WEBVTT

00:00:01.524 --> 00:00:03.857
Tillar shunchaki yoʻqolib ketmaydi.

NOTE Paragraph

00:00:04.706 --> 00:00:07.777
Odamlar majburlik tufayli
oʻz tillaridan voz kechadilar.

00:00:08.651 --> 00:00:10.851
Odatda siyosiy vaziyat shuni taqozo etadi.

NOTE Paragraph

00:00:11.781 --> 00:00:13.177
1892-yilda

00:00:13.201 --> 00:00:15.447
AQSh harbiy generali Richard Henry Pratt

00:00:15.471 --> 00:00:17.979
mahalliy aholini oʻldirishning bir yoʻli

00:00:18.003 --> 00:00:20.891
mahalliy urf-odatlarni yoʻq qilish
ekanligini aytib oʻtdi.

00:00:21.863 --> 00:00:24.655
"Hindularni oʻldiring", – dedi u,
"lek odamlari qolsin".

00:00:25.688 --> 00:00:28.908
1978-yilgacha
hukumat aynan shu ish bilan shugʻullandi.

00:00:28.932 --> 00:00:32.187
Ular mahalliy hindu oilalaridagi
yosh bolalarni ajratib olib,

00:00:32.211 --> 00:00:35.707
internat maktablarga joylashtirdilar
va yangi inglizcha ism qoʻydilar.

00:00:35.731 --> 00:00:38.264
Agar ular mahalliy tilda gapirishsa,
jazolanishardi.

00:00:38.750 --> 00:00:42.112
Assimilatsiya jarayoni
genosid uchun qoʻshimcha qurol boʻldi.

NOTE Paragraph

00:00:44.053 --> 00:00:46.481
Hozirgi kunda yetti mingta til barhayot.

00:00:46.481 --> 00:00:48.933
Biroq kamchiligi
hukumat tomonidan tan olingan

00:00:48.957 --> 00:00:50.291
yoki onlayn tarmoqda mavjud.

00:00:50.919 --> 00:00:53.474
Shu sababli ham,
aksariyat xalqlar uchun

00:00:53.498 --> 00:00:56.498
globallashuv – oʻzlikni unutish demakdir.

00:00:56.919 --> 00:01:00.652
Bu oʻz tilingizdan boshqasining evaziga
voz kechish degani.

00:01:01.530 --> 00:01:02.711
Hech nima oʻzgarmas ekan

00:01:02.735 --> 00:01:07.009
kelasi 80 yil ichida
3000 ta til yoʻqolib ketishi mumkin.

NOTE Paragraph

00:01:08.244 --> 00:01:09.844
Xayriyat, oʻzgarishlar mavjud.

00:01:10.347 --> 00:01:11.593
Dunyo xalqlari

00:01:11.617 --> 00:01:14.188
oʻz mahalliy tillarini qayta jonlantirib,

00:01:14.212 --> 00:01:16.212
oʻz madaniyatlarini tiklashmoqda.

00:01:17.268 --> 00:01:18.799
Biz bilamizki,

00:01:18.823 --> 00:01:23.410
tillarni qayta tiklash 1800-yillarda,
antisemitizm avj olgan bir paytda,

00:01:23.434 --> 00:01:26.561
yahudiylar oʻz mahalliy tillari boʻlmish
ivritga

00:01:26.585 --> 00:01:28.815
madaniy najot deb qarashganida boshlandi.

00:01:30.173 --> 00:01:32.641
Ushbu til ming yillar davomida
mudroq boʻlsa ham,

00:01:32.665 --> 00:01:36.013
yahudiylar dini va falsafasiga oid
kitoblarda yaxshi saqlanib kelgan.

00:01:36.569 --> 00:01:39.672
Yahudiy yetakchilar tilni oʻrganib,
oʻz bolalariga oʻrgatishdi.

00:01:39.696 --> 00:01:43.140
Shunday qilib, 100 avloddan soʻng
yahudiy tili qayta tirildi.

00:01:44.204 --> 00:01:47.759
Hozirda u 5 million yahudiy uchun
ona tili hisoblanadi.

00:01:47.783 --> 00:01:49.537
Bu esa men, yahudiylar jamiyatining

00:01:49.561 --> 00:01:53.434
ingliz tilida soʻzlashuvchi aʼzosi, uchun

00:01:53.458 --> 00:01:55.950
kamida millat birligi poydevoridir.

00:01:57.315 --> 00:01:59.617
Mana 2 ming yil oʻtdiyamki,

00:01:59.641 --> 00:02:00.841
biz hali ham mavjudmiz.

NOTE Paragraph

00:02:02.657 --> 00:02:04.069
Yaqin kunlargacha

00:02:04.093 --> 00:02:06.580
ivrit tilining qayta tirilishi 
noodatiy hodisa edi.

00:02:06.604 --> 00:02:09.239
Bizning til kabi
yaxshi saqlanib qolgan tillar boʻlgan.

00:02:09.263 --> 00:02:11.017
Soʻnggi ming yil ichidagi

00:02:11.041 --> 00:02:13.675
ilk yahudiylar mamlakati 
Isroilning tuzilishi esa,

00:02:13.699 --> 00:02:16.366
tilning kundalik ishlatilib borilishiga
imkon berdi.

00:02:17.188 --> 00:02:20.522
Boshqa tillarga esa,
bunday imkon berilmagandi.

NOTE Paragraph

00:02:20.546 --> 00:02:22.709
(Video) Xayrli kech, mening ismim Elizabet

00:02:22.733 --> 00:02:25.149
men Kornvol shahrida istiqomat qilaman.

NOTE Paragraph

00:02:25.173 --> 00:02:26.329
Eshitib turganingiz

00:02:26.353 --> 00:02:28.338
Kornvol grafligining mahalliy tili edi.

00:02:28.362 --> 00:02:31.822
Hozirda bu hudud 
Angliyaning janubidagi graflik, xolos.

00:02:32.641 --> 00:02:35.984
1900-yillarda Kornvol yetakchilari
oʻz madaniyati uchun kurashishdi.

00:02:36.739 --> 00:02:39.048
Avvalgi 100 yil davomida
til mudroq holda edi.

00:02:39.072 --> 00:02:42.651
Ammo ular eski kitoblar, xalq oʻyinlari
orqali tilni bolalariga oʻrgatdilar.

00:02:43.239 --> 00:02:45.776
Tilning yangi foydalanuvchilari

00:02:45.800 --> 00:02:47.283
Kornvolga tarqalib ketishdi

00:02:47.307 --> 00:02:49.841
va bu tildan erkin foydalana olishmadi.

00:02:50.538 --> 00:02:53.887
1990-yillarga kelib, 
Kornvol tili qayta tirildi

00:02:53.911 --> 00:02:55.444
biroq gullab ketolmayotgandi.

00:02:56.839 --> 00:03:01.251
2000-yillarning boshlarida 
shu tilda suhbatlashuvchilar birlashdi

00:03:01.275 --> 00:03:05.236
va kundalik suhbat qurish uchun
onlayn platforma yaratishdi.

00:03:05.934 --> 00:03:08.618
Platforma orqali
oylik yo haftalik marosimlar tuzdilar

00:03:08.642 --> 00:03:11.418
va birga yigʻilib suhbatlashishga 
imkon yaratdilar.

NOTE Paragraph

00:03:12.005 --> 00:03:14.799
Hozirda baʼzi maktablar
Kornvol tilini oʻrgatadi.

00:03:15.117 --> 00:03:17.268
Endilikda bu tildagi yoʻl belgilari,

00:03:17.292 --> 00:03:18.720
muzqaymoq reklamalari,

00:03:18.744 --> 00:03:21.021
Vikipediyada maqola, hatto
memlarni uchratasiz.

NOTE Paragraph

00:03:22.252 --> 00:03:24.466
(zaldagilar kulishadi)

NOTE Paragraph

00:03:25.815 --> 00:03:29.761
(zaldagilar kulishadi)

NOTE Paragraph

00:03:30.393 --> 00:03:32.520
Oʻz tillari qayta muomalaga kiritilgach,

00:03:32.544 --> 00:03:34.893
Kornval xalqi 
Irlandiya, Shotlandiya, Ueylsda

00:03:34.917 --> 00:03:38.448
istiqomat qiluvchi keltik xalq sifatida
tan olindilar.

00:03:38.782 --> 00:03:41.370
Ular asrlar davomidagi
majburiy assimilyatsiyaga qarab:

00:03:41.394 --> 00:03:43.760
"Biz Angliyadagi bir graflik emasmiz.

00:03:43.784 --> 00:03:45.760
Biz oʻz huquqlarimizga ega xalqmiz.

00:03:45.784 --> 00:03:47.184
Biz hali ham tirikmiz",– dedi

NOTE Paragraph

00:03:47.648 --> 00:03:49.117
Bunday xalqlar juda koʻp.

00:03:49.141 --> 00:03:53.878
Luizianadagi Tunika-Biloksi qabilasi ham
oʻz tilini qayta tiklamoqda.

NOTE Paragraph

00:03:53.902 --> 00:03:55.863
(Video) Mening ismim Teyanna.

00:03:55.887 --> 00:03:59.323
Doʻstlarim meni "sokin boʻron" deyishadi.

NOTE Paragraph

00:03:59.706 --> 00:04:01.706
Hamma narsa 1980-yillarda,

00:04:01.730 --> 00:04:03.611
Donna Pierite va uning oilasi

00:04:03.635 --> 00:04:06.229
Baton Rouj va Yangi Orlean boʻylab 
sayohat qilib,

00:04:06.253 --> 00:04:10.241
universitet arxividagi eski lugʻatlarni
nusxalab olishlaridan boshlandi.

00:04:10.717 --> 00:04:13.281
Ularning maqsadlari 
Tunika tilini oʻrganish

00:04:13.305 --> 00:04:16.662
va uni farzandlari
hamda jamiyatga oʻrgatish edi.

00:04:17.051 --> 00:04:20.757
Hozirda ular 
Tunika uygʻonish davri yetakchilaridir.

00:04:21.355 --> 00:04:26.387
2014-yildan beri, til kurslarida 100 ta 
oʻquvchi oʻqidi

00:04:26.411 --> 00:04:28.879
va 2017-yilgi roʻyxatga koʻra,

00:04:28.903 --> 00:04:31.537
32 ta yangi soʻzlashuvchilar 
yetishib chiqdi.

00:04:31.561 --> 00:04:34.371
Ularning baʼzilari, jumladan,
Donnaning qizi – Elizabet

00:04:34.395 --> 00:04:36.276
Tunika tilini yoshlarga oʻrgatyapti.

00:04:36.300 --> 00:04:38.361
Ana shu yangi foydalanuvchilar

00:04:38.385 --> 00:04:40.866
kontent, Facebook video va
memlar yaratishmoqda.

NOTE Paragraph

00:04:40.890 --> 00:04:42.724
(zaldagilar kulishadi)

NOTE Paragraph

00:04:44.180 --> 00:04:45.545
(zaldagilar kulishadi)

NOTE Paragraph

00:04:46.999 --> 00:04:48.588
(zaldagilar kulishadi)

NOTE Paragraph

00:04:49.166 --> 00:04:50.436
Chop etilayotgan kontent

00:04:50.460 --> 00:04:53.237
qanchalik koʻpaysa, Tunikaliklar ham
shunchalik ruhlanadi.

00:04:53.666 --> 00:04:58.053
Yaqinda Texasda yashovchi qabila aʼzosi 
Elizabetning Facebook sahifasiga yozdi va

00:04:58.077 --> 00:05:00.611
"shu diyorni oʻzing asra"
iborasi tarjimasini soʻradi.

00:05:01.593 --> 00:05:03.418
U bu iborani hovlisiga belgi qilib,

00:05:03.442 --> 00:05:06.188
qoʻshnilariga oʻz qadriyati tirikligini
va hali ham

00:05:06.212 --> 00:05:07.545
borligini koʻrsatmoqchi edi.

NOTE Paragraph

00:05:08.514 --> 00:05:10.537
Ivrit, Kornika va Tunika tillari

00:05:10.561 --> 00:05:15.345
har bir mintaqada boʻlayotgan 
tirilishlarning bir misoli edi, xolos.

00:05:15.649 --> 00:05:18.610
U Kanal orollaridagi
Jerriais soʻzlovchilari boʻladimi

00:05:18.634 --> 00:05:22.887
yoki Nayrobilik Kenya imo-ishora tili
foydalanuvchilarimi

00:05:22.911 --> 00:05:26.220
tillarni qayta tiriltiruvchi
barcha jamiyatlarning

00:05:26.244 --> 00:05:29.124
bir umumiy jihati bor, yaʼni media.
Shu orqali ularning

00:05:29.148 --> 00:05:31.416
tillari boshqalarga
oʻrgatilmoqda.

00:05:31.936 --> 00:05:34.031
Internet rivojlanar ekan,

00:05:34.055 --> 00:05:36.274
media barcha uchun ochiq boʻlib bormoqda.

00:05:37.586 --> 00:05:40.657
Bu esa, tillarni qayta tiriltirish yoki
tillarni saqlab qolish

00:05:40.681 --> 00:05:42.615
imkonini yanada oshiradi.

NOTE Paragraph

00:05:43.600 --> 00:05:45.996
Xoʻsh, 
siz oʻz mahalliy tilingizni bilasizmi?

00:05:46.020 --> 00:05:49.139
Men inglizchada
tarbiya koʻrganimga qaramay,

00:05:49.163 --> 00:05:51.282
meniki: ivrit, yahudiy, vengr 
va shotland.

00:05:51.854 --> 00:05:55.508
Omadim kulgan ekanki, bu
tillarning hammasini onlayn oʻrgana olaman

00:05:55.532 --> 00:05:58.246
Ayniqsa, ivrit tili
iPhoneimga oʻrnatilgan,

00:05:58.270 --> 00:06:00.087
uni Google Translatedan qarab,hatto

00:06:00.111 --> 00:06:01.711
avtotoʻgʻirlagich ishlata olaman.

00:06:02.024 --> 00:06:04.990
Mabodo sizning til bunday
qoʻllab-quvvatlanmasa ham.

00:06:05.014 --> 00:06:06.565
uni ustida izlanib koʻring.

00:06:06.589 --> 00:06:10.561
Chunki qayerdadir kimdir ham
uni onlayn qidirayotgandir.

NOTE Paragraph

00:06:11.877 --> 00:06:16.671
Globallashuv davrida oʻz tilingiz va
madaniyatingizni bilish

00:06:16.695 --> 00:06:20.536
oʻzligingizni anglashga yoʻldir.

00:06:20.560 --> 00:06:23.881
Yaqinda oʻrgangan
ivritcha iboram bilan aytganda,

00:06:23.905 --> 00:06:26.714
"'nḥnw 'dyyn k'n", yaʼni

00:06:26.738 --> 00:06:28.055
biz hali ham shu yerdamiz.

NOTE Paragraph

00:06:28.524 --> 00:06:29.675
Katta rahmat.

NOTE Paragraph

00:06:29.699 --> 00:06:33.722
(Qarsaklar)