1
00:00:00,000 --> 00:00:02,699
[cymeradwyo]

2
00:00:04,868 --> 00:00:06,936
Diolch.

3
00:00:07,013 --> 00:00:14,597
[cymeradwyo]

4
00:00:14,597 --> 00:00:16,623
Diolch.

5
00:00:16,623 --> 00:00:21,058
[cymeradwyo]

6
00:00:21,058 --> 00:00:23,991
Diolch yn fawr i chi.

7
00:00:23,991 --> 00:00:27,695
[cymeradwyo]

8
00:00:27,695 --> 00:00:29,813
Diolch.

9
00:00:29,813 --> 00:00:38,478
[cymeradwyo]

10
00:00:39,925 --> 00:00:45,308
I Graça Machel a theulu Mandela;

11
00:00:45,555 --> 00:00:51,100
I'r Arlywydd Zuma ac aelodau y llywodraeth;

12
00:00:51,439 --> 00:00:54,357
i benaethiaid taleithiau a llywodraethau

13
00:00:54,357 --> 00:00:57,275
-- yn y gorffennol a'r presennol --

14
00:00:57,275 --> 00:01:00,194
gwesteion nodedig.

15
00:01:00,518 --> 00:01:05,139
Mae hi'n fraint unigol i mi fod gyda chi heddiw

16
00:01:05,139 --> 00:01:09,539
i ddathlu bywyd fel neb arall

17
00:01:10,771 --> 00:01:13,580
I bobl De Affrica

18
00:01:13,580 --> 00:01:22,629
[cymeradwyo]

19
00:01:22,907 --> 00:01:28,490
Pobl o bob tras a phob cherddediad mewn bywyd

20
00:01:28,798 --> 00:01:35,257
mae'r byd yn diolch i chi
am rannu Nelson Mandela gyda ni

21
00:01:35,565 --> 00:01:39,548
Ei frwydr oedd eich brwydr

22
00:01:39,887 --> 00:01:44,258
ei lwyddiant oedd eich llwyddiant,

23
00:01:44,643 --> 00:01:46,676
fe gafodd eich urddas a'ch gobaith

24
00:01:46,676 --> 00:01:48,709
ei fynegi drwy ei fywyd a thrwy eich ryddid

25
00:01:50,743 --> 00:01:53,793
Eich democratiaeth

26
00:01:53,793 --> 00:01:57,604
yw ei rodd annwyl i chi

27
00:01:59,375 --> 00:02:03,583
Mae hi'n anodd canu clodydd i unrhyw ddyn

28
00:02:04,599 --> 00:02:07,153
i gyflwyno mewn geiriau

29
00:02:07,430 --> 00:02:13,152
nid dim ond y ffeithiau a'r dyddiadau sy'n ffurfio bywyd

30
00:02:13,583 --> 00:02:17,027
ond y gwir wrth hanfod person

31
00:02:17,351 --> 00:02:20,853
y llawenydd preifat a'r galaru

32
00:02:21,146 --> 00:02:24,068
y momentau distaw a nodweddion unigryw

33
00:02:24,068 --> 00:02:27,746
sydd yn goleuo enaid rhywun

34
00:02:28,654 --> 00:02:32,409
Anoddach o'r hanner yw gwneud hynny i gawr yn hanes

35
00:02:32,594 --> 00:02:35,463
a symudodd gwlad tuag at gyfiawnder

36
00:02:35,463 --> 00:02:41,202
a thrwy'r broses symud biliynau o amgylch y byd

37
00:02:41,926 --> 00:02:44,154
Wedi'i eni yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf

38
00:02:44,154 --> 00:02:47,005
wedi ennyn diddordeb drwy orchymynnion o bŵer

39
00:02:47,005 --> 00:02:49,859
bachgen a'i fagwyd yn bugeilio gwartheg

40
00:02:49,859 --> 00:02:53,713
a'i ddysgu gan yr hynaf o blith ei lwyth y Mambu

41
00:02:53,713 --> 00:03:00,599
Roedd Madiba i dyfu
i fod yn waredwr mawr olaf yr 20fed Ganrif.

42
00:03:01,045 --> 00:03:05,009
Fel Gandhi, roedd i arwain mudiad o wrthwynebiad

43
00:03:05,009 --> 00:03:10,823
mudiad
a oedd ar y dechrau heb prin unrhyw obaith o lwyddo

44
00:03:11,284 --> 00:03:14,996
Fel Dr. King, roedd i roi llais pwerus

45
00:03:14,996 --> 00:03:17,592
i hawliau'r gorthrwm rai

46
00:03:17,592 --> 00:03:21,856
a'r anghenrhaid moesol i gael tegwch hiliol

47
00:03:22,779 --> 00:03:25,643
Roedd i ddioddef carchariad caled

48
00:03:25,643 --> 00:03:30,450
a ddechreuodd yng nghyfnod Kennedy a Khrushchev

49
00:03:30,450 --> 00:03:34,816
ac a ymestynnodd i ddyddiau olaf y Rhyfel Oer

50
00:03:35,510 --> 00:03:38,261
Wrth gerdded o'r carchar heb fyddin arfog

51
00:03:38,261 --> 00:03:40,548
byddai -- fel Abraham Lincoln --

52
00:03:40,548 --> 00:03:41,680
yn dal y wlad gyda'i gilydd

53
00:03:41,680 --> 00:03:45,122
pan oedd yn bygwth torri'n ddarnau

54
00:03:45,384 --> 00:03:48,805
ac fel sylfaenwyr America byddai'n sefydlu

55
00:03:48,805 --> 00:03:54,761
trefn gyfansoddiadol
i sicrhau rhyddid i genedlaethau i ddod

56
00:03:55,178 --> 00:03:59,358
Ymrwymiad i ddemocratiaeth a rheolaeth y gyfraith

57
00:03:59,681 --> 00:04:02,093
a gafodd ei gadarnhau nid yn unig gan ei etholiad

58
00:04:02,093 --> 00:04:08,142
ond drwy ei barodrwydd i adael y swyddfa ar ôl dim ond un tymor

59
00:04:15,178 --> 00:04:18,825
O ystyried llwybr ei fywyd

60
00:04:19,979 --> 00:04:22,561
amrediad ei lwyddiannau

61
00:04:22,561 --> 00:04:26,315
yr addoliad a oedd mor haeddiannol ohono

62
00:04:26,592 --> 00:04:30,165
mae'n demtasiwn -- dwi'n credu --
i gofio Nelson Mandela fel eicon

63
00:04:30,638 --> 00:04:33,389
yn gwenu ac yn ddigynnwrf

64
00:04:33,990 --> 00:04:37,313
wedi'i ddatgysylltu o faterion coegwych y bobl lai

65
00:04:37,313 --> 00:04:40,743
ond gwthwynebodd Madiba ei hun

66
00:04:40,743 --> 00:04:43,387
ddelwedd mor ddi-fywyd

67
00:04:43,648 --> 00:04:54,077
[cymeradwyo]

68
00:04:54,077 --> 00:04:55,400
Yn hytrach,

69
00:04:55,753 --> 00:05:01,277
Mynnodd Madiba rannu gyda ni
ei amheuon a'i ofnau

70
00:05:01,739 --> 00:05:06,763
ei gamgymeriadau ynghyd â'i lwyddiannau

71
00:05:07,179 --> 00:05:08,931
"Dydw i ddim yn sant", dywedodd

72
00:05:08,931 --> 00:05:15,578
"os nac ydych yn ystyried sant
fel pechadur sy'n dal i drio."

73
00:05:16,747 --> 00:05:21,724
Oherwydd ei fod yn gallu cydnabod ei amherffeithrwydd

74
00:05:21,724 --> 00:05:25,765
oherwydd ei fod yn gallu bod â chymaint o hiwmor

75
00:05:25,765 --> 00:05:29,972
hyd yn oed yn ddrygiog,
er gwaethaf y beichiau trwm a'i cariodd

76
00:05:29,972 --> 00:05:32,245
yr oeddem yn ei garu cymaint.

77
00:05:32,660 --> 00:05:37,745
Nid oedd yn benddelw wedi'i wneud o farmor,
roedd yn ddyn o gig a gwaed

78
00:05:37,745 --> 00:05:40,209
yn fab ac yn ŵr

79
00:05:40,209 --> 00:05:42,943
yn dad ac yn ffrind

80
00:05:43,174 --> 00:05:46,770
a dyna pam ein bod wedi dysgu cymaint oddi wrtho

81
00:05:46,770 --> 00:05:49,432
a dyna pam y gallwn ddal i ddysgu oddi wrtho

82
00:05:49,432 --> 00:05:52,899
Oherwydd nid oedd unrhywbeth a gyflawnodd yn anochel

83
00:05:52,899 --> 00:05:56,178
yn llwybr ei fywyd gwelwn ddyn

84
00:05:56,178 --> 00:05:59,511
a enillodd ei le yn y llyfrau hanes drwy ymaflyd

85
00:05:59,511 --> 00:06:03,600
a chraffter a dyfalbarhad a ffydd

86
00:06:05,262 --> 00:06:08,064
Mae'n dweud wrthym beth sydd yn bosib

87
00:06:08,064 --> 00:06:11,192
nid yn unig yn nhudalennau ein llyfrau hanes

88
00:06:11,192 --> 00:06:14,043
ond yn ein bywydau ni hefyd

89
00:06:16,810 --> 00:06:20,348
Dangosodd Mandela i ni nerth gweithredu

90
00:06:20,348 --> 00:06:25,442
o gymryd risgiau ar ran ein syniadau

91
00:06:25,442 --> 00:06:30,682
Efallai fod Mandela yn iawn
ei fod wedi "etifeddu gwrthryfelgarwch balch,

92
00:06:30,682 --> 00:06:34,799
synnwyr ystyfnig o degwch"; gan ei dad

93
00:06:35,416 --> 00:06:39,812
ac rydym yn gwybod iddo rannu gyda miliynau o Dde-Affricanwyr du a thywyll eu croen;

94
00:06:39,812 --> 00:06:42,687
"y dicter a anwyd gan fil camwedd

95
00:06:42,687 --> 00:06:45,775
mil amharch

96
00:06:45,775 --> 00:06:48,863
mil o fomentau na chafwyd eu cofio

97
00:06:48,863 --> 00:06:51,952
yr awydd i frwydro'r system a garcharodd

98
00:06:51,952 --> 00:06:54,447
fy mhobl", ddywedodd o

99
00:06:55,432 --> 00:06:59,101
Ond fel cewri eraill cynnar yr ANC

100
00:06:59,101 --> 00:07:02,026
y Zulus a'r Tambos,

101
00:07:02,026 --> 00:07:08,342
[cymeradwyo]

102
00:07:08,342 --> 00:07:11,298
Fe ddisgyblodd Madiba ei ddicter

103
00:07:11,298 --> 00:07:15,688
a sianelu ei awydd i frwydro i sefydliadau

104
00:07:15,688 --> 00:07:20,174
a phlatfformau a strategaethau ar gyfer gweithredu

105
00:07:20,174 --> 00:07:23,162
fel y gallai dynion a merched sefyll

106
00:07:23,162 --> 00:07:26,054
dros yr urddas a gawn gan Dduw

107
00:07:26,654 --> 00:07:30,941
Yn fwy na hyn, derbyniodd ganlyniadau ei weithredoedd

108
00:07:30,941 --> 00:07:37,258
gwybod bod sefyll i fyny yng ngwyneb buddiannau pwerus ac anghyfiawnder gyda phris

109
00:07:38,822 --> 00:07:44,104
"Rydw i wedi ymladd yn erbyn dominyddiaeth y gwyn
Rydw i wedi ymladd yn erbyn dominyddiaeth y du."

110
00:07:44,181 --> 00:07:46,182
[cymeradwyo]

111
00:07:46,182 --> 00:07:51,078
"Rydw i wedi gofalu'n dyner am y ddelfryd o ddemocratiaeth a chymdeithas rydd

112
00:07:51,078 --> 00:07:54,061
ble gall pawb fyw efo'i gilydd mewn harmoni a chyfleodd cyfartal

113
00:07:54,384 --> 00:07:59,759
mae'n ddelfryd yr ydw i'n gobeithio byw i'w chyrchu ac i'w chyrraedd

114
00:07:59,759 --> 00:08:04,445
ond os daw i hynny mae hi'n ddelfryd
yr ydw i'n barod i farw drosti."

115
00:08:04,445 --> 00:08:15,185
[cymeradwyo]

116
00:08:15,401 --> 00:08:17,889
Dysgodd Mandela i ni rym gweithredu

117
00:08:17,889 --> 00:08:21,904
ond dysgodd i ni hefyd rym syniadau

118
00:08:21,904 --> 00:08:25,773
pwysigrwydd rhesymu a dadlau

119
00:08:25,773 --> 00:08:28,927
yr angen i astudio nid yn unig yr rhai yr ydych yn cytuno â hwy

120
00:08:28,927 --> 00:08:32,566
ond hefyd y rhai nad ydych yn cytuno â hwy

121
00:08:32,921 --> 00:08:37,391
Deallai na allai syniadau gael eu dal gan furiau carchar

122
00:08:37,391 --> 00:08:41,182
na'u diffodd gan fwled saethwr cudd

123
00:08:41,182 --> 00:08:44,556
Trödd ei achos llys yn gyhuddiad o apartheid

124
00:08:44,556 --> 00:08:47,162
oherwydd ei huodledd a'i angerdd

125
00:08:47,162 --> 00:08:50,462
ond hefyd oherwydd ei hyfforddiant fel hyrwyddwr

126
00:08:50,786 --> 00:08:55,048
Defnyddiodd ddegawdau o garchar i finiogi ei ddadleuon

127
00:08:55,048 --> 00:09:00,705
ond hefyd i ymledu ei syched am wybodaeth
i eraill yn y mudiad

128
00:09:00,705 --> 00:09:04,218
a dysgodd iaith
ac arferion ei orthrymwyr

129
00:09:04,218 --> 00:09:07,019
fel y gallai un diwrnod fynegi iddynt hwy

130
00:09:07,019 --> 00:09:10,124
sut oedd eu rhyddid hwy yn ddibynnol ar ei ryddid o

131
00:09:10,339 --> 00:09:17,361
[cymeradwyo]

132
00:09:17,747 --> 00:09:23,809
Dangosodd Mandela nad yw gweithredu a syniadau yn ddigon

133
00:09:23,809 --> 00:09:25,447
dim ots pa mor gywir

134
00:09:25,447 --> 00:09:30,971
mae'n rhaid iddynt hefyd gael ei naddu yn y cyfreithiau a'r sefydliadau

135
00:09:31,495 --> 00:09:34,744
Roedd yn ymarferol, yn ceisio ei gredoau

136
00:09:34,744 --> 00:09:39,791
yn erbyn arwyneb caled amgylchiad a hanes

137
00:09:40,037 --> 00:09:42,934
Wrth ei brif egwyddorion, safai fel y graig

138
00:09:42,934 --> 00:09:46,343
a dyna pam y gallai wrthod eraill rhag cael eu rhyddhau'n ddiamod

139
00:09:46,343 --> 00:09:49,073
gan atgoffa'r gyfundrefn apartheid

140
00:09:49,073 --> 00:09:53,235
na allai "carcharorwyr ymuno â chytundeb";

141
00:09:53,559 --> 00:09:56,551
Ond fel y dangosodd drwy drafodaethau caled

142
00:09:56,551 --> 00:10:00,147
i drosglwyddo pŵer a llunio deddfau newydd

143
00:10:00,147 --> 00:10:06,543
Nid oedd arno ofn cyfaddawdu er mwyn cyrraedd nod uwch

144
00:10:06,543 --> 00:10:10,342
Ac oherwydd nad oedd ddim ond yn arweinydd mudiad ond yn wleidydd galluog

145
00:10:10,342 --> 00:10:16,730
roedd y cyfansoddiad a ddilynnodd yn deilwng o'r ddemocratiaeth aml-hiliol hon

146
00:10:16,730 --> 00:10:19,977
yn driw i'w weledigaeth i amddiffyn y lleiafrifoedd

147
00:10:19,977 --> 00:10:28,067
ynghyd â hawliau y mwyafrif
a rhyddid gwerthfawr pob un yn Ne Affrica

148
00:10:29,283 --> 00:10:32,271
Ac yn olaf deallodd Mandela

149
00:10:32,271 --> 00:10:36,043
y clymau sydd yn rhwymo'r enaid ddynol

150
00:10:36,874 --> 00:10:40,620
Mae yna air Ne Affrica,

151
00:10:40,851 --> 00:10:42,134
Ubuntu

152
00:10:42,350 --> 00:10:48,423
[cymeradwyo]

153
00:10:48,654 --> 00:10:53,830
Gair sydd yn darlunio rhodd fwyaf Mandela

154
00:10:53,830 --> 00:10:57,895
ei ymwybyddiaeth ein bod oll wedi ein rhwymo gyda'n gilydd mewn ffyrdd

155
00:10:57,895 --> 00:11:00,557
sydd yn ddiethr i'r llygad

156
00:11:00,557 --> 00:11:03,690
fod ymdeimlad o un yn perthyn i ddynoliaeth

157
00:11:03,690 --> 00:11:07,042
ein bod yn llwyddo ein hunain
drwy rannu ein hunain gyda eraill

158
00:11:07,042 --> 00:11:11,723
a gofalu am y rhai o'n hamylch

159
00:11:12,200 --> 00:11:16,262
Ni wyddwn fyth faint o'r synnwyr hwn oedd yn rhan gynhenid ohono

160
00:11:16,262 --> 00:11:22,298
neu faint gafodd ei fagu mewn cell unig a thywyll

161
00:11:22,775 --> 00:11:27,935
Ond rydym yn cofio'r arwyddion -- yn fawr a'n fach --

162
00:11:27,935 --> 00:11:32,902
yn cyflwyno ei garcharwyr fel ymwelwyr anrhydeddus mewn urddfreiniad

163
00:11:32,902 --> 00:11:37,757
cymryd cic mewn gwisg springbox;

164
00:11:38,065 --> 00:11:43,688
troi galar ei deulu yn alwad i wynebu HIV-AIDS

165
00:11:43,765 --> 00:11:49,367
sy'n dangos dyfnder ei empathi a'i ddealltwriaeth

166
00:11:49,598 --> 00:11:53,389
Nid yn unig iddo ymgorffori ubuntu, dysgodd filiynnau

167
00:11:53,389 --> 00:11:56,973
i ganfod y gwirionedd ynddynt eu hunain

168
00:11:57,666 --> 00:12:00,055
Cymerodd ddyn fel Madiba i ryddhau

169
00:12:00,055 --> 00:12:03,931
nid yn unig carcharor ond y carcharwr hefyd

170
00:12:04,192 --> 00:12:06,527
[cymeradwyo]

171
00:12:06,527 --> 00:12:08,374
i ddangos bod rhaid i chi ymddiried

172
00:12:08,374 --> 00:12:11,906
yn eraill iddynt hwy ymddiried ynoch chi

173
00:12:11,906 --> 00:12:17,187
i ddysgu bod cymodi ddim yn fater o anwybyddu'r gorffennol creulon

174
00:12:17,187 --> 00:12:25,577
ond modd o ddod yn wyneb ag ef gyda chynhwysiad a haelioni a gwirionedd

175
00:12:25,854 --> 00:12:28,521
Newidiodd gyfreithiau

176
00:12:28,521 --> 00:12:32,219
ond hefyd fe newidiodd galonnau

177
00:12:33,896 --> 00:12:36,910
Ar gyfer pobl De Affrica

178
00:12:36,910 --> 00:12:41,864
ar gyfer y rhai a ysbrydolodd o amgylch y byd

179
00:12:41,864 --> 00:12:46,079
mae marwolaeth Madiba yn gyfnod o alaru

180
00:12:46,079 --> 00:12:50,612
ac yn amser i ddathlu ei fywyd arwrol

181
00:12:51,305 --> 00:12:54,588
Ond credaf y dylai hefyd ein hysgogi ynom ni oll

182
00:12:54,588 --> 00:12:58,595
gyfnod i adlewyrchu arnom ein hunain gyda gonestrwydd

183
00:12:58,595 --> 00:13:02,557
beth bynnag yw ein gorsaf neu'n sefyllfa

184
00:13:02,557 --> 00:13:05,014
rhaid i ni holi: "Pa mor dda ydw i wedi gweithredu

185
00:13:05,014 --> 00:13:08,321
ei wers o yn fy mywyd fy hun?";

186
00:13:12,348 --> 00:13:15,232
Mae'n gwestiwn yr wyf yn gofyn i mi fy hun

187
00:13:15,232 --> 00:13:18,972
fel dyn ac fel arlywydd

188
00:13:19,265 --> 00:13:22,178
Gwyddom fod De Affrica wyn,

189
00:13:22,178 --> 00:13:28,207
yr Unol Daleithiau wedi goresgyn canrifoedd o ddarostyngiad hiliol

190
00:13:29,100 --> 00:13:31,607
Fel yr oedd yn wir yma, roedd angen aberth

191
00:13:31,607 --> 00:13:33,621
aberth nifer anrhifadwy o bobl

192
00:13:33,621 --> 00:13:36,221
-- yn wybyddus ac yn anwybyddus --

193
00:13:36,221 --> 00:13:39,363
i weld yn gwawrio ddiwrnod newydd

194
00:13:39,810 --> 00:13:42,999
Mae Michelle a minnau yn fuddiolwyr o'r frwydr honno

195
00:13:42,999 --> 00:13:46,937
[cymeradwyo]

196
00:13:46,937 --> 00:13:54,104
Ond yn America ac yn Ne Affrica
ac yng ngwledydd ar draws y byd

197
00:13:54,104 --> 00:13:57,273
ni allwn adael i gynnydd gelu'r ffaith

198
00:13:57,273 --> 00:14:00,946
fod ein gwaith ddim eto ar ben

199
00:14:02,146 --> 00:14:06,811
Efallai nad yw'r brwydrau sy'n dilyn llwyddiannau cyrraedd cydraddoldeb ffurfiol

200
00:14:06,811 --> 00:14:12,447
neu gydnabod hawliau dyniol wedi eu llenwi gyda chymaint o ddrama a chlirder moesol

201
00:14:12,447 --> 00:14:13,959
â'r rhai a ddaeth o'u blaennau

202
00:14:13,959 --> 00:14:16,380
ond nid ydynt yn llai pwysig

203
00:14:17,011 --> 00:14:19,293
Oherwydd o amgylch y byd heddiw

204
00:14:19,293 --> 00:14:24,022
rydym yn dal i weld plant yn dioddef o newyn ac afiechyd

205
00:14:24,022 --> 00:14:26,997
rydym yn dal i weld ysgolion di-raen

206
00:14:26,997 --> 00:14:31,605
rydym yn dal i weld pobl ifanc heb gyfleodd ar gyfer y dyfodol

207
00:14:31,605 --> 00:14:33,449
O amgylch y byd heddiw

208
00:14:33,449 --> 00:14:37,014
mae dynion a merched yn dal i gael eu carcharu oherwydd eu daliadau gwleidyddol

209
00:14:37,014 --> 00:14:39,946
ac yn dal i gael eu herlyn am eu golwg

210
00:14:39,946 --> 00:14:42,518
sut maent yn addoli, a phwy maent yn eu caru

211
00:14:42,518 --> 00:14:44,767
ac mae hynny'n digwydd heddiw

212
00:14:45,074 --> 00:14:50,899
[cymeradwyo]

213
00:14:51,130 --> 00:14:56,799
Ac felly mae'n rhaid i ninnau hefyd frwydro am gyfiawnder

214
00:14:57,046 --> 00:15:00,956
Mae'n rhaid i ninnau hefyd frwydro am heddwch

215
00:15:01,434 --> 00:15:04,274
Mae yna ormod o bobl sydd yn derbyn yn hapus

216
00:15:04,274 --> 00:15:07,712
rhodd werthfawr Madiba sef cymodi hiliol

217
00:15:07,712 --> 00:15:11,445
ond yn dal i wrthod yn gryf unrhyw ddiwygiadau pitw

218
00:15:11,445 --> 00:15:16,936
a fyddai'n herio eiddo cronig ac anghydraddoldeb cynyddol

219
00:15:17,213 --> 00:15:20,340
Mae yna ormod o arweinwyr sy'n honni undod

220
00:15:20,340 --> 00:15:22,321
gyda brwydr Madiba am ryddid

221
00:15:22,321 --> 00:15:25,948
ond sydd ddim yn goddef unrhywun ond eu pobl eu hunain

222
00:15:26,285 --> 00:15:32,863
[cymeradwyo]

223
00:15:33,110 --> 00:15:35,698
Ac mae yna ormod ohonom

224
00:15:35,698 --> 00:15:38,485
gormod ohonom ar yr ymylon

225
00:15:38,485 --> 00:15:42,519
yn gartrefol yn ein hunanfoddhad neu'n sinigiaeth

226
00:15:42,519 --> 00:15:46,758
pan mae angen i'n lleisiau gael eu clywed

227
00:15:47,082 --> 00:15:50,091
Mae'r cwestiynau yr ydym yn eu hwynebu heddiw

228
00:15:50,091 --> 00:15:54,024
sut i annog cydraddoldeb a chyfiawnder;

229
00:15:54,024 --> 00:15:57,622
sut i warchod rhyddid a hawliau dynol;

230
00:15:57,622 --> 00:16:01,123
sut i ddiweddu cyflafan a rhyfel sectyddol

231
00:16:01,123 --> 00:16:05,040
does dim atebion hawdd i'r cwestiynau hyn

232
00:16:05,040 --> 00:16:07,833
Ond nid oedd atebion hawdd

233
00:16:07,833 --> 00:16:13,156
o flaen y plentyn hwnnw a anwyd yn ystod y Rhyfel Byd Cyntaf

234
00:16:13,156 --> 00:16:15,133
Mae Nelson Mandela yn ein hatgoffa ei bod

235
00:16:15,133 --> 00:16:19,611
hi wastad yn ymddangos yn amhosib nes y caiff ei gyflawni

236
00:16:19,611 --> 00:16:22,824
Mae De Affrica yn dangos bod hynny'n wir

237
00:16:22,824 --> 00:16:26,275
Mae De Affrica yn dangos y gallwn newid

238
00:16:26,275 --> 00:16:29,736
y gallwn ddewis byd sydd ddim wedi'i ddiffinio gan ein gwahaniaethau

239
00:16:29,736 --> 00:16:31,768
ond gan y gobeithion sydd gennym yn gyffredin

240
00:16:31,768 --> 00:16:35,002
gallwn ddewis byd sydd heb ei ddifinio gan gyflafan

241
00:16:35,002 --> 00:16:39,216
ond gan heddwch a chyfiawnder a chyfleoedd

242
00:16:39,216 --> 00:16:45,109
[cymeradwyo]

243
00:16:45,525 --> 00:16:47,725
Welwn ni fyth

244
00:16:47,725 --> 00:16:51,945
yr un fath â Nelson Mandela eto

245
00:16:52,376 --> 00:16:55,633
Ond gadewch i mi ddweud [wrth] bobl ifanc Affrica

246
00:16:55,633 --> 00:17:00,358
a phobl ifanc ar draws y byd

247
00:17:00,358 --> 00:17:05,013
y gallwch chi, hefyd, wneud gwaith ei fywyd o yn waith eich bywyd chithau

248
00:17:06,198 --> 00:17:10,415
Dros dri deg mlynedd yn ôl, tra'n dal yn fyfyriwr

249
00:17:10,415 --> 00:17:13,943
dysgais am Nelson Mandela

250
00:17:13,943 --> 00:17:18,523
a'r brwydrau oedd i'w gweld yn y wlad brydferth hon

251
00:17:18,523 --> 00:17:21,606
ac fe gynhyrfodd rywbeth ynof

252
00:17:21,960 --> 00:17:24,769
fe wnaeth fy neffro i'm cyfrifoldebau

253
00:17:24,769 --> 00:17:27,246
-- i eraill a mi fy hun --

254
00:17:27,246 --> 00:17:30,309
ac fy ngosod ar lwybr annhebygol

255
00:17:30,309 --> 00:17:33,081
sydd wedi arwain at fan hyn heddiw

256
00:17:34,897 --> 00:17:39,156
ac er y syrthiaf yn fyr o esiampl Madiba o hyd

257
00:17:39,156 --> 00:17:42,692
mae'n fy ngwneud i eisiau bod yn well dyn

258
00:17:42,692 --> 00:17:44,449
[cymeradwyo]

259
00:17:44,449 --> 00:17:46,243
Mae'n siarad

260
00:17:46,243 --> 00:17:49,124
gyda beth sydd orau ynom ni

261
00:17:51,448 --> 00:17:55,252
Ar ôl i'r gwaredwr mawr hwn gael ei roi i orffwys

262
00:17:55,252 --> 00:17:59,716
a phan fyddwn yn dychwelyd i'n dinasoedd a'n pentrefi

263
00:17:59,716 --> 00:18:03,558
ac ymuno unwaith eto â'n trefn ddyddiol

264
00:18:03,558 --> 00:18:06,924
gadewch i ni chwilio am ei gryfder o

265
00:18:06,924 --> 00:18:11,157
gadewch i ni chwilio am fawr ei ysbryd

266
00:18:11,157 --> 00:18:15,394
rhywle ynom ni'n hunain

267
00:18:15,394 --> 00:18:18,565
a phan fo'r nos yn cau

268
00:18:18,565 --> 00:18:22,243
pan fo anghyfiawnder yn pwyso'n drwm ar ein calonnau

269
00:18:22,243 --> 00:18:26,572
pan fo ein cynlluniau mwyaf trwyadl yn ymddangos tu hwnt i'n gafael

270
00:18:26,572 --> 00:18:29,305
gadewch i ni feddwl am Madiba

271
00:18:29,305 --> 00:18:32,736
a'r geiriau a ddaeth â chysur iddo ef

272
00:18:32,736 --> 00:18:36,167
o fewn pedwar mur ei gell:

273
00:18:36,167 --> 00:18:39,599
"Nid oes ots pa mor gul yw'r adwy,

274
00:18:39,599 --> 00:18:45,232
mor drwm yw'r cosbau ar y sgrôl

275
00:18:45,232 --> 00:18:48,356
Myfi yw meistr fy ffawd fy hun,

276
00:18:48,356 --> 00:18:51,397
Myfi yw capten fy enaid i."

277
00:18:52,228 --> 00:18:55,034
Yn doedd yr enaid yn ysblennydd?

278
00:18:55,358 --> 00:18:57,519
Byddwn yn ei golli'n fawr

279
00:18:58,073 --> 00:19:00,830
Bendith Duw fo ar yr atgof o Nelson Mandela

280
00:19:01,091 --> 00:19:04,786
Bendith Duw fo ar bobl De Affrica

281
00:19:05,078 --> 00:19:16,906
[cymeradwyo]