WEBVTT

00:00:01.524 --> 00:00:03.857
ဘာသာစကားတွေဟာ သဘာဝ 
အလျောက်တော့ သေမသွားဘူး။

00:00:04.706 --> 00:00:07.777
လူတွေဟာ အတင်းအကျပ်ပြုခံရလို့
မိခင်ဘာသာစကားတွေကို စွန့်လွှတ်ကြတယ်။

00:00:08.651 --> 00:00:10.851
မကြာခဏတော့ နိုင်ငံရေး ဖိအားပါ။

NOTE Paragraph

00:00:11.781 --> 00:00:13.177
၁၈၉၂ မှာ US စစ်တပ်

00:00:13.201 --> 00:00:15.447
ဗိုလ်ချုပ်ကြီး Richard Henry 
Pratt စောဒကတက်တာက

00:00:15.471 --> 00:00:17.979
တိုင်းရင်း ယဉ်ကျေးမှုတွေကို
သတ်ပစ်ခြင်းဟာ

00:00:18.003 --> 00:00:20.891
တိုင်းရင်းသားတွေကို သတ်ပစ်ရေး
အခြားနည်းလမ်းတစ်ခုပါတဲ့။

00:00:21.863 --> 00:00:24.545
"အိန္ဒိယန်းကို သတ်၊
ဒါပေမဲ့ လူကို ကယ်"လို့ သူပြောတယ်။

00:00:25.688 --> 00:00:28.908
၁၉၇၈ မတိုင်မီအထိ
အစိုးရက ဒါကိုပဲ လုပ်ခဲ့တယ်။

00:00:28.932 --> 00:00:32.187
တိုင်းရင်းသား ကလေးတွေကို
သူတို့ရဲ့ မိသားစုတွေကနေ ဖယ်ရှားပြီး

00:00:32.211 --> 00:00:35.707
သူ့တို့ကို အင်္ဂလိပ်နာမည်တွေပေးတဲ့
ဘော်ဒါကျောင်းတွေကို အတင်းပို့ကာ

00:00:35.731 --> 00:00:38.154
သူတို့ရဲ့ ဘာသာစကားတွေကို 
ပြောရင် အပြစ်ပေးခဲ့တယ်။

00:00:38.750 --> 00:00:41.832
သမူဟပြုခြင်းဟာ လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုကို
ချီးမွမ်းမှုဖြစ်ခဲ့တယ်။

NOTE Paragraph

00:00:44.029 --> 00:00:46.457
ယနေ့မှာ ဘာသာစကားပေါင်း 
ခုနှစ်ထောင် ရှင်သန်နေပေမဲ့

00:00:46.481 --> 00:00:48.933
အစိုးရတွေက အသိအမှတ်ပြုတာ
(သို့) အွန်လိုင်းမှာ

00:00:48.957 --> 00:00:50.291
ပံ့ပိုးတာက မရှိသလောက်ပါ။

00:00:50.919 --> 00:00:53.474
ဒီတော့ ယဉ်ကျေးမှုတွေရဲ့ အများစုကြီးက
လူတွေအတွက်

00:00:53.498 --> 00:00:56.498
တစ်ကမ္ဘာလုံးဖြစ်မှုဟာ နက်ရှိုင်းစွာ
ကင်းကွာနေဆဲပါ။

00:00:56.919 --> 00:01:00.452
ဆိုလိုတာက တစ်စုံတစ်ယောက်အတွက်
မိမိရဲ့ဘာသာစကားကို စွန့်လွှတ်ခြင်းပါ။

00:01:01.530 --> 00:01:02.711
ဘယ်လိုမှ မပြောင်းလဲကြရင်

00:01:02.735 --> 00:01:07.009
နှစ် ၈၀ အတွင်းမှာ ဘာသာစကားပေါင်း 
၃၀၀၀ လောက်အထိ ကွယ်ပျောက်သွားနိုင်တယ်။

NOTE Paragraph

00:01:08.244 --> 00:01:09.844
ဒါပေမဲ့ အရာတွေ ပြောင်းနေတယ်။

00:01:10.347 --> 00:01:11.593
တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ

00:01:11.617 --> 00:01:14.188
လူတွေဟာ ဘိုးဘေး ဘာသာစကားတွေကို 
ပြန်လည်ဖော်ထုတ်ကာ

00:01:14.212 --> 00:01:16.212
သူတို့ ယဉ်ကျေးမှုတွေကို
ပြန်တည်ဆောက်နေတယ်။

00:01:17.268 --> 00:01:18.799
ကျွန်တော်တို့ သိသလောက်တော့

00:01:18.823 --> 00:01:23.410
ဘာသာစကား ဆယ်တင်မှုဟာ ဂျူးမုန်းတီးမှုတွေ
ပေါ်ပေါက်ချိန် ၁၈၀၀ နှစ်လွန်တွေမှာစခဲ့တယ်။

00:01:23.434 --> 00:01:26.561
ဂျူးလူစုတွေဟာ ယဉ်ကျေးမှု 
ပြန်လည်ဖော်ထုတ်မှုနည်းလမ်းအဖြစ်

00:01:26.585 --> 00:01:28.815
သူတို့ ဘိုးဘေးဘာသာစကား 
ဟေြဗဲ ဂရုပြုခဲ့တယ်။

00:01:30.173 --> 00:01:32.641
ဒါက ငုပ်နေတာ နှစ် ၁၀၀၀ ကျော်ပြီဆိုပေမဲ့

00:01:32.665 --> 00:01:36.013
ဂျူးဘာသာရေးနဲ့ ဒဿန စာအုပ်တွေထဲမှာတော့
ကောင်းစွာ ထိန်းသိမ်းထားပါတယ်။

00:01:36.569 --> 00:01:39.672
ဒီတော့ ဂျူး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေက
လေ့လာပြီး ကလေးတွေကို သင်ပေးတယ်၊

00:01:39.696 --> 00:01:43.140
မျိုးဆက် ၁၀၀ နီးပါး ပထမဆုံး မိခင်
ဘာသာစကားပြောသူတွေကို ပျိုးထောင်တာပေါ့။

00:01:44.204 --> 00:01:47.759
ယနေ့မှာ ဂျူး ငါးသန်းရဲ့ 
မိခင် ဘာသာစကားဖြစ်ပါတယ်။

00:01:47.783 --> 00:01:49.537
အနည်းဆုံး ကျွန်တော့အတွက်

00:01:49.561 --> 00:01:53.434
ဂျူး ရွေ့ပြောင်းနေထိုင်သူတွေရဲ့ သမူဟပြု
ထားတဲ အင်္ဂလိပ် စကားပြောအဖွဲ့ဝင်တစ်ယောက်၊

00:01:53.458 --> 00:01:55.950
ယဉ်ကျေးမှု အချုပ်အခြာ အာဏာရဲ့
တိုင်မကြီးတစ်လုံးပါ။

00:01:57.315 --> 00:01:59.617
နှစ်ပေါင်း ၂၀၀၀ ကြာတဲ့အခါ

00:01:59.641 --> 00:02:00.841
ကျွန်တော်တို့ ရှိဆဲပါ။

NOTE Paragraph

00:02:02.657 --> 00:02:04.069
ကဲ မကြားသေးခင်အထိက

00:02:04.093 --> 00:02:06.580
ဟေဗြဲဘာသာစကား ပြန်နိုးကြွမှုက
မူမမှန်တာတစ်ခုပါ။

00:02:06.604 --> 00:02:09.239
ကျွန်တော်တို့စကားလို ကောင်းစွာ
ထိန်းထားတွေက မရှိသလောက်

00:02:09.263 --> 00:02:11.017
နည်းပြီး အစ္စရေးရဲ့ ဖန်တီးမှု

00:02:11.041 --> 00:02:13.675
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၁၀၀၀ ကျော်က
ပထမဆုံး ဂျူး နိုင်ငံက

00:02:13.699 --> 00:02:16.366
ဟေဗြဲစကား နေ့စဉ်သုံးအတွက်
ပံ့ပိုးပေးခဲ့တယ်။

00:02:17.188 --> 00:02:20.522
တစ်နည်းဆိုရရင် ယဉ်ကျေးမှုအများစုဟာ
အခွင့်အလမ်းတစ်ခု မရခဲ့ဘူး။

NOTE Paragraph

00:02:20.546 --> 00:02:22.709
(ဗီဒီယို) မင်္ဂလာပါ၊ 
ကျွန်မက Elizabeth ပါ၊

00:02:22.733 --> 00:02:25.149
ကောန်ဝေါ မှာ နေပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:02:25.173 --> 00:02:26.329
ဒါကတော့ ကောနစ်ရှ် ပါ၊

00:02:26.353 --> 00:02:28.338
ကောန်ဝေါ ရဲ့ ဘိုးဘေး ဘာသာစကားပါ။

00:02:28.362 --> 00:02:31.822
ယနေ့မှာတော့ အဆိုအရ အင်္ဂလန်တောင်ဘက်က
နိုင်ငံတစ်ခုပါ။

00:02:32.641 --> 00:02:35.984
၁၉၀၀နှစ်တွေမှာ ကောနစ်ရှ်လှုပ်ရှားသူ
တွေက ယဉ်ကျေးမှုအတွက်တိုက်ပွဲဝင်တယ်။

00:02:36.739 --> 00:02:39.048
ဒီဘာသာစကားဟာ နှစ် ၁၀၀ ကျော်
ငုပ်နေခဲ့ပေမဲ့

00:02:39.072 --> 00:02:42.651
စာအုပ်ဟောင်းတွေ၊ ပြဇာတ်တွေကို 
သုံးပြီး ကလေးတွေကို သင်ပေးခဲ့တယ်။

00:02:43.239 --> 00:02:45.776
သို့ပေမည့် ကောနစ်ရှ် စကားပြောသူတွေရဲ့
မျိုးဆက်သစ်ဟာ

00:02:45.800 --> 00:02:47.283
Cornwall အနှံ့ ပြန့်ကျဲသွားတော့

00:02:47.307 --> 00:02:49.841
ဒီဘာသာစကားကို လွတ်လပ်စွာ 
အသုံးမပြုနိုင်ခဲ့ဘူး။

00:02:50.538 --> 00:02:53.887
၁၉၀၀ နှစ်လွန်တွေလောက်မှာ 
ကောနစ်ရှ် ပြန်နိုးထခဲ့ပေမဲ့

00:02:53.911 --> 00:02:55.444
တိုးပွား မနေဘူး။

00:02:56.839 --> 00:03:01.251
ဒီနောက် ၂၀၀၀ လွန် အစောပိုင်းမှာ ကောနစ်ရှ် 
စကားပြောသူတွေဟာ အွန်လိုင်းမှာ တွေ့ပြီး

00:03:01.275 --> 00:03:05.236
နေ့စဉ်စကားပြောဖို့ ဒစ်ဂျစ်တယ် 
နေရာတွေ မြှင့်တင်ခဲ့တယ်။

00:03:05.934 --> 00:03:08.618
အဲဒီကနေ အပတ်စဉ်၊ လစဉ်
ပွဲတွေ ကျင်းပခဲ့ပြီး

00:03:08.642 --> 00:03:11.418
အများအလယ်မှာ စုစည်းကာ
စကားပြောနိုင်ခဲ့တယ်။

NOTE Paragraph

00:03:12.005 --> 00:03:14.799
ယနေ့မှာ တစ်ချို့ကျောင်းတွေက
ကောနစ်ရှ် ကို သင်ပေးတယ်။

00:03:15.117 --> 00:03:17.268
ကောနစ်ရှ် လက်ဟန် ဘာသာစကား
သင်္ကေတတွေရှိပါတယ်။

00:03:17.292 --> 00:03:18.720
ရေခဲမုနု့် ကြော်ငြာတွေ၊

00:03:18.744 --> 00:03:21.021
ဝီကီပီးဒီးယာနဲ့ စာပြောင်တွေတောင်ပါ။

NOTE Paragraph

00:03:22.252 --> 00:03:24.466
(ရယ်သံများ)

NOTE Paragraph

00:03:25.815 --> 00:03:29.761
(ရယ်သံများ)

NOTE Paragraph

00:03:30.393 --> 00:03:32.520
သူတို့ဘာသာစကား ပကတိအတိုင်း 
ပြန်ဖြစ်တာနဲ့အတူ

00:03:32.544 --> 00:03:34.893
Cornwall က လူတွေဟာ
Ireland, Scotland Wales နဲ့

00:03:34.917 --> 00:03:38.448
တွဲရှိနေတဲ့ Celtic နိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ်
အသိအမှတ်ပြုဖို့ သေချာစေခဲ့တယ်။

00:03:38.782 --> 00:03:41.370
သူတို့ဟာ အတင်းအကျပ် သမူဟပြမှုရဲ့
ရာစုနှစ်တွေကို ငေးကာ

00:03:41.394 --> 00:03:43.760
ပြောတာက "ငါတို့ အင်္ဂလန်က
နိုင်ငံတစ်ခု မဟုတ်ဘူး

00:03:43.784 --> 00:03:45.760
ငါတို့ဟာ ကိုယ်ပိုင် အခွင့်အလမ်းရှိသူတွေပါ

00:03:45.784 --> 00:03:47.184
ငါတို့ ဒီမှာ ရှိတုန်းပဲ"တဲ့။

NOTE Paragraph

00:03:47.648 --> 00:03:49.117
သူတို့တွေချည်း မဟုတ်ပါဘူး။

00:03:49.141 --> 00:03:53.878
Louisiana ရဲ့ Tunica-Biloxi လူမျိုးစုဟာ
ဘိုးသေးဘာသာစကားကို ပြန်ဖော်ထုတ်နေတယ်။

NOTE Paragraph

00:03:53.902 --> 00:03:55.863
(ဗီဒီယို) ကျွန်မက Teyanna ပါ။

00:03:55.887 --> 00:03:59.323
သူငယ်ချင်တွေကတော့ "တိတ်ဆိတ် မုန်တိုင်း"
လို့ ကျွန်မကို ခေါ်တယ်။

NOTE Paragraph

00:03:59.706 --> 00:04:01.706
ဒါက ၁၉၀၀ နှစ်လွန်တွေမှာ စခဲ့တယ်။

00:04:01.730 --> 00:04:03.611
Donna Pierite နဲ့ သူမိသားစုဟာ

00:04:03.635 --> 00:04:06.229
တက္ကသိုလ် မော်ကွန်းတိုက်မှာ
သိမ်းထားတဲ့အဘိဓာန်ဟောင်းတွေ

00:04:06.253 --> 00:04:10.241
ကို မိတ္တူကူးဖို့ Baton Rouge နဲ့ 
New Orleans ကို ခရီးထွက်စဉ်ပါ။

00:04:10.717 --> 00:04:13.281
ရည်ရွယ်ချက်က တူနီကာ ကို လေ့လာပြီး

00:04:13.305 --> 00:04:16.662
ကလေးတွေကို သင်ပေးကာ
ဒါကို ရပ်ရွာနဲ့ မျှဝေဖို့ပါ။

00:04:17.051 --> 00:04:20.757
ယနေ့မှာ သူတို့ဟာ တူနီကာ
ပြန်လည်ဆန်းသစ်ရေးကို ဦးဆောင်နေတယ်။

00:04:21.355 --> 00:04:26.387
၂၀၁၄ ကတည်းက ဘာသာစကား စခန်းသွင်း
အတန်းတွေမှာ စကားပြောသူ ၁၀၀ နီးပါးရှိပြီး

00:04:26.411 --> 00:04:28.879
၂၀၁၇ သန်းခေါင်စာရင်းတစ်ခုအရ
ကျွမ်းကျင်တဲ့ ပြောဆိုသူ

00:04:28.903 --> 00:04:31.537
၃၂ ယောက်ရှိတယ်။

00:04:31.561 --> 00:04:34.371
သူတို့ တစ်ချို့က
Donna ရဲ့သမီး Elisabeth လိုပဲ

00:04:34.395 --> 00:04:36.276
ကလေးတွေကို တူနီကာ သင်ပေးနေတယ်။

00:04:36.300 --> 00:04:38.361
ဒီပြောဆိုသူ အသစ်တွေဟာ မာတိကာ၊
Facebook

00:04:38.385 --> 00:04:40.866
ဗီဒီယိုတွေနဲ့ စာပြောင်တွေကိုလည်း
ဖန်တီးနေတယ်။

NOTE Paragraph

00:04:40.890 --> 00:04:42.724
(ရယ်သံများ)

NOTE Paragraph

00:04:44.180 --> 00:04:45.545
(ရယ်သံများ)

NOTE Paragraph

00:04:46.999 --> 00:04:48.588
(ရယ်သံများ)

NOTE Paragraph

00:04:49.166 --> 00:04:50.436
သူတို့ ပို ထုတ်ဝေလေလေ

00:04:50.460 --> 00:04:53.237
အခြား တူနီကာတွေကို ပါဝင်ဖို့
စေ့ဆော်ပေးလေလေပါ။

00:04:53.666 --> 00:04:58.053
မကြာသေးခင်က Texas မှာနေတဲ့ လူမျိုးအသင်းဝင်
တစ်ယောက်က Elisabeth ကို Facebook မှာ

00:04:58.077 --> 00:05:00.611
ရေးပြီး "bless these lands"ကို
ဘယ်လို ပြောလဲမေးခဲ့တယ်။

00:05:01.593 --> 00:05:03.418
ဒါက ဝင်းခြံ အမှတ်အသားတစ်ခုပါ။

00:05:03.442 --> 00:05:06.188
ဒီတော့ သူယဉ်ကျေးမှုဟာ ရှင်သန်ပြီး
ယနေ့ တိုးပွားနေတာကို

00:05:06.212 --> 00:05:07.545
အိမ်နီးချင်းတွေကိုပြနိုင်တယ်

NOTE Paragraph

00:05:08.514 --> 00:05:10.537
အခု ဟေဗြဲ, ကောနစ်ရှ် နဲ့ တူနီကာ တို့ဟာ

00:05:10.561 --> 00:05:15.345
တိုက်တိုင်းက ဘာသာစကား တက်ကြွ
လှုပ်ရှားမှုရဲ့ တိုးပွားမှု နမူနာသုံးခုပါ။

00:05:15.649 --> 00:05:18.610
သူတို့ဟာ Channel Isles မှ Jèrriais
စကားပြောသူတွေဖြစ်ဖြစ်၊

00:05:18.634 --> 00:05:22.887
Nairobi မှ Kenyan
လက်ဟန် ဘာသာစကား ပြောသူတွေဖြစ်ဖြစ်ပါ

00:05:22.911 --> 00:05:26.220
ဘာသာစကားတစ်ခုကို ထိန်းသိမ်းဖို့(သို့)
ဆယ်တင်ဖို့ လုပ်ဆောင်နေတဲ့

00:05:26.244 --> 00:05:29.124
လူမှုအသိုက်အဝန်းအားလုံးမှာ
တူညီတာ တစ်ခုရှိတယ်၊ မီဒီယာပါ။

00:05:29.148 --> 00:05:31.416
ဒီတော့ သူတို့ ဘာသာစကားကို
မျှဝေ သင်ကြားနိုင်တယ်။

00:05:31.936 --> 00:05:34.031
အင်တာနက် ကြီးထွားလာသလို

00:05:34.055 --> 00:05:36.274
မီဒီယာ ရရှိမှုနဲ့ 
ဖန်တီးမှု ကျယ်ပြန့်လာတော့

00:05:37.586 --> 00:05:40.657
ဘိုးဘွား ဘာသာစကားတွေကို
ထိန်းသိမ်းခြင်းနဲ့ ဆယ်တင်ခြင်းတွေဟာ

00:05:40.681 --> 00:05:42.615
အခုဆို ခါတိုင်းထက် ပိုဖြစ်နိင်လာတယ်။

NOTE Paragraph

00:05:43.600 --> 00:05:45.996
ဒီတော့ သင့် ဘိုးဘေး ဘာသာ
စကားတွေက ဘာတွေလဲ။

00:05:46.020 --> 00:05:49.139
အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားနဲ့ ကြီးပြင်းလာတာ
တောင်မှ ကျွန်တော့ ဘာသာစကားတွေက

00:05:49.163 --> 00:05:51.282
ဟေဗြဲ ရစ်ဒစ်၊ ဟန်ဂေရီ,နဲ့ 
စကော့လန် ဂေးလစ်ပါ။

00:05:51.854 --> 00:05:55.508
ကျွန်တော့အတွက် ကံကောင်းတာက
ဒီဘာသာစကားတိုင်းဟာ အွန်လိုင်းမှာရှိတယ်။

00:05:55.532 --> 00:05:58.246
အထူးသဖြင့် ဟေဗြဲဘာသာစကား
ကျွန်တေ့် iPhone မှာ သွင်းထားတယ်။

00:05:58.270 --> 00:06:00.087
Google Translate က ပံ့ပိုးပေးပြီး

00:06:00.111 --> 00:06:01.711
အလိုလိုတောင် အမှားပြင်ပေးတယ်။

00:06:02.024 --> 00:06:04.990
သင့်ဘာသာစကားဟာ ကျယ်ပြန့်စွာ
ပံ့ပိုးမထားနိုင်လောက်ပေမဲ့

00:06:05.014 --> 00:06:06.565
စူးစမ်းလေ့လာဖို့ အားပေးတာက

00:06:06.589 --> 00:06:10.561
တစ်ယောက်ယောက်က တစ်နေရာရာမှာ
ဒါကို အွန်လိုင်းမှာ တင်ထား နိုင်လို့ပါ။

NOTE Paragraph

00:06:11.877 --> 00:06:16.671
သင့်ဘာသာစကားကို ဆယ်တင်ခြင်းနဲ့
သင့်ယဉ်ကျေးမှုကို ပွေ့ဖက်ခြင်းဟာ

00:06:16.695 --> 00:06:20.536
ကမ္ဘာအနှံ့ ခေတ်ထဲမှာ သင့်ကိုယ်သင်
ဖြစ်စေဖို့ အားကောင်းတဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုပါ။

00:06:20.560 --> 00:06:23.881
အကြောင်းက ကျွန်တော် မကြာခင်က
ဟေဗြဲဘာသာစကားနဲ့ ပြောဖို့ သင်ယူခဲ့သလို

00:06:23.905 --> 00:06:26.714
"'nḥnw 'dyyn k'n"

00:06:26.738 --> 00:06:28.055
ကျွန်တော်တို့ ဒီမှာရှိဆဲပါ။

NOTE Paragraph

00:06:28.524 --> 00:06:29.675
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:06:29.699 --> 00:06:33.722
(လက်ခုပ်သံများ)