1 00:00:01,627 --> 00:00:03,315 100 yıl önce ABD'de 2 00:00:03,339 --> 00:00:06,654 iki bin tür şeftali, 3 00:00:06,678 --> 00:00:10,454 yaklaşık iki bin çeşit erik 4 00:00:10,478 --> 00:00:14,748 ve neredeyse sekiz yüz çeşit elma yetişiyordu. 5 00:00:15,333 --> 00:00:17,820 Bugün çok az bir bölümü hâlâ yetişiyor, 6 00:00:17,844 --> 00:00:24,015 bunlar da tarımın makineleşmesi, hastalık ve iklim değişikliği tehdidi altında. 7 00:00:24,178 --> 00:00:28,465 Tehdit altında olan çeşitler arasında 8 00:00:28,465 --> 00:00:32,970 İspanyol misyonerler tarafından Amerika'ya getirilen 9 00:00:32,970 --> 00:00:36,364 ve yüzyıllarca yerlilerin yetiştirdiği kırmızı etli Blood Cling şeftali; 10 00:00:36,454 --> 00:00:39,338 kıtalar arası demir yolunda çalışmak için 11 00:00:39,338 --> 00:00:42,276 ABD'ye gelen Çinlilerin yanlarında getirdiği bir tür kayısı 12 00:00:42,470 --> 00:00:46,941 ve İtalyan, Fransız ve Almanlar tarafından getirilen 13 00:00:46,965 --> 00:00:50,648 Orta Doğu kökenli sayısız erik türü var. 14 00:00:51,116 --> 00:00:53,523 Bunların hiçbiri ülkemizde doğal olarak yetişmiyor. 15 00:00:53,523 --> 00:00:57,663 Aslında neredeyse tüm meyve ağaçlarımız buraya başka ülkelerden getirilmiş. 16 00:00:57,663 --> 00:01:00,837 Elma, şeftali ve vişne ağaçları da dahil. 17 00:01:01,395 --> 00:01:03,408 Bu yüzden bu meyveler sadece gıda değil, 18 00:01:03,408 --> 00:01:05,544 onlara kültürümüz de işlenmiş. 19 00:01:06,176 --> 00:01:09,007 Onları önemseyen, yetiştiren 20 00:01:09,007 --> 00:01:10,996 ve evlerini hatırlatması için 21 00:01:10,996 --> 00:01:14,684 yanlarında buraya getirecek kadar değer veren insanlar işlenmiş. 22 00:01:14,772 --> 00:01:17,832 Bu insanların diğer nesle aktarması ve paylaşması işlenmiş. 23 00:01:17,856 --> 00:01:20,412 Birçok yönden bu meyveler bizim hikâyemiz. 24 00:01:21,062 --> 00:01:24,856 Oluşturduğum Kırk Meyve Ağacı isimli sanat eseri sayesinde 25 00:01:24,856 --> 00:01:28,085 bu hikâyeyi öğrendiğim için şanslıyım. 26 00:01:28,109 --> 00:01:33,917 Kırk Meyve Ağacı, üzerinde kırk çeşit çekirdekli meyve yetişen tek bir ağaç. 27 00:01:34,121 --> 00:01:40,369 Yani şeftali, erik, kayısı, nektar ve kiraz; hepsi bir ağaçta yetişiyor. 28 00:01:40,754 --> 00:01:44,677 Yılın bir dönemine, bahar ve yaza kadar normal görünecek şekilde tasarlandı. 29 00:01:44,701 --> 00:01:48,239 Bahar gelince pembe ve beyaz renkte çiçekler açıyor 30 00:01:48,263 --> 00:01:51,729 ve yazın çeşit çeşit meyve veriyor. 31 00:01:51,753 --> 00:01:55,031 Bu projeyi sadece sanatsal nedenlerle başlattım. 32 00:01:55,055 --> 00:01:57,869 Alışılagelmiş gerçeği değiştirmek istedim. 33 00:01:57,893 --> 00:02:01,613 Dürüst olmak gerekirse insanların, ağacın çeşitli renklerde çiçek açtığını 34 00:02:01,613 --> 00:02:07,026 ve birçok çeşit meyve verdiğini gördükleri o şaşırtıcı anı da oluşturmak istedim. 35 00:02:07,188 --> 00:02:10,424 Kırk Meyve Ağacı'nı, aşıyla oluşturdum. 36 00:02:10,782 --> 00:02:13,729 Kışın, kesilen dalları toplayıp onları sakladım 37 00:02:13,753 --> 00:02:16,919 ve baharda ağaca aşıladım. 38 00:02:16,943 --> 00:02:19,976 Aslında neredeyse tüm meyve ağaçları aşılanmıştır 39 00:02:20,000 --> 00:02:23,843 çünkü meyve ağacının tohumu, ana tohumdan genetik olarak farklıdır. 40 00:02:23,843 --> 00:02:27,137 Hoşumuza giden bir çeşit bulduğumuzda 41 00:02:27,137 --> 00:02:32,339 bu ağaçtan bir dal kesip başka bir ağaca aşılayarak bu çeşidi çoğaltırız. 42 00:02:32,339 --> 00:02:34,541 Her bir Mekintoş elmasının 43 00:02:34,541 --> 00:02:43,259 nesiller boyu aşılanmış tek bir ağaçtan geldiğini düşünmek çılgınca olsa da 44 00:02:43,473 --> 00:02:47,649 bu, aynı zamanda meyve ağaçlarının tohum olarak korunamayacağını gösterir. 45 00:02:48,147 --> 00:02:50,998 Kendimi bildim bileli aşılamanın ne olduğunu biliyorum. 46 00:02:51,022 --> 00:02:53,364 Büyük büyükbabam, Güneydoğu Pensilvanya'da 47 00:02:53,364 --> 00:02:55,807 şeftali bahçeleri aşılayarak geçimini sağlıyordu. 48 00:02:55,807 --> 00:02:59,539 Onunla hiç tanışmamış olsam da ne zaman adı anılsa 49 00:02:59,539 --> 00:03:04,397 mucizevi veya gizemli bir aşılama yeteneği olduğunu söylenir. 50 00:03:04,817 --> 00:03:07,817 Kırk Meyve Ağacı için kırk sayısını seçtim 51 00:03:07,841 --> 00:03:12,987 çünkü Batı boyunca bu sayı, ölçülebilir veya sonsuz olarak görülmez 52 00:03:12,992 --> 00:03:14,993 ama saymakla da bitmez, 53 00:03:14,993 --> 00:03:17,521 bolluk ve çokluğu gösterir. 54 00:03:17,841 --> 00:03:26,061 New York'ta, yüzyıl önce meyve üretiminde lider olan bir yerde yaşamama rağmen 55 00:03:26,261 --> 00:03:30,210 projeye başladığımda kırk farklı çeşit meyve bulmakta zorlandım. 56 00:03:30,582 --> 00:03:34,584 Araştırma bahçeleri ve eski bostanlar kapatılırken 57 00:03:34,584 --> 00:03:38,708 kesilen dalları topladım ve kendi bahçemdeki ağaçlara aşıladım. 58 00:03:39,140 --> 00:03:42,210 Kırk Meyve Ağacı başta işte böyle görünüyordu 59 00:03:42,210 --> 00:03:44,763 ve altı yıl sonra bu hâle geldi. 60 00:03:44,763 --> 00:03:47,995 Kesinlikle ha deyince olan bir şey değil. 61 00:03:48,013 --> 00:03:49,717 (Gülüşmeler) 62 00:03:49,741 --> 00:03:53,179 Aşının tutup tutmadığını anlamak bir yıl, 63 00:03:53,203 --> 00:03:56,349 meyve verip vermeyeceğini anlamak iki ya da üç yıl sürüyor. 64 00:03:56,373 --> 00:03:59,472 Böyle bir ağaç yetiştirmekse sekiz yıla kadar sürebiliyor. 65 00:04:00,943 --> 00:04:06,560 Ağaca aşılanmış her çeşidin farklı bir şekli ve farklı bir rengi var. 66 00:04:07,214 --> 00:04:12,397 Fark ettim ki çiçeklenme dönemiyle ilgili bir zaman çizelgesi oluşturarak 67 00:04:12,547 --> 00:04:17,078 baharda ağacın alacağı görüntüye şekil verip onu tasarlayabilirim. 68 00:04:17,078 --> 00:04:18,739 Yaz mevsiminde böyle görünüyor, 69 00:04:18,739 --> 00:04:21,857 hazirandan eylüle kadar meyve yetişiyor. 70 00:04:21,929 --> 00:04:27,689 İlk olarak vişne, sonra kayısı, erik, nektar ve şeftali. 71 00:04:27,689 --> 00:04:30,149 Sanırım aralarından birini unuttum. 72 00:04:31,500 --> 00:04:36,198 Galeri mekânı dışında bir yerde bulunan bir sanat eseri olsa da 73 00:04:36,217 --> 00:04:39,149 sanat dünyası tarafından koruma altına alındı. 74 00:04:39,173 --> 00:04:41,889 Bu ağaçlardan farklı yerlerde oluşturmam istendi. 75 00:04:41,913 --> 00:04:47,691 Tarihte orada doğal olarak yetişmiş veya kökeni orası olan çeşitleri araştırıp 76 00:04:47,691 --> 00:04:50,618 onları yerel olarak tedarik ettim ve bir ağaca aşıladım 77 00:04:50,642 --> 00:04:54,434 böylece bulundukları bölgenin tarım tarihi olacaklar. 78 00:04:54,458 --> 00:04:56,776 Proje çevrim içinde de ilgi çekti, 79 00:04:56,800 --> 00:04:59,054 bu, hem korkunç hem de mahcup ediciydi. 80 00:04:59,078 --> 00:05:04,803 Korkunç kısım, Kırk Meyve Ağacı'nın resimlerinden oluşan dövmelerdi. 81 00:05:04,806 --> 00:05:05,829 (Gülüşmeler) 82 00:05:05,853 --> 00:05:08,274 "Vücutlarına neden bunu yapıyorlar?" diye düşündüm. 83 00:05:08,274 --> 00:05:09,323 (Gülüşmeler) 84 00:05:09,323 --> 00:05:15,653 Mahcup edici kısımsa papaz, haham ve rahiplerden aldığım onca istekti. 85 00:05:15,653 --> 00:05:18,902 Ağacı, dinî törenlerinde merkez olarak kullanmak istiyorlardı. 86 00:05:18,902 --> 00:05:21,485 Daha sonra internet fenomeni hâline geldi. 87 00:05:21,485 --> 00:05:23,804 Bu sorunun cevabı "Umarım değildir." 88 00:05:23,804 --> 00:05:25,694 [Evliliğiniz Kırk Meyve Ağacı gibi mi?] 89 00:05:25,694 --> 00:05:27,521 (Gülüşmeler) 90 00:05:27,521 --> 00:05:29,711 Her güzel internet fenomeni gibi bu da 91 00:05:29,711 --> 00:05:32,461 NPR'nin Weekend Edition röportajını beraberinde getirdi. 92 00:05:32,461 --> 00:05:36,454 Üniversitede görev yapan bir profesör olarak 93 00:05:36,478 --> 00:05:38,821 kariyerimin zirvesinde olduğumu düşündüm. 94 00:05:38,845 --> 00:05:42,116 Ama NPR'yi kimin dinlediğini bilemesiniz. 95 00:05:42,116 --> 00:05:48,248 NPR röportajından birkaç hafta sonra Savunma Bakanlığı'ndan bir e-posta aldım. 96 00:05:48,368 --> 00:05:52,377 Savunma İleri Araştırma Projeleri idaresi, 97 00:05:52,401 --> 00:05:55,398 beni, yenilik ve yaratıcılık hakkında konuşmaya davet etti. 98 00:05:55,422 --> 00:05:59,406 Konuşma, çabucak gıda güvenliğiyle ilgili bir görüşmeye dönüştü. 99 00:05:59,957 --> 00:06:04,461 Gördüğünüz gibi ulusal güvenliğimiz, gıda güvenliğimize bağlı. 100 00:06:04,829 --> 00:06:10,089 Her ekinden sadece birkaç tür yetiştirilen mono kültürler oluşturduğumuz için 101 00:06:10,198 --> 00:06:13,171 bu türlerden yalnızca birine bir şey olsa bile 102 00:06:13,171 --> 00:06:16,178 gıda teminimizde çok büyük etkiye sahip olabilir. 103 00:06:16,308 --> 00:06:21,456 Gıda güvenliğini sürdürmenin kilit noktası biyoçeşitliliğimizi korumak. 104 00:06:21,690 --> 00:06:27,535 Yüzyıl önce bu, bağı ya da arka bahçesinde birkaç ağacı olan 105 00:06:27,535 --> 00:06:31,758 ve diğer nesle aktarılan bitki çeşitleri yetiştiren herkes tarafından yapılıyordu. 106 00:06:31,758 --> 00:06:36,675 Bunlar, bir Kırk Meyve Ağacı'nda ağustosta sadece bir haftada yetişen erikler. 107 00:06:36,699 --> 00:06:40,306 Projeye başladıktan birkaç yıl sonra öğrendim ki meyve koleksiyonum, 108 00:06:40,306 --> 00:06:43,645 ABD'nin doğu kesiminde bulunan en büyük koleksiyonlardanmış, 109 00:06:43,645 --> 00:06:46,713 ki bu, sanatçı biri için kesinlikle korkunç. 110 00:06:48,190 --> 00:06:50,582 Ama birçok yönden, neye sahip olduğumu bilmiyordum. 111 00:06:50,582 --> 00:06:54,072 Elimdeki çeşitlerin büyük bölümünün yadigâr çeşitler olduğunu fark ettim. 112 00:06:54,072 --> 00:06:57,044 Yani 1945'ten daha önce de yetişiyorlardı, 113 00:06:57,044 --> 00:07:00,684 bu tarih, tarımın sanayileşmesinin doğuşu olarak görülür. 114 00:07:01,059 --> 00:07:04,725 Bu çeşitlerden bazıları binlerce yıl öncesine dayanıyor. 115 00:07:05,864 --> 00:07:09,047 Ne kadar nadir olduklarını gördükçe 116 00:07:09,047 --> 00:07:11,559 onları korumaya takıntılı hâle geldim 117 00:07:11,559 --> 00:07:13,947 ve araç olarak kullandığım şey, sanat hâline geldi. 118 00:07:13,947 --> 00:07:17,061 Eski bahçeler kapanmadan önce oraya gidip 119 00:07:17,061 --> 00:07:21,486 aşılanabilir ağaç gövdeleri veya çanaklar toplardım. 120 00:07:21,582 --> 00:07:25,354 Bitki koleksiyonu örnekleri oluşturmak için 121 00:07:25,354 --> 00:07:29,282 çiçek ve yaprakları birleştirmeye ve DNA sıralamaya başladım. 122 00:07:29,325 --> 00:07:33,068 Ama sonunda, bakır levha gravürleri ve tipo açıklamalarını kullanarak 123 00:07:33,092 --> 00:07:36,394 hikâyeyi korumaya koyuldum. 124 00:07:36,418 --> 00:07:40,124 George IV şeftalisinin hikâyesini anlatmak gerekirse 125 00:07:40,124 --> 00:07:43,715 bir şeftali ağacı, New York City'de iki binanın arasında yetişiyor. 126 00:07:43,715 --> 00:07:46,300 Yanından geçen biri meyvenin tadına bakıyor 127 00:07:46,300 --> 00:07:49,708 ve tadı o kadar hoşuna gidiyor ki 128 00:07:49,708 --> 00:07:52,364 19. yüzyılın büyük ticari çeşitliliği hâline geliyor. 129 00:07:52,833 --> 00:07:54,654 Daha sonra ortadan kayboluyor 130 00:07:54,654 --> 00:07:59,169 çünkü nakliyesi kolay olmuyor ve modern tarıma uymuyor. 131 00:07:59,716 --> 00:08:03,249 Fark ettim ki hikâye olduğu için bunun anlatılması gerek 132 00:08:03,249 --> 00:08:11,472 ve anlatım, bu çeşitliliği koklama, tatma ve ona dokunma deneyimlerini de içermeli. 133 00:08:11,645 --> 00:08:16,417 Bu yüzden bu meyveleri halka sunabileceğim bir bahçe oluşturmaya koyuldum. 134 00:08:16,417 --> 00:08:21,391 Hedefim, bulabileceğim en yoğun nüfuslu bölgede bahçeyi kurmaktı. 135 00:08:21,555 --> 00:08:25,303 Doğal olarak New York City'de bir arazi aramaya başladım. 136 00:08:26,192 --> 00:08:30,732 Geriye dönüp baktığımda bu, oldukça iddialı görünüyor 137 00:08:30,756 --> 00:08:35,063 ve kimsenin telefon ve e-postalarıma cevap vermeme nedeni de muhtemelen bu. 138 00:08:35,568 --> 00:08:41,167 Ta ki dört yıl sonra Governors Island'dan dönüt alana kadar. 139 00:08:41,167 --> 00:08:47,148 Bu ada eskiden askerî üsmüş ve 2000 yılında New York'a verilmiş. 140 00:08:47,148 --> 00:08:51,230 Adanın tamamı, New York'tan beş dakikalık feribot seferlerine açık. 141 00:08:51,230 --> 00:08:55,630 Açık Bahçe isimli bir proje oluşturmam için beni davet ettiler. 142 00:08:55,654 --> 00:08:59,009 Proje, yüzyıldan uzun süredir New York'ta yetişmemiş meyve çeşitlerini 143 00:08:59,009 --> 00:09:00,468 geri getirmeyi amaçlıyordu. 144 00:09:00,721 --> 00:09:02,183 Hâlâ devam eden Açık Bahçe'de 145 00:09:02,207 --> 00:09:11,159 antik ve yadigâr 200 meyve türüne sahip elli adet aşılanmış ağaç mevcut. 146 00:09:11,537 --> 00:09:15,862 Bunlar, bölgede doğal olarak yetişen veya tarihte yetişmiş türler. 147 00:09:16,049 --> 00:09:22,026 Örneğin 13th Street ve Third Avenue kökenli Early Strawberry elması. 148 00:09:22,073 --> 00:09:25,111 Meyve ağaçları tohum yoluyla saklanamadığı için 149 00:09:25,111 --> 00:09:29,603 Açık Bahçe, canlı bir gen bakası veya bu meyvelerin arşivi hâline gelecek. 150 00:09:29,603 --> 00:09:32,350 Kırk Meyve Ağacı gibi deneysel olacak, 151 00:09:32,350 --> 00:09:34,120 aynı zamanda sembolik olacak. 152 00:09:34,157 --> 00:09:38,295 En önemlisi, bu, insanları yiyeceklerini korumaya 153 00:09:38,295 --> 00:09:41,356 ve onlar hakkında daha fazlasını öğrenmeye davet edecek. 154 00:09:41,356 --> 00:09:45,792 Kırk Meyve Ağacı sayesinde binlerce kişiden e-posta aldım, 155 00:09:45,792 --> 00:09:49,006 "Nasıl ağaç dikilir?" gibi temel sorular soruyorlardı. 156 00:09:49,661 --> 00:09:54,447 Nüfusun yüzde üçten daha az bir kısmının tarımla doğrudan bağı var. 157 00:09:54,451 --> 00:10:01,221 Açık Bahçe, insanları kamu programları ve atölyelerde çalışmaya; 158 00:10:01,221 --> 00:10:05,484 ağaç aşılama, yetiştirme, budama ve hasat etmeyi öğrenmeye; 159 00:10:05,484 --> 00:10:08,347 doğal yiyecek tüketmeye ve bahar şölenlerine katılmaya; 160 00:10:08,347 --> 00:10:11,082 yerel şeflerle çalışıp bu meyveleri kullanmayı öğrenmeye 161 00:10:11,082 --> 00:10:13,963 ve birçok çeşit meyvenin özellikle bu amaçla yetiştirildiği 162 00:10:13,963 --> 00:10:16,582 yüzyıllık tarifleri yeniden oluşturmaya davet ediyor. 163 00:10:16,582 --> 00:10:18,916 Bahçe, fiziksel anlamından öte, 164 00:10:18,916 --> 00:10:22,296 bu tariflerin hepsini içeren bir yemek kitabı olacak. 165 00:10:22,653 --> 00:10:25,380 Yetişen meyvelerin karakter, özellik, köken 166 00:10:25,380 --> 00:10:29,368 ve hikâyesi hakkında bilgi içeren bir alan rehberi olacak. 167 00:10:29,368 --> 00:10:32,735 Çiftlikte yetiştiğimden dolayı tarımı anladığımı düşünüyordum 168 00:10:32,759 --> 00:10:35,064 ve bununla ilgili olan hiçbir şeyi istemedim. 169 00:10:35,523 --> 00:10:37,087 Bu yüzden sanatçı oldum. 170 00:10:37,111 --> 00:10:39,059 (Gülüşmeler) 171 00:10:39,257 --> 00:10:42,678 Ama şunu söylemeliyim ki bu, DNA'mda olan bir şey 172 00:10:43,248 --> 00:10:45,285 ve bu konuda yalnız olmadığımı düşünüyorum. 173 00:10:45,721 --> 00:10:50,829 100 yıl önce hepimiz tarıma, bitki yetiştirmeye 174 00:10:50,853 --> 00:10:53,845 ve yiyeceklerimizin hikâyesine çok daha bağlıydık 175 00:10:53,869 --> 00:10:55,641 ama zamanla uzaklaştık. 176 00:10:56,259 --> 00:11:01,453 Açık Bahçe, bu bilinmeyen geçmişle yeniden bağ kurmamıza 177 00:11:02,127 --> 00:11:05,974 ve yiyeceğimizin geleceğinin ne olacağını düşünmemize olanak sağlıyor. 178 00:11:06,428 --> 00:11:07,579 Teşekkür ederim. 179 00:11:07,603 --> 00:11:11,066 (Alkışlar)