1
00:00:01,357 --> 00:00:02,928
बराच काळ

2
00:00:02,952 --> 00:00:06,086
मला दोन रहस्यं सतावत होती.

3
00:00:06,689 --> 00:00:08,950
त्यांचा उलगडा होत नव्हता.

4
00:00:08,974 --> 00:00:11,877
खरं तर, मला खोलात जाऊन ती सोडवायची 
फार भीती वाटत होती.

5
00:00:12,349 --> 00:00:15,896
पहिलं रहस्य सांगतो. 
आजवरच्या माझ्या चाळीस वर्षांच्या आयुष्यात

6
00:00:15,920 --> 00:00:18,991
मी पाहतो आहे, की इंग्लंड, अमेरिका

7
00:00:19,015 --> 00:00:22,371
आणि इतर पाश्चात्य देशांमध्ये

8
00:00:22,395 --> 00:00:25,085
गंभीर स्वरूपाचे नैराश्य आणि चिंताविकार

9
00:00:25,109 --> 00:00:26,863
दरवर्षी वाढत चालले आहेत.

10
00:00:27,173 --> 00:00:30,101
यामागचं कारण मला जाणून घ्यायचं होतं.

11
00:00:31,108 --> 00:00:32,975
हे विकार आपल्याला का जडताहेत?

12
00:00:33,394 --> 00:00:36,036
रोजचा दिनक्रम पार पाडणं अशक्य वाटणाऱ्यांची

13
00:00:36,060 --> 00:00:39,314
संख्या दरवर्षी वाढत का जाते आहे?

14
00:00:39,743 --> 00:00:43,300
हे समजून घेण्याची इच्छा मला वाटली, 
यामागे एक खाजगी रहस्य आहे.

15
00:00:43,324 --> 00:00:44,713
मला आठवतं, तरुणपणी मी

16
00:00:44,737 --> 00:00:46,158
डॉक्टरांना म्हणालो होतो,

17
00:00:46,182 --> 00:00:50,667
"मला वाटतं, की माझ्या अंगातून जणु 
वेदना वाहते आहे.

18
00:00:51,237 --> 00:00:52,633
तिच्यावर माझं नियंत्रण नाही.

19
00:00:52,657 --> 00:00:54,942
तिच्यामागचं कारण मला ठाऊक नाही.

20
00:00:54,966 --> 00:00:57,021
मला या वेदनेची खूप शरम वाटते आहे."

21
00:00:57,045 --> 00:00:58,641
डॉक्टरांनी मला एक गोष्ट सांगितली.

22
00:00:58,665 --> 00:01:00,678
त्यांचा हेतू चांगलाच होता.

23
00:01:00,702 --> 00:01:02,394
त्यांनी सगळं फार सोपं करून टाकलं.

24
00:01:02,418 --> 00:01:03,586
ते पूर्ण चुकीचं नव्हतं.

25
00:01:03,610 --> 00:01:06,402
ते म्हणाले, "यामागची कारणं 
वैद्यकशास्त्राला ठाऊक आहेत.

26
00:01:06,426 --> 00:01:10,658
काही लोकांच्या डोक्यात निसर्गतःच 
रासायनिक असंतुलन असतं.

27
00:01:10,682 --> 00:01:12,103
तू त्यापैकीच एक.

28
00:01:12,127 --> 00:01:14,111
आता इतकंच करायचं, काही औषधं घ्यायची.

29
00:01:14,135 --> 00:01:16,499
त्यामुळे तुझं रासायनिक संतुलन ठीक होईल."

30
00:01:16,523 --> 00:01:18,933
मग मी पॅक्सील किंवा सेरोक्साट घेऊ लागलो.

31
00:01:18,957 --> 00:01:21,983
ही एकाच औषधाची निरनिराळ्या देशातली नावं.

32
00:01:22,007 --> 00:01:24,490
मला बरं वाटू लागलं. मोठा आधार मिळाला.

33
00:01:24,514 --> 00:01:25,925
पण थोड्याच दिवसांत

34
00:01:25,949 --> 00:01:27,950
वेदना परत जाणवू लागली.

35
00:01:27,974 --> 00:01:29,802
म्हणून औषधाची मात्रा वाढवण्यात आली.

36
00:01:29,826 --> 00:01:33,037
तेरा वर्षं, मी जितकी मोठ्यात मोठी 
मात्रा घेणं शक्य आहे,

37
00:01:33,061 --> 00:01:35,077
तितकी घेत होतो.

38
00:01:35,402 --> 00:01:38,871
यापैकी बराचसा काळ, आणि नंतरही

39
00:01:38,895 --> 00:01:40,395
वेदना होतच होत्या.

40
00:01:40,419 --> 00:01:43,395
मग मी स्वतःला विचारू लागलो, "हे असं का?

41
00:01:43,419 --> 00:01:44,961
आजच्या संस्कृतीच्या समजानुसार

42
00:01:44,985 --> 00:01:48,125
मला जे सांगण्यात आलं,
ते सर्व मी केलं आहे.

43
00:01:48,149 --> 00:01:50,268
तरीही हा त्रास का?"

44
00:01:50,292 --> 00:01:53,164
या दोन रहस्यांचा शोध घेण्यासाठी
आणि पुस्तकलेखनासाठी

45
00:01:53,188 --> 00:01:54,596
माहिती मिळवण्यासाठी

46
00:01:54,620 --> 00:01:57,125
मी जगभर फिरलो.

47
00:01:57,149 --> 00:01:58,568
चाळीस हजार मैल प्रवास केला.

48
00:01:58,592 --> 00:02:01,085
मला जगातल्या मोठमोठ्या तज्ज्ञांना 
विचारायचं होतं,

49
00:02:01,109 --> 00:02:03,276
नैराश्य आणि चिंताविकार कशामुळे होतात?

50
00:02:03,300 --> 00:02:05,172
या विकारांवर मात कशी करायची?

51
00:02:05,196 --> 00:02:07,820
या विकारांचा सामना करून
त्यातून मुक्त झालेल्या

52
00:02:07,844 --> 00:02:09,956
लोकांनाही भेटायचं होतं.

53
00:02:09,980 --> 00:02:11,466
या प्रवासात भेटलेल्या

54
00:02:11,490 --> 00:02:14,045
विलक्षण लोकांकडून 
मला बरंच काही शिकायला मिळालं.

55
00:02:14,069 --> 00:02:17,045
मला सर्वात महत्त्वाचं समजलं ते असं:

56
00:02:17,069 --> 00:02:20,104
नैराश्य आणि चिंताविकार यांची 
नऊ वेगवेगळी कारणं आहेत.

57
00:02:20,128 --> 00:02:23,835
त्यांचे शास्त्रीय पुरावे आहेत.

58
00:02:23,859 --> 00:02:26,668
त्यापैकी दोन जीवशास्त्रीय आहेत.

59
00:02:26,692 --> 00:02:29,375
या विकारांना बळी पडण्याचं प्रमाण 
जनुकांवर अवलंबून असतं.

60
00:02:29,399 --> 00:02:31,333
पण जनुकं आपलं भविष्य ठरवत नाहीत.

61
00:02:31,357 --> 00:02:34,968
तसंच, नैराश्यामुळे मेंदूत घडून येणाऱ्या 
जीवशास्त्रीय बदलांमुळे

62
00:02:34,992 --> 00:02:36,690
त्यातून बाहेर पडणं कठीण होतं.

63
00:02:36,714 --> 00:02:38,896
पण या विकारांची कारणं

64
00:02:38,920 --> 00:02:40,761
म्हणून सिद्ध झालेल्या बऱ्याचशा घटकांचा

65
00:02:40,785 --> 00:02:42,550
आपल्या जैविकतेशी संबंध नसतो.

66
00:02:43,520 --> 00:02:45,734
त्यांचा संबंध असतो, आपल्या जीवनशैलीशी.

67
00:02:46,116 --> 00:02:47,607
हे घटक समजून घेतल्यावर

68
00:02:47,631 --> 00:02:50,727
सापडणारे निराळे उपाय,

69
00:02:50,751 --> 00:02:52,299
रासायनिक नैराश्यरोधकांसमवेत

70
00:02:52,323 --> 00:02:55,260
सुचवले गेले पाहिजेत.

71
00:02:55,284 --> 00:02:57,077
उदाहरणार्थ,

72
00:02:57,101 --> 00:03:00,549
तुम्हांला एकटेपणा वाटत असेल, तर 
पुढे नैराश्य येण्याची शक्यता वाढते.

73
00:03:00,573 --> 00:03:03,684
व्यवसायाच्या ठिकाणी 
कामावर तुमचं नियंत्रण नसेल,

74
00:03:03,708 --> 00:03:05,604
सांगितलेलं काम निमूट करावं लागत असेल,

75
00:03:05,628 --> 00:03:07,517
तर नैराश्याची शक्यता वाढते.

76
00:03:07,541 --> 00:03:10,025
तुम्ही बाहेर खुल्या निसर्गात 
फारसे जात नसाल,

77
00:03:10,049 --> 00:03:11,918
तर नैराश्याची शक्यता वाढते.

78
00:03:11,942 --> 00:03:15,053
आणखी एक महत्त्वाची गोष्ट आहे.
या विकारांमागच्या

79
00:03:15,077 --> 00:03:16,252
अनेक कारणांचा मिलाफ

80
00:03:16,276 --> 00:03:18,339
त्या गोष्टीत दिसून येतो.

81
00:03:18,363 --> 00:03:20,029
आपण सर्व जाणताच, की

82
00:03:20,053 --> 00:03:22,712
प्रत्येकाला नैसर्गिक गरजा असतात. बरोबर?

83
00:03:22,736 --> 00:03:23,910
हो, अगदी खरं.

84
00:03:23,934 --> 00:03:26,513
अन्न, पाणी.

85
00:03:26,537 --> 00:03:28,767
निवारा, स्वच्छ हवा.

86
00:03:28,791 --> 00:03:30,585
या गोष्टी काढून घेतल्या,

87
00:03:30,609 --> 00:03:32,902
तर आपले हाल होतील.

88
00:03:32,926 --> 00:03:34,728
त्याचबरोबर

89
00:03:34,752 --> 00:03:38,123
प्रत्येक माणसाला नैसर्गिकपणे 
मानसिक गरजा असतात.

90
00:03:38,147 --> 00:03:40,186
समाजाशी जोडलेलं असणं, ही गरज असते.

91
00:03:40,210 --> 00:03:43,274
आयुष्याला अर्थ आणि हेतू असणं, ही गरज असते.

92
00:03:43,298 --> 00:03:45,829
लोक आपल्याला ओळखतात, मानतात 
ही भावना गरजेची असते.

93
00:03:45,853 --> 00:03:48,410
आपलं भविष्य उज्वल आहे 
असं वाटणं, ही गरज असते.

94
00:03:48,434 --> 00:03:51,482
आजच्या आपल्या संस्कृतीत 
अनेक चांगल्या गोष्टी आहेत.

95
00:03:51,506 --> 00:03:53,666
अनेक गोष्टी भूतकाळापेक्षा चांगल्या आहेत.

96
00:03:53,690 --> 00:03:55,011
या काळात जन्म होणं सुखाचं.

97
00:03:55,035 --> 00:03:56,999
पण मूलभूत गंभीर मानसिक गरजा भागवण्याची

98
00:03:57,023 --> 00:04:01,124
आपली क्षमता मात्र कमी कमी होत चालली आहे.

99
00:04:01,895 --> 00:04:03,998
मानसिक विकारांचं प्रमाण वाढण्यामागचं

100
00:04:04,022 --> 00:04:08,069
हे एकमेव नसलं, तरी 
सर्वात महत्त्वाचं कारण आहे.

101
00:04:08,919 --> 00:04:12,149
हे समजून घेणं मला फार कठीण गेलं.

102
00:04:12,173 --> 00:04:14,879
मला माझ्या विचारांशी द्वंद्व करावं लागलं,

103
00:04:14,903 --> 00:04:19,309
नैराश्य मेंदूत असतं हा विचार बदलून,

104
00:04:19,333 --> 00:04:20,500
आपल्या जीवनशैलीसारखी

105
00:04:20,524 --> 00:04:22,585
अनेक कारणं त्यामागे असतात
हे समजण्यासाठी.

106
00:04:22,609 --> 00:04:24,974
हे मला नीटपणे कधी समजलं?

107
00:04:24,998 --> 00:04:28,141
दक्षिण आफ्रिकेतल्या डॉ. डेरेक समरफील्ड
नावाच्या मनोविकारतज्ज्ञांची

108
00:04:28,165 --> 00:04:29,966
मुलाखत घ्यायला गेलो, त्यावेळी.

109
00:04:29,990 --> 00:04:31,141
ही एक थोर व्यक्ती आहे.

110
00:04:31,165 --> 00:04:34,879
२००१ साली डॉ. समरफील्ड कंबोडियात होते.

111
00:04:34,903 --> 00:04:38,196
त्या वर्षी कंबोडियात प्रथमच 
रासायनिक नैराश्यरोधक औषधं

112
00:04:38,220 --> 00:04:39,952
उपलब्ध झाली होती.

113
00:04:39,976 --> 00:04:43,273
तिथल्या डॉक्टरांना ती ठाऊक नव्हती.
त्यांनी विचारलं,

114
00:04:43,297 --> 00:04:44,888
"ही कसली औषधं?" 
मग डॉ. समरफील्डनी

115
00:04:44,912 --> 00:04:46,126
त्याविषयी माहिती दिली.

116
00:04:46,150 --> 00:04:47,682
यावर ते डॉक्टर्स म्हणाले,

117
00:04:47,706 --> 00:04:50,403
"यांची आम्हांला गरज नाही. 
आमच्याकडे नैराश्यरोधक आहेत."

118
00:04:50,427 --> 00:04:52,164
डॉ. समरफील्डनी विचारलं, "म्हणजे?"

119
00:04:52,188 --> 00:04:55,427
त्यांना वाटलं, आता हे 
निसर्गोपचाराविषयी सांगतील.

120
00:04:55,451 --> 00:04:59,223
सेंट जॉन्स वॉर्ट, जिंगको बिलोबा वगैरे.

121
00:04:59,910 --> 00:05:02,299
पण त्याऐवजी त्यांनी एक गोष्ट सांगितली.

122
00:05:02,800 --> 00:05:06,379
त्यांच्या गावात एक शेतकरी होता. 
तो भातशेती करत असे.

123
00:05:06,403 --> 00:05:08,173
एके दिवशी त्याचा पाय पडला, तो नेमका

124
00:05:08,197 --> 00:05:10,387
युद्धकाळात मातीत पेरलेल्या स्फोटकावर.

125
00:05:10,411 --> 00:05:11,823
स्फोटामुळे त्याने पाय गमावला.

126
00:05:11,847 --> 00:05:13,283
कृत्रिम पाय बसवल्यानंतर

127
00:05:13,307 --> 00:05:16,078
काही काळाने तो पुन्हा 
भाताच्या शेतात काम करू लागला.

128
00:05:16,102 --> 00:05:18,634
पण कृत्रिम पाय सतत पाण्याखाली ठेवून 
काम करणं

129
00:05:18,658 --> 00:05:20,332
फार वेदनादायक असतं.

130
00:05:20,356 --> 00:05:22,276
मला वाटतं, जिथे स्फोट झाला,

131
00:05:22,300 --> 00:05:24,879
तिथेच पुन्हा जाऊन काम करणंही 
त्याला कठीण गेलं असावं.

132
00:05:24,903 --> 00:05:27,306
त्याला दिवसभर रडणं अनावर होऊ लागलं.

133
00:05:27,330 --> 00:05:28,759
बिछान्यातून उठावंसं वाटेना.

134
00:05:28,783 --> 00:05:31,666
नैराश्याची सर्व लक्षणं दिसू लागली.

135
00:05:32,013 --> 00:05:33,378
कंबोडियन डॉक्टर म्हणाले,

136
00:05:33,402 --> 00:05:35,688
"मग आम्ही त्याला नैराश्यरोधक दिलं."

137
00:05:35,712 --> 00:05:38,347
डॉ. समरफील्डनी विचारलं, "कोणतं?"

138
00:05:38,371 --> 00:05:41,180
ते डॉक्टर्स त्याला भेटायला गेले होते.
त्याच्याजवळ बसून

139
00:05:41,982 --> 00:05:43,382
त्यांनी त्याचं म्हणणं ऐकलं.

140
00:05:44,464 --> 00:05:47,011
त्यांना त्याच्या वेदनेमागचा अर्थ समजला.

141
00:05:47,035 --> 00:05:49,956
नैराश्याच्या गर्तेत त्याला स्वतःला 
ते समजणं कठीण होतं,

142
00:05:49,980 --> 00:05:53,640
पण त्यामागची कारणं 
त्याच्या आयुष्यात फार महत्त्वाची होती.

143
00:05:53,966 --> 00:05:57,164
गावातल्या इतर लोकांशी बोलताना 
त्यापैकी एका डॉक्टरांना सुचलं,

144
00:05:57,188 --> 00:05:59,125
"आपण याला एक गाय दिली,

145
00:05:59,149 --> 00:06:01,149
तर तो दुधाचा व्यवसाय करू शकेल.

146
00:06:01,173 --> 00:06:04,268
मग त्याला भाताच्या शेतात जाऊन

147
00:06:04,292 --> 00:06:06,799
ते त्रासदायक काम करावं लागणार नाही."

148
00:06:06,823 --> 00:06:08,022
त्याला गाय देण्यात आली.

149
00:06:08,046 --> 00:06:10,226
दोन आठवड्यांत त्याचं रडणं थांबलं.

150
00:06:10,250 --> 00:06:12,162
महिन्याभरात तो नैराश्यातून बाहेर आला.

151
00:06:12,186 --> 00:06:13,765
डॉ. समरफील्ड,

152
00:06:13,789 --> 00:06:16,559
ही गाय म्हणजे नैराश्यरोधक,

153
00:06:16,583 --> 00:06:18,050
हो ना?

154
00:06:18,074 --> 00:06:19,225
(हशा)

155
00:06:19,249 --> 00:06:22,302
(टाळ्या)

156
00:06:22,326 --> 00:06:25,199
लहानपणापासून नैराश्याबद्दल 
माझी जी समजूत आहे,

157
00:06:25,223 --> 00:06:26,835
तीच तुमचीही असेल, तर

158
00:06:26,859 --> 00:06:28,533
तुम्हांला हा एक बाष्कळ विनोद वाटेल.

159
00:06:28,557 --> 00:06:30,581
"नैराश्यरोधक घ्यावं म्हणून गेलो, आणि

160
00:06:30,605 --> 00:06:31,771
डॉक्टरांनी गाय दिली."

161
00:06:31,795 --> 00:06:34,822
विज्ञानाशी संबंध नसलेल्या या प्रसंगावरून

162
00:06:34,846 --> 00:06:37,823
कंबोडियन डॉक्टरांनी ही अटकळ बांधली.

163
00:06:37,847 --> 00:06:41,132
गेली कित्येक वर्षं

164
00:06:41,156 --> 00:06:43,243
जागतिक आरोग्य संस्था (WHO)

165
00:06:43,267 --> 00:06:45,457
नेमकं हेच सांगण्याचा प्रयत्न करते आहे.

166
00:06:45,481 --> 00:06:47,973
तेही उत्कृष्ठ शास्त्रीय पुरावे देऊन.

167
00:06:48,576 --> 00:06:50,505
नैराश्य येणं,

168
00:06:50,529 --> 00:06:51,906
किंवा अति चिंता वाटणं

169
00:06:53,008 --> 00:06:56,268
म्हणजे दुबळेपणा किंवा वेड लागणं नव्हे.

170
00:06:56,292 --> 00:06:59,877
किंवा यंत्रासारखे तुमचे काही भाग बिघडलेत, 
असंही नव्हे.

171
00:07:00,950 --> 00:07:03,484
एक माणूस म्हणून 
तुमच्या काही गरजा अपूर्ण आहेत, इतकंच.

172
00:07:03,919 --> 00:07:07,459
कंबोडियन डॉक्टर आणि जागतिक आरोग्य संस्था

173
00:07:07,483 --> 00:07:09,800
काय सांगत नाहीत, तेही पाहणं 
इथे महत्त्वाचं आहे.

174
00:07:09,824 --> 00:07:11,356
ते असं नाही म्हणाले,

175
00:07:11,380 --> 00:07:14,181
"मित्रा, अरे जरा भानावर ये.

176
00:07:14,205 --> 00:07:17,472
तुझा प्रश्न तूच समजून घे, आणि तूच सोडव."

177
00:07:17,851 --> 00:07:19,843
उलट ते असं म्हणाले, की

178
00:07:19,867 --> 00:07:23,391
"आम्ही सगळे तुझ्याबरोबर आहोत. 
आपण सर्वजण मिळून

179
00:07:23,415 --> 00:07:27,827
हा प्रश्न समजून घेऊ आणि सोडवू."

180
00:07:28,543 --> 00:07:32,559
प्रत्येक नैराश्यग्रस्त व्यक्तीची 
ही गरज असते,

181
00:07:32,583 --> 00:07:35,828
ती पूर्ण व्हायला हवी.

182
00:07:35,852 --> 00:07:38,839
म्हणूनच, २०१७ साली
जागतिक आरोग्य दिनाच्या निवेदनात

183
00:07:38,863 --> 00:07:41,181
संयुक्त राष्ट्रसंघाचे

184
00:07:41,205 --> 00:07:42,696
एक प्रमुख डॉक्टर म्हणाले,

185
00:07:42,720 --> 00:07:45,537
"आपण रासायनिक असंतुलनाविषयी बोलणं 
कमी करून,

186
00:07:45,561 --> 00:07:48,618
त्याऐवजी जीवनशैलीतल्या असंतुलनाविषयी 
बोलायला हवं."

187
00:07:48,920 --> 00:07:50,893
औषधांमुळे काही लोकांना खरोखरच बरं वाटतं.

188
00:07:50,917 --> 00:07:53,047
मलाही काही काळ बरं वाटलं होतं.

189
00:07:53,071 --> 00:07:57,498
पण जीवशास्त्रापेक्षा खोल जाणाऱ्या

190
00:07:57,522 --> 00:08:00,577
या समस्येवरचा उपायही 
तितकाच खोलवर जाणारा हवा.

191
00:08:00,601 --> 00:08:03,188
हे जेव्हा मी प्रथम ऐकलं,

192
00:08:03,212 --> 00:08:04,895
त्यावेळी मला वाटलं होतं,

193
00:08:04,919 --> 00:08:07,045
"मी शास्त्रीय पुरावे पाहिले आहेत.

194
00:08:07,069 --> 00:08:08,641
पुष्कळ संशोधनं वाचली आहेत.

195
00:08:08,665 --> 00:08:11,971
या विषयातल्या तज्ज्ञांशी बोललो आहे."

196
00:08:11,995 --> 00:08:14,381
आणि तरीही मला समजत नव्हतं, 
"हे करायचं कसं?"

197
00:08:14,405 --> 00:08:16,318
आपल्या नैराश्याची कारणं बरेचदा

198
00:08:16,342 --> 00:08:18,833
त्या कंबोडियन शेतकऱ्याच्या गोष्टीपेक्षा

199
00:08:18,857 --> 00:08:20,154
जास्त गुंतागुंतीची असतात.

200
00:08:20,178 --> 00:08:22,812
ती समजून घेण्याची सुरुवात तरी कुठून करावी?

201
00:08:22,836 --> 00:08:26,085
पुस्तक लिहिण्यासाठी म्हणून

202
00:08:26,109 --> 00:08:27,680
मी जगभर फिरलो,

203
00:08:27,704 --> 00:08:30,299
तेव्हा हे समजून घेणारे लोक मला भेटत गेले.

204
00:08:30,323 --> 00:08:32,775
सिडनी पासून सॅन फ्रान्सिस्को

205
00:08:32,799 --> 00:08:33,971
आणि साओ पावलो पर्यंत.

206
00:08:33,995 --> 00:08:36,061
हे लोक नैराश्य आणि चिंताविकाराची

207
00:08:36,085 --> 00:08:38,432
सखोल कारणं समजून घेत होते

208
00:08:38,456 --> 00:08:40,871
आणि आपल्या समूहाद्वारे 
त्यावर उपाय करत होते.

209
00:08:40,895 --> 00:08:43,576
मला भेटलेल्या सर्वच लोकांबद्दल 


210
00:08:43,600 --> 00:08:45,076
मी इथे सांगू शकत नाही.

211
00:08:45,100 --> 00:08:48,553
किंवा त्या नऊ कारणांबद्दलही 
इथे बोलू शकत नाही.

212
00:08:48,577 --> 00:08:51,059
कारण १० तासांचं TED व्याख्यान 
द्यायची परवानगी नाही.

213
00:08:51,083 --> 00:08:52,835
वाटल्यास आयोजकांजवळ तक्रार करा!

214
00:08:52,859 --> 00:08:54,789
म्हणून मी त्यापैकी दोन कारणं

215
00:08:54,813 --> 00:08:58,226
आणि दोन उपाय सांगणार आहे.

216
00:08:58,578 --> 00:08:59,728
पहिलं:

217
00:09:00,285 --> 00:09:03,293
मानवी इतिहासात जास्त एकटेपणा 
आपल्याच पिढीला जाणवला आहे.

218
00:09:03,317 --> 00:09:06,150
नुकतंच एका पाहणीत अमेरिकन लोकांना 
विचारलं गेलं,

219
00:09:06,174 --> 00:09:09,324
"आपली कोणाशीच जवळीक उरलेली नाही, 
असं तुम्हांला वाटतं का?"

220
00:09:09,348 --> 00:09:12,999
यावर ३९ टक्के लोकांनी 
हे वर्णन आपल्याला लागू पडतं असं सांगितलं.

221
00:09:13,023 --> 00:09:14,387
"कोणाशीच जवळीक नाही."

222
00:09:14,411 --> 00:09:16,908
आंतरराष्ट्रीय पातळीवर एकटेपणा मोजला असता,

223
00:09:16,932 --> 00:09:19,490
ब्रिटन आणि युरोप 
अमेरिकेच्या खालोखाल आहेत.

224
00:09:19,514 --> 00:09:21,299
इथे कोणाला उगाच अभिमान वाटायला नको!

225
00:09:21,323 --> 00:09:22,331
(हशा)

226
00:09:22,355 --> 00:09:24,244
या विषयातल्या एका तज्ज्ञांशी

227
00:09:24,268 --> 00:09:26,664
मी बराच काळ चर्चा केली.

228
00:09:26,688 --> 00:09:28,942
त्या थोर माणसाचं नाव,
प्राध्यापक जॉन कासिओपो.

229
00:09:28,966 --> 00:09:30,117
ते शिकागोत राहत असत.

230
00:09:30,141 --> 00:09:32,964
त्यांच्या संशोधनाबद्दल 
मी पुष्कळ चिंतन केलं.

231
00:09:32,988 --> 00:09:35,293
प्राध्यापक कासिओपो विचारतात,

232
00:09:35,317 --> 00:09:36,967
"आपण अस्तित्वात आहोत, ते कशामुळे?

233
00:09:36,991 --> 00:09:38,944
आपण जिवंत का राहिलो आहोत?"

234
00:09:38,968 --> 00:09:41,174
यामागचं मुख्य कारण असं, की

235
00:09:41,198 --> 00:09:44,015
आफ्रिकेच्या सव्हाना प्रदेशातले आपले पूर्वज

236
00:09:44,039 --> 00:09:45,759
एका गोष्टीत खूप हुशार होते.

237
00:09:46,287 --> 00:09:49,577
भोवतालच्या वन्य श्वापदांपेक्षा 
ते आकाराने मोठे नव्हते,

238
00:09:49,601 --> 00:09:52,914
किंवा त्यांच्यापेक्षा जलद 
धावूही शकत नव्हते.

239
00:09:52,938 --> 00:09:55,652
पण ते जमाव करून एकत्र राहत होते,

240
00:09:55,676 --> 00:09:57,276
एकमेकांना साह्य करत होते.

241
00:09:57,300 --> 00:09:59,561
ही आपल्या मानवजातीची दैवी शक्ती आहे.

242
00:09:59,585 --> 00:10:00,990
आपण समूहात राहतो.

243
00:10:01,014 --> 00:10:03,490
मधमाशांची उत्क्रांती होऊन 
त्या पोळ्यात राहू लागल्या,

244
00:10:03,514 --> 00:10:05,746
तसा मनुष्यप्राणी जमातीत राहू लागला.

245
00:10:05,770 --> 00:10:09,580
या जमातींची मोडतोड करणारी

246
00:10:10,492 --> 00:10:11,959
आपलीच पहिली पिढी आहे.

247
00:10:12,484 --> 00:10:14,551
यामुळे आपलं जीवन उध्वस्त होत आहे.

248
00:10:15,048 --> 00:10:17,192
वास्तविक हे असं व्हायला नको.

249
00:10:17,216 --> 00:10:19,850
माझ्या पुस्तकातली आणि माझ्या आयुष्यातलीही

250
00:10:19,874 --> 00:10:21,969
एक मोठी व्यक्ती आहे, सॅम एव्हरिंग्टन.

251
00:10:21,993 --> 00:10:24,731
लंडनच्या पूर्वेच्या 
एका गरीब वस्तीतले हे डॉक्टर.

252
00:10:24,755 --> 00:10:26,334
तिथे मी बराच काळ राहत होतो.

253
00:10:26,358 --> 00:10:28,045
सॅम फार अस्वस्थ होते.

254
00:10:28,069 --> 00:10:29,625
कारण त्यांचे अनेक रुग्ण

255
00:10:29,649 --> 00:10:32,093
भयंकर नैराश्य आणि चिंताविकाराने 
ग्रस्त होते.

256
00:10:32,117 --> 00:10:34,839
माझ्यासारखंच डॉ. सॅमना देखील वाटतं,
की नैराश्यरोधकांमुळे

257
00:10:34,863 --> 00:10:37,085
काही लोकांना थोडं बरं वाटू शकतं.

258
00:10:37,109 --> 00:10:38,482
त्यांनी दोन गोष्टी पाहिल्या.

259
00:10:38,506 --> 00:10:42,061
एक, त्यांचे रुग्ण बराच काळ त्रस्त होते.

260
00:10:42,085 --> 00:10:45,823
यामागची कारणं स्पष्ट होती. 
उदाहरणार्थ, एकटेपणा.

261
00:10:45,847 --> 00:10:49,291
दोन, औषधांनी काही लोकांना 
थोड्या प्रमाणात बरं वाटत असलं,

262
00:10:49,315 --> 00:10:51,583
तरी अनेक वेळा औषधामुळे

263
00:10:51,607 --> 00:10:53,140
मूळ प्रश्न सुटत नव्हता.

264
00:10:53,871 --> 00:10:56,522
एके दिवशी, डॉ. सॅमनी 
एक नवीन उपाय वापरायचं ठरवलं.

265
00:10:56,546 --> 00:10:58,998
त्यांच्या दवाखान्यात एक महिला आली.

266
00:10:59,022 --> 00:11:00,489
तिचं नाव लिसा कनिंगहॅम.

267
00:11:00,513 --> 00:11:02,387
माझी तिच्याशी नंतर ओळख झाली.

268
00:11:02,411 --> 00:11:06,495
भयानक नैराश्य आणि चिंताविकारामुळे 
लिसा घरातून बाहेरच पडत नव्हती.

269
00:11:06,519 --> 00:11:07,669
तब्बल सात वर्षं.

270
00:11:08,898 --> 00:11:11,823
डॉ. सॅमनी तिला सांगितलं,
"आम्ही तुला औषधं तर देऊच,

271
00:11:11,847 --> 00:11:13,677
पण त्याबरोबर

272
00:11:13,701 --> 00:11:16,498
तू आणखी काहीतरी करायचं आहेस.

273
00:11:16,522 --> 00:11:19,965
आठवड्यातून दोनदा इथे यायचं,

274
00:11:19,989 --> 00:11:22,767
आणि इतर रुग्णांशी बोलायचं.

275
00:11:22,791 --> 00:11:25,601
पण आपण किती दुर्दैवी, 
अशा प्रकारचं काही बोलायचं नाही.

276
00:11:25,625 --> 00:11:29,172
तर सगळ्यांनी मिळून 
काहीतरी अर्थपूर्ण काम शोधून ते करायचं.

277
00:11:29,196 --> 00:11:32,299
मग एकटेपणा वाटणार नाही, 
आयुष्याला अर्थ नाही असं वाटणार नाही."

278
00:11:32,323 --> 00:11:35,098
त्या रुग्णांना लिसा जेव्हा प्रथम भेटली,

279
00:11:35,122 --> 00:11:37,378
तेव्हा तो ताण असह्य होऊन

280
00:11:37,402 --> 00:11:39,323
तिला वांत्या होऊ लागल्या.

281
00:11:39,347 --> 00:11:41,981
तेव्हा इतरांनी तिला सावरलं.
चर्चा सुरु झाली.

282
00:11:42,005 --> 00:11:43,680
"आपण एकत्र येऊन काय करू शकतो?"

283
00:11:43,704 --> 00:11:45,998
हे रुग्ण माझ्यासारखे, 
लंडनच्या आतल्या भागातले.

284
00:11:46,022 --> 00:11:48,070
त्यांना बागकामाची काहीच माहिती नव्हती.

285
00:11:48,094 --> 00:11:50,339
"आपण बागकाम शिकूया का?"

286
00:11:50,363 --> 00:11:52,529
दवाखान्याच्या मागेच

287
00:11:52,553 --> 00:11:53,704
पडीक जागा होती.

288
00:11:53,728 --> 00:11:55,610
"इथे बाग करूया का?"

289
00:11:55,634 --> 00:11:57,809
त्यांनी लायब्ररीतून पुस्तकं आणली.

290
00:11:57,833 --> 00:11:59,318
You Tube वर धडे घेतले.

291
00:11:59,342 --> 00:12:01,501
मातीत हात मळवून घेतले.

292
00:12:01,844 --> 00:12:04,887
ऋतुचक्र समजून घ्यायला सुरुवात केली.

293
00:12:04,911 --> 00:12:06,241
अनेक पुराव्यांनुसार,

294
00:12:06,265 --> 00:12:07,894
निसर्गाशी जवळीक करणं

295
00:12:07,918 --> 00:12:09,894
हा नैराश्यावर एक चांगला उपाय आहे.

296
00:12:09,918 --> 00:12:12,927
पण हा गट त्याहीपेक्षा 
जास्त काही करत होता.

297
00:12:13,347 --> 00:12:15,377
त्यांनी एक जमात तयार केली.

298
00:12:15,401 --> 00:12:17,212
एक समूह तयार केला.

299
00:12:17,236 --> 00:12:19,260
त्यांना एकमेकांविषयी आपुलकी वाटू लागली.

300
00:12:19,284 --> 00:12:20,958
एखादा गैरहजर असला,

301
00:12:20,982 --> 00:12:23,502
"काय झालं? ठीक आहेस ना?" 
अशी चौकशी करू लागले.

302
00:12:23,526 --> 00:12:26,137
त्याला कसला त्रास होत असेल 
ते जाणून घेऊ लागले.

303
00:12:26,161 --> 00:12:27,964
लिसा म्हणाली,

304
00:12:27,988 --> 00:12:30,585
"जसजशी बाग बहरू लागली,

305
00:12:30,609 --> 00:12:31,876
तसतसे आम्हीही बहरू लागलो!"

306
00:12:32,474 --> 00:12:34,506
याला म्हणतात समाजोपचार.

307
00:12:34,530 --> 00:12:36,045
हे युरोपमध्ये वाढत आहे.

308
00:12:36,069 --> 00:12:38,370
हळूहळू गोळा होणाऱ्या पुराव्यांनुसार

309
00:12:38,394 --> 00:12:41,274
नैराश्य आणि चिंताविकारात

310
00:12:41,298 --> 00:12:43,276
खरोखरीच घट होत असल्याचं दिसून येत आहे.

311
00:12:43,300 --> 00:12:47,021
एके दिवशी या बागेत असताना

312
00:12:47,045 --> 00:12:49,526
माझ्या मनात एक विचार आला.

313
00:12:49,550 --> 00:12:51,134
त्या सुंदर बागेत गेलो असताना

314
00:12:51,158 --> 00:12:52,349
मला जे वाटलं,

315
00:12:52,373 --> 00:12:56,244
त्यामागे ऑस्ट्रेलियन प्राध्यापक ह्यू मके 
यांच्या विचारांची प्रेरणा आहे.

316
00:12:56,268 --> 00:13:00,649
मला वाटलं, की आजच्या आपल्या संस्कृतीत
एखाद्याला उदास वाटत असेल,

317
00:13:00,673 --> 00:13:03,737
तर आपण त्याला काय सांगतो? 
तुम्ही सांगत असाल, मीही सांगितलं आहे..

318
00:13:03,761 --> 00:13:06,985
"तू स्वतः कोण आहेस ते जाणून घे.
स्वतःला पटेल तेच कर."

319
00:13:07,742 --> 00:13:10,692
आणि माझ्या लक्षात आलं, की 
त्याऐवजी आपण सांगायला हवं,

320
00:13:10,716 --> 00:13:11,866
"स्वतःपुरतं पाहू नकोस.

321
00:13:12,306 --> 00:13:13,639
तुझा एकट्याचा नव्हे,

322
00:13:14,218 --> 00:13:16,427
समूहाचा विचार कर.

323
00:13:16,765 --> 00:13:18,090
समूहाचा भाग हो."

324
00:13:18,114 --> 00:13:21,820
(टाळ्या)

325
00:13:21,844 --> 00:13:24,423
या विकारांवर उपाय म्हणून 
आपण एकांडेपणाने राहून

326
00:13:24,447 --> 00:13:27,598
आपल्या एकट्याच्या हातात असलेली 
साधनं जास्तीत जास्त वापरत गेलो.

327
00:13:27,622 --> 00:13:29,061
हे विकार बळावण्यात

328
00:13:29,085 --> 00:13:31,125
हा समज थोडा कारणीभूत ठरला असावा.

329
00:13:31,149 --> 00:13:33,902
स्वतःला महत्त्व देण्यापेक्षा 
एखादा मोठा उद्देश हवा.

330
00:13:33,926 --> 00:13:36,347
इथे नैराश्य आणि चिंताविकाराचं
आणखी एक कारण सापडतं,

331
00:13:36,371 --> 00:13:39,268
ज्याविषयी मला आज बोलायचं होतं.

332
00:13:39,292 --> 00:13:40,982
आपण सर्वजण जाणतो, की

333
00:13:41,006 --> 00:13:44,752
आहारात चटपटीत पदार्थ वाढल्यामुळे 
आपलं आरोग्य बिघडत चाललं आहे.

334
00:13:44,776 --> 00:13:46,982
मी पौष्टिक आहार घेतो, असं नव्हे.

335
00:13:47,006 --> 00:13:49,405
व्याख्यानापूर्वी मी मॅकडोनाल्ड मध्ये 
खाऊन आलो.

336
00:13:49,429 --> 00:13:52,942
तुम्हां सर्वांना TED ची पौष्टिक न्याहारी 
खाताना पाहून मला लाज वाटली.

337
00:13:52,966 --> 00:13:58,109
पोषणरहित अन्नामुळे जसं आपलं आरोग्य बिघडतं,

338
00:13:58,133 --> 00:14:02,243
तसाच, काही निकृष्ट मूल्यांनी 
मनाचा ताबा घेतल्यामुळे

339
00:14:02,267 --> 00:14:03,745
आपलं मानसिक आरोग्य बिघडतं.

340
00:14:04,157 --> 00:14:07,261
हजारो वर्षांपासून 
तत्त्ववेत्ते सांगताहेत, की

341
00:14:07,285 --> 00:14:11,873
पैसा, समाजातलं स्थान, दिखाऊपणा 
यांना महत्त्व दिलं,

342
00:14:11,897 --> 00:14:13,420
तर मानसिक आरोग्य ढासळेल.

343
00:14:13,444 --> 00:14:15,511
असं शोपेनहावर म्हणाले होते.

344
00:14:15,535 --> 00:14:17,307
नेमकं हेच नव्हे,पण अशाच अर्थाचं.

345
00:14:17,331 --> 00:14:20,357
आश्चर्य म्हणजे, यावर 
फारसं शास्त्रीय संशोधन झालं नव्हतं.

346
00:14:20,381 --> 00:14:24,030
पण मला भेटलेली एक असामान्य व्यक्ती, 
प्राध्यापक टिम कासर

347
00:14:24,054 --> 00:14:26,347
हे इलिनॉयच्या नॉक्स कॉलेजमध्ये

348
00:14:26,371 --> 00:14:28,934
गेली तीस वर्षं या विषयावर संशोधन करताहेत.

349
00:14:28,958 --> 00:14:31,974
त्यांच्या संशोधनाने 
काही महत्त्वाच्या गोष्टी सुचवल्या आहेत.

350
00:14:31,998 --> 00:14:35,189
पहिली गोष्ट.

351
00:14:35,213 --> 00:14:39,578
उत्तमोत्तम वस्तू विकत घेऊन 
त्यांचं प्रदर्शन केल्याने

352
00:14:39,602 --> 00:14:41,793
दुःखावर मात होऊन आनंद मिळेल 
असं जितकं समजाल,

353
00:14:41,817 --> 00:14:44,729
तितकं नैराश्य आणि चिंता पदरी पडतील.

354
00:14:44,753 --> 00:14:46,046
दुसरी गोष्ट.

355
00:14:46,070 --> 00:14:50,658
अशा समजांनी 
आपल्या संपूर्ण समाजाचाच ताबा घेतला आहे.

356
00:14:50,682 --> 00:14:52,095
मी आयुष्यभर पाहतो आहे,

357
00:14:52,119 --> 00:14:56,312
जाहिरातबाजी, इंस्टाग्राम इत्यादि गोष्टी 
कशा प्रभाव पाडतात.

358
00:14:56,871 --> 00:14:58,244
मला वाटतं

359
00:14:58,268 --> 00:15:04,029
आपण जन्मापासून मानसिक KFC खातो आहोत.

360
00:15:04,053 --> 00:15:07,926
चुकीच्या ठिकाणी आनंद शोधतो आहोत.

361
00:15:07,950 --> 00:15:10,720
आणि जसं चटपटीत अन्न 
पोषणाची गरज भागवण्याऐवजी

362
00:15:10,744 --> 00:15:13,042
उलट आपल्याला आजारी पाडतं,

363
00:15:13,066 --> 00:15:16,208
तसंच निकृष्ट मूल्यं 
आपल्या मानसिक गरजा न भागवता

364
00:15:16,232 --> 00:15:18,874
आपल्याला निरोगी आयुष्यापासून दूर नेतात.

365
00:15:18,898 --> 00:15:21,521
मी जेव्हा प्रथम प्रा. कासर यांना भेटून

366
00:15:21,545 --> 00:15:23,022
हे जाणून घेत होतो,

367
00:15:23,046 --> 00:15:25,633
तेव्हा माझ्या मनात 
संमिश्र भावना उभ्या राहिल्या.

368
00:15:25,657 --> 00:15:28,347
माझ्यासाठी हे एक आव्हान होतं.

369
00:15:28,371 --> 00:15:31,633
कारण माझ्या स्वतःच्याच आयुष्यात मी बरेचदा
उदासीनतेचा सामना करण्यासाठी

370
00:15:31,657 --> 00:15:36,922
एखादी बाह्य परिणाम करणारी 
भपकेबाज गोष्ट करत आलो होतो.

371
00:15:37,441 --> 00:15:40,131
आणि त्याचा काही उपयोग होत नव्हता, 
हेही पाहत आलो होतो.

372
00:15:40,930 --> 00:15:43,812
मला वाटलं, हे तर साहजिकच आहे.

373
00:15:43,836 --> 00:15:45,581
अगदी रटाळ मुद्दा, हो ना?

374
00:15:45,605 --> 00:15:46,930
आता मी तुम्हांला सांगतो,

375
00:15:46,954 --> 00:15:49,097
मरणशय्येवर असताना,
आपल्याजवळ किती बूट आहेत,

376
00:15:49,121 --> 00:15:52,437
किंवा किती री-ट्विट मिळाले होते 
या गोष्टी तुम्हांला आठवणार नाहीत.

377
00:15:52,461 --> 00:15:54,144
त्यावेळी आठवतील ते प्रेमाचे,

378
00:15:54,168 --> 00:15:56,279
अर्थपूर्ण जगण्याचे आणि सुसंवादाचे क्षण.

379
00:15:56,303 --> 00:15:58,248
हे वाक्य वापरून गुळगुळीत झालेलं आहे खरं.

380
00:15:58,272 --> 00:16:00,621
मी प्रा. कासरना विचारलं,

381
00:16:00,645 --> 00:16:02,998
"मला यात एक विचित्र दुटप्पीपणा दिसतो. 
का बरं?"

382
00:16:03,022 --> 00:16:06,829
ते म्हणाले, "कारण आपल्याला मनात कुठेतरी 
या गोष्टी ठाऊक असतात.

383
00:16:06,853 --> 00:16:09,228
पण या संस्कृतीत आपण त्या पाळत नाही."

384
00:16:09,252 --> 00:16:11,331
या गोष्टी रटाळ वाटण्याइतपत ठाऊक आहेत.

385
00:16:11,355 --> 00:16:12,633
पण आपण त्या पाळत नाही.

386
00:16:12,657 --> 00:16:15,866
मी विचारलं, 
"का? इतक्या महत्त्वाच्या गोष्टी ठाऊक असून

387
00:16:15,890 --> 00:16:17,176
आपण त्या पाळत का नाही?"

388
00:16:17,200 --> 00:16:20,604
थोड्या वेळाने प्रा. कासर म्हणाले,

389
00:16:20,628 --> 00:16:23,049
"कारण आपण एका यंत्रात राहतो.

390
00:16:23,073 --> 00:16:26,806
आयुष्यातल्या महत्त्वाच्या गोष्टींचा 
आपल्याला विसर पाडणं हे त्याचं कार्य."

391
00:16:27,260 --> 00:16:28,847
यावर मला खूप विचार करावा लागला.

392
00:16:28,871 --> 00:16:30,276
"कारण आपण ज्या यंत्रात राहतो,

393
00:16:30,300 --> 00:16:33,978
ते आपल्याला महत्त्वाच्या गोष्टीकडे 
दुर्लक्ष करायला लावतं."

394
00:16:34,299 --> 00:16:38,077
हे यंत्र मोडून टाकता येईल का, 
हे प्रा. कासरना शोधून काढायचं होतं.

395
00:16:38,101 --> 00:16:39,974
यावर त्यांनी पुष्कळ संशोधन केलं आहे.

396
00:16:39,998 --> 00:16:41,553
इथे मी एक उदाहरण सांगतो.

397
00:16:41,577 --> 00:16:45,077
तुम्हां सर्वांना विनंती: 
आपल्या कुटुंब आणि मित्रांबरोबर करून पहा.

398
00:16:45,101 --> 00:16:48,443
नेथन डंगन याने तरुण आणि प्रौढांचा 
एक गट बोलावला.

399
00:16:48,467 --> 00:16:52,680
काही दिवस त्यांच्या सभा घेतल्या.

400
00:16:52,704 --> 00:16:54,467
यातला एक भाग असा होता:

401
00:16:54,491 --> 00:16:57,791
आपल्या आयुष्यातला असा एखादा क्षण आठवा,
ज्यावेळी तुम्हांला खरोखर

402
00:16:57,815 --> 00:17:00,561
आयुष्याचा अर्थ आणि हेतु गवसला असेल.

403
00:17:00,585 --> 00:17:02,728
प्रत्येकाला हे निरनिराळं जाणवलं.

404
00:17:02,752 --> 00:17:06,369
कोणाला आठवलं संगीत, कोणाला लेखन, मदतकार्य.

405
00:17:06,393 --> 00:17:09,196
तुम्हां सर्वांनाही नक्कीच 
काहीतरी जाणवलं असेल.

406
00:17:09,220 --> 00:17:12,101
यातला दुसरा भाग असा होता:
प्रश्न विचारायला प्रवृत्त करणे.

407
00:17:12,125 --> 00:17:14,887
"या महत्त्वाच्या गोष्टींना 
जास्त वेळ कसा द्यावा?

408
00:17:14,911 --> 00:17:17,595
आणि निरुपयोगी कचरा विकत घेऊन

409
00:17:17,619 --> 00:17:20,569
त्याचे फोटो सोशल मीडियावर टाकून

410
00:17:20,593 --> 00:17:23,315
लोकांना OMG म्हणायला लावणं

411
00:17:23,339 --> 00:17:24,606
कसं टाळावं?"

412
00:17:24,958 --> 00:17:26,601
नुसता या सभांना येण्याचादेखील

413
00:17:26,625 --> 00:17:27,959
चांगला परिणाम दिसून आला.

414
00:17:27,983 --> 00:17:31,093
हे चंगळवादाच्या व्यसनमुक्तीचे वर्ग, बरोबर?

415
00:17:31,807 --> 00:17:34,760
अशा सभांना हजर राहून
एकमेकांचे विचार ऐकणं,

416
00:17:34,784 --> 00:17:37,315
ते पाळण्याचा निश्चय करणं, 
एकमेकांची चौकशी करणं

417
00:17:37,339 --> 00:17:40,196
यामुळे या लोकांच्या विचारसरणीत 
मोठा बदल घडून आला.

418
00:17:40,220 --> 00:17:44,633
चुकीच्या गोष्टींत आनंद शोधायला लावून

419
00:17:44,657 --> 00:17:47,291
नैराश्यात ढकलणाऱ्या संदेशांची वावटळ टाळून

420
00:17:47,315 --> 00:17:50,656
ते नैराश्यातून बाहेर काढणाऱ्या

421
00:17:50,680 --> 00:17:52,680
अर्थपूर्ण आणि पोषक विचारांकडे वळू लागले.

422
00:17:53,347 --> 00:17:56,649
पण मी असे काही उपाय शोधले, 
त्याबद्दल लिहिलं,

423
00:17:56,673 --> 00:17:59,412
यात आज न सांगितलेलेही काही आहेत,

424
00:17:59,436 --> 00:18:00,807
तरीसुद्धा माझ्या मनात येतं,

425
00:18:00,831 --> 00:18:04,530
हे विचार सुचायला मला इतका वेळ का लागला?

426
00:18:04,554 --> 00:18:06,570
कारण इतरांना समजावून सांगताना--

427
00:18:06,594 --> 00:18:09,038
त्यापैकी काही कठीण आहेत, सर्व नव्हेत.

428
00:18:09,062 --> 00:18:12,306
ते सोपे वाटतात. 
ते काही अवकाश विज्ञान नव्हे.

429
00:18:12,330 --> 00:18:14,425
या गोष्टी आपल्याला मनात कुठेतरी 
ठाऊक असतात.

430
00:18:14,449 --> 00:18:17,086
मग त्या समजायला इतक्या कठीण का?

431
00:18:17,110 --> 00:18:19,044
मला वाटतं, यामागे पुष्कळ कारणं आहेत.

432
00:18:19,475 --> 00:18:23,744
यापैकी एक कारण असं, की 
नैराश्य किंवा चिंताविकार म्हणजे नक्की काय,

433
00:18:23,768 --> 00:18:27,188
याविषयीच्या आपल्या कल्पना बदलायला हव्यात.

434
00:18:27,776 --> 00:18:29,958
काही खरीखुरी जैविक कारणंसुद्धा

435
00:18:29,982 --> 00:18:31,715
या विकारांमागे असू शकतात.

436
00:18:32,117 --> 00:18:35,871
आपण सगळं ठपका जैविक कारणांवरच ठेवतो.

437
00:18:35,895 --> 00:18:37,141
असं मी बराच काळ करत होतो.

438
00:18:37,165 --> 00:18:41,230
आपल्या संस्कृतीचा प्रभाव

439
00:18:41,254 --> 00:18:45,111
मी आयुष्यभर पाहत आलो आहे.

440
00:18:45,135 --> 00:18:48,172
या प्रभावामुळे आपण 
निराश किंवा चिंताग्रस्त व्यक्तीला सांगतो,

441
00:18:48,196 --> 00:18:50,498
"तुला होणाऱ्या वेदनांना काही अर्थ नाही.

442
00:18:50,522 --> 00:18:51,958
फक्त थोडासा बिघाड झाला आहे.

443
00:18:51,982 --> 00:18:54,451
संगणक प्रणालीत येतो तसा 
काही व्यत्यय आला आहे.

444
00:18:54,475 --> 00:18:57,142
तुझ्या डोक्यातली जुळणी थोडी बिघडली आहे."

445
00:18:58,061 --> 00:19:01,168
पण नैराश्य म्हणजे बिघाड नव्हे हे समजलं,

446
00:19:01,192 --> 00:19:05,257
तेव्हा माझं आयुष्य बदलायला सुरुवात झाली.

447
00:19:06,620 --> 00:19:07,770
तुमचं नैराश्य म्हणजे

448
00:19:08,684 --> 00:19:10,691
तुम्हांला मिळालेला एक इशारा.

449
00:19:11,077 --> 00:19:12,918
तो तुम्हांला काहीतरी सांगत असतो.

450
00:19:12,942 --> 00:19:17,553
(टाळ्या)

451
00:19:17,577 --> 00:19:19,966
निराश वाटण्यामागे काही कारणं असतात.

452
00:19:19,990 --> 00:19:22,705
नैराश्याच्या गर्तेत ती समजणं कठीण असतं.

453
00:19:22,729 --> 00:19:25,339
हे मी माझ्या स्वतःच्या अनुभवातून जाणतो.

454
00:19:25,363 --> 00:19:28,846
पण योग्य मदत मिळाली, तर 
समस्या समजून घेऊन,

455
00:19:28,870 --> 00:19:31,344
सर्वांनी मिळून त्या सोडवता येतात.

456
00:19:31,368 --> 00:19:32,560
पण हे करण्याअगोदरची

457
00:19:32,584 --> 00:19:34,322
पहिली पायरी म्हणजे

458
00:19:34,346 --> 00:19:36,964
हे इशारे धुडकावून न लावणं.

459
00:19:36,988 --> 00:19:41,180
त्यांना दुबळेपणा, वेड 
किंवा जैविक कारण न समजणं.

460
00:19:41,204 --> 00:19:43,139
काही थोड्या अपवादांमध्ये तसं असू शकतं.

461
00:19:43,163 --> 00:19:46,789
हे इशारे आपण ऐकायला हवेत.

462
00:19:46,813 --> 00:19:50,085
कारण आपण ऐकायलाच हवं असं काहीतरी 
ते सांगत असतात.

463
00:19:50,514 --> 00:19:55,537
आपण जेव्हा खरोखरीच हे इशारे ऐकून

464
00:19:55,561 --> 00:19:59,576
त्यांचा योग्य तो मान राखायला लागू,

465
00:19:59,600 --> 00:20:01,847
तेव्हाच आपल्याला दिसू लागतील

466
00:20:01,871 --> 00:20:06,029
मुक्तता देणारे, सक्षम करणारे सखोल उपाय.

467
00:20:07,133 --> 00:20:11,206
भोवताली सर्वत्र गायी थबकल्या आहेत!

468
00:20:11,585 --> 00:20:12,766
धन्यवाद.

469
00:20:12,790 --> 00:20:16,478
(टाळ्या)