1
00:00:01,659 --> 00:00:02,809
Kaşıklar.

2
00:00:04,944 --> 00:00:06,326
Karton kutular.

3
00:00:07,302 --> 00:00:09,722
Elektrikli çocuk trenleri.

4
00:00:10,522 --> 00:00:11,854
Tatil süsleri.

5
00:00:12,442 --> 00:00:13,832
Oyuncak evler.

6
00:00:14,292 --> 00:00:15,577
Battaniyeler.

7
00:00:15,601 --> 00:00:16,751
Sepetler.

8
00:00:17,228 --> 00:00:18,474
Halılar.

9
00:00:18,498 --> 00:00:19,649
Katlanır masalar.

10
00:00:19,673 --> 00:00:21,077
Akıllı telefonlar.

11
00:00:21,101 --> 00:00:22,381
Piyanolar.

12
00:00:23,284 --> 00:00:24,598
Elbiseler.

13
00:00:24,622 --> 00:00:25,772
Fotoğraflar.

14
00:00:26,415 --> 00:00:29,807
Tüm bu şeylerin, son üç ayda
çekmiş olduğum fotoğraflar olmaları

15
00:00:29,807 --> 00:00:32,794
ve teliflerinin bana ait
olmaları dışındaki

16
00:00:32,794 --> 00:00:33,794
ortak noktaları ne?

17
00:00:33,794 --> 00:00:35,299
(Gülüşmeler)

18
00:00:35,323 --> 00:00:36,855
Bunların hepsi

19
00:00:36,879 --> 00:00:40,529
dilin faydalarıyla üretilmiş icatlar.

20
00:00:40,553 --> 00:00:43,249
Dil olmasaydı bunların
hiçbiri var olmazdı.

21
00:00:43,273 --> 00:00:45,233
Bu şeylerin herhangi birisinin

22
00:00:45,257 --> 00:00:48,003
veya bunun gibi bir binanın
inşasının dil kullanılamadan

23
00:00:48,027 --> 00:00:50,383
veya dil kullanımı sayesinde

24
00:00:50,407 --> 00:00:54,949
edinilen bilgilerden yararlanamadan
üretildiğini hayal edin.

25
00:00:54,973 --> 00:00:59,021
Esasen, dil tüm dünyadaki

26
00:00:59,045 --> 00:01:00,219
en önemli şey.

27
00:01:00,243 --> 00:01:03,284
Tüm bu medeniyet ona bağlı.

28
00:01:03,308 --> 00:01:07,750
Dilin nasıl ortaya çıktığından
diğer dillerden nasıl ayrıldığına

29
00:01:07,750 --> 00:01:10,776
ve nasıl hayvanların
iletişim sistemlerine göre fark gösterdiği

30
00:01:10,800 --> 00:01:14,450
gibi konular üzerinde çalışarak
yaşamlarını adayanlar dil bilimcilerdir.

31
00:01:15,141 --> 00:01:20,120
Biçimsel dil bilim nispeten yeni bir alan.

32
00:01:21,099 --> 00:01:23,496
Biçimsel dil bilim
insan iletişim sistemlerinin

33
00:01:23,520 --> 00:01:26,052
hayvan iletişim sistemlerinden
tamamen ayrılması,

34
00:01:26,076 --> 00:01:28,837
tüm dillerin farklı yollarla
iletişime geçseler bile

35
00:01:28,861 --> 00:01:31,522
eşit derece anlamlı olması gibi

36
00:01:31,546 --> 00:01:33,585
birçok önemli şeyi açığa çıkardı.

37
00:01:33,998 --> 00:01:37,272
Buna rağmen

38
00:01:37,296 --> 00:01:41,918
birçok insan bir dil konuşarak


39
00:01:41,942 --> 00:01:45,561
sanki bir dil bilimci kadar
dilden anlıyormuş gibi

40
00:01:45,585 --> 00:01:47,617
dil hakkında atıp tutmayı seviyor.

41
00:01:47,641 --> 00:01:50,577
Eğer bir dilde konuşuyorsanız
o dilin işleyişi hakkında

42
00:01:50,577 --> 00:01:52,930
herkes kadar konuşma hakkına
sahipsiniz demektir.

43
00:01:52,954 --> 00:01:54,946
Bir cerrahla konuştuğunuzu

44
00:01:54,970 --> 00:01:56,444
ve ''Dinle dostum

45
00:01:56,444 --> 00:01:57,534
40 yıldır kalbim var.

46
00:01:57,534 --> 00:02:00,584
Aort kapak değişimi hakkında
bir iki şey bildiğimi düşünüyorum.

47
00:02:00,584 --> 00:02:03,679
Bence benim fikrim seninki kadar
geçerli.'' dediğinizi hayal edin.

48
00:02:03,703 --> 00:02:05,498
Evet, tam olarak böyle olur.

49
00:02:05,522 --> 00:02:09,949
Bu kişi, Neil deGrasse Tyson,
''Geliş'' filminde bir dil bilimci yerine

50
00:02:09,973 --> 00:02:12,124
uzaylılarla iletişime geçmek adına

51
00:02:12,148 --> 00:02:16,026
zaten bildikleri bir dildeki
bir mesajı çözümleyebilen

52
00:02:16,026 --> 00:02:18,932
bir kriptocu kullanmayı
tercih edeceğini söylüyor

53
00:02:18,932 --> 00:02:22,476
çünkü bilmediğimiz bir dilde
konuşanlarla iletişime geçmede

54
00:02:22,476 --> 00:02:24,689
bir dil bilimci
bize nasıl yardımcı olabilir?

55
00:02:25,253 --> 00:02:27,990
Tabii ''Geliş'' filmi de suçsuz sayılmaz.

56
00:02:28,014 --> 00:02:30,077
Haydi dostum izle şu filmi.

57
00:02:30,101 --> 00:02:33,141
Devasa gemilerle gezegenimize
gelen uzaylılar var filmde,

58
00:02:33,165 --> 00:02:36,951
bizimle iletişime geçmekten
başka bir şey istemiyorlar

59
00:02:36,975 --> 00:02:39,284
ve siz sadece bir dil bilimciye
iş veriyorsunuz?

60
00:02:39,284 --> 00:02:40,284
(Gülüşmeler)

61
00:02:40,308 --> 00:02:43,012
ABD hükûmetinin bütçesi mi kısıtlı?

62
00:02:43,029 --> 00:02:44,617
(Gülüşmeler)

63
00:02:44,641 --> 00:02:46,849
Böyle birçok şeyin nedeni

64
00:02:46,849 --> 00:02:49,679
dilin ne anlama geldiği hakkında
dilin biçimsel incelemesi

65
00:02:49,679 --> 00:02:52,440
ve dil bilim hakkında
yanlış anlaşılmalara bağlı olabilir.

66
00:02:53,568 --> 00:02:57,996
Bence bu gibi birçok yanlış
anlaşılmanın temelini oluşturan şey

67
00:02:58,020 --> 00:03:02,559
''Forbes'' dergisindeki ''neden lise
öğrencileri yabancı dil öğrenmemeli''

68
00:03:02,583 --> 00:03:06,278
konulu güzel makaleyle özetlenebilir.

69
00:03:06,302 --> 00:03:08,435
Buradan bazı alıntılar çıkaracağım.

70
00:03:08,459 --> 00:03:10,517
Eğer bu fikirlerin bazılarının

71
00:03:10,541 --> 00:03:14,171
temelini oluşturan şeyi anlayabilirseniz
onları görmenizi istiyorum.

72
00:03:14,929 --> 00:03:19,012
''Amerikalılar, çevrilmiş dahi olsa
nadiren klasik kitaplar okurlar.''

73
00:03:19,036 --> 00:03:21,881
Bir başka deyişle, kendi dilinde bile
klasik okumayacaklarsa

74
00:03:21,881 --> 00:03:24,713
yabancı dil öğrenmenin ne gereği var?

75
00:03:24,857 --> 00:03:26,041
Ne anlamı var ki?

76
00:03:26,435 --> 00:03:29,213
''Okulda yapabileceğiniz diğer
şeylerle karşılaştırınca

77
00:03:29,237 --> 00:03:32,897
okulda yabancı dil görmek zaman kaybı.''

78
00:03:33,887 --> 00:03:37,799
''Avrupa nispeten küçük bir alanda
kümelenmiş birçok dil grubuna sahip.''

79
00:03:37,823 --> 00:03:41,332
Yani Amerikalılar için
yeni bir dil öğrenmenin anlamı ne?

80
00:03:41,356 --> 00:03:44,452
Bu şekilde emeğinizin karşılığını
fazlasıyla almayacaksınız.

81
00:03:44,452 --> 00:03:45,545
Benim favorimse şu,

82
00:03:45,545 --> 00:03:46,926
''Birmingham'daki bir öğrenci

83
00:03:46,926 --> 00:03:50,106
Meksika sınırına ulaşmak
için yaklaşık 1.500 km yol gitmek zorunda.

84
00:03:50,106 --> 00:03:53,794
O zaman bile işini görecek kadar
İngilizce konuşan insanlar olur.''

85
00:03:54,628 --> 00:03:57,327
Diğer bir deyişle
eğer kollarınızı sallarsanız

86
00:03:57,327 --> 00:03:59,147
ve gideceğiniz yere ulaşırsanız

87
00:03:59,147 --> 00:04:02,203
o zaman yeni bir dil öğrenmenin
bir anlamı yoktur zaten.

88
00:04:02,275 --> 00:04:07,307
Bu birçok davranışın temelini
kavramsal metafor oluşturuyor,

89
00:04:07,331 --> 00:04:08,894
dil bir araçtır.

90
00:04:08,918 --> 00:04:11,878
Bu metaforla ilgili kulağa
çok mantıklı gelen bir şey var.

91
00:04:11,902 --> 00:04:13,149
Dil bir tür araçtır,

92
00:04:13,173 --> 00:04:16,777
yerel dili biliyorsanız yapmadıklarınızdan
daha fazlasını yapabilirsiniz.

93
00:04:16,801 --> 00:04:19,801
Ama dil yalnızca bir araçtır çıkarımı,

94
00:04:19,825 --> 00:04:21,817
kesinlikle yanlış.

95
00:04:21,841 --> 00:04:25,142
Sahiden dil bir araç olsaydı
oldukça zayıf bir araç olurdu.

96
00:04:25,166 --> 00:04:28,776
Onu çok daha iyi olan başka bir şey için
çoktan terk etmiş olurduk.

97
00:04:28,800 --> 00:04:30,332
Sadece bir cümle düşünün.

98
00:04:30,356 --> 00:04:33,995
İşte hayatımda söylediğime emin olduğum
bir cümle: ''Dün Kyn'i gördüm.''

99
00:04:33,995 --> 00:04:35,294
Kyn diye bir arkadaşım var.

100
00:04:35,294 --> 00:04:38,076
Ne zaman bu cümleyi söylesem
''Dün Kyn'i gördüm.''

101
00:04:38,100 --> 00:04:41,266
gerçekten zihnimdeki her şeyin
bu cümle yoluyla mı

102
00:04:41,266 --> 00:04:44,232
sizin zihninizde yer aldığını
düşünüyorsunuz?

103
00:04:44,302 --> 00:04:46,839
Zor bela, çünkü devam
eden birçok başka mevzu var.

104
00:04:46,857 --> 00:04:48,245
Mesela ''dün'' dediğimde

105
00:04:48,275 --> 00:04:51,584
orada bulunduğum için havanın
nasıl olduğunu düşünmüş olabilirim.

106
00:04:51,608 --> 00:04:52,758
Eğer hatırlıyorsam

107
00:04:52,782 --> 00:04:56,226
postalamayı unuttuğum bir şeyi
muhtemelen hatırlayacağım ki öyle de oldu.

108
00:04:56,250 --> 00:04:59,566
Bu planlanmış bir şakaydı
ama gerçekten bir şey postalamayı unuttum.

109
00:04:59,590 --> 00:05:02,440
Bu da bu işi Pazartesi yapmak
zorunda olduğum demek oluyor

110
00:05:02,464 --> 00:05:04,657
çünkü o zaman eve geri döneceğim.

111
00:05:04,681 --> 00:05:06,501
Ve tabii pazartesini düşündüğümde

112
00:05:06,525 --> 00:05:09,471
Bangles'dan ''Manic Monday'' şarkısı
aklıma gelecek. İyi şarkı.

113
00:05:09,495 --> 00:05:12,752
''Testere'' kelimesini söylediğimde
hep şu cümleyi düşünürüm:

114
00:05:12,752 --> 00:05:15,610
''Görüyorum! dedi kör adam
çekicini ve testeresini alırken.''

115
00:05:15,610 --> 00:05:16,470
Her zaman yaparım.

116
00:05:16,470 --> 00:05:19,471
Ne zaman ''testere'' kelimesini duysam
veya desem bunu düşünürüm

117
00:05:19,471 --> 00:05:22,848
çünkü dedem her zaman bunu söylerdi
bu yüzden bana dedemi düşündürüyor.

118
00:05:22,848 --> 00:05:25,579
Ve bir sebeple ''Manic Monday''
şarkısına geri döneriz.

119
00:05:26,128 --> 00:05:29,790
Kyn ile ''Dün Kyn'i gördüm''
gibi bir şey söylerken

120
00:05:29,790 --> 00:05:32,893
onu gördüğümdeki vaziyetleri düşüneceğim.

121
00:05:33,251 --> 00:05:35,950
Bunun o gün olacağı tuttu.
İşte o benim kedimle birlikte.

122
00:05:35,950 --> 00:05:37,539
Eğer Kyn'i düşünüyorsam

123
00:05:37,539 --> 00:05:39,477
şu an Long Beach'e gittiğini düşüneceğim

124
00:05:39,477 --> 00:05:42,072
ve dostum John ile annemin
Long Beach Üniversitesi'nden

125
00:05:42,072 --> 00:05:43,644
mezun olduklarını hatırlayacağım,

126
00:05:43,644 --> 00:05:46,472
kuzenim Katie Long Beach
Üniversitesi'ne gidiyor şu sıralar.

127
00:05:46,472 --> 00:05:48,410
Yine ''Manic Monday'' şarkısı.

128
00:05:48,410 --> 00:05:51,962
Ama bu sadece siz herhangi
bir zamanda konuşurken

129
00:05:51,986 --> 00:05:54,278
kafanızın içinde devam eden bir parça.

130
00:05:54,302 --> 00:05:56,897
Ve hepimizin kafasının içinde süregelen

131
00:05:56,921 --> 00:05:59,815
bütün bu karışıklığı tarif eden şey de bu.

132
00:05:59,839 --> 00:06:01,141
Tek sahip olduğumuz bu.

133
00:06:01,165 --> 00:06:02,329
(Gülüşmeler)

134
00:06:02,353 --> 00:06:04,958
Sistemimizin çok zayıf
olması şaşılacak bir şey mi?

135
00:06:04,982 --> 00:06:07,460
Size bir karşılaştırma yapayım

136
00:06:07,484 --> 00:06:10,626
kek yemenin nasıl bir şey olduğunu
bilmek istediğinizi hayal edin

137
00:06:10,650 --> 00:06:13,006
sadece kek yemek yerine

138
00:06:13,030 --> 00:06:16,252
kekin içindekileri

139
00:06:16,276 --> 00:06:17,807
bu içeriğin kek oluşturması için

140
00:06:17,831 --> 00:06:19,343
nasıl bir araya gelebileceğini

141
00:06:19,367 --> 00:06:22,752
gösteren tariflerle bir bir
yutmak zorunda olsaydınız

142
00:06:22,776 --> 00:06:24,680
tarifleri de yemek zorunda kalırdınız.

143
00:06:24,704 --> 00:06:25,768
(Gülüşmeler)

144
00:06:25,792 --> 00:06:27,851
Böyle kek yapmayı denemek zorunda olsaydık

145
00:06:27,875 --> 00:06:29,386
hiç kek yemezdik.

146
00:06:30,485 --> 00:06:34,045
Dil, zihnimizde olanları anlayabileceğimiz

147
00:06:34,069 --> 00:06:38,147
sadece tek yöntem.

148
00:06:38,147 --> 00:06:40,141
Dil bizim içsel kimliğimize odaklanmamız,

149
00:06:40,165 --> 00:06:41,609
bizi insan yapan şey

150
00:06:41,633 --> 00:06:44,871
diğer hayvanlardan bizi ayıran şey

151
00:06:44,895 --> 00:06:46,728
Dil içimizde bir yerlerde

152
00:06:46,752 --> 00:06:50,696
ve onu tarif etmek için tüm
yapmamız gereken kendi dillerimiz.

153
00:06:50,720 --> 00:06:53,835
Dil, kafamızın içinde neler
olduğunu göstermemizin en iyi yolu.

154
00:06:53,859 --> 00:06:56,110
Şöyle bir soru sormak
istediğimi hayal edin:

155
00:06:56,134 --> 00:06:58,467
''İnsan düşüncelerinin
ve duygularının doğası ne?'

156
00:06:58,491 --> 00:06:59,581
Yapmak istediğiniz

157
00:06:59,605 --> 00:07:02,768
mümkün olduğunca

158
00:07:02,792 --> 00:07:04,387
farklı dili incelemek olurdu.

159
00:07:04,411 --> 00:07:06,426
Tek bir dil yeterli olmazdı.

160
00:07:06,450 --> 00:07:07,812
Örnek vermek gerekirse

161
00:07:07,836 --> 00:07:10,685
işte benim çektiğim
küçük Roman'ın bir fotoğrafı

162
00:07:10,709 --> 00:07:13,688
12 megapiksel
bir fotoğraf makinesiyle çektim.

163
00:07:13,712 --> 00:07:17,144
Bu da aynı fotoğrafın çok daha
düşük piksellerle çekilmiş hâli.

164
00:07:17,168 --> 00:07:21,051
Belli ki iki fotoğraftaki de
gerçek bir kedi değil.

165
00:07:21,075 --> 00:07:24,949
Ama biri, kedinin nasıl bir şey olduğu
hakkında çok daha iyi bir fikir veriyor.

166
00:07:26,649 --> 00:07:28,633
Dil sadece bir araç değildir.

167
00:07:28,657 --> 00:07:29,816
Dil bizim mirasımız

168
00:07:29,840 --> 00:07:32,342
ve insan olmanın ne demek
olduğunu aktarmamızın yolu.

169
00:07:32,342 --> 00:07:36,697
Tabii miras derken her yerdeki
insanları kastediyorum.

170
00:07:36,721 --> 00:07:41,786
Bir dili bile kaybetmek, bu fotoğrafı
çok daha az anlaşılır yapar.

171
00:07:41,810 --> 00:07:45,855
Yani son on yıldır

172
00:07:45,879 --> 00:07:49,164
hem meslek olarak hem de hobi olarak

173
00:07:49,188 --> 00:07:50,899
diller üretiyorum.

174
00:07:50,923 --> 00:07:54,783
Bu dillere İngilizcede ''yapma diller''in
kısaltılmışı olan ''conlangs'' deniyor.

175
00:07:54,966 --> 00:07:57,045
Gezegenimizdeki dilleri kaybediyoruz

176
00:07:57,069 --> 00:07:59,047
ve yepyeni diller üretiyoruz

177
00:07:59,071 --> 00:08:00,794
gibi unsurları peş peşe anlatmakla

178
00:08:00,794 --> 00:08:04,420
bu iki unsur arasında yüzeysel olmayan
bağlantılar olduğunu düşünebilirsiniz.

179
00:08:04,420 --> 00:08:07,826
Esasen, birçok insan böyle düşünüyor.

180
00:08:07,850 --> 00:08:09,877
James Cameron'ın ''Avatar'' filminde

181
00:08:09,901 --> 00:08:12,715
bir yapma dil olmasına
çok kızan bir adam var.

182
00:08:12,739 --> 00:08:14,446
Şöyle diyor;

183
00:08:14,470 --> 00:08:16,692
''James Cameron'ın Avatar filmini

184
00:08:16,716 --> 00:08:18,969
vizyona koyması üç yıl aldı
ve bir dil öldü.''

185
00:08:18,993 --> 00:08:20,921
Muhtemelen daha da fazla zaman aldı.

186
00:08:20,945 --> 00:08:24,389
''Tüh, Na'vi önceden doldurduğu
deliği dolduramayacak ...''

187
00:08:24,413 --> 00:08:26,725
Eğer hakkında hiç düşünmezseniz

188
00:08:26,749 --> 00:08:29,366
bu tamamen derin
ve dokunaklı bir açıklama.

189
00:08:29,390 --> 00:08:30,545
(Gülüşmeler)

190
00:08:30,569 --> 00:08:32,612
Ama ben California'dayken

191
00:08:32,636 --> 00:08:34,015
iki bölüm bitirdim.

192
00:08:34,015 --> 00:08:36,816
Biri dil bilim bölümüydü
diğeri ise İngilizce.

193
00:08:36,816 --> 00:08:39,404
İngilizce bölümü ve İngilizceyi araştırmak

194
00:08:39,404 --> 00:08:41,550
bildiğimiz gibi İngilizceyi
araştırmak değil,

195
00:08:41,550 --> 00:08:43,025
edebiyatı araştırmak.

196
00:08:43,881 --> 00:08:45,678
Edebiyat harika bir şey

197
00:08:45,702 --> 00:08:49,493
çünkü esasen edebiyat
geniş tanımıyla sanat gibi,

198
00:08:49,517 --> 00:08:51,180
sanat dalının çatısı altında.

199
00:08:51,204 --> 00:08:52,752
Ve edebiyatla yaptığımız şey şu;

200
00:08:52,776 --> 00:08:57,855
yazarlar tamamen yeni varlıklar
ve tarihler yaratırlar.

201
00:08:57,879 --> 00:09:00,895
Ve yazarların ne gibi derinliği
duyguyu ve özgün ruhu

202
00:09:00,919 --> 00:09:06,006
bu kurgusal varlıklara
yatırabileceğini görmek

203
00:09:06,030 --> 00:09:08,638
bizim için ilginçtir.

204
00:09:08,662 --> 00:09:11,283
Şuna göz atmanızı istiyorum.

205
00:09:11,307 --> 00:09:15,811
Kurgusal karakterler hakkında
yazılmış bir kitaplar serisi var.

206
00:09:15,848 --> 00:09:19,815
Tüm kitap sadece bir kurgusal
ve sahte insandan oluşuyor.

207
00:09:19,815 --> 00:09:23,926
Sinclair Lewis'in ''Babbitt'' kitabındaki
George F. Babbitt hakkında bir kitap var.

208
00:09:23,926 --> 00:09:27,262
Sizi temin ederim bu kitap,
kısa bir kitap olan Babbitt'ten daha uzun.

209
00:09:27,262 --> 00:09:28,691
Bunu hatırlayan kimse var mı?

210
00:09:28,691 --> 00:09:31,096
Oldukça iyi, ''Main Street''
kitabından daha iyi.

211
00:09:31,096 --> 00:09:32,616
Bu benim provokatif yorumum.

212
00:09:33,630 --> 00:09:37,889
Edebiyatın ilginç olduğu
gerçeğini hiç sorgulamamıştık.

213
00:09:38,434 --> 00:09:39,989
Buna rağmen

214
00:09:40,013 --> 00:09:44,077
dil bilimciler bile üretilen dillerin
tıpkı bir sanatsal girişim gibi

215
00:09:44,101 --> 00:09:47,968
bize insan ruhunun derinliği hakkında
ne söyleyebildikleri ile ilgili değiller.

216
00:09:48,520 --> 00:09:51,397
Size küçük güzel bir örnek vereceğim.

217
00:09:51,421 --> 00:09:54,144
Yakın zaman önce
California mezunlar dergisinde

218
00:09:54,168 --> 00:09:57,008
benim hakkımda yazılmış bir makale vardı.

219
00:09:57,032 --> 00:09:58,633
Bu makaleyi yazdıklarında

220
00:09:58,657 --> 00:10:01,077
karşı taraftan biriyle anlaşmak istediler,

221
00:10:01,101 --> 00:10:03,561
geriye baktığımda
bu yapılması garip bir şey gibi.

222
00:10:03,585 --> 00:10:05,275
Sadece bir kişiden bahsediyorsunuz

223
00:10:05,299 --> 00:10:08,442
ve bu kişinin karşı tarafından biriyle
anlaşmak istiyorsunuz.

224
00:10:08,466 --> 00:10:09,742
(Gülüşmeler)

225
00:10:09,766 --> 00:10:12,425
Esasen bu yalnızca
şişirme bir haber, her neyse.

226
00:10:12,446 --> 00:10:17,321
Böylece, zamanımızın en parlak
dil bilimcilerinden biriyle anlaştılar.

227
00:10:17,321 --> 00:10:20,537
Burada Berkeley'de dil bilimci olan
George Lakoff'u ikna ettiler.

228
00:10:20,537 --> 00:10:25,427
Lakoff'un çalışmaları, dil bilimi
ve bilişsel bilimi kökünden değiştirdi.

229
00:10:25,482 --> 00:10:28,757
İşim, dil yaratma çalışmalarım
hakkında bir soru sorulduğunda dedi ki

230
00:10:28,781 --> 00:10:32,426
''Ama dil incelemeleri için
yapılacak çok şey var.

231
00:10:32,450 --> 00:10:35,206
Zamanı gerçek olan bir şey
için harcasan iyi olur.''

232
00:10:35,230 --> 00:10:36,305
Evet.

233
00:10:36,305 --> 00:10:38,864
''Gerçek bir şey.''
Bu, size bir şey hatırlatıyor mu?

234
00:10:38,912 --> 00:10:42,651
Onun şahsen icat ettiği
her yapıyı kullanmak.

235
00:10:42,651 --> 00:10:45,346
Şu kavramsal metafordan
tekrar bahsedeyim:

236
00:10:45,370 --> 00:10:46,638
Dil bir araçtır

237
00:10:46,662 --> 00:10:50,093
ve o, bu kavramsal metafora
kendini kaptırmış gibi görünüyor;

238
00:10:50,117 --> 00:10:54,184
yani dil, iletişim için
kullanılabildiğinde faydalıdır.

239
00:10:54,208 --> 00:10:57,506
Dil, iletişim için
kullanılamadığında işe yaramaz.

240
00:10:57,530 --> 00:11:00,372
Bu sizi düşündürebilir,
ölü dillerle ne yapacağız?

241
00:11:00,396 --> 00:11:01,612
Olsun.

242
00:11:01,636 --> 00:11:03,043
Bu fikir yüzünden

243
00:11:03,067 --> 00:11:06,929
Duolingo uygulamasında HBO'nun'
''Taht Oyunları'' dizisi için yarattığım

244
00:11:06,953 --> 00:11:10,366
Yüksek Valyria dili dersi almak

245
00:11:10,390 --> 00:11:12,938
absürtlüğün zirvesi gibi görünebilir.

246
00:11:12,962 --> 00:11:16,586
740 bin kişinin tam olarak
ne öğrendiğini merak edebilirsiniz.

247
00:11:17,368 --> 00:11:19,630
(Gülüşmeler)

248
00:11:19,654 --> 00:11:21,717
Bir göz atalım.

249
00:11:21,741 --> 00:11:23,376
Ne öğreniyorlar?

250
00:11:23,400 --> 00:11:25,760
Muhtemelen ne öğreniyor olabilirler?

251
00:11:25,784 --> 00:11:28,583
Unutmamak gerekir ki
bunun için olan diğer dil --

252
00:11:28,607 --> 00:11:31,141
İngilizce konuşan insanlar için --

253
00:11:31,165 --> 00:11:33,220
ana dili İngilizce olanlar
çok az öğreniyor.

254
00:11:33,220 --> 00:11:37,744
İşte yaşamları boyunca iletişim için
muhtemelen hiç kullanmayacakları cümle:

255
00:11:37,770 --> 00:11:39,336
"Vala ābre urnes."

256
00:11:39,360 --> 00:11:40,733
''Adam kadını görür.''

257
00:11:40,757 --> 00:11:42,647
Ortadaki küçük satır, bir yorum.

258
00:11:42,671 --> 00:11:44,887
Yani harfiyen çeviri, dediği bu.

259
00:11:44,911 --> 00:11:47,700
Aslında bazı etkileyici
şeyler de öğreniyorlar,

260
00:11:47,724 --> 00:11:49,600
özellikle ana dilleri İngilizceyse.

261
00:11:49,624 --> 00:11:52,854
Bir fiilin cümlenin en sonunda
yer alabileceğini öğreniyorlar.

262
00:11:52,878 --> 00:11:55,846
İki görüşünüz varken
İngilizcede bunu gerçekten yapmayın.

263
00:11:55,870 --> 00:11:57,608
Bazen bir dilde

264
00:11:57,632 --> 00:12:01,490
''the'' kelimesinin karşılığının
olmadığını noksan olduğunu öğreniyorlar.

265
00:12:01,514 --> 00:12:03,133
Bu, dilin yapabileceği bir şey.

266
00:12:03,157 --> 00:12:06,942
Uzun sesli bir harfin, sürece
daha uzun olabileceğini öğreniyorlar,

267
00:12:06,966 --> 00:12:08,927
uzun sesli harflerimizin

268
00:12:08,951 --> 00:12:12,133
nitelik yönünden farklı olmasının aksine
aslında aynı uzunluktalar.

269
00:12:12,157 --> 00:12:15,657
Böyle kısa çekim ekleri
olduğunu öğreniyorlar.

270
00:12:15,681 --> 00:12:16,836
Hım? Hımm?

271
00:12:16,860 --> 00:12:20,172
''İsim hâlleri'' denen, isimlerin
sonunda bulunan çekim ekleri vardır.

272
00:12:20,196 --> 00:12:21,212
(Gülüşmeler)

273
00:12:21,236 --> 00:12:24,537
Bu çekim ekleri cümlede size
kimin kime ne yaptığını anlatırlar.

274
00:12:24,561 --> 00:12:27,588
Kelimelerin sırasını aynı bırakıp

275
00:12:27,612 --> 00:12:29,334
cümlenin sonunu değiştirseniz bile

276
00:12:29,358 --> 00:12:32,350
cümlede anlamca kimin
kime ne yaptığı değişir.

277
00:12:32,374 --> 00:12:38,138
Dillerin aynı şeyleri farklı biçimlerde
yaptıklarını öğreniyorlar.

278
00:12:38,513 --> 00:12:40,845
Dil öğrenmek eğlenceli olabilir.

279
00:12:41,997 --> 00:12:45,767
Dile saygı duymayı öğreniyorlar:
Dilin ''D''si büyük harfle.

280
00:12:45,791 --> 00:12:49,974
Amerikalıların yüzde 88'inin evde sadece
İngilizce konuştukları göz önüne alınırsa

281
00:12:49,998 --> 00:12:52,609
bu durumun çok da kötü bir şey
olduğunu düşünmüyorum.

282
00:12:52,633 --> 00:12:56,436
Gezegenimizde dillerin neden
öldüğünü biliyor musunuz?

283
00:12:56,796 --> 00:13:02,018
Hükûmetin küçük bir gruba bir dili
empoze etmesinden dolayı değil,

284
00:13:02,018 --> 00:13:04,542
dili konuşanların tamamının
yok edilmesinden de değil.

285
00:13:04,542 --> 00:13:07,480
Geçmişte olanlar şimdi de oluyor

286
00:13:07,480 --> 00:13:09,705
ama asıl sebep bu değil.

287
00:13:10,268 --> 00:13:12,170
Asıl sebep şu ki

288
00:13:12,170 --> 00:13:16,625
bir çocuk, yaygın kullanılan dili
kullanmayan bir ailede doğuyor

289
00:13:16,625 --> 00:13:18,722
ve bu yüzden çocuk,
o yaygın dili öğrenmiyor.

290
00:13:18,722 --> 00:13:19,965
Neden?

291
00:13:19,989 --> 00:13:24,291
Çünkü o dil, onların toplumlarında
bir değer teşkil etmiyor.

292
00:13:24,315 --> 00:13:26,228
Çünkü o dil, onlar için faydalı değil.

293
00:13:26,252 --> 00:13:31,236
Çünkü eğer o dili konuşurlarsa
çocuk gidip de iş bulamayacak.

294
00:13:31,260 --> 00:13:35,291
Çünkü dil sadece bir araçsa

295
00:13:35,315 --> 00:13:40,012
o zaman onlar için ana dillerini öğrenmek
Valyria dilini öğrenmek kadar faydalı,

296
00:13:40,012 --> 00:13:41,449
o yüzden ne gereği var?

297
00:13:43,387 --> 00:13:44,537
Şimdi,

298
00:13:46,514 --> 00:13:50,903
dil incelemesi belki de daha fazla
dilsel akıcılığa yol açmayacak.

299
00:13:50,927 --> 00:13:53,177
Ama belkide bu çok önemli değil.

300
00:13:53,855 --> 00:13:56,966
Belki daha fazla insan
daha fazla dil öğrense

301
00:13:56,966 --> 00:14:01,584
bu durum daha fazla dilsel hoşgörü
ve daha az dil yayılımcılığı sağlayacak.

302
00:14:01,949 --> 00:14:07,073
İnsanoğlunun tarihteki
en büyük buluşu olan dile

303
00:14:07,073 --> 00:14:09,883
olduğu hâliyle saygı duyarsak

304
00:14:09,883 --> 00:14:14,992
gelecekte, nesli tükenmekte olan dilleri
müze eserleri olarak değil,

305
00:14:15,016 --> 00:14:16,683
yaşayan diller olarak anabiliriz.

306
00:14:17,182 --> 00:14:18,892
Kirimvose. Teşekkür ederim.

307
00:14:18,892 --> 00:14:19,958
(Alkış)