0:00:01.500,0:00:03.736
As linguas non morren [br]de forma natural.

0:00:04.456,0:00:07.451
As linguas maternas abandónanse[br]por algún tipo de presión.

0:00:08.331,0:00:10.585
Moitas veces, a presión é política.

0:00:11.977,0:00:15.290
En 1892, un xeneral do exército dos EEUU,[br]Richard Henry Pratt

0:00:15.350,0:00:17.913
dixo que matar as culturas indíxenas

0:00:17.973,0:00:20.645
era a única alternativa[br]a matar as persoas indíxenas.

0:00:22.073,0:00:24.351
Dixo: "Maten o indio, [br]pero salven o home".

0:00:25.190,0:00:28.735
E, ata 1978,[br]iso foi o que fixo o Goberno.

0:00:28.835,0:00:31.441
Apartaron os nenos indíxenas[br]das súas familias

0:00:32.239,0:00:35.138
para levalos a internados[br]onde lles asignaban nomes ingleses

0:00:35.581,0:00:37.657
e os castigaban por falar a súa lingua.

0:00:38.627,0:00:41.935
A asimilación era un complemento [br]do xenocidio.

0:00:44.115,0:00:46.361
Hoxe existen 7.000 linguas no mundo

0:00:46.451,0:00:48.837
pero poucas[br]son recoñecidas polos seus gobernos

0:00:48.897,0:00:50.529
ou están presentes en Internet.

0:00:51.009,0:00:53.335
Para moitas persoas[br]da maior parte das culturas

0:00:53.395,0:00:56.101
a globalización[br]segue a ser profundamente alienante.

0:00:57.021,0:00:59.882
Supón abandonar a túa lingua[br]en beneficio da doutra persoa.

0:01:01.597,0:01:02.774
E se nada cambia

0:01:02.824,0:01:06.842
poderían desaparecer[br]ata 3.000 linguas en 80 anos.

0:01:07.960,0:01:09.504
Pero as cousas están cambiando.

0:01:10.299,0:01:13.961
Arredor do mundo, os pobos[br]están revitalizando linguas ancestrais

0:01:14.347,0:01:16.122
e reconstruíndo as súas culturas.

0:01:17.235,0:01:20.091
Polo que sabemos, [br]a reivindicación de idiomas

0:01:20.221,0:01:23.419
comezou no século XIX, cando,[br]co auxe do antisemitismo

0:01:23.482,0:01:26.363
as comunidades xudías[br]usaron a súa lingua ancestral, o hebreo

0:01:26.593,0:01:28.714
como método de recuperación cultural.

0:01:30.076,0:01:32.645
A pesar de non usarse[br]durante máis de 1.000 anos

0:01:32.725,0:01:35.859
o hebreo estaba ben conservado[br]en libros relixiosos e filosóficos.

0:01:36.358,0:01:39.395
Os activistas xudeus[br]estudárono e ensináronllelo ós seus fillos

0:01:39.399,0:01:42.977
educando os primeiros falantes nativos[br]en 100 xeracións.

0:01:44.567,0:01:47.296
Hoxe, é a lingua materna[br]de 5 millóns de xudeus.

0:01:47.806,0:01:49.365
E, polo menos para min

0:01:49.518,0:01:53.199
como membro asimilado e falante de inglés[br]da diáspora xudía

0:01:53.893,0:01:55.882
é un piar de soberanía cultural.

0:01:57.298,0:01:58.756
Dous mil anos despois

0:01:59.346,0:02:00.720
seguimos aquí.

0:02:02.800,0:02:06.015
Ata hai pouco, a recuperación do hebreo[br]era unha anomalía.

0:02:06.765,0:02:09.431
Hai poucas linguas tan ben conservadas

0:02:09.551,0:02:13.302
e a creación de Israel,[br]o primeiro estado xudeu en 1.000 anos

0:02:13.575,0:02:16.047
proporcionou un espazo[br]para o uso diario do hebreo.

0:02:16.874,0:02:20.292
Noutras palabras, a maioría das culturas[br]non tiveron esa oportunidade.

0:02:20.702,0:02:24.859
(Vídeo) Bos días, son Elizabeth[br]e vivo en Cornualles.

0:02:25.179,0:02:28.348
Isto é córnico,[br]a lingua ancestral de Cornualles

0:02:28.459,0:02:31.317
que hoxe é tecnicamente[br]un condado do sur de Inglaterra.

0:02:32.607,0:02:35.864
No século XX, os activistas córnicos[br]loitaron pola súa cultura.

0:02:36.800,0:02:39.327
A lingua non se usara en máis de 100 anos

0:02:39.396,0:02:42.586
pero usaron libros e obras antigas[br]para ensinarllo ós nenos.

0:02:43.166,0:02:47.169
Pero estes novos falantes[br]estaban espallados por Cornualles

0:02:47.629,0:02:49.762
e non podían usar a lingua libremente.

0:02:50.633,0:02:53.253
Nos 90, o córnico espertara

0:02:53.583,0:02:55.134
pero non prosperaba.

0:02:56.824,0:03:00.794
A comezos do s. XXI,[br]os falantes de córnico coñecéronse en liña

0:03:01.184,0:03:04.919
e aproveitaron os espazos dixitais[br]para falar a diario.

0:03:05.969,0:03:08.678
A partir de aí,[br]organizaron eventos periódicos

0:03:08.803,0:03:11.114
para reunírense e falaren en público.

0:03:12.094,0:03:14.628
Hoxe, algunhas escolas ensinan córnico.

0:03:15.617,0:03:18.341
Hai sinais e anuncios de xeado en córnico

0:03:18.541,0:03:20.614
artigos na Wikipedia e memes.

0:03:22.434,0:03:24.311
(Risas)

0:03:26.360,0:03:29.050
(Risas)

0:03:30.470,0:03:33.273
Coa lingua intacta outra vez,[br]o pobo córnico asegurou

0:03:33.377,0:03:38.071
o recoñecemento como nación celta,[br]xunto a Irlanda, Escocia e Gales.

0:03:38.772,0:03:41.367
Enfrontáronse[br]a séculos de asimilación forzada

0:03:41.411,0:03:43.599
e dixeron:[br]"Non somos un condado de Inglaterra.

0:03:43.650,0:03:45.250
Somos un pobo por dereito propio.

0:03:45.788,0:03:46.958
E seguimos aquí".

0:03:47.741,0:03:49.364
E non son os únicos.

0:03:49.464,0:03:53.491
A tribo tunica-biloxi de Luisiana[br]está rescatando a súa lingua ancestral.

0:03:53.874,0:03:58.728
(Vídeo) Chámome Teyana.[br]Os meus amigos chámanme "Tormenta queda".

0:03:59.798,0:04:03.485
Empezou nos anos 80.[br]Donna Pierite e a súa familia

0:04:03.625,0:04:06.215
comezaron a viaxar[br]a Baton Rouge e Nova Orleáns

0:04:06.675,0:04:10.136
para fotocopiar dicionarios antigos[br]gardados en arquivos universitarios.

0:04:10.654,0:04:13.210
O obxectivo era estudar o tunica

0:04:13.390,0:04:16.171
e ensinárllelo ós nenos[br]e compartilo coa comunidade.

0:04:17.321,0:04:20.604
Hoxe están conseguindo[br]un rexurdimento do tunica.

0:04:21.393,0:04:26.237
Desde 2014, hai case 100 falantes[br]en clases de inmersión lingüística

0:04:26.751,0:04:28.784
e, segundo un censo de 2017

0:04:29.216,0:04:31.696
32 novas persoas[br]falan a lingua con fluidez.

0:04:31.796,0:04:34.473
Algúns deles,[br]como Elisabeth, a filla de Donna

0:04:34.586,0:04:36.260
ensínanlles tunica ós seus fillos.

0:04:36.867,0:04:40.361
Estes novos falantes crean contido,[br]vídeos en Facebook e memes, tamén.

0:04:40.911,0:04:42.252
(Risas)

0:04:44.098,0:04:45.743
(Risas)

0:04:47.053,0:04:48.840
(Risas)

0:04:49.150,0:04:50.573
E canto máis publican,

0:04:50.642,0:04:53.056
máis inspiran[br]a outros tunica a implicarse.

0:04:53.526,0:04:56.121
Recentemente,[br]un membro da tribo de Texas

0:04:56.281,0:05:00.258
preguntoulle a Elisabeth en Facebook[br]como se dicía "Benditas estas terras".

0:05:01.818,0:05:04.818
Era para un cartel no seu xardín[br]que mostrase ós seus veciños

0:05:04.945,0:05:07.703
que a súa cultura[br]estaba viva e prosperando.

0:05:08.804,0:05:11.853
O hebreo, o córnico e o tunica[br]son só tres exemplos

0:05:11.895,0:05:15.096
dunha vaga de activismo lingüístico[br]presente en tódolos continentes.

0:05:15.486,0:05:18.293
Xa sexan falantes de jèrriais[br]das Illas do Canal

0:05:18.783,0:05:22.159
ou falantes de lingua de signos kenyana[br]de Nairobi

0:05:22.771,0:05:24.461
tódalas comunidades que traballan

0:05:24.528,0:05:27.658
por preservar ou recuperar unha lingua[br]teñen unha cousa en común:

0:05:28.036,0:05:31.946
medios de comunicación[br]para compartir e ensinar a lingua.

0:05:32.096,0:05:33.932
E co crecemento de internet

0:05:34.427,0:05:36.980
que posibilita maior acceso a medios[br]e maior creación

0:05:37.658,0:05:40.568
a preservación e a recuperación[br]de linguas ancestrais

0:05:40.624,0:05:42.534
é máis viable que nunca.

0:05:43.519,0:05:45.569
Cales son as vosas linguas ancestrais?

0:05:46.086,0:05:49.369
As miñas son o hebreo, o yiddish,[br]o húngaro e o gaélico escocés

0:05:49.369,0:05:50.833
aínda que me criei en inglés.

0:05:51.717,0:05:55.304
E, afortunadamente para min,[br]estas linguas están dispoñibles en liña.

0:05:55.595,0:05:58.062
O hebreo especialmente:[br]viña instalado no meu iPhone

0:05:58.497,0:06:01.470
está incluído en Google Translate[br]e incluso ten autocorrector.

0:06:02.298,0:06:05.128
E aínda que a vosa lingua[br]non teña un apoio tan amplo

0:06:05.429,0:06:08.920
anímovos a investigar,[br]porque é probable que alguén nalgún sitio

0:06:09.550,0:06:11.108
empezara a subilo á rede.

0:06:11.738,0:06:16.201
Reclamar a túa lingua[br]e aceptar a túa cultura

0:06:16.582,0:06:20.040
é un xeito poderoso de ser ti mesmo[br]na era da globalización.

0:06:21.118,0:06:23.817
Porque, como hai pouco[br]aprendín a dicir en hebreo

0:06:24.237,0:06:26.487
"'nḥnw 'dyyn k'n" --

0:06:26.851,0:06:28.249
"Seguimos aquí".

0:06:28.459,0:06:29.362
Grazas.