1
00:00:00,000 --> 00:00:03,857
Diller doğal bir şekilde yok olmuyor.

2
00:00:04,706 --> 00:00:07,777
İnsanlar ana dillerini
terk etmeye zorlanıyor.

3
00:00:08,651 --> 00:00:10,851
Baskı çoğunlukla politik.

4
00:00:11,781 --> 00:00:13,177
1892 yılında

5
00:00:13,201 --> 00:00:15,447
ABD ordusu generali Richard Henry Pratt

6
00:00:15,471 --> 00:00:17,979
yerli halkı öldürmeye karşı 
tek alternatifin

7
00:00:18,003 --> 00:00:20,891
kültürlerini yok etmek olduğunu
masaya yatırdı.

8
00:00:21,863 --> 00:00:24,545
Irklarını yok edin
ama insanları kalsın, dedi.

9
00:00:25,688 --> 00:00:28,908
1978 yılına kadar hükûmet bunu yaptı;

10
00:00:28,932 --> 00:00:32,187
yerli halktan çocukları
ailelerinden kopararak

11
00:00:32,211 --> 00:00:35,741
İngilizce isimler verildikleri
yatılı okullara zorlandılar

12
00:00:35,741 --> 00:00:38,154
ve ana dillerini konuşmaları yasaklandı.

13
00:00:38,750 --> 00:00:41,832
Asimilasyon, soykırıma övgüdür.

14
00:00:44,029 --> 00:00:46,457
Bugün hayatta olan yedi bin dil var,

15
00:00:46,481 --> 00:00:48,933
ancak çok azı hükûmetlerce tanınıyor

16
00:00:48,957 --> 00:00:50,471
veya internette destekleniyor.

17
00:00:50,919 --> 00:00:53,498
Kültürlerin büyük çoğunluğundan
insanlar için

18
00:00:53,498 --> 00:00:56,498
küreselleşme son derece
yabancılaşmak demek.

19
00:00:56,919 --> 00:01:00,452
Başkalarınınki için kendi dillerinden 
vazgeçmek demek.

20
00:01:01,530 --> 00:01:02,711
Böyle giderse

21
00:01:02,735 --> 00:01:07,009
üç bin kadar dil 
80 yıl içinde yok olabilir.

22
00:01:08,244 --> 00:01:09,844
Ama bir şeyler değişmeye başladı.

23
00:01:10,347 --> 00:01:11,593
Dünya genelinde,

24
00:01:11,617 --> 00:01:13,988
insanlar ata dillerini canlandırmaya

25
00:01:13,988 --> 00:01:16,212
ve kültürlerini yeniden 
inşa etmeye başladı.

26
00:01:17,268 --> 00:01:19,567
Bildiğimiz kadarıyla
dillerin yeniden kazanımı

27
00:01:19,567 --> 00:01:23,434
1800'lü yıllarda antisemitistliğin 
yükselişte olduğu bir dönemde başladı,

28
00:01:23,434 --> 00:01:26,561
Yahudi cemaati ata dilleri olan İbraniceyi

29
00:01:26,585 --> 00:01:28,815
kültürel uyanış için gözetirken.

30
00:01:30,173 --> 00:01:32,641
Bin küsur yıldır uykuda da olsa

31
00:01:32,665 --> 00:01:36,013
Yahudi dini ve felsefesine ilişkin
kitaplarla iyi muhaza edilmişti.

32
00:01:36,569 --> 00:01:39,672
Böylece Yahudi aktivistler çalışıp
çocuklarına öğrettiler

33
00:01:39,696 --> 00:01:43,140
ve yüzlerce yıllık neslin ana dillerini 
ilk konuşanlarını yetiştirdiler.

34
00:01:44,204 --> 00:01:47,759
Bugün ise beş milyon Yahudinin ana dili.

35
00:01:47,783 --> 00:01:49,537
En azından benim gibi

36
00:01:49,561 --> 00:01:53,434
Yahudi diasporasının İngilizce konuşan 
asimile kesimi için

37
00:01:53,458 --> 00:01:55,950
kültürel egemenlikte bir yapı taşı.

38
00:01:57,315 --> 00:01:59,617
İki bin yıl sonra

39
00:01:59,641 --> 00:02:00,841
hâlâ buradayız.

40
00:02:02,657 --> 00:02:04,069
Yakın tarihe kadar

41
00:02:04,093 --> 00:02:06,580
İbranicenin yeniden uyanışı anormaldi.

42
00:02:06,604 --> 00:02:08,879
Bizimki kadar iyi korunmuş çok az dil var

43
00:02:08,879 --> 00:02:11,271
ve bin küsur yıl sonra 
ilk Yahudi devlet olarak

44
00:02:11,271 --> 00:02:13,155
İsrail'in doğuşu

45
00:02:13,155 --> 00:02:16,366
İbranicenin kullanımı için 
bir alan yarattı.

46
00:02:17,188 --> 00:02:20,522
Bir diğer deyişle
çoğu kültüre bu şans verilmedi.

47
00:02:20,546 --> 00:02:22,709
(Video) İyi akşamlar. Ben Elizabeth

48
00:02:22,733 --> 00:02:25,149
ve Cornwall'da yaşıyorum.

49
00:02:25,173 --> 00:02:26,329
Bu Kernevekçe,

50
00:02:26,353 --> 00:02:28,338
bugün teknik olarak

51
00:02:28,362 --> 00:02:31,822
Güney İngiltere'de bir ilçe olan 
Cornwall'ın ata dili.

52
00:02:32,641 --> 00:02:36,144
1900'lü yıllarda Kernevekçe konuşan 
aktivistler kültürleri için savaştı.

53
00:02:36,739 --> 00:02:39,048
Dilleri yüz yılı aşkın süredir
uyumakta da olsa

54
00:02:39,072 --> 00:02:42,651
çocuklarına öğretmek için 
eski kitaplar ve oyunlardan yararlandılar.

55
00:02:43,239 --> 00:02:45,776
Ancak, Kernevekçe konuşan son jenerasyonun

56
00:02:45,800 --> 00:02:47,283
Cornwall dışına yayılmasıyla

57
00:02:47,307 --> 00:02:49,841
dillerini özgürce konuşabilme 
imkanları kısıtlandı.

58
00:02:50,538 --> 00:02:53,887
1990'lara yaklaşırken
Kernevekçe yeniden uyandı,

59
00:02:53,911 --> 00:02:55,444
ancak başarılı olmadı.

60
00:02:56,839 --> 00:03:01,251
2000'li yılların başında ise Kernevekçe 
konuşanlar bunu her gün yapabilmek için

61
00:03:01,275 --> 00:03:05,446
çevrim içi ve avantajlı
dijital ortamlar keşfettiler.

62
00:03:05,934 --> 00:03:08,618
Oradan haftalık ve aylık etkinlikler
organize ettiler

63
00:03:08,642 --> 00:03:11,418
ve dışarıda bir araya gelerek
konuşabildiler.

64
00:03:12,005 --> 00:03:14,799
Bugün bazı okullarda 
Kernevekçe öğretiliyor.

65
00:03:15,117 --> 00:03:17,268
Kernevekçe tabelalar,

66
00:03:17,292 --> 00:03:18,720
dondurma reklamları,

67
00:03:18,744 --> 00:03:21,021
Vikipedi ve hatta meme'ler var.

68
00:03:22,252 --> 00:03:24,466
(Gülme sesleri)

69
00:03:25,815 --> 00:03:29,761
(Gülme sesleri)

70
00:03:30,393 --> 00:03:32,520
Dilleri bir kez daha bütünlük kazandığında

71
00:03:32,544 --> 00:03:34,893
Cornwall insanları
bir Kelt ulusu olarak

72
00:03:34,917 --> 00:03:38,448
İrlanda, İskoçya ve Galler yanında
tanınmayı başardılar.

73
00:03:38,782 --> 00:03:41,370
Yüzyıllar boyu süren 
baskı asimilasyonuna bakarak

74
00:03:41,394 --> 00:03:43,760
"Biz İngiltere'nin bir ilçesi değiliz.

75
00:03:43,784 --> 00:03:45,760
Biz kendi hakları olan insanlarız.

76
00:03:45,784 --> 00:03:47,184
Ve hâlâ buradayız." dediler.

77
00:03:47,648 --> 00:03:49,117
Onlar tek örnek değil.

78
00:03:49,141 --> 00:03:53,878
Louisiana'daki Tunica-Biloxi kabilesi de
ata dillerini canlandırıyor.

79
00:03:53,902 --> 00:03:55,863
(Video) Benim adım Teyanna.

80
00:03:55,887 --> 00:03:59,323
Arkadaşlarım bana "Sessiz Fırtına" derler.

81
00:03:59,706 --> 00:04:01,386
Bu 1980'lerde,

82
00:04:01,386 --> 00:04:02,977
Donna Pierite ve ailesi

83
00:04:02,977 --> 00:04:06,253
üniversite arşivlerindeki 
eski sözlüklerin fotokopisini almak için

84
00:04:06,253 --> 00:04:10,241
Baton Rouge ve New Orleans'a 
seyahat ettikleri sıralarda başladı.

85
00:04:10,717 --> 00:04:13,281
Amaç Tunica dili çalışarak

86
00:04:13,305 --> 00:04:16,662
çocuklara öğretmek
ve toplulukla paylaşmaktı.

87
00:04:17,051 --> 00:04:20,757
Bugün, sayelerinde 
Tunica rönesansı yaşanıyor.

88
00:04:21,355 --> 00:04:26,387
2014'ten bu yana, yabancı dil sınıflarında
100'e yakın konuşan

89
00:04:26,411 --> 00:04:28,879
ve 2017 sayımına göre

90
00:04:28,903 --> 00:04:31,537
32 yeni akıcı konuşan var,

91
00:04:31,561 --> 00:04:33,881
Donna'nın kızı Elisabeth gibi
bunkardan birkaçı

92
00:04:33,881 --> 00:04:36,286
Tunica dilini
kendi çocuklarına da öğretiyor.

93
00:04:36,300 --> 00:04:38,939
Konuşmayı yeni öğrenen bu kişiler
içerikler oluşturuyor,

94
00:04:38,939 --> 00:04:40,890
Facebook videoları ve meme'ler gibi.

95
00:04:40,890 --> 00:04:42,724
(Gülme sesleri)

96
00:04:44,180 --> 00:04:45,545
(Gülme sesleri)

97
00:04:46,999 --> 00:04:48,588
(Gülme sesleri)

98
00:04:49,166 --> 00:04:50,436
Paylaşımlar arttıkça

99
00:04:50,460 --> 00:04:53,237
diğer Tunicalılara da dahil olmaları
için ilham veriyor.

100
00:04:53,666 --> 00:04:57,373
Yakın zamanlarda, Texas'ta yaşayan
kabile üyelerinden biri Elisabeth'e

101
00:04:57,373 --> 00:05:00,611
Facebook'tan yazarak nasıl 
"Bu toprakları kutsa." deneceğini sordu.

102
00:05:01,593 --> 00:05:03,418
Bahçesi için istiyordu,

103
00:05:03,442 --> 00:05:04,582
böylece komşularına

104
00:05:04,582 --> 00:05:07,705
kendi kültürünün hayatta 
ve muvaffak olduğunu gösterebilecekti.

105
00:05:08,514 --> 00:05:10,537
İbranice, Kernevekçe ve Tunica

106
00:05:10,561 --> 00:05:15,345
her kıtadaki dil aktivizminin 
temelden yalnızca üç örneği.

107
00:05:15,649 --> 00:05:18,610
Channel Adaları'nda
Jèrriais dilini konuşanlar

108
00:05:18,634 --> 00:05:22,887
ya da Kenya işaret dilini konuşan 
Nairobililer olsun,

109
00:05:22,911 --> 00:05:26,220
bir dili korumak veya 
yeniden canlandırmak için

110
00:05:26,244 --> 00:05:29,124
tüm toplulukların kullandıkları 
ortak şey: Medya.

111
00:05:29,148 --> 00:05:31,416
Böylece, dilleri paylaşılıyor 
ve öğretiliyor.

112
00:05:31,936 --> 00:05:34,031
İnternet büyüdükçe

113
00:05:34,055 --> 00:05:36,274
medyaya erişim 
ve yaratımın yayılması ile

114
00:05:37,586 --> 00:05:40,237
ata dillerini korumak veya 
yeniden canlandırmak

115
00:05:40,241 --> 00:05:42,615
her zamankinden daha mümkün hâle geliyor.

116
00:05:43,600 --> 00:05:45,996
Sizin ata dilleriniz ne?

117
00:05:46,020 --> 00:05:49,049
Benimkiler İbranice, Eskenazi,
Macarca ve İskoç Gal Dili;

118
00:05:49,049 --> 00:05:51,642
her ne kadar İngilizce ile 
yetiştirilsem de.

119
00:05:51,854 --> 00:05:55,508
Şanslıyım ki bu dillerin hepsi
çevrim içi ortamda var.

120
00:05:55,532 --> 00:05:57,856
Özellikle İbranice, 
iPhone'umda yüklü

121
00:05:57,856 --> 00:06:00,047
ve Google Translate
tarafından destekleniyor,

122
00:06:00,047 --> 00:06:02,024
hatta otomatik düzeltme sistemi bile var.

123
00:06:02,024 --> 00:06:04,990
Diliniz bu denli destek görmese dahi

124
00:06:04,990 --> 00:06:06,779
araştırma yapmanızı tavsiye ediyorum

125
00:06:06,779 --> 00:06:10,641
çünkü birilerinin, bir yerlerde 
çevrim içi olarak bulunma olasılığı var.

126
00:06:11,877 --> 00:06:16,671
Dilinizi yeniden canlandırmak
ve kültürünüzü benimsemek

127
00:06:16,695 --> 00:06:20,536
küreselleşme çağında
kendiniz olmanın güçlü bir yolu,

128
00:06:20,560 --> 00:06:23,881
yakın zamanlarda öğrendiğim
İbranice söylemdeki gibi;

129
00:06:23,905 --> 00:06:26,714
"'nḥnw 'dyyn k'n"

130
00:06:26,738 --> 00:06:28,055
hâlâ buradayız.

131
00:06:28,524 --> 00:06:29,675
Teşekkürler.

132
00:06:29,699 --> 00:06:33,722
(Alkışlar)