1
00:00:01,500 --> 00:00:03,736
As linguas non morren 
de forma natural.

2
00:00:04,456 --> 00:00:07,451
As linguas maternas abandónanse
por algún tipo de presión.

3
00:00:08,331 --> 00:00:10,585
Moitas veces, a presión é política.

4
00:00:11,977 --> 00:00:15,290
En 1892, un xeneral do exército dos EEUU,
Richard Henry Pratt

5
00:00:15,350 --> 00:00:17,913
dixo que matar as culturas indíxenas

6
00:00:17,973 --> 00:00:20,645
era a única alternativa
a matar as persoas indíxenas.

7
00:00:22,073 --> 00:00:24,351
Dixo: "Maten o indio, 
pero salven o home".

8
00:00:25,190 --> 00:00:28,735
E, ata 1978,
iso foi o que fixo o Goberno.

9
00:00:28,835 --> 00:00:31,441
Apartaron os nenos indíxenas
das súas familias

10
00:00:32,239 --> 00:00:35,138
para levalos a internados
onde lles asignaban nomes ingleses

11
00:00:35,581 --> 00:00:37,657
e os castigaban por falar a súa lingua.

12
00:00:38,627 --> 00:00:41,935
A asimilación era un complemento 
do xenocidio.

13
00:00:44,115 --> 00:00:46,361
Hoxe existen 7.000 linguas no mundo

14
00:00:46,451 --> 00:00:48,837
pero poucas
son recoñecidas polos seus gobernos

15
00:00:48,897 --> 00:00:50,529
ou están presentes en Internet.

16
00:00:51,009 --> 00:00:53,335
Para moitas persoas
da maior parte das culturas

17
00:00:53,395 --> 00:00:56,101
a globalización
segue a ser profundamente alienante.

18
00:00:57,021 --> 00:00:59,882
Supón abandonar a túa lingua
en beneficio da doutra persoa.

19
00:01:01,597 --> 00:01:02,774
E se nada cambia

20
00:01:02,824 --> 00:01:06,842
poderían desaparecer
ata 3.000 linguas en 80 anos.

21
00:01:07,960 --> 00:01:09,504
Pero as cousas están cambiando.

22
00:01:10,299 --> 00:01:13,961
Arredor do mundo, os pobos
están revitalizando linguas ancestrais

23
00:01:14,347 --> 00:01:16,122
e reconstruíndo as súas culturas.

24
00:01:17,235 --> 00:01:20,091
Polo que sabemos, 
a reivindicación de idiomas

25
00:01:20,221 --> 00:01:23,419
comezou no século XIX, cando,
co auxe do antisemitismo

26
00:01:23,482 --> 00:01:26,363
as comunidades xudías
usaron a súa lingua ancestral, o hebreo

27
00:01:26,593 --> 00:01:28,714
como método de recuperación cultural.

28
00:01:30,076 --> 00:01:32,645
A pesar de non usarse
durante máis de 1.000 anos

29
00:01:32,725 --> 00:01:35,859
o hebreo estaba ben conservado
en libros relixiosos e filosóficos.

30
00:01:36,358 --> 00:01:39,395
Os activistas xudeus
estudárono e ensináronllelo ós seus fillos

31
00:01:39,399 --> 00:01:42,977
educando os primeiros falantes nativos
en 100 xeracións.

32
00:01:44,567 --> 00:01:47,296
Hoxe, é a lingua materna
de 5 millóns de xudeus.

33
00:01:47,806 --> 00:01:49,365
E, polo menos para min

34
00:01:49,518 --> 00:01:53,199
como membro asimilado e falante de inglés
da diáspora xudía

35
00:01:53,893 --> 00:01:55,882
é un piar de soberanía cultural.

36
00:01:57,298 --> 00:01:58,756
Dous mil anos despois

37
00:01:59,346 --> 00:02:00,720
seguimos aquí.

38
00:02:02,800 --> 00:02:06,015
Ata hai pouco, a recuperación do hebreo
era unha anomalía.

39
00:02:06,765 --> 00:02:09,431
Hai poucas linguas tan ben conservadas

40
00:02:09,551 --> 00:02:13,302
e a creación de Israel,
o primeiro estado xudeu en 1.000 anos

41
00:02:13,575 --> 00:02:16,047
proporcionou un espazo
para o uso diario do hebreo.

42
00:02:16,874 --> 00:02:20,292
Noutras palabras, a maioría das culturas
non tiveron esa oportunidade.

43
00:02:20,702 --> 00:02:24,859
(Vídeo) Bos días, son Elizabeth
e vivo en Cornualles.

44
00:02:25,179 --> 00:02:28,348
Isto é córnico,
a lingua ancestral de Cornualles

45
00:02:28,459 --> 00:02:31,317
que hoxe é tecnicamente
un condado do sur de Inglaterra.

46
00:02:32,607 --> 00:02:35,864
No século XX, os activistas córnicos
loitaron pola súa cultura.

47
00:02:36,800 --> 00:02:39,327
A lingua non se usara en máis de 100 anos

48
00:02:39,396 --> 00:02:42,586
pero usaron libros e obras antigas
para ensinarllo ós nenos.

49
00:02:43,166 --> 00:02:47,169
Pero estes novos falantes
estaban espallados por Cornualles

50
00:02:47,629 --> 00:02:49,762
e non podían usar a lingua libremente.

51
00:02:50,633 --> 00:02:53,253
Nos 90, o córnico espertara

52
00:02:53,583 --> 00:02:55,134
pero non prosperaba.

53
00:02:56,824 --> 00:03:00,794
A comezos do s. XXI,
os falantes de córnico coñecéronse en liña

54
00:03:01,184 --> 00:03:04,919
e aproveitaron os espazos dixitais
para falar a diario.

55
00:03:05,969 --> 00:03:08,678
A partir de aí,
organizaron eventos periódicos

56
00:03:08,803 --> 00:03:11,114
para reunírense e falaren en público.

57
00:03:12,094 --> 00:03:14,628
Hoxe, algunhas escolas ensinan córnico.

58
00:03:15,617 --> 00:03:18,341
Hai sinais e anuncios de xeado en córnico

59
00:03:18,541 --> 00:03:20,614
artigos na Wikipedia e memes.

60
00:03:22,434 --> 00:03:24,311
(Risas)

61
00:03:26,360 --> 00:03:29,050
(Risas)

62
00:03:30,470 --> 00:03:33,273
Coa lingua intacta outra vez,
o pobo córnico asegurou

63
00:03:33,377 --> 00:03:38,071
o recoñecemento como nación celta,
xunto a Irlanda, Escocia e Gales.

64
00:03:38,772 --> 00:03:41,367
Enfrontáronse
a séculos de asimilación forzada

65
00:03:41,411 --> 00:03:43,599
e dixeron:
"Non somos un condado de Inglaterra.

66
00:03:43,650 --> 00:03:45,250
Somos un pobo por dereito propio.

67
00:03:45,788 --> 00:03:46,958
E seguimos aquí".

68
00:03:47,741 --> 00:03:49,364
E non son os únicos.

69
00:03:49,464 --> 00:03:53,491
A tribo tunica-biloxi de Luisiana
está rescatando a súa lingua ancestral.

70
00:03:53,874 --> 00:03:58,728
(Vídeo) Chámome Teyana.
Os meus amigos chámanme "Tormenta queda".

71
00:03:59,798 --> 00:04:03,485
Empezou nos anos 80.
Donna Pierite e a súa familia

72
00:04:03,625 --> 00:04:06,215
comezaron a viaxar
a Baton Rouge e Nova Orleáns

73
00:04:06,675 --> 00:04:10,136
para fotocopiar dicionarios antigos
gardados en arquivos universitarios.

74
00:04:10,654 --> 00:04:13,210
O obxectivo era estudar o tunica

75
00:04:13,390 --> 00:04:16,171
e ensinárllelo ós nenos
e compartilo coa comunidade.

76
00:04:17,321 --> 00:04:20,604
Hoxe están conseguindo
un rexurdimento do tunica.

77
00:04:21,393 --> 00:04:26,237
Desde 2014, hai case 100 falantes
en clases de inmersión lingüística

78
00:04:26,751 --> 00:04:28,784
e, segundo un censo de 2017

79
00:04:29,216 --> 00:04:31,696
32 novas persoas
falan a lingua con fluidez.

80
00:04:31,796 --> 00:04:34,473
Algúns deles,
como Elisabeth, a filla de Donna

81
00:04:34,586 --> 00:04:36,260
ensínanlles tunica ós seus fillos.

82
00:04:36,867 --> 00:04:40,361
Estes novos falantes crean contido,
vídeos en Facebook e memes, tamén.

83
00:04:40,911 --> 00:04:42,252
(Risas)

84
00:04:44,098 --> 00:04:45,743
(Risas)

85
00:04:47,053 --> 00:04:48,840
(Risas)

86
00:04:49,150 --> 00:04:50,573
E canto máis publican,

87
00:04:50,642 --> 00:04:53,056
máis inspiran
a outros tunica a implicarse.

88
00:04:53,526 --> 00:04:56,121
Recentemente,
un membro da tribo de Texas

89
00:04:56,281 --> 00:05:00,258
preguntoulle a Elisabeth en Facebook
como se dicía "Benditas estas terras".

90
00:05:01,818 --> 00:05:04,818
Era para un cartel no seu xardín
que mostrase ós seus veciños

91
00:05:04,945 --> 00:05:07,703
que a súa cultura
estaba viva e prosperando.

92
00:05:08,804 --> 00:05:11,853
O hebreo, o córnico e o tunica
son só tres exemplos

93
00:05:11,895 --> 00:05:15,096
dunha vaga de activismo lingüístico
presente en tódolos continentes.

94
00:05:15,486 --> 00:05:18,293
Xa sexan falantes de jèrriais
das Illas do Canal

95
00:05:18,783 --> 00:05:22,159
ou falantes de lingua de signos kenyana
de Nairobi

96
00:05:22,771 --> 00:05:24,461
tódalas comunidades que traballan

97
00:05:24,528 --> 00:05:27,658
por preservar ou recuperar unha lingua
teñen unha cousa en común:

98
00:05:28,036 --> 00:05:31,946
medios de comunicación
para compartir e ensinar a lingua.

99
00:05:32,096 --> 00:05:33,932
E co crecemento de internet

100
00:05:34,427 --> 00:05:36,980
que posibilita maior acceso a medios
e maior creación

101
00:05:37,658 --> 00:05:40,568
a preservación e a recuperación
de linguas ancestrais

102
00:05:40,624 --> 00:05:42,534
é máis viable que nunca.

103
00:05:43,519 --> 00:05:45,569
Cales son as vosas linguas ancestrais?

104
00:05:46,086 --> 00:05:49,369
As miñas son o hebreo, o yiddish,
o húngaro e o gaélico escocés

105
00:05:49,369 --> 00:05:50,833
aínda que me criei en inglés.

106
00:05:51,717 --> 00:05:55,304
E, afortunadamente para min,
estas linguas están dispoñibles en liña.

107
00:05:55,595 --> 00:05:58,062
O hebreo especialmente:
viña instalado no meu iPhone

108
00:05:58,497 --> 00:06:01,470
está incluído en Google Translate
e incluso ten autocorrector.

109
00:06:02,298 --> 00:06:05,128
E aínda que a vosa lingua
non teña un apoio tan amplo

110
00:06:05,429 --> 00:06:08,920
anímovos a investigar,
porque é probable que alguén nalgún sitio

111
00:06:09,550 --> 00:06:11,108
empezara a subilo á rede.

112
00:06:11,738 --> 00:06:16,201
Reclamar a túa lingua
e aceptar a túa cultura

113
00:06:16,582 --> 00:06:20,040
é un xeito poderoso de ser ti mesmo
na era da globalización.

114
00:06:21,118 --> 00:06:23,817
Porque, como hai pouco
aprendín a dicir en hebreo

115
00:06:24,237 --> 00:06:26,487
"'nḥnw 'dyyn k'n" --

116
00:06:26,851 --> 00:06:28,249
"Seguimos aquí".

117
00:06:28,459 --> 00:06:29,362
Grazas.