1
00:00:01,524 --> 00:00:03,857
ဘာသာစကားတွေဟာ သဘာဝ 
အလျောက်တော့ သေမသွားဘူး။

2
00:00:04,706 --> 00:00:07,777
လူတွေဟာ အတင်းအကျပ်ပြုခံရလို့
မိခင်ဘာသာစကားတွေကို စွန့်လွှတ်ကြတယ်။

3
00:00:08,651 --> 00:00:10,851
မကြာခဏတော့ နိုင်ငံရေး ဖိအားပါ။

4
00:00:11,781 --> 00:00:13,177
၁၈၉၂ မှာ US စစ်တပ်

5
00:00:13,201 --> 00:00:15,447
ဗိုလ်ချုပ်ကြီး Richard Henry 
Pratt စောဒကတက်တာက

6
00:00:15,471 --> 00:00:17,979
တိုင်းရင်း ယဉ်ကျေးမှုတွေကို
သတ်ပစ်ခြင်းဟာ

7
00:00:18,003 --> 00:00:20,891
တိုင်းရင်းသားတွေကို သတ်ပစ်ရေး
အခြားနည်းလမ်းတစ်ခုပါတဲ့။

8
00:00:21,863 --> 00:00:24,545
"အိန္ဒိယန်းကို သတ်၊
ဒါပေမဲ့ လူကို ကယ်"လို့ သူပြောတယ်။

9
00:00:25,688 --> 00:00:28,908
၁၉၇၈ မတိုင်မီအထိ
အစိုးရက ဒါကိုပဲ လုပ်ခဲ့တယ်။

10
00:00:28,932 --> 00:00:32,187
တိုင်းရင်းသား ကလေးတွေကို
သူတို့ရဲ့ မိသားစုတွေကနေ ဖယ်ရှားပြီး

11
00:00:32,211 --> 00:00:35,707
သူ့တို့ကို အင်္ဂလိပ်နာမည်တွေပေးတဲ့
ဘော်ဒါကျောင်းတွေကို အတင်းပို့ကာ

12
00:00:35,731 --> 00:00:38,154
သူတို့ရဲ့ ဘာသာစကားတွေကို 
ပြောရင် အပြစ်ပေးခဲ့တယ်။

13
00:00:38,750 --> 00:00:41,832
သမူဟပြုခြင်းဟာ လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုကို
ချီးမွမ်းမှုဖြစ်ခဲ့တယ်။

14
00:00:44,029 --> 00:00:46,457
ယနေ့မှာ ဘာသာစကားပေါင်း 
ခုနှစ်ထောင် ရှင်သန်နေပေမဲ့

15
00:00:46,481 --> 00:00:48,933
အစိုးရတွေက အသိအမှတ်ပြုတာ
(သို့) အွန်လိုင်းမှာ

16
00:00:48,957 --> 00:00:50,291
ပံ့ပိုးတာက မရှိသလောက်ပါ။

17
00:00:50,919 --> 00:00:53,474
ဒီတော့ ယဉ်ကျေးမှုတွေရဲ့ အများစုကြီးက
လူတွေအတွက်

18
00:00:53,498 --> 00:00:56,498
တစ်ကမ္ဘာလုံးဖြစ်မှုဟာ နက်ရှိုင်းစွာ
ကင်းကွာနေဆဲပါ။

19
00:00:56,919 --> 00:01:00,452
ဆိုလိုတာက တစ်စုံတစ်ယောက်အတွက်
မိမိရဲ့ဘာသာစကားကို စွန့်လွှတ်ခြင်းပါ။

20
00:01:01,530 --> 00:01:02,711
ဘယ်လိုမှ မပြောင်းလဲကြရင်

21
00:01:02,735 --> 00:01:07,009
နှစ် ၈၀ အတွင်းမှာ ဘာသာစကားပေါင်း 
၃၀၀၀ လောက်အထိ ကွယ်ပျောက်သွားနိုင်တယ်။

22
00:01:08,244 --> 00:01:09,844
ဒါပေမဲ့ အရာတွေ ပြောင်းနေတယ်။

23
00:01:10,347 --> 00:01:11,593
တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ

24
00:01:11,617 --> 00:01:14,188
လူတွေဟာ ဘိုးဘေး ဘာသာစကားတွေကို 
ပြန်လည်ဖော်ထုတ်ကာ

25
00:01:14,212 --> 00:01:16,212
သူတို့ ယဉ်ကျေးမှုတွေကို
ပြန်တည်ဆောက်နေတယ်။

26
00:01:17,268 --> 00:01:18,799
ကျွန်တော်တို့ သိသလောက်တော့

27
00:01:18,823 --> 00:01:23,410
ဘာသာစကား ဆယ်တင်မှုဟာ ဂျူးမုန်းတီးမှုတွေ
ပေါ်ပေါက်ချိန် ၁၈၀၀ နှစ်လွန်တွေမှာစခဲ့တယ်။

28
00:01:23,434 --> 00:01:26,561
ဂျူးလူစုတွေဟာ ယဉ်ကျေးမှု 
ပြန်လည်ဖော်ထုတ်မှုနည်းလမ်းအဖြစ်

29
00:01:26,585 --> 00:01:28,815
သူတို့ ဘိုးဘေးဘာသာစကား 
ဟေြဗဲ ဂရုပြုခဲ့တယ်။

30
00:01:30,173 --> 00:01:32,641
ဒါက ငုပ်နေတာ နှစ် ၁၀၀၀ ကျော်ပြီဆိုပေမဲ့

31
00:01:32,665 --> 00:01:36,013
ဂျူးဘာသာရေးနဲ့ ဒဿန စာအုပ်တွေထဲမှာတော့
ကောင်းစွာ ထိန်းသိမ်းထားပါတယ်။

32
00:01:36,569 --> 00:01:39,672
ဒီတော့ ဂျူး တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေက
လေ့လာပြီး ကလေးတွေကို သင်ပေးတယ်၊

33
00:01:39,696 --> 00:01:43,140
မျိုးဆက် ၁၀၀ နီးပါး ပထမဆုံး မိခင်
ဘာသာစကားပြောသူတွေကို ပျိုးထောင်တာပေါ့။

34
00:01:44,204 --> 00:01:47,759
ယနေ့မှာ ဂျူး ငါးသန်းရဲ့ 
မိခင် ဘာသာစကားဖြစ်ပါတယ်။

35
00:01:47,783 --> 00:01:49,537
အနည်းဆုံး ကျွန်တော့အတွက်

36
00:01:49,561 --> 00:01:53,434
ဂျူး ရွေ့ပြောင်းနေထိုင်သူတွေရဲ့ သမူဟပြု
ထားတဲ အင်္ဂလိပ် စကားပြောအဖွဲ့ဝင်တစ်ယောက်၊

37
00:01:53,458 --> 00:01:55,950
ယဉ်ကျေးမှု အချုပ်အခြာ အာဏာရဲ့
တိုင်မကြီးတစ်လုံးပါ။

38
00:01:57,315 --> 00:01:59,617
နှစ်ပေါင်း ၂၀၀၀ ကြာတဲ့အခါ

39
00:01:59,641 --> 00:02:00,841
ကျွန်တော်တို့ ရှိဆဲပါ။

40
00:02:02,657 --> 00:02:04,069
ကဲ မကြားသေးခင်အထိက

41
00:02:04,093 --> 00:02:06,580
ဟေဗြဲဘာသာစကား ပြန်နိုးကြွမှုက
မူမမှန်တာတစ်ခုပါ။

42
00:02:06,604 --> 00:02:09,239
ကျွန်တော်တို့စကားလို ကောင်းစွာ
ထိန်းထားတွေက မရှိသလောက်

43
00:02:09,263 --> 00:02:11,017
နည်းပြီး အစ္စရေးရဲ့ ဖန်တီးမှု

44
00:02:11,041 --> 00:02:13,675
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၁၀၀၀ ကျော်က
ပထမဆုံး ဂျူး နိုင်ငံက

45
00:02:13,699 --> 00:02:16,366
ဟေဗြဲစကား နေ့စဉ်သုံးအတွက်
ပံ့ပိုးပေးခဲ့တယ်။

46
00:02:17,188 --> 00:02:20,522
တစ်နည်းဆိုရရင် ယဉ်ကျေးမှုအများစုဟာ
အခွင့်အလမ်းတစ်ခု မရခဲ့ဘူး။

47
00:02:20,546 --> 00:02:22,709
(ဗီဒီယို) မင်္ဂလာပါ၊ 
ကျွန်မက Elizabeth ပါ၊

48
00:02:22,733 --> 00:02:25,149
ကောန်ဝေါ မှာ နေပါတယ်။

49
00:02:25,173 --> 00:02:26,329
ဒါကတော့ ကောနစ်ရှ် ပါ၊

50
00:02:26,353 --> 00:02:28,338
ကောန်ဝေါ ရဲ့ ဘိုးဘေး ဘာသာစကားပါ။

51
00:02:28,362 --> 00:02:31,822
ယနေ့မှာတော့ အဆိုအရ အင်္ဂလန်တောင်ဘက်က
နိုင်ငံတစ်ခုပါ။

52
00:02:32,641 --> 00:02:35,984
၁၉၀၀နှစ်တွေမှာ ကောနစ်ရှ်လှုပ်ရှားသူ
တွေက ယဉ်ကျေးမှုအတွက်တိုက်ပွဲဝင်တယ်။

53
00:02:36,739 --> 00:02:39,048
ဒီဘာသာစကားဟာ နှစ် ၁၀၀ ကျော်
ငုပ်နေခဲ့ပေမဲ့

54
00:02:39,072 --> 00:02:42,651
စာအုပ်ဟောင်းတွေ၊ ပြဇာတ်တွေကို 
သုံးပြီး ကလေးတွေကို သင်ပေးခဲ့တယ်။

55
00:02:43,239 --> 00:02:45,776
သို့ပေမည့် ကောနစ်ရှ် စကားပြောသူတွေရဲ့
မျိုးဆက်သစ်ဟာ

56
00:02:45,800 --> 00:02:47,283
Cornwall အနှံ့ ပြန့်ကျဲသွားတော့

57
00:02:47,307 --> 00:02:49,841
ဒီဘာသာစကားကို လွတ်လပ်စွာ 
အသုံးမပြုနိုင်ခဲ့ဘူး။

58
00:02:50,538 --> 00:02:53,887
၁၉၀၀ နှစ်လွန်တွေလောက်မှာ 
ကောနစ်ရှ် ပြန်နိုးထခဲ့ပေမဲ့

59
00:02:53,911 --> 00:02:55,444
တိုးပွား မနေဘူး။

60
00:02:56,839 --> 00:03:01,251
ဒီနောက် ၂၀၀၀ လွန် အစောပိုင်းမှာ ကောနစ်ရှ် 
စကားပြောသူတွေဟာ အွန်လိုင်းမှာ တွေ့ပြီး

61
00:03:01,275 --> 00:03:05,236
နေ့စဉ်စကားပြောဖို့ ဒစ်ဂျစ်တယ် 
နေရာတွေ မြှင့်တင်ခဲ့တယ်။

62
00:03:05,934 --> 00:03:08,618
အဲဒီကနေ အပတ်စဉ်၊ လစဉ်
ပွဲတွေ ကျင်းပခဲ့ပြီး

63
00:03:08,642 --> 00:03:11,418
အများအလယ်မှာ စုစည်းကာ
စကားပြောနိုင်ခဲ့တယ်။

64
00:03:12,005 --> 00:03:14,799
ယနေ့မှာ တစ်ချို့ကျောင်းတွေက
ကောနစ်ရှ် ကို သင်ပေးတယ်။

65
00:03:15,117 --> 00:03:17,268
ကောနစ်ရှ် လက်ဟန် ဘာသာစကား
သင်္ကေတတွေရှိပါတယ်။

66
00:03:17,292 --> 00:03:18,720
ရေခဲမုနု့် ကြော်ငြာတွေ၊

67
00:03:18,744 --> 00:03:21,021
ဝီကီပီးဒီးယာနဲ့ စာပြောင်တွေတောင်ပါ။

68
00:03:22,252 --> 00:03:24,466
(ရယ်သံများ)

69
00:03:25,815 --> 00:03:29,761
(ရယ်သံများ)

70
00:03:30,393 --> 00:03:32,520
သူတို့ဘာသာစကား ပကတိအတိုင်း 
ပြန်ဖြစ်တာနဲ့အတူ

71
00:03:32,544 --> 00:03:34,893
Cornwall က လူတွေဟာ
Ireland, Scotland Wales နဲ့

72
00:03:34,917 --> 00:03:38,448
တွဲရှိနေတဲ့ Celtic နိုင်ငံတစ်ခုအဖြစ်
အသိအမှတ်ပြုဖို့ သေချာစေခဲ့တယ်။

73
00:03:38,782 --> 00:03:41,370
သူတို့ဟာ အတင်းအကျပ် သမူဟပြမှုရဲ့
ရာစုနှစ်တွေကို ငေးကာ

74
00:03:41,394 --> 00:03:43,760
ပြောတာက "ငါတို့ အင်္ဂလန်က
နိုင်ငံတစ်ခု မဟုတ်ဘူး

75
00:03:43,784 --> 00:03:45,760
ငါတို့ဟာ ကိုယ်ပိုင် အခွင့်အလမ်းရှိသူတွေပါ

76
00:03:45,784 --> 00:03:47,184
ငါတို့ ဒီမှာ ရှိတုန်းပဲ"တဲ့။

77
00:03:47,648 --> 00:03:49,117
သူတို့တွေချည်း မဟုတ်ပါဘူး။

78
00:03:49,141 --> 00:03:53,878
Louisiana ရဲ့ Tunica-Biloxi လူမျိုးစုဟာ
ဘိုးသေးဘာသာစကားကို ပြန်ဖော်ထုတ်နေတယ်။

79
00:03:53,902 --> 00:03:55,863
(ဗီဒီယို) ကျွန်မက Teyanna ပါ။

80
00:03:55,887 --> 00:03:59,323
သူငယ်ချင်တွေကတော့ "တိတ်ဆိတ် မုန်တိုင်း"
လို့ ကျွန်မကို ခေါ်တယ်။

81
00:03:59,706 --> 00:04:01,706
ဒါက ၁၉၀၀ နှစ်လွန်တွေမှာ စခဲ့တယ်။

82
00:04:01,730 --> 00:04:03,611
Donna Pierite နဲ့ သူမိသားစုဟာ

83
00:04:03,635 --> 00:04:06,229
တက္ကသိုလ် မော်ကွန်းတိုက်မှာ
သိမ်းထားတဲ့အဘိဓာန်ဟောင်းတွေ

84
00:04:06,253 --> 00:04:10,241
ကို မိတ္တူကူးဖို့ Baton Rouge နဲ့ 
New Orleans ကို ခရီးထွက်စဉ်ပါ။

85
00:04:10,717 --> 00:04:13,281
ရည်ရွယ်ချက်က တူနီကာ ကို လေ့လာပြီး

86
00:04:13,305 --> 00:04:16,662
ကလေးတွေကို သင်ပေးကာ
ဒါကို ရပ်ရွာနဲ့ မျှဝေဖို့ပါ။

87
00:04:17,051 --> 00:04:20,757
ယနေ့မှာ သူတို့ဟာ တူနီကာ
ပြန်လည်ဆန်းသစ်ရေးကို ဦးဆောင်နေတယ်။

88
00:04:21,355 --> 00:04:26,387
၂၀၁၄ ကတည်းက ဘာသာစကား စခန်းသွင်း
အတန်းတွေမှာ စကားပြောသူ ၁၀၀ နီးပါးရှိပြီး

89
00:04:26,411 --> 00:04:28,879
၂၀၁၇ သန်းခေါင်စာရင်းတစ်ခုအရ
ကျွမ်းကျင်တဲ့ ပြောဆိုသူ

90
00:04:28,903 --> 00:04:31,537
၃၂ ယောက်ရှိတယ်။

91
00:04:31,561 --> 00:04:34,371
သူတို့ တစ်ချို့က
Donna ရဲ့သမီး Elisabeth လိုပဲ

92
00:04:34,395 --> 00:04:36,276
ကလေးတွေကို တူနီကာ သင်ပေးနေတယ်။

93
00:04:36,300 --> 00:04:38,361
ဒီပြောဆိုသူ အသစ်တွေဟာ မာတိကာ၊
Facebook

94
00:04:38,385 --> 00:04:40,866
ဗီဒီယိုတွေနဲ့ စာပြောင်တွေကိုလည်း
ဖန်တီးနေတယ်။

95
00:04:40,890 --> 00:04:42,724
(ရယ်သံများ)

96
00:04:44,180 --> 00:04:45,545
(ရယ်သံများ)

97
00:04:46,999 --> 00:04:48,588
(ရယ်သံများ)

98
00:04:49,166 --> 00:04:50,436
သူတို့ ပို ထုတ်ဝေလေလေ

99
00:04:50,460 --> 00:04:53,237
အခြား တူနီကာတွေကို ပါဝင်ဖို့
စေ့ဆော်ပေးလေလေပါ။

100
00:04:53,666 --> 00:04:58,053
မကြာသေးခင်က Texas မှာနေတဲ့ လူမျိုးအသင်းဝင်
တစ်ယောက်က Elisabeth ကို Facebook မှာ

101
00:04:58,077 --> 00:05:00,611
ရေးပြီး "bless these lands"ကို
ဘယ်လို ပြောလဲမေးခဲ့တယ်။

102
00:05:01,593 --> 00:05:03,418
ဒါက ဝင်းခြံ အမှတ်အသားတစ်ခုပါ။

103
00:05:03,442 --> 00:05:06,188
ဒီတော့ သူယဉ်ကျေးမှုဟာ ရှင်သန်ပြီး
ယနေ့ တိုးပွားနေတာကို

104
00:05:06,212 --> 00:05:07,545
အိမ်နီးချင်းတွေကိုပြနိုင်တယ်

105
00:05:08,514 --> 00:05:10,537
အခု ဟေဗြဲ, ကောနစ်ရှ် နဲ့ တူနီကာ တို့ဟာ

106
00:05:10,561 --> 00:05:15,345
တိုက်တိုင်းက ဘာသာစကား တက်ကြွ
လှုပ်ရှားမှုရဲ့ တိုးပွားမှု နမူနာသုံးခုပါ။

107
00:05:15,649 --> 00:05:18,610
သူတို့ဟာ Channel Isles မှ Jèrriais
စကားပြောသူတွေဖြစ်ဖြစ်၊

108
00:05:18,634 --> 00:05:22,887
Nairobi မှ Kenyan
လက်ဟန် ဘာသာစကား ပြောသူတွေဖြစ်ဖြစ်ပါ

109
00:05:22,911 --> 00:05:26,220
ဘာသာစကားတစ်ခုကို ထိန်းသိမ်းဖို့(သို့)
ဆယ်တင်ဖို့ လုပ်ဆောင်နေတဲ့

110
00:05:26,244 --> 00:05:29,124
လူမှုအသိုက်အဝန်းအားလုံးမှာ
တူညီတာ တစ်ခုရှိတယ်၊ မီဒီယာပါ။

111
00:05:29,148 --> 00:05:31,416
ဒီတော့ သူတို့ ဘာသာစကားကို
မျှဝေ သင်ကြားနိုင်တယ်။

112
00:05:31,936 --> 00:05:34,031
အင်တာနက် ကြီးထွားလာသလို

113
00:05:34,055 --> 00:05:36,274
မီဒီယာ ရရှိမှုနဲ့ 
ဖန်တီးမှု ကျယ်ပြန့်လာတော့

114
00:05:37,586 --> 00:05:40,657
ဘိုးဘွား ဘာသာစကားတွေကို
ထိန်းသိမ်းခြင်းနဲ့ ဆယ်တင်ခြင်းတွေဟာ

115
00:05:40,681 --> 00:05:42,615
အခုဆို ခါတိုင်းထက် ပိုဖြစ်နိင်လာတယ်။

116
00:05:43,600 --> 00:05:45,996
ဒီတော့ သင့် ဘိုးဘေး ဘာသာ
စကားတွေက ဘာတွေလဲ။

117
00:05:46,020 --> 00:05:49,139
အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားနဲ့ ကြီးပြင်းလာတာ
တောင်မှ ကျွန်တော့ ဘာသာစကားတွေက

118
00:05:49,163 --> 00:05:51,282
ဟေဗြဲ ရစ်ဒစ်၊ ဟန်ဂေရီ,နဲ့ 
စကော့လန် ဂေးလစ်ပါ။

119
00:05:51,854 --> 00:05:55,508
ကျွန်တော့အတွက် ကံကောင်းတာက
ဒီဘာသာစကားတိုင်းဟာ အွန်လိုင်းမှာရှိတယ်။

120
00:05:55,532 --> 00:05:58,246
အထူးသဖြင့် ဟေဗြဲဘာသာစကား
ကျွန်တေ့် iPhone မှာ သွင်းထားတယ်။

121
00:05:58,270 --> 00:06:00,087
Google Translate က ပံ့ပိုးပေးပြီး

122
00:06:00,111 --> 00:06:01,711
အလိုလိုတောင် အမှားပြင်ပေးတယ်။

123
00:06:02,024 --> 00:06:04,990
သင့်ဘာသာစကားဟာ ကျယ်ပြန့်စွာ
ပံ့ပိုးမထားနိုင်လောက်ပေမဲ့

124
00:06:05,014 --> 00:06:06,565
စူးစမ်းလေ့လာဖို့ အားပေးတာက

125
00:06:06,589 --> 00:06:10,561
တစ်ယောက်ယောက်က တစ်နေရာရာမှာ
ဒါကို အွန်လိုင်းမှာ တင်ထား နိုင်လို့ပါ။

126
00:06:11,877 --> 00:06:16,671
သင့်ဘာသာစကားကို ဆယ်တင်ခြင်းနဲ့
သင့်ယဉ်ကျေးမှုကို ပွေ့ဖက်ခြင်းဟာ

127
00:06:16,695 --> 00:06:20,536
ကမ္ဘာအနှံ့ ခေတ်ထဲမှာ သင့်ကိုယ်သင်
ဖြစ်စေဖို့ အားကောင်းတဲ့ နည်းလမ်းတစ်ခုပါ။

128
00:06:20,560 --> 00:06:23,881
အကြောင်းက ကျွန်တော် မကြာခင်က
ဟေဗြဲဘာသာစကားနဲ့ ပြောဖို့ သင်ယူခဲ့သလို

129
00:06:23,905 --> 00:06:26,714
"'nḥnw 'dyyn k'n"

130
00:06:26,738 --> 00:06:28,055
ကျွန်တော်တို့ ဒီမှာရှိဆဲပါ။

131
00:06:28,524 --> 00:06:29,675
ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

132
00:06:29,699 --> 00:06:33,722
(လက်ခုပ်သံများ)