WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:03.857
Diller doğal bir şekilde yok olmuyor.

00:00:04.706 --> 00:00:07.777
İnsanlar ana dillerini
terk etmeye zorlanıyor.

00:00:08.651 --> 00:00:10.851
Baskı çoğunlukla politik.

NOTE Paragraph

00:00:11.781 --> 00:00:13.177
1892 yılında

00:00:13.201 --> 00:00:15.447
ABD ordusu generali Richard Henry Pratt

00:00:15.471 --> 00:00:17.979
yerli halkı öldürmeye karşı 
tek alternatifin

00:00:18.003 --> 00:00:20.891
kültürlerini yok etmek olduğunu
masaya yatırdı.

00:00:21.863 --> 00:00:24.545
Irklarını yok edin
ama insanları kalsın, dedi.

00:00:25.688 --> 00:00:28.908
1978 yılına kadar hükûmet bunu yaptı;

00:00:28.932 --> 00:00:32.187
yerli halktan çocukları
ailelerinden kopararak

00:00:32.211 --> 00:00:35.741
İngilizce isimler verildikleri
yatılı okullara zorlandılar

00:00:35.741 --> 00:00:38.154
ve ana dillerini konuşmaları yasaklandı.

00:00:38.750 --> 00:00:41.832
Asimilasyon, soykırıma övgüdür.

NOTE Paragraph

00:00:44.029 --> 00:00:46.457
Bugün hayatta olan yedi bin dil var,

00:00:46.481 --> 00:00:48.933
ancak çok azı hükûmetlerce tanınıyor

00:00:48.957 --> 00:00:50.471
veya internette destekleniyor.

00:00:50.919 --> 00:00:53.498
Kültürlerin büyük çoğunluğundan
insanlar için

00:00:53.498 --> 00:00:56.498
küreselleşme son derece
yabancılaşmak demek.

00:00:56.919 --> 00:01:00.452
Başkalarınınki için kendi dillerinden 
vazgeçmek demek.

00:01:01.530 --> 00:01:02.711
Böyle giderse

00:01:02.735 --> 00:01:07.009
üç bin kadar dil 
80 yıl içinde yok olabilir.

NOTE Paragraph

00:01:08.244 --> 00:01:09.844
Ama bir şeyler değişmeye başladı.

00:01:10.347 --> 00:01:11.593
Dünya genelinde,

00:01:11.617 --> 00:01:13.988
insanlar ata dillerini canlandırmaya

00:01:13.988 --> 00:01:16.212
ve kültürlerini yeniden 
inşa etmeye başladı.

00:01:17.268 --> 00:01:19.567
Bildiğimiz kadarıyla
dillerin yeniden kazanımı

00:01:19.567 --> 00:01:23.434
1800'lü yıllarda antisemitistliğin 
yükselişte olduğu bir dönemde başladı,

00:01:23.434 --> 00:01:26.561
Yahudi cemaati ata dilleri olan İbraniceyi

00:01:26.585 --> 00:01:28.815
kültürel uyanış için gözetirken.

00:01:30.173 --> 00:01:32.641
Bin küsur yıldır uykuda da olsa

00:01:32.665 --> 00:01:36.013
Yahudi dini ve felsefesine ilişkin
kitaplarla iyi muhaza edilmişti.

00:01:36.569 --> 00:01:39.672
Böylece Yahudi aktivistler çalışıp
çocuklarına öğrettiler

00:01:39.696 --> 00:01:43.140
ve yüzlerce yıllık neslin ana dillerini 
ilk konuşanlarını yetiştirdiler.

00:01:44.204 --> 00:01:47.759
Bugün ise beş milyon Yahudinin ana dili.

00:01:47.783 --> 00:01:49.537
En azından benim gibi

00:01:49.561 --> 00:01:53.434
Yahudi diasporasının İngilizce konuşan 
asimile kesimi için

00:01:53.458 --> 00:01:55.950
kültürel egemenlikte bir yapı taşı.

00:01:57.315 --> 00:01:59.617
İki bin yıl sonra

00:01:59.641 --> 00:02:00.841
hâlâ buradayız.

NOTE Paragraph

00:02:02.657 --> 00:02:04.069
Yakın tarihe kadar

00:02:04.093 --> 00:02:06.580
İbranicenin yeniden uyanışı anormaldi.

00:02:06.604 --> 00:02:08.879
Bizimki kadar iyi korunmuş çok az dil var

00:02:08.879 --> 00:02:11.271
ve bin küsur yıl sonra 
ilk Yahudi devlet olarak

00:02:11.271 --> 00:02:13.155
İsrail'in doğuşu

00:02:13.155 --> 00:02:16.366
İbranicenin kullanımı için 
bir alan yarattı.

00:02:17.188 --> 00:02:20.522
Bir diğer deyişle
çoğu kültüre bu şans verilmedi.

NOTE Paragraph

00:02:20.546 --> 00:02:22.709
(Video) İyi akşamlar. Ben Elizabeth

00:02:22.733 --> 00:02:25.149
ve Cornwall'da yaşıyorum.

NOTE Paragraph

00:02:25.173 --> 00:02:26.329
Bu Kernevekçe,

00:02:26.353 --> 00:02:28.338
bugün teknik olarak

00:02:28.362 --> 00:02:31.822
Güney İngiltere'de bir ilçe olan 
Cornwall'ın ata dili.

00:02:32.641 --> 00:02:36.144
1900'lü yıllarda Kernevekçe konuşan 
aktivistler kültürleri için savaştı.

00:02:36.739 --> 00:02:39.048
Dilleri yüz yılı aşkın süredir
uyumakta da olsa

00:02:39.072 --> 00:02:42.651
çocuklarına öğretmek için 
eski kitaplar ve oyunlardan yararlandılar.

00:02:43.239 --> 00:02:45.776
Ancak, Kernevekçe konuşan son jenerasyonun

00:02:45.800 --> 00:02:47.283
Cornwall dışına yayılmasıyla

00:02:47.307 --> 00:02:49.841
dillerini özgürce konuşabilme 
imkanları kısıtlandı.

00:02:50.538 --> 00:02:53.887
1990'lara yaklaşırken
Kernevekçe yeniden uyandı,

00:02:53.911 --> 00:02:55.444
ancak başarılı olmadı.

00:02:56.839 --> 00:03:01.251
2000'li yılların başında ise Kernevekçe 
konuşanlar bunu her gün yapabilmek için

00:03:01.275 --> 00:03:05.446
çevrim içi ve avantajlı
dijital ortamlar keşfettiler.

00:03:05.934 --> 00:03:08.618
Oradan haftalık ve aylık etkinlikler
organize ettiler

00:03:08.642 --> 00:03:11.418
ve dışarıda bir araya gelerek
konuşabildiler.

NOTE Paragraph

00:03:12.005 --> 00:03:14.799
Bugün bazı okullarda 
Kernevekçe öğretiliyor.

00:03:15.117 --> 00:03:17.268
Kernevekçe tabelalar,

00:03:17.292 --> 00:03:18.720
dondurma reklamları,

00:03:18.744 --> 00:03:21.021
Vikipedi ve hatta meme'ler var.

NOTE Paragraph

00:03:22.252 --> 00:03:24.466
(Gülme sesleri)

NOTE Paragraph

00:03:25.815 --> 00:03:29.761
(Gülme sesleri)

NOTE Paragraph

00:03:30.393 --> 00:03:32.520
Dilleri bir kez daha bütünlük kazandığında

00:03:32.544 --> 00:03:34.893
Cornwall insanları
bir Kelt ulusu olarak

00:03:34.917 --> 00:03:38.448
İrlanda, İskoçya ve Galler yanında
tanınmayı başardılar.

00:03:38.782 --> 00:03:41.370
Yüzyıllar boyu süren 
baskı asimilasyonuna bakarak

00:03:41.394 --> 00:03:43.760
"Biz İngiltere'nin bir ilçesi değiliz.

00:03:43.784 --> 00:03:45.760
Biz kendi hakları olan insanlarız.

00:03:45.784 --> 00:03:47.184
Ve hâlâ buradayız." dediler.

NOTE Paragraph

00:03:47.648 --> 00:03:49.117
Onlar tek örnek değil.

00:03:49.141 --> 00:03:53.878
Louisiana'daki Tunica-Biloxi kabilesi de
ata dillerini canlandırıyor.

NOTE Paragraph

00:03:53.902 --> 00:03:55.863
(Video) Benim adım Teyanna.

00:03:55.887 --> 00:03:59.323
Arkadaşlarım bana "Sessiz Fırtına" derler.

NOTE Paragraph

00:03:59.706 --> 00:04:01.386
Bu 1980'lerde,

00:04:01.386 --> 00:04:02.977
Donna Pierite ve ailesi

00:04:02.977 --> 00:04:06.253
üniversite arşivlerindeki 
eski sözlüklerin fotokopisini almak için

00:04:06.253 --> 00:04:10.241
Baton Rouge ve New Orleans'a 
seyahat ettikleri sıralarda başladı.

00:04:10.717 --> 00:04:13.281
Amaç Tunica dili çalışarak

00:04:13.305 --> 00:04:16.662
çocuklara öğretmek
ve toplulukla paylaşmaktı.

00:04:17.051 --> 00:04:20.757
Bugün, sayelerinde 
Tunica rönesansı yaşanıyor.

00:04:21.355 --> 00:04:26.387
2014'ten bu yana, yabancı dil sınıflarında
100'e yakın konuşan

00:04:26.411 --> 00:04:28.879
ve 2017 sayımına göre

00:04:28.903 --> 00:04:31.537
32 yeni akıcı konuşan var,

00:04:31.561 --> 00:04:33.881
Donna'nın kızı Elisabeth gibi
bunkardan birkaçı

00:04:33.881 --> 00:04:36.286
Tunica dilini
kendi çocuklarına da öğretiyor.

00:04:36.300 --> 00:04:38.939
Konuşmayı yeni öğrenen bu kişiler
içerikler oluşturuyor,

00:04:38.939 --> 00:04:40.890
Facebook videoları ve meme'ler gibi.

NOTE Paragraph

00:04:40.890 --> 00:04:42.724
(Gülme sesleri)

NOTE Paragraph

00:04:44.180 --> 00:04:45.545
(Gülme sesleri)

NOTE Paragraph

00:04:46.999 --> 00:04:48.588
(Gülme sesleri)

NOTE Paragraph

00:04:49.166 --> 00:04:50.436
Paylaşımlar arttıkça

00:04:50.460 --> 00:04:53.237
diğer Tunicalılara da dahil olmaları
için ilham veriyor.

00:04:53.666 --> 00:04:57.373
Yakın zamanlarda, Texas'ta yaşayan
kabile üyelerinden biri Elisabeth'e

00:04:57.373 --> 00:05:00.611
Facebook'tan yazarak nasıl 
"Bu toprakları kutsa." deneceğini sordu.

00:05:01.593 --> 00:05:03.418
Bahçesi için istiyordu,

00:05:03.442 --> 00:05:04.582
böylece komşularına

00:05:04.582 --> 00:05:07.705
kendi kültürünün hayatta 
ve muvaffak olduğunu gösterebilecekti.

NOTE Paragraph

00:05:08.514 --> 00:05:10.537
İbranice, Kernevekçe ve Tunica

00:05:10.561 --> 00:05:15.345
her kıtadaki dil aktivizminin 
temelden yalnızca üç örneği.

00:05:15.649 --> 00:05:18.610
Channel Adaları'nda
Jèrriais dilini konuşanlar

00:05:18.634 --> 00:05:22.887
ya da Kenya işaret dilini konuşan 
Nairobililer olsun,

00:05:22.911 --> 00:05:26.220
bir dili korumak veya 
yeniden canlandırmak için

00:05:26.244 --> 00:05:29.124
tüm toplulukların kullandıkları 
ortak şey: Medya.

00:05:29.148 --> 00:05:31.416
Böylece, dilleri paylaşılıyor 
ve öğretiliyor.

00:05:31.936 --> 00:05:34.031
İnternet büyüdükçe

00:05:34.055 --> 00:05:36.274
medyaya erişim 
ve yaratımın yayılması ile

00:05:37.586 --> 00:05:40.237
ata dillerini korumak veya 
yeniden canlandırmak

00:05:40.241 --> 00:05:42.615
her zamankinden daha mümkün hâle geliyor.

NOTE Paragraph

00:05:43.600 --> 00:05:45.996
Sizin ata dilleriniz ne?

00:05:46.020 --> 00:05:49.049
Benimkiler İbranice, Eskenazi,
Macarca ve İskoç Gal Dili;

00:05:49.049 --> 00:05:51.642
her ne kadar İngilizce ile 
yetiştirilsem de.

00:05:51.854 --> 00:05:55.508
Şanslıyım ki bu dillerin hepsi
çevrim içi ortamda var.

00:05:55.532 --> 00:05:57.856
Özellikle İbranice, 
iPhone'umda yüklü

00:05:57.856 --> 00:06:00.047
ve Google Translate
tarafından destekleniyor,

00:06:00.047 --> 00:06:02.024
hatta otomatik düzeltme sistemi bile var.

00:06:02.024 --> 00:06:04.990
Diliniz bu denli destek görmese dahi

00:06:04.990 --> 00:06:06.779
araştırma yapmanızı tavsiye ediyorum

00:06:06.779 --> 00:06:10.641
çünkü birilerinin, bir yerlerde 
çevrim içi olarak bulunma olasılığı var.

NOTE Paragraph

00:06:11.877 --> 00:06:16.671
Dilinizi yeniden canlandırmak
ve kültürünüzü benimsemek

00:06:16.695 --> 00:06:20.536
küreselleşme çağında
kendiniz olmanın güçlü bir yolu,

00:06:20.560 --> 00:06:23.881
yakın zamanlarda öğrendiğim
İbranice söylemdeki gibi;

00:06:23.905 --> 00:06:26.714
"'nḥnw 'dyyn k'n"

00:06:26.738 --> 00:06:28.055
hâlâ buradayız.

NOTE Paragraph

00:06:28.524 --> 00:06:29.675
Teşekkürler.

NOTE Paragraph

00:06:29.699 --> 00:06:33.722
(Alkışlar)