WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:03.857
زمانەکان تەنھا بە شێوەیەکی سروشتی نامرن.

00:00:04.706 --> 00:00:07.777
خەڵکی واز لە زمانی دایکیان دەھێنن
چونکە زۆریان لێ دەکرێت.

00:00:08.651 --> 00:00:10.851
زۆرجار، فشارەكە سياسيیە.

00:00:11.048 --> 00:00:13.177
لە ١٨٩٢،

00:00:13.201 --> 00:00:14.323
جەنەڕاڵ 
پرات

00:00:15.471 --> 00:00:17.979
گووتی کە
کوشتنی کلتووری دانیشتوانە ڕەسەنەکان

00:00:18.003 --> 00:00:20.891
تاکە شوێنگرەوەیە بۆ
کوشتنی دانیشتووە ڕەسەنەکان.

00:00:21.863 --> 00:00:24.545
ئەو گوتی، "ھیندییەکە بکوژە،"
"بەڵام مرۆڤەکە بپارێزە."

00:00:25.688 --> 00:00:28.908
و تا ١٩٧٨، حکومەت ئەوەی ئەنجامدا کە،

00:00:28.932 --> 00:00:32.187
منداڵە ڕەسەنەکانی لە خێزانەکانیان دابڕاند

00:00:32.211 --> 00:00:35.707
و زۆریان لێکرا بۆ چوونە خوێندنگەی دەرەکی
کە لەوێ ناوی ئینگلیزییان لێ دانرا

00:00:35.731 --> 00:00:38.154
و سزا دەدران لەسەر
قسەکردن بە زمانی خۆیان.

00:00:38.750 --> 00:00:41.832
و توانەوەیان لەم کەلتورە
شێوازێک بوو لە کۆمەڵکوژی.

00:00:44.029 --> 00:00:46.457
لە ئەمڕۆدا حەوت ھەزار زمان زیندوو
هەن،

00:00:46.481 --> 00:00:48.933
بەڵام کەمێکیان لەلایەن
حکومەتەکەیان دانیان پێدانراوە

00:00:48.957 --> 00:00:50.291
یان لەسەرھێڵ پشتگیری دەکرێن.

00:00:50.919 --> 00:00:53.474
بۆیە بۆ خەڵکی زۆربەی زۆری کلتوورەکان،

00:00:53.498 --> 00:00:56.498
جیهانگیری وەک گۆشەگیری دێتە بەرچاو.

00:00:56.919 --> 00:01:00.452
واتا واز ھێنان لە زمانی خۆت
بۆ زمانی کەسێکیتر.

00:01:00.890 --> 00:01:02.711
و ئەگەر ھیچ شتێک نەگۆڕا،

00:01:02.735 --> 00:01:07.009
لە ٨٠ ساڵی داهاتوودا،
دەکرێ نزیکەی ٣٠٠٠ زمان ون بن.

00:01:08.244 --> 00:01:09.844
بەڵام شتەکان دەگۆڕێن.

00:01:10.347 --> 00:01:11.593
لە سەرانسەری جیھان،

00:01:11.617 --> 00:01:14.188
خەڵکی زمانی باووباپیرانیان
زیندوو دەکەنەوە

00:01:14.212 --> 00:01:16.212
و کلتووری خۆیان بنیاد دەنێنەوە.

00:01:17.268 --> 00:01:18.799
ئەوەندەی ئێمە بزانین،

00:01:18.823 --> 00:01:23.410
زیندووکردنەوەی زمان لە ١٨٠٠ دەستی پێکرد 
لە کاتی ھەستانەوەی دژە سامییەکان،

00:01:23.434 --> 00:01:26.561
کۆمەڵگەی جولەکەکان سەیری
زمانی باووباپیرانیان کرد، زمانی عیبری،

00:01:26.585 --> 00:01:28.815
وەکو ڕێگەیەکی زیندوو کردنەوەی کلتووری.

00:01:30.173 --> 00:01:32.641
و ھەرچەندە بۆ زیاتر لە
١٠٠٠ ساڵ دەنگی نەما،

00:01:32.665 --> 00:01:36.013
لە پەرتووکی ئاینی جولەکە و فەلسەفەدا 
زۆر باش پارێزرابوو.

00:01:36.569 --> 00:01:39.672
بۆیە چالاکوانە جولەکەکان
خوێندیان و فێری منداڵەکانیان کرد،

00:01:39.696 --> 00:01:43.140
بەخێوکردنی یەکەم قسەکەرە
خۆییەکان لە ناو ١٠٠ وەچەدا.

00:01:44.204 --> 00:01:47.759
ئەمڕۆ، ئەمە زمانی
دایکی پێنج ملیۆن جولەکەیە.

00:01:47.783 --> 00:01:49.537
و بە لایەنی کەمەوە بۆ من،

00:01:49.561 --> 00:01:53.434
وەک جوولەکەیەکی ونی
تواوە لە ناو کەلتوری ئینگلیزی،

00:01:53.458 --> 00:01:55.950
کۆڵەکەیەکی سەروەری کلتوورییە.

00:01:57.315 --> 00:01:59.617
دوای دوو هەزار ساڵ،

00:01:59.641 --> 00:02:00.841
ئێمە هێشتا لێرەین.

00:02:02.657 --> 00:02:04.069
ئێستا، تا ئەم دواییانە،

00:02:04.093 --> 00:02:06.580
دووبارە ڕاپەڕاندنەوەی
زمانی عیبری شتێکی سەیر بوو.

00:02:06.604 --> 00:02:09.239
کەم زمان ھێندەی
زمانەکەی ئێمە بە باشی پارێزراون،

00:02:09.263 --> 00:02:11.017
و دروستکردنی ئیسرائیل،

00:02:11.041 --> 00:02:13.675
یەکەم دەوڵەتی جولەکە لە
سەرووی ١٠٠٠ ساڵەوە،

00:02:13.699 --> 00:02:16.366
بواری بۆ بەکارھێنانی
ڕۆژانەی زمانی عیبری ڕەخساند.

00:02:17.188 --> 00:02:20.522
بە شێوەیەکیتر، زۆربەی
کلتوورەکان چانسێکیان پێنەدرا.

00:02:20.546 --> 00:02:22.709
(ڤیدیۆ)
ئێوارە باش، من ئێلیزابێسم

00:02:22.733 --> 00:02:25.149
و من خەڵکی کۆڕنواڵم.

00:02:25.173 --> 00:02:26.329
ئەوە زمانی کۆڕنی بوو،

00:02:26.353 --> 00:02:28.338
زمانی باووباپیرانی کۆڕنواڵ،

00:02:28.362 --> 00:02:31.822
کە ئەمڕۆ بە شێوەیەکی تەکنیکی
وڵاتێکە لە ئینگلتەرای باشوور.

00:02:32.641 --> 00:02:35.984
لە ١٩٠٠، چالاکوانانی کۆڕنی
بۆ کلتووری خۆیان جەنگان.

00:02:36.739 --> 00:02:39.048
زمانەکە بۆ زیاتر لە ١٠٠ ساڵ دەنگی نەما,

00:02:39.072 --> 00:02:42.651
بەڵام پەرتووک و شانۆی کۆنیان
بەکارھێنا بۆ فێرکردنی منداڵەکانیان.

00:02:43.239 --> 00:02:45.776
ھەرچۆنێک بێت، ئەم وەچە
نوێیەی قسەکەرانی زمانی کۆڕنی

00:02:45.800 --> 00:02:47.283
بە درێژای کۆڕنواڵ دابەشکران

00:02:47.307 --> 00:02:49.841
و زمانەکە بە ئازادی بەکار نەدەھات.

00:02:50.538 --> 00:02:53.887
لە ١٩٩٠، زمانی کۆڕنی زیندوکرایەوە،

00:02:53.911 --> 00:02:55.444
بەڵام سەرکەوتوو نەبوو.

00:02:56.839 --> 00:03:01.251
دواتر، لە سەرەتایی ٢٠٠٠ەکان، قسەکەرانی
لەسەر هێڵی ئینتەرنێت یەکتریان دۆزیەوە

00:03:01.275 --> 00:03:05.236
گفتوگۆی سەرهێڵیان
گواستەوە بۆ قسەکردنی ڕۆژانە.

00:03:05.934 --> 00:03:08.618
لەوێ، بۆنەیی هەفتانە 
و مانگانەکانیان ڕێکدەخست

00:03:08.642 --> 00:03:11.418
دەیانتوانی کۆببنەوە
و لە ناو خەڵکی قسە بکەن.

00:03:12.005 --> 00:03:14.799
ئەمڕۆ، ھەندێ خوێندنگە
زمانی کۆڕنی فێر دەکەن.

00:03:15.117 --> 00:03:17.268
زمانی هێمایی کۆرنی هەیە،

00:03:17.292 --> 00:03:18.720
ڕیکلامی بازرگانی
ئایسکرێم هەیە،

00:03:18.744 --> 00:03:21.021
ویکیپێدیا، و هەتا میمەکانیش.

00:03:22.252 --> 00:03:24.466
(پێکەنین)

00:03:25.815 --> 00:03:29.761
(پێکەنین)

00:03:30.393 --> 00:03:32.520
و جارێکی تر لەگەڵ سەلامەتی زمانەکەیان،

00:03:32.544 --> 00:03:34.893
خەڵکی کۆڕن واڵ
تێگەشتنی خۆیان پاراست

00:03:34.917 --> 00:03:38.448
وەکو نەتەوەیەکی سێڵتی
بە درێژایی ئێرلەندا، سکۆتلەندا و وەیڵس.

00:03:38.782 --> 00:03:41.370
هەوڵی توانەوە
لە کەلتوری ئینگلیزییان تێکشکاند

00:03:41.394 --> 00:03:43.760
و گوتیان ، "ئێمە وڵاتێک نین لە ئینگلتەرا.

00:03:43.784 --> 00:03:45.760
ئێمە خەڵکێکین خاوەن مافین.

00:03:45.784 --> 00:03:47.184
و ھێشتا لێرەین."

00:03:47.648 --> 00:03:49.117
و ئەوان بە تەنھا نین.

00:03:49.141 --> 00:03:53.878
ھۆزی تونیکا-بیلۆکسی لویزیانا
زمانی باووباپیرانیان زیندوو دەکەنەوە.

00:03:53.902 --> 00:03:55.863
(ڤیدیۆ)
من ناوم تییانایە.

00:03:55.887 --> 00:03:59.323
ھاوڕێکانم، بە "زریانی ھێمن" بانگم دەکەن.

00:03:59.706 --> 00:04:01.706
ئەمە لە ١٩٨٠کان دەستی پێ کرد،

00:04:01.730 --> 00:04:03.611
کاتێک دۆنا پیێریت و خێزانەکەی

00:04:03.635 --> 00:04:06.229
دەستیان بە گەشت کردن کرد
بۆ باتن ڕووژ و نیو ئۆڕلانس

00:04:06.253 --> 00:04:10.241
بۆ لەبەرگرتنەوەی ئەو فەرھەنگە کۆنەکانی ناو
ئەرشیفی زانکۆ.

00:04:10.717 --> 00:04:13.281
ئامانجەکە بۆ خوێندنی تونیکا بوو

00:04:13.305 --> 00:04:16.662
و بۆ فێرکردنی منداڵەکان و
بڵاوکردنەوەی بوو لەگەڵ کۆمەڵگە.

00:04:17.051 --> 00:04:20.757
ئەمڕۆ، ئەوان ڕابەرایەتی
ژیانەوەی تونیکا دەکەن.

00:04:21.355 --> 00:04:26.387
لە ٢٠١٤ەوە، نزیکەی ١٠٠ قسەکەر
لە پۆلەکان وانە دەخوێنن،

00:04:26.411 --> 00:04:28.879
و بە گوێرەی ھەژمارێکی دانیشتوانی ٢٠١٧،

00:04:28.903 --> 00:04:31.537
٣٢ قسەکەری زمانڕەوان،

00:04:31.561 --> 00:04:34.371
ھەندێک لەوان، وەکو ئێلیزابێثی خوشکی دۆنا،

00:04:34.395 --> 00:04:36.276
تونیکا فێری منداڵەکانیان دەکەن.

00:04:36.300 --> 00:04:38.361
ئەو قسەکەرە نوێیانە ناوەڕۆک دروست دەکەن.

00:04:38.385 --> 00:04:40.866
ڤیدیۆی فەیسبووک و ھەروەھا میمەکان.

00:04:40.890 --> 00:04:42.724
(پێکەنین)

00:04:44.180 --> 00:04:45.545
(پێکەنین)

00:04:46.999 --> 00:04:48.588
(پێکەنین)

00:04:49.166 --> 00:04:50.436
و تا زیاتر بڵاو بکەنەوە،

00:04:50.460 --> 00:04:53.237
زیاتر ئیلھام دەبەخشن بە خەڵکی تونیکا
بۆ ئەوەی بەشدار بن.

00:04:53.666 --> 00:04:58.053
لەم دواییانە، ئەندامی ھۆزێک کە لە تێکساس
دەژی لە فەیسبووک بۆ ئێلیزابێسی نووسی،

00:04:58.077 --> 00:05:00.611
دەیپرسی چۆن بڵێم "خوایە 
ڕەحم بەم زەوییە بکە."

00:05:01.593 --> 00:05:03.418
ئەوە بۆ ھێمای گۆڕەپانێک بوو،

00:05:03.442 --> 00:05:06.442
بەمە دەیتوانی ئەوە پیشانی دراوسێکانی
بدات کە کلتوورەکەی زیندووە

00:05:06.512 --> 00:05:07.715
و ڕزگار دەبێت.

00:05:08.514 --> 00:05:10.537
ئێستا، زمانی عیبری، کۆڕنی، تونیکا

00:05:10.561 --> 00:05:15.345
سێ نمونەن لە شەپۆلی خەباتی
زمانی ھەر کیشوەرێک.

00:05:15.649 --> 00:05:18.610
و ئەگەر ئەوان قسەکەری جێریایی
دەربەندی دوورگەکان بن،

00:05:18.634 --> 00:05:22.887
یان قسەکەری زمانی ھێمای
کینی لە نایرۆبی بن،

00:05:22.911 --> 00:05:26.220
ھەموو کۆمەڵگەکان ئیش بۆ پاراستن
و چاککردنەوەی زمانێک دەکەن

00:05:26.244 --> 00:05:29.124
بە شێوەیەکی گشتی یەک شتیان ھەیە: میدیا،

00:05:29.148 --> 00:05:31.416
بەمە زمانەکەیان دەکرێ
بڵاو بکرێتەوە و فێر بکرێت.

00:05:31.936 --> 00:05:34.031
و کە ئینتەرنێت گەشە دەکات،

00:05:34.055 --> 00:05:36.274
ڕێگە و داھێنانی میدیا فراوان دەکات،

00:05:37.586 --> 00:05:40.657
ڕێگەخۆشکردن بۆ پاراستن و زیندووکردنەوەی
زمانی باووباپیران

00:05:40.681 --> 00:05:42.615
ئێستا زیاتر لە ھەموو کاتێک گونجاوترە.

00:05:43.600 --> 00:05:45.996
کەواتە زمانی باووباپیرانی تۆ چییە؟

00:05:46.020 --> 00:05:49.139
ھی من عیبری، ییدی، ھەنگاری،
ئێرلەندی و سکۆتلەندی،

00:05:49.163 --> 00:05:51.282
لەگەڵ ئەوەشدا من بە ئینگلیزی گەورە بووم.

00:05:51.854 --> 00:05:55.508
و لە بەختی باشی من، ھەر یەکێک
لەو زمانانە لەسەر ھێڵ بوونی ھەیە.

00:05:55.532 --> 00:05:58.246
بەتایبەت عیبری --
لە ئایفۆنەکەمدا دام بەزاندووە،

00:05:58.270 --> 00:06:00.087
و پشتگیری کراوە لەلایەن
وەرگێڕانی گوگڵ،

00:06:00.111 --> 00:06:01.711
ھەتا ڕاستکردنەوەی
خۆکارانەشی ھەیە.

00:06:02.024 --> 00:06:04.990
و کاتێک زمانەکەت بەم شێوە
فراوانە پشتگیری نەکرا،

00:06:05.014 --> 00:06:06.565
ھانتان دەدەم بۆ ئەوەی بیپشکنن،

00:06:06.589 --> 00:06:10.700
چونکە شانسەکان بریتین لە، کەسێک، شوێنێک،
کە لەسەر ھێڵ دەستی پێی کردووە.

00:06:10.700 --> 00:06:16.671
چاککردنەوەی زمانەکەت و
لە ئامێز گرتنی کلتوورەکەت

00:06:16.695 --> 00:06:20.536
ڕێگەیەکی بەھێزە بۆ ئەوەی ببی
بە خۆت لە سەردەمی جیھانگەری،

00:06:20.560 --> 00:06:23.881
چونکە وەک لەو دواییانەدا
فێربووم کە بەزمانی عیبری بڵێم،

00:06:23.905 --> 00:06:26.714
"'nḥnw 'dyyn k'n" --

00:06:26.738 --> 00:06:28.055
ئێمە ھێشتا لێرەین.

00:06:28.524 --> 00:06:29.675
سوپاس.

00:06:29.699 --> 00:06:33.722
(چەپڵەلێدان)