:10:50.829
100 yıl önce hepimiz
tarıma, bitki yetiştirmeye

00:10:50.853 --> 00:10:53.845
ve yiyeceklerimizin hikâyesine
çok daha bağlıydık

00:10:53.869 --> 00:10:55.641
ama zamanla uzaklaştık.

00:10:56.259 --> 00:11:01.453
Açık Bahçe, bu bilinmeyen geçmişle
yeniden bağ kurmamıza

00:11:02.127 --> 00:11:05.974
ve yiyeceğimizin geleceğinin ne olacağını
düşünmemize olanak sağlıyor.

NOTE Paragraph

00:11:06.428 --> 00:11:07.579
Teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:11:07.603 --> 00:11:11.066
(Alkışlar)