WEBVTT

00:00:01.500 --> 00:00:03.736
As linguas non morren 
de forma natural.

00:00:04.456 --> 00:00:07.451
As linguas maternas abandónanse
por algún tipo de presión.

00:00:08.331 --> 00:00:10.585
Moitas veces, a presión é política.

00:00:11.977 --> 00:00:15.290
En 1892, un xeneral do exército dos EEUU,
Richard Henry Pratt

00:00:15.350 --> 00:00:17.913
dixo que matar as culturas indíxenas

00:00:17.973 --> 00:00:20.645
era a única alternativa
a matar as persoas indíxenas.

00:00:22.073 --> 00:00:24.351
Dixo: "Maten o indio, 
pero salven o home".

00:00:25.190 --> 00:00:28.735
E, ata 1978,
iso foi o que fixo o Goberno.

00:00:28.835 --> 00:00:31.441
Apartaron os nenos indíxenas
das súas familias

00:00:32.239 --> 00:00:35.138
para levalos a internados
onde lles asignaban nomes ingleses

00:00:35.581 --> 00:00:37.657
e os castigaban por falar a súa lingua.

00:00:38.627 --> 00:00:41.935
A asimilación era un complemento 
do xenocidio.

00:00:44.115 --> 00:00:46.361
Hoxe existen 7.000 linguas no mundo

00:00:46.451 --> 00:00:48.837
pero poucas
son recoñecidas polos seus gobernos

00:00:48.897 --> 00:00:50.529
ou están presentes en Internet.

00:00:51.009 --> 00:00:53.335
Para moitas persoas
da maior parte das culturas

00:00:53.395 --> 00:00:56.101
a globalización
segue a ser profundamente alienante.

00:00:57.021 --> 00:00:59.882
Supón abandonar a túa lingua
en beneficio da doutra persoa.

00:01:01.597 --> 00:01:02.774
E se nada cambia

00:01:02.824 --> 00:01:06.842
poderían desaparecer
ata 3.000 linguas en 80 anos.

00:01:07.960 --> 00:01:09.504
Pero as cousas están cambiando.

00:01:10.299 --> 00:01:13.961
Arredor do mundo, os pobos
están revitalizando linguas ancestrais

00:01:14.347 --> 00:01:16.122
e reconstruíndo as súas culturas.

00:01:17.235 --> 00:01:20.091
Polo que sabemos, 
a reivindicación de idiomas

00:01:20.221 --> 00:01:23.419
comezou no século XIX, cando,
co auxe do antisemitismo

00:01:23.482 --> 00:01:26.363
as comunidades xudías
usaron a súa lingua ancestral, o hebreo

00:01:26.593 --> 00:01:28.714
como método de recuperación cultural.

00:01:30.076 --> 00:01:32.645
A pesar de non usarse
durante máis de 1.000 anos

00:01:32.725 --> 00:01:35.859
o hebreo estaba ben conservado
en libros relixiosos e filosóficos.

00:01:36.358 --> 00:01:39.395
Os activistas xudeus
estudárono e ensináronllelo ós seus fillos

00:01:39.399 --> 00:01:42.977
educando os primeiros falantes nativos
en 100 xeracións.

00:01:44.567 --> 00:01:47.296
Hoxe, é a lingua materna
de 5 millóns de xudeus.

00:01:47.806 --> 00:01:49.365
E, polo menos para min

00:01:49.518 --> 00:01:53.199
como membro asimilado e falante de inglés
da diáspora xudía

00:01:53.893 --> 00:01:55.882
é un piar de soberanía cultural.

00:01:57.298 --> 00:01:58.756
Dous mil anos despois

00:01:59.346 --> 00:02:00.720
seguimos aquí.

00:02:02.800 --> 00:02:06.015
Ata hai pouco, a recuperación do hebreo
era unha anomalía.

00:02:06.765 --> 00:02:09.431
Hai poucas linguas tan ben conservadas

00:02:09.551 --> 00:02:13.302
e a creación de Israel,
o primeiro estado xudeu en 1.000 anos

00:02:13.575 --> 00:02:16.047
proporcionou un espazo
para o uso diario do hebreo.

00:02:16.874 --> 00:02:20.292
Noutras palabras, a maioría das culturas
non tiveron esa oportunidade.

00:02:20.702 --> 00:02:24.859
(Vídeo) Bos días, son Elizabeth
e vivo en Cornualles.

00:02:25.179 --> 00:02:28.348
Isto é córnico,
a lingua ancestral de Cornualles

00:02:28.459 --> 00:02:31.317
que hoxe é tecnicamente
un condado do sur de Inglaterra.

00:02:32.607 --> 00:02:35.864
No século XX, os activistas córnicos
loitaron pola súa cultura.

00:02:36.800 --> 00:02:39.327
A lingua non se usara en máis de 100 anos

00:02:39.396 --> 00:02:42.586
pero usaron libros e obras antigas
para ensinarllo ós nenos.

00:02:43.166 --> 00:02:47.169
Pero estes novos falantes
estaban espallados por Cornualles

00:02:47.629 --> 00:02:49.762
e non podían usar a lingua libremente.

00:02:50.633 --> 00:02:53.253
Nos 90, o córnico espertara

00:02:53.583 --> 00:02:55.134
pero non prosperaba.

00:02:56.824 --> 00:03:00.794
A comezos do s. XXI,
os falantes de córnico coñecéronse en liña

00:03:01.184 --> 00:03:04.919
e aproveitaron os espazos dixitais
para falar a diario.

00:03:05.969 --> 00:03:08.678
A partir de aí,
organizaron eventos periódicos

00:03:08.803 --> 00:03:11.114
para reunírense e falaren en público.

00:03:12.094 --> 00:03:14.628
Hoxe, algunhas escolas ensinan córnico.

00:03:15.617 --> 00:03:18.341
Hai sinais e anuncios de xeado en córnico

00:03:18.541 --> 00:03:20.614
artigos na Wikipedia e memes.

00:03:22.434 --> 00:03:24.311
(Risas)

00:03:26.360 --> 00:03:29.050
(Risas)

00:03:30.470 --> 00:03:33.273
Coa lingua intacta outra vez,
o pobo córnico asegurou

00:03:33.377 --> 00:03:38.071
o recoñecemento como nación celta,
xunto a Irlanda, Escocia e Gales.

00:03:38.772 --> 00:03:41.367
Enfrontáronse
a séculos de asimilación forzada

00:03:41.411 --> 00:03:43.599
e dixeron:
"Non somos un condado de Inglaterra.

00:03:43.650 --> 00:03:45.250
Somos un pobo por dereito propio.

00:03:45.788 --> 00:03:46.958
E seguimos aquí".

00:03:47.741 --> 00:03:49.364
E non son os únicos.

00:03:49.464 --> 00:03:53.491
A tribo tunica-biloxi de Luisiana
está rescatando a súa lingua ancestral.

00:03:53.874 --> 00:03:58.728
(Vídeo) Chámome Teyana.
Os meus amigos chámanme "Tormenta queda".

00:03:59.798 --> 00:04:03.485
Empezou nos anos 80.
Donna Pierite e a súa familia

00:04:03.625 --> 00:04:06.215
comezaron a viaxar
a Baton Rouge e Nova Orleáns

00:04:06.675 --> 00:04:10.136
para fotocopiar dicionarios antigos
gardados en arquivos universitarios.

00:04:10.654 --> 00:04:13.210
O obxectivo era estudar o tunica

00:04:13.390 --> 00:04:16.171
e ensinárllelo ós nenos
e compartilo coa comunidade.

00:04:17.321 --> 00:04:20.604
Hoxe están conseguindo
un rexurdimento do tunica.

00:04:21.393 --> 00:04:26.237
Desde 2014, hai case 100 falantes
en clases de inmersión lingüística

00:04:26.751 --> 00:04:28.784
e, segundo un censo de 2017

00:04:29.216 --> 00:04:31.696
32 novas persoas
falan a lingua con fluidez.

00:04:31.796 --> 00:04:34.473
Algúns deles,
como Elisabeth, a filla de Donna

00:04:34.586 --> 00:04:36.260
ensínanlles tunica ós seus fillos.

00:04:36.867 --> 00:04:40.361
Estes novos falantes crean contido,
vídeos en Facebook e memes, tamén.

00:04:40.911 --> 00:04:42.252
(Risas)

00:04:44.098 --> 00:04:45.743
(Risas)

00:04:47.053 --> 00:04:48.840
(Risas)

00:04:49.150 --> 00:04:50.573
E canto máis publican,

00:04:50.642 --> 00:04:53.056
máis inspiran
a outros tunica a implicarse.

00:04:53.526 --> 00:04:56.121
Recentemente,
un membro da tribo de Texas

00:04:56.281 --> 00:05:00.258
preguntoulle a Elisabeth en Facebook
como se dicía "Benditas estas terras".

00:05:01.818 --> 00:05:04.818
Era para un cartel no seu xardín
que mostrase ós seus veciños

00:05:04.945 --> 00:05:07.703
que a súa cultura
estaba viva e prosperando.

00:05:08.804 --> 00:05:11.853
O hebreo, o córnico e o tunica
son só tres exemplos

00:05:11.895 --> 00:05:15.096
dunha vaga de activismo lingüístico
presente en tódolos continentes.

00:05:15.486 --> 00:05:18.293
Xa sexan falantes de jèrriais
das Illas do Canal

00:05:18.783 --> 00:05:22.159
ou falantes de lingua de signos kenyana
de Nairobi

00:05:22.771 --> 00:05:24.461
tódalas comunidades que traballan

00:05:24.528 --> 00:05:27.658
por preservar ou recuperar unha lingua
teñen unha cousa en común:

00:05:28.036 --> 00:05:31.946
medios de comunicación
para compartir e ensinar a lingua.

00:05:32.096 --> 00:05:33.932
E co crecemento de internet

00:05:34.427 --> 00:05:36.980
que posibilita maior acceso a medios
e maior creación

00:05:37.658 --> 00:05:40.568
a preservación e a recuperación
de linguas ancestrais

00:05:40.624 --> 00:05:42.534
é máis viable que nunca.

00:05:43.519 --> 00:05:45.569
Cales son as vosas linguas ancestrais?

00:05:46.086 --> 00:05:49.369
As miñas son o hebreo, o yiddish,
o húngaro e o gaélico escocés

00:05:49.369 --> 00:05:50.833
aínda que me criei en inglés.

00:05:51.717 --> 00:05:55.304
E, afortunadamente para min,
estas linguas están dispoñibles en liña.

00:05:55.595 --> 00:05:58.062
O hebreo especialmente:
viña instalado no meu iPhone

00:05:58.497 --> 00:06:01.470
está incluído en Google Translate
e incluso ten autocorrector.

00:06:02.298 --> 00:06:05.128
E aínda que a vosa lingua
non teña un apoio tan amplo

00:06:05.429 --> 00:06:08.920
anímovos a investigar,
porque é probable que alguén nalgún sitio

00:06:09.550 --> 00:06:11.108
empezara a subilo á rede.

00:06:11.738 --> 00:06:16.201
Reclamar a túa lingua
e aceptar a túa cultura

00:06:16.582 --> 00:06:20.040
é un xeito poderoso de ser ti mesmo
na era da globalización.

00:06:21.118 --> 00:06:23.817
Porque, como hai pouco
aprendín a dicir en hebreo

00:06:24.237 --> 00:06:26.487
"'nḥnw 'dyyn k'n" --

00:06:26.851 --> 00:06:28.249
"Seguimos aquí".

00:06:28.459 --> 00:06:29.362
Grazas.