WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:02.699
[cymeradwyo]

00:00:04.868 --> 00:00:06.936
Diolch.

00:00:07.013 --> 00:00:14.597
[cymeradwyo]

00:00:14.597 --> 00:00:16.623
Diolch.

00:00:16.623 --> 00:00:21.058
[cymeradwyo]

00:00:21.058 --> 00:00:23.991
Diolch yn fawr i chi.

00:00:23.991 --> 00:00:27.695
[cymeradwyo]

00:00:27.695 --> 00:00:29.813
Diolch.

00:00:29.813 --> 00:00:38.478
[cymeradwyo]

00:00:39.925 --> 00:00:45.308
I Graça Machel a theulu Mandela;

00:00:45.555 --> 00:00:51.100
I'r Arlywydd Zuma ac aelodau y llywodraeth;

00:00:51.439 --> 00:00:54.357
i benaethiaid taleithiau a llywodraethau

00:00:54.357 --> 00:00:57.275
-- yn y gorffennol a'r presennol --

00:00:57.275 --> 00:01:00.194
gwesteion nodedig.

00:01:00.518 --> 00:01:05.139
Mae hi'n fraint unigol i mi fod gyda chi heddiw

00:01:05.139 --> 00:01:09.539
i ddathlu bywyd fel neb arall

00:01:10.771 --> 00:01:13.580
I bobl De Affrica

00:01:13.580 --> 00:01:22.629
[cymeradwyo]

00:01:22.907 --> 00:01:28.490
Pobl o bob tras a phob cherddediad mewn bywyd

00:01:28.798 --> 00:01:35.257
mae'r byd yn diolch i chi
am rannu Nelson Mandela gyda ni

00:01:35.565 --> 00:01:39.548
Ei frwydr oedd eich brwydr

00:01:39.887 --> 00:01:44.258
ei lwyddiant oedd eich llwyddiant,

00:01:44.643 --> 00:01:46.676
fe gafodd eich urddas a'ch gobaith

00:01:46.676 --> 00:01:48.709
ei fynegi drwy ei fywyd a thrwy eich ryddid

00:01:50.743 --> 00:01:53.793
Eich democratiaeth

00:01:53.793 --> 00:01:57.604
yw ei rodd annwyl i chi

00:01:59.375 --> 00:02:03.583
Mae hi'n anodd canu clodydd i unrhyw ddyn

00:02:04.599 --> 00:02:07.153
i gyflwyno mewn geiriau

00:02:07.430 --> 00:02:13.152
nid dim ond y ffeithiau a'r dyddiadau sy'n ffurfio bywyd

00:02:13.583 --> 00:02:17.027
ond y gwir wrth hanfod person

00:02:17.351 --> 00:02:20.853
y llawenydd preifat a'r galaru

00:02:21.146 --> 00:02:24.068
y momentau distaw a nodweddion unigryw

00:02:24.068 --> 00:02:27.746
sydd yn goleuo enaid rhywun

00:02:28.654 --> 00:02:32.409
Anoddach o'r hanner yw gwneud hynny i gawr yn hanes

00:02:32.594 --> 00:02:35.463
a symudodd gwlad tuag at gyfiawnder

00:02:35.463 --> 00:02:41.202
a thrwy'r broses symud biliynau o amgylch y byd

00:02:41.926 --> 00:02:44.154
Wedi'i eni yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf

00:02:44.154 --> 00:02:47.005
wedi ennyn diddordeb drwy orchymynnion o bŵer

00:02:47.005 --> 00:02:49.859
bachgen a'i fagwyd yn bugeilio gwartheg

00:02:49.859 --> 00:02:53.713
a'i ddysgu gan yr hynaf o blith ei lwyth y Mambu

00:02:53.713 --> 00:03:00.599
Roedd Madiba i dyfu
i fod yn waredwr mawr olaf yr 20fed Ganrif.

00:03:01.045 --> 00:03:05.009
Fel Gandhi, roedd i arwain mudiad o wrthwynebiad

00:03:05.009 --> 00:03:10.823
mudiad
a oedd ar y dechrau heb prin unrhyw obaith o lwyddo

00:03:11.284 --> 00:03:14.996
Fel Dr. King, roedd i roi llais pwerus

00:03:14.996 --> 00:03:17.592
i hawliau'r gorthrwm rai

00:03:17.592 --> 00:03:21.856
a'r anghenrhaid moesol i gael tegwch hiliol

00:03:22.779 --> 00:03:25.643
Roedd i ddioddef carchariad caled

00:03:25.643 --> 00:03:30.450
a ddechreuodd yng nghyfnod Kennedy a Khrushchev

00:03:30.450 --> 00:03:34.816
ac a ymestynnodd i ddyddiau olaf y Rhyfel Oer

00:03:35.510 --> 00:03:38.261
Wrth gerdded o'r carchar heb fyddin arfog

00:03:38.261 --> 00:03:40.548
byddai -- fel Abraham Lincoln --

00:03:40.548 --> 00:03:41.680
yn dal y wlad gyda'i gilydd

00:03:41.680 --> 00:03:45.122
pan oedd yn bygwth torri'n ddarnau

00:03:45.384 --> 00:03:48.805
ac fel sylfaenwyr America byddai'n sefydlu

00:03:48.805 --> 00:03:54.761
trefn gyfansoddiadol
i sicrhau rhyddid i genedlaethau i ddod

00:03:55.178 --> 00:03:59.358
Ymrwymiad i ddemocratiaeth a rheolaeth y gyfraith

00:03:59.681 --> 00:04:02.093
a gafodd ei gadarnhau nid yn unig gan ei etholiad

00:04:02.093 --> 00:04:08.142
ond drwy ei barodrwydd i adael y swyddfa ar ôl dim ond un tymor

00:04:15.178 --> 00:04:18.825
O ystyried llwybr ei fywyd

00:04:19.979 --> 00:04:22.561
amrediad ei lwyddiannau

00:04:22.561 --> 00:04:26.315
yr addoliad a oedd mor haeddiannol ohono

00:04:26.592 --> 00:04:30.165
mae'n demtasiwn -- dwi'n credu --
i gofio Nelson Mandela fel eicon

00:04:30.638 --> 00:04:33.389
yn gwenu ac yn ddigynnwrf

00:04:33.990 --> 00:04:37.313
wedi'i ddatgysylltu o faterion coegwych y bobl lai

00:04:37.313 --> 00:04:40.743
ond gwthwynebodd Madiba ei hun

00:04:40.743 --> 00:04:43.387
ddelwedd mor ddi-fywyd

00:04:43.648 --> 00:04:54.077
[cymeradwyo]

00:04:54.077 --> 00:04:55.400
Yn hytrach,

00:04:55.753 --> 00:05:01.277
Mynnodd Madiba rannu gyda ni
ei amheuon a'i ofnau

00:05:01.739 --> 00:05:06.763
ei gamgymeriadau ynghyd â'i lwyddiannau

00:05:07.179 --> 00:05:08.931
"Dydw i ddim yn sant", dywedodd

00:05:08.931 --> 00:05:15.578
"os nac ydych yn ystyried sant
fel pechadur sy'n dal i drio."

00:05:16.747 --> 00:05:21.724
Oherwydd ei fod yn gallu cydnabod ei amherffeithrwydd

00:05:21.724 --> 00:05:25.765
oherwydd ei fod yn gallu bod â chymaint o hiwmor

00:05:25.765 --> 00:05:29.972
hyd yn oed yn ddrygiog,
er gwaethaf y beichiau trwm a'i cariodd

00:05:29.972 --> 00:05:32.245
yr oeddem yn ei garu cymaint.

00:05:32.660 --> 00:05:37.745
Nid oedd yn benddelw wedi'i wneud o farmor,
roedd yn ddyn o gig a gwaed

00:05:37.745 --> 00:05:40.209
yn fab ac yn ŵr

00:05:40.209 --> 00:05:42.943
yn dad ac yn ffrind

00:05:43.174 --> 00:05:46.770
a dyna pam ein bod wedi dysgu cymaint oddi wrtho

00:05:46.770 --> 00:05:49.432
a dyna pam y gallwn ddal i ddysgu oddi wrtho

00:05:49.432 --> 00:05:52.899
Oherwydd nid oedd unrhywbeth a gyflawnodd yn anochel

00:05:52.899 --> 00:05:56.178
yn llwybr ei fywyd gwelwn ddyn

00:05:56.178 --> 00:05:59.511
a enillodd ei le yn y llyfrau hanes drwy ymaflyd

00:05:59.511 --> 00:06:03.600
a chraffter a dyfalbarhad a ffydd

00:06:05.262 --> 00:06:08.064
Mae'n dweud wrthym beth sydd yn bosib

00:06:08.064 --> 00:06:11.192
nid yn unig yn nhudalennau ein llyfrau hanes

00:06:11.192 --> 00:06:14.043
ond yn ein bywydau ni hefyd

00:06:16.810 --> 00:06:20.348
Dangosodd Mandela i ni nerth gweithredu

00:06:20.348 --> 00:06:25.442
o gymryd risgiau ar ran ein syniadau

00:06:25.442 --> 00:06:30.682
Efallai fod Mandela yn iawn
ei fod wedi "etifeddu gwrthryfelgarwch balch,

00:06:30.682 --> 00:06:34.799
synnwyr ystyfnig o degwch"; gan ei dad

00:06:35.416 --> 00:06:39.812
ac rydym yn gwybod iddo rannu gyda miliynau o Dde-Affricanwyr du a thywyll eu croen;

00:06:39.812 --> 00:06:42.687
"y dicter a anwyd gan fil camwedd

00:06:42.687 --> 00:06:45.775
mil amharch

00:06:45.775 --> 00:06:48.863
mil o fomentau na chafwyd eu cofio

00:06:48.863 --> 00:06:51.952
yr awydd i frwydro'r system a garcharodd

00:06:51.952 --> 00:06:54.447
fy mhobl", ddywedodd o

00:06:55.432 --> 00:06:59.101
Ond fel cewri eraill cynnar yr ANC

00:06:59.101 --> 00:07:02.026
y Zulus a'r Tambos,

00:07:02.026 --> 00:07:08.342
[cymeradwyo]

00:07:08.342 --> 00:07:11.298
Fe ddisgyblodd Madiba ei ddicter

00:07:11.298 --> 00:07:15.688
a sianelu ei awydd i frwydro i sefydliadau

00:07:15.688 --> 00:07:20.174
a phlatfformau a strategaethau ar gyfer gweithredu

00:07:20.174 --> 00:07:23.162
fel y gallai dynion a merched sefyll

00:07:23.162 --> 00:07:26.054
dros yr urddas a gawn gan Dduw

00:07:26.654 --> 00:07:30.941
Yn fwy na hyn, derbyniodd ganlyniadau ei weithredoedd

00:07:30.941 --> 00:07:37.258
gwybod bod sefyll i fyny yng ngwyneb buddiannau pwerus ac anghyfiawnder gyda phris

00:07:38.822 --> 00:07:44.104
"Rydw i wedi ymladd yn erbyn dominyddiaeth y gwyn
Rydw i wedi ymladd yn erbyn dominyddiaeth y du."

00:07:44.181 --> 00:07:46.182
[cymeradwyo]

00:07:46.182 --> 00:07:51.078
"Rydw i wedi gofalu'n dyner am y ddelfryd o ddemocratiaeth a chymdeithas rydd

00:07:51.078 --> 00:07:54.061
ble gall pawb fyw efo'i gilydd mewn harmoni a chyfleodd cyfartal

00:07:54.384 --> 00:07:59.759
mae'n ddelfryd yr ydw i'n gobeithio byw i'w chyrchu ac i'w chyrraedd

00:07:59.759 --> 00:08:04.445
ond os daw i hynny mae hi'n ddelfryd
yr ydw i'n barod i farw drosti."

00:08:04.445 --> 00:08:15.185
[cymeradwyo]

00:08:15.401 --> 00:08:17.889
Dysgodd Mandela i ni rym gweithredu

00:08:17.889 --> 00:08:21.904
ond dysgodd i ni hefyd rym syniadau

00:08:21.904 --> 00:08:25.773
pwysigrwydd rhesymu a dadlau

00:08:25.773 --> 00:08:28.927
yr angen i astudio nid yn unig yr rhai yr ydych yn cytuno â hwy

00:08:28.927 --> 00:08:32.566
ond hefyd y rhai nad ydych yn cytuno â hwy

00:08:32.921 --> 00:08:37.391
Deallai na allai syniadau gael eu dal gan furiau carchar

00:08:37.391 --> 00:08:41.182
na'u diffodd gan fwled saethwr cudd

00:08:41.182 --> 00:08:44.556
Trödd ei achos llys yn gyhuddiad o apartheid

00:08:44.556 --> 00:08:47.162
oherwydd ei huodledd a'i angerdd

00:08:47.162 --> 00:08:50.462
ond hefyd oherwydd ei hyfforddiant fel hyrwyddwr

00:08:50.786 --> 00:08:55.048
Defnyddiodd ddegawdau o garchar i finiogi ei ddadleuon

00:08:55.048 --> 00:09:00.705
ond hefyd i ymledu ei syched am wybodaeth
i eraill yn y mudiad

00:09:00.705 --> 00:09:04.218
a dysgodd iaith
ac arferion ei orthrymwyr

00:09:04.218 --> 00:09:07.019
fel y gallai un diwrnod fynegi iddynt hwy

00:09:07.019 --> 00:09:10.124
sut oedd eu rhyddid hwy yn ddibynnol ar ei ryddid o

00:09:10.339 --> 00:09:17.361
[cymeradwyo]

00:09:17.747 --> 00:09:23.809
Dangosodd Mandela nad yw gweithredu a syniadau yn ddigon

00:09:23.809 --> 00:09:25.447
dim ots pa mor gywir

00:09:25.447 --> 00:09:30.971
mae'n rhaid iddynt hefyd gael ei naddu yn y cyfreithiau a'r sefydliadau

00:09:31.495 --> 00:09:34.744
Roedd yn ymarferol, yn ceisio ei gredoau

00:09:34.744 --> 00:09:39.791
yn erbyn arwyneb caled amgylchiad a hanes

00:09:40.037 --> 00:09:42.934
Wrth ei brif egwyddorion, safai fel y graig

00:09:42.934 --> 00:09:46.343
a dyna pam y gallai wrthod eraill rhag cael eu rhyddhau'n ddiamod

00:09:46.343 --> 00:09:49.073
gan atgoffa'r gyfundrefn apartheid

00:09:49.073 --> 00:09:53.235
na allai "carcharorwyr ymuno â chytundeb";

00:09:53.559 --> 00:09:56.551
Ond fel y dangosodd drwy drafodaethau caled

00:09:56.551 --> 00:10:00.147
i drosglwyddo pŵer a llunio deddfau newydd

00:10:00.147 --> 00:10:06.543
Nid oedd arno ofn cyfaddawdu er mwyn cyrraedd nod uwch

00:10:06.543 --> 00:10:10.342
Ac oherwydd nad oedd ddim ond yn arweinydd mudiad ond yn wleidydd galluog

00:10:10.342 --> 00:10:16.730
roedd y cyfansoddiad a ddilynnodd yn deilwng o'r ddemocratiaeth aml-hiliol hon

00:10:16.730 --> 00:10:19.977
yn driw i'w weledigaeth i amddiffyn y lleiafrifoedd

00:10:19.977 --> 00:10:28.067
ynghyd â hawliau y mwyafrif
a rhyddid gwerthfawr pob un yn Ne Affrica

00:10:29.283 --> 00:10:32.271
Ac yn olaf deallodd Mandela

00:10:32.271 --> 00:10:36.043
y clymau sydd yn rhwymo'r enaid ddynol

00:10:36.874 --> 00:10:40.620
Mae yna air Ne Affrica,

00:10:40.851 --> 00:10:42.134
Ubuntu

00:10:42.350 --> 00:10:48.423
[cymeradwyo]

00:10:48.654 --> 00:10:53.830
Gair sydd yn darlunio rhodd fwyaf Mandela

00:10:53.830 --> 00:10:57.895
ei ymwybyddiaeth ein bod oll wedi ein rhwymo gyda'n gilydd mewn ffyrdd

00:10:57.895 --> 00:11:00.557
sydd yn ddiethr i'r llygad

00:11:00.557 --> 00:11:03.690
fod ymdeimlad o un yn perthyn i ddynoliaeth

00:11:03.690 --> 00:11:07.042
ein bod yn llwyddo ein hunain
drwy rannu ein hunain gyda eraill

00:11:07.042 --> 00:11:11.723
a gofalu am y rhai o'n hamylch

00:11:12.200 --> 00:11:16.262
Ni wyddwn fyth faint o'r synnwyr hwn oedd yn rhan gynhenid ohono

00:11:16.262 --> 00:11:22.298
neu faint gafodd ei fagu mewn cell unig a thywyll

00:11:22.775 --> 00:11:27.935
Ond rydym yn cofio'r arwyddion -- yn fawr a'n fach --

00:11:27.935 --> 00:11:32.902
yn cyflwyno ei garcharwyr fel ymwelwyr anrhydeddus mewn urddfreiniad

00:11:32.902 --> 00:11:37.757
cymryd cic mewn gwisg springbox;

00:11:38.065 --> 00:11:43.688
troi galar ei deulu yn alwad i wynebu HIV-AIDS

00:11:43.765 --> 00:11:49.367
sy'n dangos dyfnder ei empathi a'i ddealltwriaeth

00:11:49.598 --> 00:11:53.389
Nid yn unig iddo ymgorffori ubuntu, dysgodd filiynnau

00:11:53.389 --> 00:11:56.973
i ganfod y gwirionedd ynddynt eu hunain

00:11:57.666 --> 00:12:00.055
Cymerodd ddyn fel Madiba i ryddhau

00:12:00.055 --> 00:12:03.931
nid yn unig carcharor ond y carcharwr hefyd

00:12:04.192 --> 00:12:06.527
[cymeradwyo]

00:12:06.527 --> 00:12:08.374
i ddangos bod rhaid i chi ymddiried

00:12:08.374 --> 00:12:11.906
yn eraill iddynt hwy ymddiried ynoch chi

00:12:11.906 --> 00:12:17.187
i ddysgu bod cymodi ddim yn fater o anwybyddu'r gorffennol creulon

00:12:17.187 --> 00:12:25.577
ond modd o ddod yn wyneb ag ef gyda chynhwysiad a haelioni a gwirionedd

00:12:25.854 --> 00:12:28.521
Newidiodd gyfreithiau

00:12:28.521 --> 00:12:32.219
ond hefyd fe newidiodd galonnau

00:12:33.896 --> 00:12:36.910
Ar gyfer pobl De Affrica

00:12:36.910 --> 00:12:41.864
ar gyfer y rhai a ysbrydolodd o amgylch y byd

00:12:41.864 --> 00:12:46.079
mae marwolaeth Madiba yn gyfnod o alaru

00:12:46.079 --> 00:12:50.612
ac yn amser i ddathlu ei fywyd arwrol

00:12:51.305 --> 00:12:54.588
Ond credaf y dylai hefyd ein hysgogi ynom ni oll

00:12:54.588 --> 00:12:58.595
gyfnod i adlewyrchu arnom ein hunain gyda gonestrwydd

00:12:58.595 --> 00:13:02.557
beth bynnag yw ein gorsaf neu'n sefyllfa

00:13:02.557 --> 00:13:05.014
rhaid i ni holi: "Pa mor dda ydw i wedi gweithredu

00:13:05.014 --> 00:13:08.321
ei wers o yn fy mywyd fy hun?";

00:13:12.348 --> 00:13:15.232
Mae'n gwestiwn yr wyf yn gofyn i mi fy hun

00:13:15.232 --> 00:13:18.972
fel dyn ac fel arlywydd

00:13:19.265 --> 00:13:22.178
Gwyddom fod De Affrica wyn,

00:13:22.178 --> 00:13:28.207
yr Unol Daleithiau wedi goresgyn canrifoedd o ddarostyngiad hiliol

00:13:29.100 --> 00:13:31.607
Fel yr oedd yn wir yma, roedd angen aberth

00:13:31.607 --> 00:13:33.621
aberth nifer anrhifadwy o bobl

00:13:33.621 --> 00:13:36.221
-- yn wybyddus ac yn anwybyddus --

00:13:36.221 --> 00:13:39.363
i weld yn gwawrio ddiwrnod newydd

00:13:39.810 --> 00:13:42.999
Mae Michelle a minnau yn fuddiolwyr o'r frwydr honno

00:13:42.999 --> 00:13:46.937
[cymeradwyo]

00:13:46.937 --> 00:13:54.104
Ond yn America ac yn Ne Affrica
ac yng ngwledydd ar draws y byd

00:13:54.104 --> 00:13:57.273
ni allwn adael i gynnydd gelu'r ffaith

00:13:57.273 --> 00:14:00.946
fod ein gwaith ddim eto ar ben

00:14:02.146 --> 00:14:06.811
Efallai nad yw'r brwydrau sy'n dilyn llwyddiannau cyrraedd cydraddoldeb ffurfiol

00:14:06.811 --> 00:14:12.447
neu gydnabod hawliau dyniol wedi eu llenwi gyda chymaint o ddrama a chlirder moesol

00:14:12.447 --> 00:14:13.959
â'r rhai a ddaeth o'u blaennau

00:14:13.959 --> 00:14:16.380
ond nid ydynt yn llai pwysig

00:14:17.011 --> 00:14:19.293
Oherwydd o amgylch y byd heddiw

00:14:19.293 --> 00:14:24.022
rydym yn dal i weld plant yn dioddef o newyn ac afiechyd

00:14:24.022 --> 00:14:26.997
rydym yn dal i weld ysgolion di-raen

00:14:26.997 --> 00:14:31.605
rydym yn dal i weld pobl ifanc heb gyfleodd ar gyfer y dyfodol

00:14:31.605 --> 00:14:33.449
O amgylch y byd heddiw

00:14:33.449 --> 00:14:37.014
mae dynion a merched yn dal i gael eu carcharu oherwydd eu daliadau gwleidyddol

00:14:37.014 --> 00:14:39.946
ac yn dal i gael eu herlyn am eu golwg

00:14:39.946 --> 00:14:42.518
sut maent yn addoli, a phwy maent yn eu caru

00:14:42.518 --> 00:14:44.767
ac mae hynny'n digwydd heddiw

00:14:45.074 --> 00:14:50.899
[cymeradwyo]

00:14:51.130 --> 00:14:56.799
Ac felly mae'n rhaid i ninnau hefyd frwydro am gyfiawnder

00:14:57.046 --> 00:15:00.956
Mae'n rhaid i ninnau hefyd frwydro am heddwch

00:15:01.434 --> 00:15:04.274
Mae yna ormod o bobl sydd yn derbyn yn hapus

00:15:04.274 --> 00:15:07.712
rhodd werthfawr Madiba sef cymodi hiliol

00:15:07.712 --> 00:15:11.445
ond yn dal i wrthod yn gryf unrhyw ddiwygiadau pitw

00:15:11.445 --> 00:15:16.936
a fyddai'n herio eiddo cronig ac anghydraddoldeb cynyddol

00:15:17.213 --> 00:15:20.340
Mae yna ormod o arweinwyr sy'n honni undod

00:15:20.340 --> 00:15:22.321
gyda brwydr Madiba am ryddid

00:15:22.321 --> 00:15:25.948
ond sydd ddim yn goddef unrhywun ond eu pobl eu hunain

00:15:26.285 --> 00:15:32.863
[cymeradwyo]

00:15:33.110 --> 00:15:35.698
Ac mae yna ormod ohonom

00:15:35.698 --> 00:15:38.485
gormod ohonom ar yr ymylon

00:15:38.485 --> 00:15:42.519
yn gartrefol yn ein hunanfoddhad neu'n sinigiaeth

00:15:42.519 --> 00:15:46.758
pan mae angen i'n lleisiau gael eu clywed

00:15:47.082 --> 00:15:50.091
Mae'r cwestiynau yr ydym yn eu hwynebu heddiw

00:15:50.091 --> 00:15:54.024
sut i annog cydraddoldeb a chyfiawnder;

00:15:54.024 --> 00:15:57.622
sut i warchod rhyddid a hawliau dynol;

00:15:57.622 --> 00:16:01.123
sut i ddiweddu cyflafan a rhyfel sectyddol

00:16:01.123 --> 00:16:05.040
does dim atebion hawdd i'r cwestiynau hyn

00:16:05.040 --> 00:16:07.833
Ond nid oedd atebion hawdd

00:16:07.833 --> 00:16:13.156
o flaen y plentyn hwnnw a anwyd yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf

00:16:13.156 --> 00:16:15.133
Mae Nelson Mandela yn ein hatgoffa ei bod

00:16:15.133 --> 00:16:19.611
hi wastad yn ymddangos yn amhosib nes y caiff ei gyflawni

00:16:19.611 --> 00:16:22.824
Mae De Affrica yn dangos bod hynny'n wir

00:16:22.824 --> 00:16:26.275
Mae De Affrica yn dangos y gallwn newid

00:16:26.275 --> 00:16:29.736
y gallwn ddewis byd sydd ddim wedi'i ddiffinio gan ein gwahaniaethau

00:16:29.736 --> 00:16:31.768
ond gan y gobeithion sydd gennym yn gyffredin

00:16:31.768 --> 00:16:35.002
gallwn ddewis byd sydd heb ei ddifinio gan gyflafan

00:16:35.002 --> 00:16:39.216
ond gan heddwch a chyfiawnder a chyfleoedd

00:16:39.216 --> 00:16:45.109
[cymeradwyo]

00:16:45.525 --> 00:16:47.725
Welwn ni fyth

00:16:47.725 --> 00:16:51.945
yr un fath â Nelson Mandela eto

00:16:52.376 --> 00:16:55.633
Ond gadewch i mi ddweud [wrth] bobl ifanc Affrica

00:16:55.633 --> 00:17:00.358
a phobl ifanc ar draws y byd

00:17:00.358 --> 00:17:05.013
y gallwch chi, hefyd, wneud gwaith ei fywyd o yn waith eich bywyd chithau

00:17:06.198 --> 00:17:10.415
Dros dri deg mlynedd yn ôl, tra'n dal yn fyfyriwr

00:17:10.415 --> 00:17:13.943
dysgais am Nelson Mandela

00:17:13.943 --> 00:17:18.523
a'r brwydrau oedd i'w gweld yn y wlad brydferth hon

00:17:18.523 --> 00:17:21.606
ac fe gynhyrfodd rywbeth ynof

00:17:21.960 --> 00:17:24.769
fe wnaeth fy neffro i'm cyfrifoldebau

00:17:24.769 --> 00:17:27.246
-- i eraill a mi fy hun --

00:17:27.246 --> 00:17:30.309
ac fy ngosod ar lwybr annhebygol

00:17:30.309 --> 00:17:33.081
sydd wedi arwain at fan hyn heddiw

00:17:34.897 --> 00:17:39.156
ac er y syrthiaf yn fyr o esiampl Madiba o hyd

00:17:39.156 --> 00:17:42.692
mae'n fy ngwneud i eisiau bod yn well dyn

00:17:42.692 --> 00:17:44.449
[cymeradwyo]

00:17:44.449 --> 00:17:46.243
Mae'n siarad

00:17:46.243 --> 00:17:49.124
gyda beth sydd orau ynom ni

00:17:51.448 --> 00:17:55.252
Ar ôl i'r gwaredwr mawr hwn gael ei roi i orffwys

00:17:55.252 --> 00:17:59.716
a phan fyddwn yn dychwelyd i'n dinasoedd a'n pentrefi

00:17:59.716 --> 00:18:03.558
ac ymuno unwaith eto â'n trefn ddyddiol

00:18:03.558 --> 00:18:06.924
gadewch i ni chwilio am ei gryfder o

00:18:06.924 --> 00:18:11.157
gadewch i ni chwilio am fawr ei ysbryd

00:18:11.157 --> 00:18:15.394
rhywle ynom ni'n hunain

00:18:15.394 --> 00:18:18.565
a phan fo'r nos yn cau

00:18:18.565 --> 00:18:22.243
pan fo anghyfiawnder yn pwyso'n drwm ar ein calonnau

00:18:22.243 --> 00:18:26.572
pan fo ein cynlluniau mwyaf trwyadl yn ymddangos tu hwnt i'n gafael

00:18:26.572 --> 00:18:29.305
gadewch i ni feddwl am Madiba

00:18:29.305 --> 00:18:32.736
a'r geiriau a ddaeth â chysur iddo ef

00:18:32.736 --> 00:18:36.167
o fewn pedwar mur ei gell:

00:18:36.167 --> 00:18:39.599
"Nid oes ots pa mor gul yw'r adwy,

00:18:39.599 --> 00:18:45.232
mor drwm yw'r cosbau ar y sgrôl

00:18:45.232 --> 00:18:48.356
Myfi yw meistr fy ffawd fy hun,

00:18:48.356 --> 00:18:51.397
Myfi yw capten fy enaid i."

00:18:52.228 --> 00:18:55.034
Yn doedd yr enaid yn ysblennydd?

00:18:55.358 --> 00:18:57.519
Byddwn yn ei golli'n fawr

00:18:58.073 --> 00:19:00.830
Bendith Duw fo ar yr atgof o Nelson Mandela

00:19:01.091 --> 00:19:04.786
Bendith Duw fo ar bobl De Affrica

00:19:05.078 --> 00:19:16.906
[cymeradwyo]