[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:01.66,0:00:02.81,Default,,0000,0000,0000,,Lepels.
Dialogue: 0,0:00:04.94,0:00:06.33,Default,,0000,0000,0000,,Kartonnen dozen.
Dialogue: 0,0:00:07.30,0:00:09.72,Default,,0000,0000,0000,,Elektrische peutertreinen.
Dialogue: 0,0:00:10.47,0:00:11.80,Default,,0000,0000,0000,,Feestversieringen.
Dialogue: 0,0:00:12.36,0:00:13.75,Default,,0000,0000,0000,,Springkastelen.
Dialogue: 0,0:00:14.29,0:00:15.58,Default,,0000,0000,0000,,Dekens.
Dialogue: 0,0:00:15.60,0:00:16.75,Default,,0000,0000,0000,,Manden.
Dialogue: 0,0:00:17.13,0:00:18.37,Default,,0000,0000,0000,,Tapijten.
Dialogue: 0,0:00:18.50,0:00:19.65,Default,,0000,0000,0000,,Dienbladtafels.
Dialogue: 0,0:00:19.67,0:00:21.08,Default,,0000,0000,0000,,Smartphones.
Dialogue: 0,0:00:21.10,0:00:22.38,Default,,0000,0000,0000,,Piano's.
Dialogue: 0,0:00:23.28,0:00:24.60,Default,,0000,0000,0000,,Jurken.
Dialogue: 0,0:00:24.62,0:00:25.77,Default,,0000,0000,0000,,Foto's.
Dialogue: 0,0:00:26.42,0:00:27.95,Default,,0000,0000,0000,,Wat hebben al deze dingen gemeen
Dialogue: 0,0:00:27.95,0:00:30.73,Default,,0000,0000,0000,,behalve dat het foto's zijn\Ndie ik recent maakte
Dialogue: 0,0:00:30.73,0:00:33.32,Default,,0000,0000,0000,,en waar ik dus het copyright op heb?
Dialogue: 0,0:00:33.34,0:00:34.97,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:00:35.32,0:00:36.86,Default,,0000,0000,0000,,Het zijn allemaal uitvindingen
Dialogue: 0,0:00:36.88,0:00:40.30,Default,,0000,0000,0000,,die gecreëerd zijn dankzij de taal.
Dialogue: 0,0:00:40.30,0:00:42.49,Default,,0000,0000,0000,,Niets van dit alles\Nhad bestaan zonder de taal.
Dialogue: 0,0:00:42.49,0:00:44.86,Default,,0000,0000,0000,,Stel dat je iets zou uitvinden
Dialogue: 0,0:00:44.86,0:00:48.00,Default,,0000,0000,0000,,of een gebouw als dit zou bouwen,
Dialogue: 0,0:00:48.03,0:00:50.38,Default,,0000,0000,0000,,zonder taal te kunnen gebruiken
Dialogue: 0,0:00:50.41,0:00:54.95,Default,,0000,0000,0000,,of zonder gebruik te kunnen maken \Nvan de kennis verworven door taalgebruik.
Dialogue: 0,0:00:54.97,0:00:59.02,Default,,0000,0000,0000,,In feite is taal het allerbelangrijkste
Dialogue: 0,0:00:59.04,0:01:00.22,Default,,0000,0000,0000,,in de hele wereld.
Dialogue: 0,0:01:00.24,0:01:03.15,Default,,0000,0000,0000,,Onze hele beschaving is erop gebaseerd.
Dialogue: 0,0:01:03.15,0:01:05.87,Default,,0000,0000,0000,,En mensen die hun leven wijden\Naan het bestuderen ervan --
Dialogue: 0,0:01:05.87,0:01:07.98,Default,,0000,0000,0000,,zowel het ontstaan van taal,
Dialogue: 0,0:01:07.98,0:01:13.18,Default,,0000,0000,0000,,als hoe onze talen verschillen van elkaar\Nen van de communicatie tussen dieren --
Dialogue: 0,0:01:13.18,0:01:14.48,Default,,0000,0000,0000,,zijn taalkundigen.
Dialogue: 0,0:01:15.14,0:01:20.12,Default,,0000,0000,0000,,Formele taalkunde is \Neen behoorlijk jong studieveld.
Dialogue: 0,0:01:21.05,0:01:23.50,Default,,0000,0000,0000,,En men heeft al heel wat\Nbelangrijke dingen ontdekt,
Dialogue: 0,0:01:23.52,0:01:27.10,Default,,0000,0000,0000,,bijvoorbeeld, dat menselijke\Ncommunicatiesystemen cruciaal verschillen
Dialogue: 0,0:01:27.13,0:01:28.84,Default,,0000,0000,0000,,van dierlijke communicatiesystemen
Dialogue: 0,0:01:28.86,0:01:31.52,Default,,0000,0000,0000,,dat alle talen even expressief zijn,
Dialogue: 0,0:01:31.55,0:01:33.80,Default,,0000,0000,0000,,ook al gebeurt dit \Nop een verschillende manier.
Dialogue: 0,0:01:33.100,0:01:37.27,Default,,0000,0000,0000,,En toch, desondanks,
Dialogue: 0,0:01:37.30,0:01:41.92,Default,,0000,0000,0000,,zijn er heel wat mensen \Ndie graag over taal praten
Dialogue: 0,0:01:41.94,0:01:45.15,Default,,0000,0000,0000,,alsof ze er evenveel van weten\Nals een taalkundige,
Dialogue: 0,0:01:45.52,0:01:47.30,Default,,0000,0000,0000,,want, uiteraard, spreken ze een taal.
Dialogue: 0,0:01:47.30,0:01:50.00,Default,,0000,0000,0000,,En dat geeft je natuurlijk ook het recht
Dialogue: 0,0:01:50.00,0:01:51.72,Default,,0000,0000,0000,,om over de functies ervan te praten.
Dialogue: 0,0:01:51.74,0:01:54.41,Default,,0000,0000,0000,,Stel dat je met een chirurg praat
Dialogue: 0,0:01:54.41,0:01:56.47,Default,,0000,0000,0000,,en je zegt: "Luister, vriend,
Dialogue: 0,0:01:56.50,0:01:58.36,Default,,0000,0000,0000,,ik heb nu al zo'n 40 jaar een hart.
Dialogue: 0,0:01:58.36,0:02:01.36,Default,,0000,0000,0000,,Ik denk dat ik wel wat weet\Nover het vervangen van aortakleppen.
Dialogue: 0,0:02:01.36,0:02:03.31,Default,,0000,0000,0000,,Mijn mening is even geldig als de jouwe."
Dialogue: 0,0:02:03.31,0:02:05.50,Default,,0000,0000,0000,,En toch is dat exact wat er gebeurt.
Dialogue: 0,0:02:05.52,0:02:09.95,Default,,0000,0000,0000,,Dit is Neil deGrasse Tyson,\Ndie zegt dat hij in de film 'Arrival'
Dialogue: 0,0:02:09.97,0:02:12.12,Default,,0000,0000,0000,,een cryptograaf zou gebruikt hebben --
Dialogue: 0,0:02:12.15,0:02:15.86,Default,,0000,0000,0000,,iemand die een bericht kan ontcijferen\Nin een hem of haar bekende taal --
Dialogue: 0,0:02:15.86,0:02:17.31,Default,,0000,0000,0000,,in plaats van een taalkundige,
Dialogue: 0,0:02:17.31,0:02:18.93,Default,,0000,0000,0000,,om met de aliens te communiceren.
Dialogue: 0,0:02:18.95,0:02:20.94,Default,,0000,0000,0000,,Want, wat kan een taalkundige, euh --
Dialogue: 0,0:02:20.94,0:02:23.37,Default,,0000,0000,0000,,waarom zou die geschikt zijn\Nom te praten met iemand
Dialogue: 0,0:02:23.37,0:02:25.08,Default,,0000,0000,0000,,in een taal die we niet eens kennen?
Dialogue: 0,0:02:25.08,0:02:27.60,Default,,0000,0000,0000,,Maar dat is geen vrijgeleide\Nvoor de film 'Arrival'.
Dialogue: 0,0:02:27.60,0:02:30.08,Default,,0000,0000,0000,,Moet je horen, film, beste vriend:
Dialogue: 0,0:02:30.10,0:02:33.14,Default,,0000,0000,0000,,er komen aliens naar onze planeet\Nin gigantische ruimteschepen,
Dialogue: 0,0:02:33.16,0:02:36.77,Default,,0000,0000,0000,,en ze willen niet anders doen,\Ndan met ons communiceren,
Dialogue: 0,0:02:36.80,0:02:39.25,Default,,0000,0000,0000,,en jij huurt één taalkundige in?
Dialogue: 0,0:02:39.27,0:02:40.28,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:02:40.31,0:02:42.65,Default,,0000,0000,0000,,Moest de Amerikaanse regering\Nbesparen of zo?
Dialogue: 0,0:02:43.03,0:02:44.62,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:02:44.64,0:02:47.54,Default,,0000,0000,0000,,Veel hiervan kan tot misverstanden leiden,
Dialogue: 0,0:02:47.57,0:02:51.04,Default,,0000,0000,0000,,zowel over wat taal is\Nals over de formele studie van taal,
Dialogue: 0,0:02:51.07,0:02:52.38,Default,,0000,0000,0000,,over taalkunde.
Dialogue: 0,0:02:53.57,0:02:57.100,Default,,0000,0000,0000,,Ik denk de grondslag\Nvan veel van deze misverstanden
Dialogue: 0,0:02:58.02,0:03:02.56,Default,,0000,0000,0000,,samengevat kan worden\Ndoor dit prachtige artikel in 'Forbes'
Dialogue: 0,0:03:02.58,0:03:06.30,Default,,0000,0000,0000,,dat gaat over waarom hogeschoolstudenten\Nbeter geen vreemde talen kunnen leren.
Dialogue: 0,0:03:06.30,0:03:08.05,Default,,0000,0000,0000,,Ik haal er wat quotes uit
Dialogue: 0,0:03:08.05,0:03:10.37,Default,,0000,0000,0000,,en ik wil dat je probeert te ontdekken
Dialogue: 0,0:03:10.37,0:03:14.17,Default,,0000,0000,0000,,wat aan de grondslag ligt\Nvan deze meningen en ideeën.
Dialogue: 0,0:03:14.93,0:03:19.01,Default,,0000,0000,0000,,"Amerikanen lezen zelden klassiekers,\Nzelfs al zijn ze vertaald."
Dialogue: 0,0:03:19.04,0:03:21.74,Default,,0000,0000,0000,,Dus, anders gezegd:\Nwaarom zou je een vreemde taal leren
Dialogue: 0,0:03:21.76,0:03:24.62,Default,,0000,0000,0000,,als men niet eens de klassieker leest\Nin de originele versie?
Dialogue: 0,0:03:24.69,0:03:26.21,Default,,0000,0000,0000,,Wat heeft dat voor zin?
Dialogue: 0,0:03:26.28,0:03:29.21,Default,,0000,0000,0000,,"Vreemde talen leren op school\Nis tijdsverspilling,
Dialogue: 0,0:03:29.24,0:03:32.90,Default,,0000,0000,0000,,vergeleken met wat je nog allemaal\Nop school zou kunnen doen."
Dialogue: 0,0:03:33.89,0:03:37.80,Default,,0000,0000,0000,,"Europa heeft heel wat taalgroepen\Nopeengepakt in een relatief klein gebied."
Dialogue: 0,0:03:37.82,0:03:41.33,Default,,0000,0000,0000,,Dus, voor Amerikanen: wat is het nut\Nvan het leren van een andere taal?
Dialogue: 0,0:03:41.36,0:03:44.31,Default,,0000,0000,0000,,Je krijgt niet veel waar voor je geld.
Dialogue: 0,0:03:44.31,0:03:45.32,Default,,0000,0000,0000,,Mijn favoriet:
Dialogue: 0,0:03:45.32,0:03:48.06,Default,,0000,0000,0000,,"Een student in Birmingham \Nzou 1.600 km moeten reizen
Dialogue: 0,0:03:48.09,0:03:49.68,Default,,0000,0000,0000,,tot aan de Mexicaanse grens,
Dialogue: 0,0:03:49.68,0:03:52.71,Default,,0000,0000,0000,,en zelfs daar kom je met Engels\Nnog een heel eind."
Dialogue: 0,0:03:52.71,0:03:54.51,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:03:54.51,0:03:58.49,Default,,0000,0000,0000,,Dus: als je je met handen en voeten\Nverstaanbaar kan maken,
Dialogue: 0,0:03:58.50,0:04:01.16,Default,,0000,0000,0000,,dan heeft het echt geen zin\Nom een andere taal te leren.
Dialogue: 0,0:04:01.84,0:04:06.79,Default,,0000,0000,0000,,Aan de grondslag van deze standpunten\Nligt deze conceptuele metafoor:
Dialogue: 0,0:04:07.01,0:04:08.89,Default,,0000,0000,0000,,taal is een instrument.
Dialogue: 0,0:04:08.92,0:04:11.57,Default,,0000,0000,0000,,En die metafoor klinkt\Nbehoorlijk aannemelijk.
Dialogue: 0,0:04:11.57,0:04:12.96,Default,,0000,0000,0000,,Taal is een soort instrument:
Dialogue: 0,0:04:12.96,0:04:15.60,Default,,0000,0000,0000,,als je de lokale taal kent,\Nkun je meer bereiken.
Dialogue: 0,0:04:15.60,0:04:19.80,Default,,0000,0000,0000,,Maar de implicatie is\Ndat taal 'slechts' een instrument is,
Dialogue: 0,0:04:19.82,0:04:21.82,Default,,0000,0000,0000,,en dat is absoluut fout.
Dialogue: 0,0:04:21.84,0:04:25.18,Default,,0000,0000,0000,,Als taal een instrument was,\Nzou dat eerlijk gezegd maar armzalig zijn.
Dialogue: 0,0:04:25.18,0:04:28.18,Default,,0000,0000,0000,,We zouden het al lang ingeruild hebben\Nvoor iets veel beters.
Dialogue: 0,0:04:28.19,0:04:30.14,Default,,0000,0000,0000,,Bijvoorbeeld, denk aan gelijk welke zin.
Dialogue: 0,0:04:30.14,0:04:32.74,Default,,0000,0000,0000,,Dit heb ik zeker weleens gezegd:\N"Gisteren zag ik Kyn."
Dialogue: 0,0:04:32.74,0:04:34.17,Default,,0000,0000,0000,,Ik heb een vriend die zo heet.
Dialogue: 0,0:04:34.59,0:04:38.08,Default,,0000,0000,0000,,Als ik zeg "Gisteren zag ik Kyn"
Dialogue: 0,0:04:38.10,0:04:39.83,Default,,0000,0000,0000,,denk je dat het echt zo is
Dialogue: 0,0:04:39.85,0:04:43.07,Default,,0000,0000,0000,,dat alles waar ik aan denk\Nnu in jouw brein geplant is
Dialogue: 0,0:04:43.10,0:04:44.28,Default,,0000,0000,0000,,via deze zin?
Dialogue: 0,0:04:44.30,0:04:46.71,Default,,0000,0000,0000,,Nauwelijks, want er gebeurt\Nveel meer dan dat.
Dialogue: 0,0:04:46.71,0:04:48.14,Default,,0000,0000,0000,,Want bij het woord 'gisteren'
Dialogue: 0,0:04:48.14,0:04:50.53,Default,,0000,0000,0000,,denk ik misschien\Naan wat voor weer het daar was.
Dialogue: 0,0:04:50.53,0:04:52.67,Default,,0000,0000,0000,,En dan herinner ik me\Nwaarschijnlijk plots ook
Dialogue: 0,0:04:52.67,0:04:55.20,Default,,0000,0000,0000,,dat ik iets vergat te mailen --\Nen dat is ook echt zo.
Dialogue: 0,0:04:55.22,0:04:58.88,Default,,0000,0000,0000,,Deze grap was gepland,\Nmaar ik ben écht iets vergeten te mailen.
Dialogue: 0,0:04:58.88,0:05:01.99,Default,,0000,0000,0000,,En dus zal ik het maandag moeten doen,
Dialogue: 0,0:05:02.36,0:05:04.10,Default,,0000,0000,0000,,want dan pas ga ik terug naar huis.
Dialogue: 0,0:05:04.12,0:05:05.64,Default,,0000,0000,0000,,En als ik aan maandag denk,
Dialogue: 0,0:05:05.64,0:05:09.02,Default,,0000,0000,0000,,dan denk ik aan 'Manic Monday'\Nvan The Bangles, een leuk liedje.
Dialogue: 0,0:05:09.26,0:05:12.51,Default,,0000,0000,0000,,En als ik het woord 'zag' zeg,\Ndenk ik aan de uitdrukking:
Dialogue: 0,0:05:12.78,0:05:15.74,Default,,0000,0000,0000,,'"Ik zie!", zei de blinde\Nen pakte zijn hamer en za(a)g.'
Dialogue: 0,0:05:15.74,0:05:16.86,Default,,0000,0000,0000,,Altijd!
Dialogue: 0,0:05:16.86,0:05:19.67,Default,,0000,0000,0000,,Altijd als ik het woord 'zag' hoor \Nof zeg, denk ik hieraan,
Dialogue: 0,0:05:19.68,0:05:21.40,Default,,0000,0000,0000,,want mijn grootvader zei dit altijd,
Dialogue: 0,0:05:21.40,0:05:22.99,Default,,0000,0000,0000,,en dus denk ik hierdoor aan hem.
Dialogue: 0,0:05:22.99,0:05:26.01,Default,,0000,0000,0000,,En zo komen we terug bij 'Manic Monday',\Nom één of andere reden.
Dialogue: 0,0:05:26.01,0:05:29.39,Default,,0000,0000,0000,,En als ik bijvoorbeeld iets zeg als:\N'Gisteren zag ik Kyn',
Dialogue: 0,0:05:29.39,0:05:33.12,Default,,0000,0000,0000,,dan denk ik aan de omstandigheden\Nwaarbij ik hem zag.
Dialogue: 0,0:05:33.25,0:05:35.84,Default,,0000,0000,0000,,Dit is op deze dag.\NJe ziet hem met mijn kat.
Dialogue: 0,0:05:35.89,0:05:37.38,Default,,0000,0000,0000,,En als ik aan Kyn denk,
Dialogue: 0,0:05:37.38,0:05:39.68,Default,,0000,0000,0000,,bedenk ik dat hij nu \Nnaar Long Beach State gaat,
Dialogue: 0,0:05:39.68,0:05:40.91,Default,,0000,0000,0000,,en ik herinner me
Dialogue: 0,0:05:40.91,0:05:43.98,Default,,0000,0000,0000,,dat zowel mijn goede vriend John\Nals mijn moeder er afstudeerden.
Dialogue: 0,0:05:43.98,0:05:45.89,Default,,0000,0000,0000,,Mijn nicht Katie volgt er nu les.
Dialogue: 0,0:05:45.89,0:05:47.38,Default,,0000,0000,0000,,En het is terug 'Manic Monday'.
Dialogue: 0,0:05:49.00,0:05:51.96,Default,,0000,0000,0000,,Dit is slechts een fractie\Nvan wat er zich in je hoofd afspeelt
Dialogue: 0,0:05:51.99,0:05:54.28,Default,,0000,0000,0000,,wanneer je op enig moment praat.
Dialogue: 0,0:05:54.30,0:05:56.98,Default,,0000,0000,0000,,En alles wat we hebben om alles \Nte vertegenwoordigen
Dialogue: 0,0:05:56.98,0:05:59.82,Default,,0000,0000,0000,,wat zich in ons hoofd afspeelt, is dit.
Dialogue: 0,0:05:59.84,0:06:01.36,Default,,0000,0000,0000,,Dat is alles!
Dialogue: 0,0:06:02.17,0:06:04.87,Default,,0000,0000,0000,,Is het dan verwonderlijk\Ndat ons systeem zo arm is?
Dialogue: 0,0:06:04.87,0:06:07.46,Default,,0000,0000,0000,,Stel je dus voor, \Nals ik de vergelijking maak,
Dialogue: 0,0:06:07.48,0:06:10.63,Default,,0000,0000,0000,,stel je voor dat je wil weten\Nhoe het is om taart te eten,
Dialogue: 0,0:06:10.65,0:06:13.01,Default,,0000,0000,0000,,als je in plaats van taart te eten,
Dialogue: 0,0:06:13.03,0:06:16.25,Default,,0000,0000,0000,,je alle ingrediënten \Nvan de taart moet eten,
Dialogue: 0,0:06:16.28,0:06:17.81,Default,,0000,0000,0000,,een voor een,
Dialogue: 0,0:06:17.83,0:06:19.34,Default,,0000,0000,0000,,samen met instructies
Dialogue: 0,0:06:19.37,0:06:22.75,Default,,0000,0000,0000,,over hoe deze ingrediënten samengevoegd\Nworden om een taart te vormen.
Dialogue: 0,0:06:22.78,0:06:24.68,Default,,0000,0000,0000,,Die instructies moet je ook eten.
Dialogue: 0,0:06:24.70,0:06:25.76,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:06:25.76,0:06:27.96,Default,,0000,0000,0000,,Als dat de manier zou zijn\Nom taart te proeven,
Dialogue: 0,0:06:27.96,0:06:29.39,Default,,0000,0000,0000,,zouden we het nooit eten.
Dialogue: 0,0:06:30.48,0:06:34.04,Default,,0000,0000,0000,,En toch is taal de enige manier,
Dialogue: 0,0:06:34.07,0:06:38.26,Default,,0000,0000,0000,,waarop we kunnen uitvinden\Nwat hier, in ons brein, gebeurt.
Dialogue: 0,0:06:38.29,0:06:40.12,Default,,0000,0000,0000,,Dit is ons innerlijk,
Dialogue: 0,0:06:40.12,0:06:41.64,Default,,0000,0000,0000,,datgene wat ons menselijk maakt,
Dialogue: 0,0:06:41.64,0:06:44.87,Default,,0000,0000,0000,,datgene wat ons doet \Nverschillen van andere dieren
Dialogue: 0,0:06:44.90,0:06:46.73,Default,,0000,0000,0000,,is allemaal hier, ergens binnenin,
Dialogue: 0,0:06:46.75,0:06:50.70,Default,,0000,0000,0000,,en het enige waarmee we dit kunnen\Nvoorstellen, is onze eigen taal.
Dialogue: 0,0:06:50.72,0:06:53.67,Default,,0000,0000,0000,,Taal is de beste manier om te tonen\Nwat er in ons hoofd omgaat.
Dialogue: 0,0:06:53.67,0:06:55.92,Default,,0000,0000,0000,,Stel dat ik een grote vraag \Nwil stellen, zoals:
Dialogue: 0,0:06:55.92,0:06:58.47,Default,,0000,0000,0000,,'Wat is de aard van ons denken \Nen van onze emotie?'
Dialogue: 0,0:06:58.49,0:06:59.58,Default,,0000,0000,0000,,Wat je wil doen
Dialogue: 0,0:06:59.60,0:07:03.85,Default,,0000,0000,0000,,is zoveel mogelijk \Nverschillende talen bestuderen.
Dialogue: 0,0:07:04.41,0:07:06.43,Default,,0000,0000,0000,,Met één kom je er niet.
Dialogue: 0,0:07:06.45,0:07:07.81,Default,,0000,0000,0000,,Om een voorbeeld te geven:
Dialogue: 0,0:07:07.84,0:07:10.68,Default,,0000,0000,0000,,dit is een foto die ik trok \Nvan kleine Roman,
Dialogue: 0,0:07:10.71,0:07:13.69,Default,,0000,0000,0000,,gemaakt met een 12-megapixel camera.
Dialogue: 0,0:07:13.71,0:07:17.14,Default,,0000,0000,0000,,Dit is dezelfde foto \Nmet veel minder pixels.
Dialogue: 0,0:07:17.17,0:07:21.05,Default,,0000,0000,0000,,Het is duidelijk dat geen van deze twee\Nfoto's, een echte kat is.
Dialogue: 0,0:07:21.08,0:07:24.71,Default,,0000,0000,0000,,Maar! De ene geeft je een beter idee\Nvan wat een kat is, dan de andere.
Dialogue: 0,0:07:26.65,0:07:28.63,Default,,0000,0000,0000,,Taal is niet enkel een werktuig.
Dialogue: 0,0:07:28.66,0:07:29.58,Default,,0000,0000,0000,,Het is ons erfgoed,
Dialogue: 0,0:07:29.58,0:07:32.49,Default,,0000,0000,0000,,het is onze manier om te tonen\Nwat het is om een mens te zijn.
Dialogue: 0,0:07:32.49,0:07:36.70,Default,,0000,0000,0000,,En natuurlijk, met 'ons' erfgoed,\Nbedoel ik die van alle mensen.
Dialogue: 0,0:07:36.72,0:07:41.79,Default,,0000,0000,0000,,En zelfs het verlies van één taal\Nmaakt het beeld minder duidelijk.
Dialogue: 0,0:07:41.81,0:07:45.86,Default,,0000,0000,0000,,Voor mijn werk, de laatste 10 jaar,
Dialogue: 0,0:07:45.88,0:07:49.16,Default,,0000,0000,0000,,maar ook voor het plezier, just for fun,
Dialogue: 0,0:07:49.19,0:07:50.90,Default,,0000,0000,0000,,creëer ik talen.
Dialogue: 0,0:07:50.92,0:07:52.78,Default,,0000,0000,0000,,Deze worden 'kunsttalen' genoemd,
Dialogue: 0,0:07:52.81,0:07:54.94,Default,,0000,0000,0000,,oftewel 'kunstmatige talen'.
Dialogue: 0,0:07:54.94,0:07:57.14,Default,,0000,0000,0000,,Wanneer ik deze feiten voorleg
Dialogue: 0,0:07:57.14,0:07:58.96,Default,,0000,0000,0000,,dat we talen verliezen op onze planeet
Dialogue: 0,0:07:58.96,0:08:00.44,Default,,0000,0000,0000,,en dat ik nieuwe talen creëer,
Dialogue: 0,0:08:00.44,0:08:03.02,Default,,0000,0000,0000,,zou je kunnen denken\Ndat er een dieper verband is
Dialogue: 0,0:08:03.02,0:08:04.22,Default,,0000,0000,0000,,tussen deze twee feiten.
Dialogue: 0,0:08:04.35,0:08:07.73,Default,,0000,0000,0000,,En heel wat mensen hebben \Ndeze verbinding gemaakt.
Dialogue: 0,0:08:07.73,0:08:09.75,Default,,0000,0000,0000,,Deze man was hevig overstuur
Dialogue: 0,0:08:09.76,0:08:12.80,Default,,0000,0000,0000,,omdat er een kunsttaal gebruikt werd\Nin James Camerons 'Avatar'.
Dialogue: 0,0:08:12.80,0:08:14.41,Default,,0000,0000,0000,,Hij zegt:
Dialogue: 0,0:08:14.41,0:08:16.74,Default,,0000,0000,0000,,"Maar in de drie jaar \Ndie James Cameron nodig had
Dialogue: 0,0:08:16.74,0:08:19.09,Default,,0000,0000,0000,,om Avatar uit te brengen,\Nstierf er een taal uit."
Dialogue: 0,0:08:19.09,0:08:20.92,Default,,0000,0000,0000,,Waarschijnlijk veel meer trouwens.
Dialogue: 0,0:08:20.94,0:08:24.39,Default,,0000,0000,0000,,"Na'vi zal dit gat \Nhelaas niet kunnen opvullen..."
Dialogue: 0,0:08:24.41,0:08:26.72,Default,,0000,0000,0000,,Een hele diepgaande \Nen aangrijpende bewering --
Dialogue: 0,0:08:26.75,0:08:29.37,Default,,0000,0000,0000,,als je er totaal niet over nadenkt.
Dialogue: 0,0:08:30.04,0:08:32.23,Default,,0000,0000,0000,,Maar toen ik hier was met Cal,
Dialogue: 0,0:08:32.64,0:08:34.02,Default,,0000,0000,0000,,voltooide ik twee studies.
Dialogue: 0,0:08:34.04,0:08:36.32,Default,,0000,0000,0000,,De ene was taalkunde,\Nmaar de andere was Engels.
Dialogue: 0,0:08:36.32,0:08:39.37,Default,,0000,0000,0000,,En natuurlijk gaat de opleiding Engels,\Nde studie van het Engels,
Dialogue: 0,0:08:39.37,0:08:41.65,Default,,0000,0000,0000,,niet over het bestuderen \Nvan de Engelse taal,
Dialogue: 0,0:08:41.65,0:08:43.73,Default,,0000,0000,0000,,maar bestudeert het de literatuur.
Dialogue: 0,0:08:43.73,0:08:45.53,Default,,0000,0000,0000,,Literatuur is iets wonderbaarlijks,
Dialogue: 0,0:08:45.53,0:08:49.42,Default,,0000,0000,0000,,want eigenlijk is het zoals kunst;
Dialogue: 0,0:08:49.42,0:08:51.23,Default,,0000,0000,0000,,het valt ook onder de categorie kunst.
Dialogue: 0,0:08:51.23,0:08:52.75,Default,,0000,0000,0000,,En wat doen we met literatuur?
Dialogue: 0,0:08:52.78,0:08:57.86,Default,,0000,0000,0000,,Auteurs creëren nieuwe wezens\Nen geschiedenissen.
Dialogue: 0,0:08:57.88,0:09:00.90,Default,,0000,0000,0000,,En het is interessant om te zien
Dialogue: 0,0:09:00.92,0:09:06.01,Default,,0000,0000,0000,,hoeveel diepgang en emoties\Nen unieke geesten
Dialogue: 0,0:09:06.03,0:09:08.64,Default,,0000,0000,0000,,auteurs kunnen steken\Nin deze fictieve wezens.
Dialogue: 0,0:09:08.66,0:09:11.28,Default,,0000,0000,0000,,Zoveel zelfs, dat, ik bedoel --\Nbekijk dit even:
Dialogue: 0,0:09:11.31,0:09:13.56,Default,,0000,0000,0000,,Er zijn hele boekenseries
Dialogue: 0,0:09:13.58,0:09:15.82,Default,,0000,0000,0000,,geschreven over fictieve personages.
Dialogue: 0,0:09:15.85,0:09:19.82,Default,,0000,0000,0000,,Zowat het hele boek gaat over slechts\Neen, fictief, fake persoon.
Dialogue: 0,0:09:19.84,0:09:22.01,Default,,0000,0000,0000,,Er bestaat een boek \Nover George F. Babbit
Dialogue: 0,0:09:22.03,0:09:23.87,Default,,0000,0000,0000,,van Sinclair Lewis' 'Babbit',
Dialogue: 0,0:09:23.90,0:09:26.44,Default,,0000,0000,0000,,en ik verzeker je dat dat boek\Nlanger is dan 'Babbit',
Dialogue: 0,0:09:26.44,0:09:27.68,Default,,0000,0000,0000,,dat een kort boek boek is.
Dialogue: 0,0:09:27.68,0:09:29.12,Default,,0000,0000,0000,,Herinnert iemand zich dit nog?
Dialogue: 0,0:09:29.12,0:09:31.85,Default,,0000,0000,0000,,Het is best wel goed. Ik vind het\Nbeter dan 'Main Street'.
Dialogue: 0,0:09:34.18,0:09:37.89,Default,,0000,0000,0000,,We hebben nooit in vraag gesteld\Ndat literatuur interessant is.
Dialogue: 0,0:09:38.43,0:09:39.99,Default,,0000,0000,0000,,Maar ondanks dat
Dialogue: 0,0:09:40.01,0:09:44.08,Default,,0000,0000,0000,,zijn zelfs linguïsten niet geïnteresseerd\Nin wat kunsttaal ons kan leren
Dialogue: 0,0:09:44.10,0:09:47.97,Default,,0000,0000,0000,,over de diepgang van de menselijke geest\Nals een artistieke inspanning.
Dialogue: 0,0:09:48.52,0:09:51.12,Default,,0000,0000,0000,,Ik geef je een klein voorbeeld.
Dialogue: 0,0:09:51.12,0:09:54.14,Default,,0000,0000,0000,,Er was een artikel over mij geschreven
Dialogue: 0,0:09:54.17,0:09:57.01,Default,,0000,0000,0000,,in het magazine voor \Noud-studenten van Californië.
Dialogue: 0,0:09:57.03,0:09:58.56,Default,,0000,0000,0000,,En toen ze het artikel schreven,
Dialogue: 0,0:09:58.56,0:10:01.28,Default,,0000,0000,0000,,wilden ze iemand van de tegenstanders\Naan het woord laten,
Dialogue: 0,0:10:01.28,0:10:03.38,Default,,0000,0000,0000,,wat een beetje vreemd is.
Dialogue: 0,0:10:03.38,0:10:04.100,Default,,0000,0000,0000,,Je praat over iemand
Dialogue: 0,0:10:04.100,0:10:08.28,Default,,0000,0000,0000,,en laat een tegenstander aan het woord.
Dialogue: 0,0:10:08.28,0:10:09.74,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:10:09.77,0:10:12.42,Default,,0000,0000,0000,,In wezen is dit gewoon een lofzang,\Nmaar hoe dan ook...
Dialogue: 0,0:10:12.45,0:10:17.35,Default,,0000,0000,0000,,Dus, ze sloegen een van de \Nmeest briljante taalkundigen aan de haak,
Dialogue: 0,0:10:17.35,0:10:20.37,Default,,0000,0000,0000,,George Lakoff, die taalkundige is\Nhier bij Berkeley.
Dialogue: 0,0:10:20.40,0:10:22.70,Default,,0000,0000,0000,,Zijn werk heeft blijvende invloed gehad
Dialogue: 0,0:10:22.70,0:10:25.46,Default,,0000,0000,0000,,op het terrein van taalkunde\Nen cognitieve wetenschappen.
Dialogue: 0,0:10:25.46,0:10:28.89,Default,,0000,0000,0000,,Toen men hem naar mijn werk vroeg\Nen naar taalcreatie in het algemeen,
Dialogue: 0,0:10:28.89,0:10:32.43,Default,,0000,0000,0000,,zei hij: "Maar er moet nog heel wat\Nstudie verricht worden naar talen.
Dialogue: 0,0:10:32.45,0:10:35.21,Default,,0000,0000,0000,,Je spendeert beter tijd in wat bestaat."
Dialogue: 0,0:10:35.23,0:10:36.12,Default,,0000,0000,0000,,Ja...
Dialogue: 0,0:10:36.12,0:10:38.36,Default,,0000,0000,0000,,'Iets wat bestaat'.\NDoet dit je aan iets denken?
Dialogue: 0,0:10:38.36,0:10:42.34,Default,,0000,0000,0000,,Om hetzelfde framework te gebruiken\Ndat hij zelf uitvond,
Dialogue: 0,0:10:42.65,0:10:45.35,Default,,0000,0000,0000,,wil ik graag refereren \Naan deze conceptuele metafoor:
Dialogue: 0,0:10:45.37,0:10:46.51,Default,,0000,0000,0000,,taal is een werktuig.
Dialogue: 0,0:10:46.51,0:10:50.09,Default,,0000,0000,0000,,En het lijkt erop dat hij ook werkt\Nvolgens deze metafoor;
Dialogue: 0,0:10:50.12,0:10:54.18,Default,,0000,0000,0000,,dat taal nuttig is wanneer het gebruikt\Nkan worden voor communicatie.
Dialogue: 0,0:10:54.21,0:10:57.51,Default,,0000,0000,0000,,Taal is nutteloos als het niet\Nvoor communicatie kan gebruikt worden.
Dialogue: 0,0:10:57.53,0:11:00.37,Default,,0000,0000,0000,,Je vraagt je dan af:\Nwat moeten we dan met dode talen doen?
Dialogue: 0,0:11:00.40,0:11:01.61,Default,,0000,0000,0000,,Maar hoe dan ook.
Dialogue: 0,0:11:01.64,0:11:03.04,Default,,0000,0000,0000,,Door dit hele idee
Dialogue: 0,0:11:03.07,0:11:06.93,Default,,0000,0000,0000,,lijkt het het toppunt van absurditeit
Dialogue: 0,0:11:06.95,0:11:10.37,Default,,0000,0000,0000,,om een Duolingo les te hebben\Nover de Valeriaanse talen
Dialogue: 0,0:11:10.39,0:11:12.94,Default,,0000,0000,0000,,die ik gecreëerd heb voor HBO's\N'Game of Thrones'.
Dialogue: 0,0:11:12.96,0:11:16.37,Default,,0000,0000,0000,,Je kunt je afvragen: "wat leren die\N740.000 mensen nu eigenlijk?"
Dialogue: 0,0:11:17.37,0:11:19.63,Default,,0000,0000,0000,,(Gelach)
Dialogue: 0,0:11:19.65,0:11:21.72,Default,,0000,0000,0000,,Laten we er even naar kijken.
Dialogue: 0,0:11:21.74,0:11:23.38,Default,,0000,0000,0000,,Wat leert men?
Dialogue: 0,0:11:23.40,0:11:25.52,Default,,0000,0000,0000,,Wat kan men leren?
Dialogue: 0,0:11:25.78,0:11:30.31,Default,,0000,0000,0000,,Wel, als je bedenkt dat dit\Nbedoeld is voor Engelstaligen...
Dialogue: 0,0:11:31.16,0:11:33.17,Default,,0000,0000,0000,,Engelstaligen leren er heel wat van.
Dialogue: 0,0:11:33.17,0:11:36.60,Default,,0000,0000,0000,,Hier is een zin die ze vermoedelijk\Nnooit communicatief zullen gebruiken
Dialogue: 0,0:11:36.60,0:11:37.75,Default,,0000,0000,0000,,zolang ze leven:
Dialogue: 0,0:11:37.77,0:11:39.34,Default,,0000,0000,0000,,'Vala ābre urnes.'
Dialogue: 0,0:11:39.36,0:11:40.73,Default,,0000,0000,0000,,'De man ziet de vrouw.'
Dialogue: 0,0:11:40.76,0:11:42.58,Default,,0000,0000,0000,,De middelste is de glos,
Dialogue: 0,0:11:42.60,0:11:44.89,Default,,0000,0000,0000,,die toont woord voor woord wat er staat.
Dialogue: 0,0:11:44.91,0:11:47.02,Default,,0000,0000,0000,,Eigenlijk leren ze heel \Nfascinerende dingen,
Dialogue: 0,0:11:47.02,0:11:48.52,Default,,0000,0000,0000,,vooral als ze Engelstalig zijn.
Dialogue: 0,0:11:48.52,0:11:51.75,Default,,0000,0000,0000,,Ze leren dat een werkwoord\Nop het einde van een zin kan staan.
Dialogue: 0,0:11:51.75,0:11:54.71,Default,,0000,0000,0000,,In het Engels doe je dat niet\Nals je twee variabelen hebt.
Dialogue: 0,0:11:55.43,0:11:59.54,Default,,0000,0000,0000,,Ze leren dat een taal soms geen\Nequivalent heeft voor het woord 'the'.
Dialogue: 0,0:11:59.54,0:12:01.49,Default,,0000,0000,0000,,Het bestaat gewoon niet.
Dialogue: 0,0:12:01.51,0:12:02.77,Default,,0000,0000,0000,,Taal kan zoiets.
Dialogue: 0,0:12:02.77,0:12:06.68,Default,,0000,0000,0000,,Ze leren dat een lange klinker\Necht langer kan klinken,
Dialogue: 0,0:12:06.73,0:12:09.06,Default,,0000,0000,0000,,in plaats van anders uitgesproken worden,
Dialogue: 0,0:12:09.09,0:12:12.17,Default,,0000,0000,0000,,zoals onze lange klinkers;\Ndie duren even lang.
Dialogue: 0,0:12:12.17,0:12:15.66,Default,,0000,0000,0000,,Ze leren dat er dat er \Nverbuigingen bestaan.
Dialogue: 0,0:12:15.68,0:12:16.84,Default,,0000,0000,0000,,Hmmm? Hmmm? (Gelach)
Dialogue: 0,0:12:16.86,0:12:20.84,Default,,0000,0000,0000,,Er zijn verbuigingen die 'gevallen' \Nworden genoemd aan het einde van een woord
Dialogue: 0,0:12:21.24,0:12:24.54,Default,,0000,0000,0000,,die zeggen wie wat doet ten op zichte\Nvan wie in een zin.
Dialogue: 0,0:12:24.56,0:12:27.59,Default,,0000,0000,0000,,Zelfs als je de volgorde \Nvan de woorden behoudt
Dialogue: 0,0:12:27.61,0:12:29.33,Default,,0000,0000,0000,,en het einde verandert,
Dialogue: 0,0:12:29.36,0:12:32.35,Default,,0000,0000,0000,,verandert het wie wat doet tegenover wie.
Dialogue: 0,0:12:32.37,0:12:38.14,Default,,0000,0000,0000,,Wat men leert is dat talen dingen doen,\Ndezelfde dingen, maar anders.
Dialogue: 0,0:12:38.51,0:12:40.84,Default,,0000,0000,0000,,En dat talen leren leuk kan zijn.
Dialogue: 0,0:12:41.100,0:12:45.77,Default,,0000,0000,0000,,Ze leren respect te hebben voor Taal:\NTaal met een hoofdletter.
Dialogue: 0,0:12:45.79,0:12:49.97,Default,,0000,0000,0000,,En aangezien 88 procent van de Amerikanen\Nthuis uitsluitend Engels praat,
Dialogue: 0,0:12:49.100,0:12:52.61,Default,,0000,0000,0000,,vind ik dit eigenlijk geen slechte zaak.
Dialogue: 0,0:12:52.63,0:12:56.44,Default,,0000,0000,0000,,Weet je waarom talen uitsterven\Nop onze planeet?
Dialogue: 0,0:12:56.80,0:13:01.84,Default,,0000,0000,0000,,Dat komt niet omdat de overheid één taal\Noplegt aan een kleinere groep,
Dialogue: 0,0:13:01.86,0:13:04.56,Default,,0000,0000,0000,,of omdat een volledige groep sprekers\Nweggeveegd wordt.
Dialogue: 0,0:13:04.58,0:13:07.58,Default,,0000,0000,0000,,Dit is zeker in het verleden gebeurd,\Nen het gebeurt nog steeds,
Dialogue: 0,0:13:07.58,0:13:09.70,Default,,0000,0000,0000,,maar het is niet de hoofdreden.
Dialogue: 0,0:13:10.27,0:13:13.05,Default,,0000,0000,0000,,De hoofdreden is dat een kind\Ngeboren wordt in een familie
Dialogue: 0,0:13:13.07,0:13:16.62,Default,,0000,0000,0000,,die een taal spreekt die niet veel\Ngesproken wordt in hun gemeenschap,
Dialogue: 0,0:13:16.65,0:13:18.66,Default,,0000,0000,0000,,en dat het kind die taal niet leert.
Dialogue: 0,0:13:18.68,0:13:19.96,Default,,0000,0000,0000,,Waarom?
Dialogue: 0,0:13:19.99,0:13:24.29,Default,,0000,0000,0000,,Omdat die taal niet gewaardeerd wordt\Nin hun gemeenschap.
Dialogue: 0,0:13:24.32,0:13:26.23,Default,,0000,0000,0000,,Omdat die taal niet nuttig is.
Dialogue: 0,0:13:26.25,0:13:31.24,Default,,0000,0000,0000,,Want het kind kan geen job vinden\Nals het die taal spreekt.
Dialogue: 0,0:13:31.26,0:13:35.29,Default,,0000,0000,0000,,Want als taal slechts een werktuig is,
Dialogue: 0,0:13:35.32,0:13:37.66,Default,,0000,0000,0000,,dan is het leren van hun geboortetaal
Dialogue: 0,0:13:37.66,0:13:40.00,Default,,0000,0000,0000,,net zo nuttig als het leren\Nvan Valyriaanse talen.
Dialogue: 0,0:13:40.00,0:13:41.45,Default,,0000,0000,0000,,Dus waarom moeite doen?
Dialogue: 0,0:13:43.39,0:13:44.54,Default,,0000,0000,0000,,Wel...
Dialogue: 0,0:13:46.51,0:13:50.90,Default,,0000,0000,0000,,Misschien leidt taalstudie niet \Ntot een betere taalbeheersing.
Dialogue: 0,0:13:50.93,0:13:53.18,Default,,0000,0000,0000,,Maar misschien is dat niet zo erg.
Dialogue: 0,0:13:53.86,0:13:56.97,Default,,0000,0000,0000,,Misschien, als meer mensen\Nmeer talen zouden studeren,
Dialogue: 0,0:13:56.99,0:13:59.61,Default,,0000,0000,0000,,zou dit kunnen leiden\Ntot meer taaltolerantie
Dialogue: 0,0:13:59.63,0:14:01.52,Default,,0000,0000,0000,,en minder tot taalimperialisme.
Dialogue: 0,0:14:01.95,0:14:04.93,Default,,0000,0000,0000,,Misschien, als we taal zouden\Nrespecteren voor wat het is --
Dialogue: 0,0:14:04.96,0:14:09.73,Default,,0000,0000,0000,,letterlijk de grootste uitvinding \Nin de menselijke geschiedenis --
Dialogue: 0,0:14:09.75,0:14:11.23,Default,,0000,0000,0000,,dan zouden we in de toekomst
Dialogue: 0,0:14:11.25,0:14:14.99,Default,,0000,0000,0000,,bedreigde talen kunnen koesteren\Nals levende talen,
Dialogue: 0,0:14:15.02,0:14:16.68,Default,,0000,0000,0000,,in plaats van als museumstukken.
Dialogue: 0,0:14:17.18,0:14:18.97,Default,,0000,0000,0000,,(Valyriaans) Kirimvose.\NDank je.
Dialogue: 0,0:14:18.99,0:14:20.39,Default,,0000,0000,0000,,(Applaus)