1
00:00:03,675 --> 00:00:07,166
Merhabalar, ben Chris Anderson. 
TED Interview'a hoş geldiniz.

2
00:00:07,190 --> 00:00:10,825
4. sezonda olağanüstü konuklarla 
bir araya geliyoruz

3
00:00:10,849 --> 00:00:14,319
ancak bunun için bugünkü bölümü 
beklemek de istemiyorum

4
00:00:14,343 --> 00:00:17,263
çünkü şu an bir pandeminin 
tam ortasındayız

5
00:00:17,287 --> 00:00:20,642
ve gerçekten konuşmak 
istediğim bir konuğumuz var.

6
00:00:21,514 --> 00:00:23,593
Adam Kucharski,

7
00:00:23,593 --> 00:00:26,187
enfeksiyon hastalıkları üzerine çalışan 
ve pandeminin

8
00:00:26,187 --> 00:00:29,466
matematiksel modellemesi 
üzerine yoğunlaşan bir bilim insanı.

9
00:00:29,990 --> 00:00:31,316
Londra Hijyen ve Tropikal

10
00:00:31,340 --> 00:00:33,311
Tıp Üniversitesi'nde
doçent doktor

11
00:00:33,311 --> 00:00:35,266
ve aynı zamanda 
kendisi bir TED Fellow.

12
00:00:35,290 --> 00:00:37,391
(Müzik)

13
00:00:37,415 --> 00:00:39,957
(TED Talk) Adam Kucharski: Peki, 
salgın karşısında

14
00:00:39,957 --> 00:00:41,598
aslında nasıl bir tavır almalıyız?

15
00:00:41,622 --> 00:00:44,790
İletişim, yakın fiziksel temaslar?

16
00:00:45,284 --> 00:00:47,665
Eğer bu salgının nasıl bulaşacagını

17
00:00:47,665 --> 00:00:49,446
öngörmek istiyorsak bunun öncesinde

18
00:00:49,446 --> 00:00:51,580
ne tür bilgiler toplamalıyız?

19
00:00:52,268 --> 00:00:55,640
Bunların cevabı için, ekibimiz bir 
matematiksel model dizayn etti ...

20
00:00:56,450 --> 00:00:59,331
Chris Anderson: Bu pandeminin, 
teknik anlamda COVID-19,

21
00:00:59,355 --> 00:01:01,785
günlük dilde korona virüsü 
olarak da biliniyor,

22
00:01:01,809 --> 00:01:04,760
üstesinden gelmeyi amaçladığımızda

23
00:01:04,784 --> 00:01:07,681
onun düşünme tarzını inanılmaz 
bir biçimde yardımcı buldum.

24
00:01:07,705 --> 00:01:10,054
Sizinle birlikte öğrenmek için 
can atıyorum.

25
00:01:10,467 --> 00:01:12,647
Bu soru için birçok farklı 
önerilerde bulunan

26
00:01:12,647 --> 00:01:14,928
Twitter'dakilere de 
özellikle teşekkür ediyorum.

27
00:01:14,928 --> 00:01:18,022
Biliyorum ki bu konu 
şu an herkesin aklında.

28
00:01:18,046 --> 00:01:19,998
Ayrıca bugünkü bölümün bizlere

29
00:01:20,022 --> 00:01:22,346
bu pandeminin nasıl 
gözler önüne serildiğini

30
00:01:22,370 --> 00:01:26,085
en ince ayrıntılarına kadar 
vermesini umut ediyorum.

31
00:01:26,109 --> 00:01:27,847
Nelerle karşılaşabiliriz

32
00:01:27,871 --> 00:01:30,499
ve toplu olarak bu pandemi 
için neler yapabiliriz.

33
00:01:31,212 --> 00:01:32,405
Hadi başlayalim.

34
00:01:32,429 --> 00:01:33,579
(Müzik)

35
00:01:37,777 --> 00:01:39,792
Adam, TED Interview'a hoş geldin.

36
00:01:39,816 --> 00:01:41,499
Adam Kucharski: Tesekkür ederim.

37
00:01:41,523 --> 00:01:44,550
CA: Hadi birkaç temel öğeyle başlayalım.

38
00:01:44,864 --> 00:01:48,341
Şu geçtiğimiz birkaç hafta içinde, 
belki daha bile az,

39
00:01:48,365 --> 00:01:51,309
şüpheci insanların karşılığı

40
00:01:51,333 --> 00:01:53,929
"Hadi ama, çok da büyütülecek 
bir şey değil,

41
00:01:53,953 --> 00:01:56,487
vaka sayısı çok da yüksek değil.

42
00:01:56,511 --> 00:01:58,903
Grip ile karşılaştır, 
diğer şeylerle karşılaştır.

43
00:01:58,927 --> 00:02:01,014
Dünya'da daha büyük problemler var.

44
00:02:01,038 --> 00:02:04,378
Bunun üzerine neden bu kadar 
telaş ediyoruz?" şeklinde oldu.

45
00:02:04,847 --> 00:02:08,475
Zannediyorum ki bu yaygaranın 
cevabı da matematik ile alakalı.

46
00:02:08,499 --> 00:02:12,481
Katsal büyümenin matematiğini 
konuşuyoruz aslında,

47
00:02:12,505 --> 00:02:13,871
değil mi?

48
00:02:13,895 --> 00:02:15,045
AK: Kesinlikle.

49
00:02:15,069 --> 00:02:19,903
Ayrıca en basit şeylerin bulaşımı 
ve yayılma seviyesini anlayabilecegimiz

50
00:02:19,927 --> 00:02:22,364
bir sayı var ortada.

51
00:02:22,864 --> 00:02:24,661
Bu sayıya da çoğalma sayısı diyoruz

52
00:02:24,685 --> 00:02:26,572
ve kavramsal olarak, her bir vaka için,

53
00:02:26,572 --> 00:02:27,873
ortalama başka kaç kişiye

54
00:02:27,897 --> 00:02:29,589
bulaştığını gösteriyor.

55
00:02:29,613 --> 00:02:32,165
Bu da sana bu virüsün 
nasıl yükseldiğinin algısını,

56
00:02:32,165 --> 00:02:34,649
bu büyümenin nasıl 
görüneceğinin bilgisini veriyor.

57
00:02:34,673 --> 00:02:37,875
Korona virüsü için, şu an birçok 
başka ülkelerde de görüyoruz,

58
00:02:37,899 --> 00:02:41,354
her bir insan ortalama olarak 
iki veya üç insana bulaştırıyor.

59
00:02:42,518 --> 00:02:44,129
CA: O zaman bununla ilgili olarak

60
00:02:44,153 --> 00:02:48,377
anlamamız gereken ilk şey, 
bir üzerindeki herhangi bir rakam

61
00:02:48,401 --> 00:02:50,768
bu virüsün çoğalacağı anlamına geliyor.

62
00:02:50,792 --> 00:02:54,880
Birin altındaki herhangi bir rakam da 
azalacağı anlamına gelir.

63
00:02:55,507 --> 00:02:57,835
AK: Kesinlikle -- eğer bu sayı 
birin üstündeyse,

64
00:02:57,835 --> 00:02:59,787
o zaman her bir virüs bulaşan insan grubu

65
00:02:59,787 --> 00:03:02,626
bir öncekine göre daha fazla 
bulaşmaya yol açacak demektir.

66
00:03:02,650 --> 00:03:04,585
Üssel efekti de göreceğiz,

67
00:03:04,609 --> 00:03:08,174
öyleyse eğer bu sayı ikiyse, her bulaşma 
devrinde bu sayı ikiye katlanacak

68
00:03:08,174 --> 00:03:09,803
ve eğer birin altındaysa,

69
00:03:09,803 --> 00:03:12,229
o zaman ortalama olarak 
inişe geçtiğini göreceğiz.

70
00:03:12,602 --> 00:03:14,445
CA: O zaman bu sayı iki veya üstüyse,

71
00:03:14,445 --> 00:03:17,514
sanırım buradaki herkes 
belki de şu satranç tahtası

72
00:03:17,538 --> 00:03:19,779
ve pirinç taneleriyle 
ünlü hikayeye aşinadır.

73
00:03:19,803 --> 00:03:24,316
Eğer satranç tahtasındaki her kare için 
pirinç tanesi sayısını ikiye katlarsan,

74
00:03:24,340 --> 00:03:27,712
ilk 10 veya 15 kare için pek de 
bir şey olduğu söylenemez,

75
00:03:27,736 --> 00:03:30,997
ancak bu süre zarfında 64. kareye 
geldiğinde bir anda bu dünyadaki

76
00:03:30,997 --> 00:03:33,828
her bir insan için tonlarca 
pirincin olduğunu fark edersin.

77
00:03:33,852 --> 00:03:34,905
(Gülüşmeler)

78
00:03:34,929 --> 00:03:38,010
Katsal büyüme gerçekten de 
inanılmaz bir şey.

79
00:03:38,034 --> 00:03:39,579
Küçük sayılar şu an için

80
00:03:39,579 --> 00:03:42,032
pek de ilgilenmen gereken şeyler 
değil aslında --

81
00:03:42,056 --> 00:03:45,397
Nelerle karşılaşabileceğinin 
modelleriyle ilgilenmelisin.

82
00:03:45,982 --> 00:03:47,133
AK: Kesinlikle.

83
00:03:47,157 --> 00:03:49,514
Açıkçası, katsal büyümeye devam edersen,

84
00:03:49,514 --> 00:03:50,828
bazen bu oldukça yüksek,

85
00:03:50,828 --> 00:03:53,429
belki de mantıksızca 
yüksek sayılar elde edebilirsin.

86
00:03:53,429 --> 00:03:56,126
Ancak bir zaman çerçevesinde
baktığımızda, mesela bir ay,

87
00:03:56,126 --> 00:03:57,378
eğer çoğalma sayısı üçse,

88
00:03:57,402 --> 00:03:59,936
her bir insan ortalama olarak 
üç kişiye bulaştırıyor.

89
00:03:59,936 --> 00:04:02,903
Bu bulaşma dönüşümü arasındaki 
boşluk yaklaşık olarak beş gün.

90
00:04:02,927 --> 00:04:05,262
Şu an bir tane vakan 
olduğunu düşünecek olursak,

91
00:04:05,262 --> 00:04:09,386
bu da bir anlamda bir ay içinde 
altı tane beş-günlük aşama demektir.

92
00:04:09,410 --> 00:04:10,776
O zaman bu ayın sonunda,

93
00:04:10,800 --> 00:04:13,382
yalnızca bir kişi sanırım 729 tane

94
00:04:13,382 --> 00:04:15,712
vaka üretmiş demektir.

95
00:04:15,736 --> 00:04:17,291
Öyleyse bir ayda bile

96
00:04:17,315 --> 00:04:19,578
eğer kontrol edilmezse
yalnızca ölçüsü bile

97
00:04:19,602 --> 00:04:21,135
hızla yükselebilir demektir.

98
00:04:22,236 --> 00:04:23,400
CA: Kesinlikle,

99
00:04:23,424 --> 00:04:26,295
şu anda baktığın bu sayıların

100
00:04:26,295 --> 00:04:28,869
virüsün ülkeye girişinin

101
00:04:28,869 --> 00:04:30,988
ilk aşamalarında ortaya çıktığı görülüyor.

102
00:04:31,471 --> 00:04:35,033
Sana çoğalma sayısının daha 
açık bir biçimde anlaşılmasını

103
00:04:35,033 --> 00:04:38,029
sağlayacak bir model verildi 
çünkü bana kalırsa

104
00:04:38,053 --> 00:04:41,820
bu neredeyse bu virüsü 
nasıl anladığımızın, buna nasıl

105
00:04:41,844 --> 00:04:46,111
tepki gösterdiğimizin ve bundan ne kadar 
korkmamız gerektiğinin özü aslında.

106
00:04:46,458 --> 00:04:48,006
Senin düşüncene göre,

107
00:04:48,030 --> 00:04:52,129
bunu DOTS adı verilen
dört bileşene ayırıyorsun:

108
00:04:52,129 --> 00:04:54,355
süre,

109
00:04:54,379 --> 00:04:57,029
olanaklar,

110
00:04:57,053 --> 00:04:59,069
yayılma olasılığı

111
00:04:59,093 --> 00:05:00,292
ve duyarlılık.

112
00:05:00,316 --> 00:05:02,425
Ayrıca bence bunların her birini açıklaman

113
00:05:02,449 --> 00:05:04,299
bence oldukça yararlı olur Adam,

114
00:05:04,323 --> 00:05:07,914
çünkü bu verdiğimiz dört bileşenin 
gerçek çoğalma sayısıyla ilişkili olduğu

115
00:05:07,914 --> 00:05:11,520
oldukça basit bir denklem.

116
00:05:11,544 --> 00:05:13,154
O zaman sırayla konuşalım.

117
00:05:13,178 --> 00:05:14,662
Süre. Ne demek bu?

118
00:05:14,686 --> 00:05:18,364
AK: Süre bir insanın ne kadar 
süre içinde bulaşıcı olduğunu ölçer.

119
00:05:18,742 --> 00:05:20,781
Örneğin, sezgisel olarak, eğer bir insan

120
00:05:20,781 --> 00:05:23,780
uzunca bir sure zarfında 
bulaşıcı durumdaysa,

121
00:05:23,780 --> 00:05:25,966
mesela bir kişiden 
iki kat daha uzun bir süre,

122
00:05:25,990 --> 00:05:28,127
o zaman bu durum, 
bulaşıcıların bu hastalığı

123
00:05:28,127 --> 00:05:30,547
iki katı süre boyunca 
bulaştırdığı anlamına gelir.

124
00:05:30,981 --> 00:05:35,821
CA: Grip veya diğer patojenlerle 
karşılaştırdığımızda

125
00:05:35,845 --> 00:05:39,901
bu virüsün süresi nedir?

126
00:05:40,289 --> 00:05:43,682
AK: Aslına bakacak olursan bu biraz 
da insanlar bulaşıcı olduklarında

127
00:05:43,682 --> 00:05:44,589
ne olduğuna bağlı.

128
00:05:44,589 --> 00:05:47,459
eğer çabucak izole edilmişlerse
bu durum süreyi kısaltır

129
00:05:47,483 --> 00:05:51,413
ancak şu an karşımızda insanların daha
hastanelerde izole bile edilmeden

130
00:05:51,413 --> 00:05:54,090
etkili bir biçimde bulaşıcı 
olmaları gibi bir süre var.

131
00:05:54,844 --> 00:05:58,741
CA: Ayrıca bu kişiler o hafta 
süresince hiçbir semptomları

132
00:05:58,765 --> 00:06:00,965
göstermemiş bile olabilirler, değil mi?

133
00:06:01,395 --> 00:06:05,220
O zaman birisi bu virüse yakalandığında 
bunun bir kuluçka dönemi var.

134
00:06:05,680 --> 00:06:08,569
Bu kuluçka dönemi içerisinde insanların

135
00:06:08,593 --> 00:06:11,141
bulaşıcı olmaya basladığı 
ve hatta belki de

136
00:06:11,141 --> 00:06:14,485
semptomlarını göstermeye başladıkları 
çok da açık olmayan bir süre var

137
00:06:14,485 --> 00:06:17,425
ve bu tarihlerin
nasıl sıralandığı belli değil.

138
00:06:17,449 --> 00:06:18,600
Doğru mu?

139
00:06:18,624 --> 00:06:21,010
AK: Hayır, daha fazla 
bilgi elde etmeye başladık.

140
00:06:21,010 --> 00:06:24,799
Bu bilgilerden aldığımız 
bazı verilere göre

141
00:06:24,799 --> 00:06:29,580
bazı insanlar bir bulaşıcı 
evresinden diğerine geçerken

142
00:06:29,580 --> 00:06:31,893
bir gecikme yaşayabiliyorlar.

143
00:06:32,349 --> 00:06:34,621
Bu gecikme de yaklaşık 
beş gün gibi görünüyor.

144
00:06:35,191 --> 00:06:37,835
Kuluçka süresi ve semptomların 
görülme süresi de

145
00:06:37,859 --> 00:06:39,483
yaklaşık olarak beş gün.

146
00:06:39,483 --> 00:06:42,715
Öyleyse düşün ki birçok insan, 
semptomatik oldukları bu süre içinde

147
00:06:42,715 --> 00:06:44,955
yalnızca hastalığı 
başkalarına bulaştırıyorlar.

148
00:06:44,955 --> 00:06:46,606
Kuluçka süresi ve biraz da

149
00:06:46,606 --> 00:06:48,926
başka insanlara bulaştırma 
gibi süreler de var.

150
00:06:48,926 --> 00:06:52,292
Aslında gerçek şu ki bu değerler 
birbirleriyle yakınlık gösteriyorlar.

151
00:06:52,292 --> 00:06:54,472
Varsayalım ki bazı insanlar 
ya başlangıcında

152
00:06:54,472 --> 00:06:57,808
ya da daha açıkça semptomları göstermeden 
önce bulaşıcı durumdalar.

153
00:06:58,397 --> 00:07:01,881
CA: Öyleyse bu ortalama 
olarak insanların başkalarına

154
00:07:01,905 --> 00:07:04,293
daha bu hastalığın semptomlarını

155
00:07:04,293 --> 00:07:06,910
göstermeden önce
bulaştırdıkları anlamına geliyor.

156
00:07:07,403 --> 00:07:08,569
AK: Olanak dahilinde.

157
00:07:08,593 --> 00:07:11,592
Açıkçası bunlar erken veriler 
ancak bence makul sayıda insanın

158
00:07:11,592 --> 00:07:13,902
erken ve açık semptomlar 
gösterdiği ya da hatta

159
00:07:13,902 --> 00:07:17,410
daha karakteristik olarak ateş 
ve öksürük gibi semptomlar göstermediğini

160
00:07:17,410 --> 00:07:19,421
fakat kendilerini iyi hissetmedikleri gibi

161
00:07:19,429 --> 00:07:20,664
bir de bu süre zarfında

162
00:07:20,664 --> 00:07:23,205
virüsü bulaştırdıkları şeklinde 
güçlü kanıtlar var.

163
00:07:23,625 --> 00:07:28,341
CA: Peki bu özellikler virüsü gripten 
daha farklı hale mi getiriyor?

164
00:07:29,421 --> 00:07:32,016
AK: Aslında bu bakımdan griple 
benzer özellikleri var.

165
00:07:32,040 --> 00:07:34,541
Pandemik gribin kontrolünün zor olmasının

166
00:07:34,541 --> 00:07:37,103
ve bir tehdit gibi korkulmasının sebebi

167
00:07:37,103 --> 00:07:40,738
insanların ciddi anlamda hastalanmadan 
önce çok fazla bulaşıyor olması.

168
00:07:40,762 --> 00:07:44,149
Bu da demek oluyor ki 
vakalar belirleninceye kadar

169
00:07:44,173 --> 00:07:47,251
aslında birçok insana halihazırda 
bulaşmış anlamına geliyor.

170
00:07:47,251 --> 00:07:49,546
CA: Evet, o zaman bu da 
bu virüsün düzenbazlığı.

171
00:07:49,546 --> 00:07:54,497
Peki neden bu virüsle ilgili bir şeyler 
yapmak bu kadar zor?

172
00:07:54,521 --> 00:07:56,387
Bizden hep bir adım önde

173
00:07:56,411 --> 00:07:59,766
ve insanların nasıl hissettiklerine 
veya ne yapıyor olduklarına

174
00:07:59,766 --> 00:08:01,410
her zaman dikkatini veremezsin.

175
00:08:01,434 --> 00:08:03,734
Yani demek istediğim,
bu arada bu nasıl oluyor?

176
00:08:03,734 --> 00:08:05,323
Nasıl oluyor da bir insan

177
00:08:05,347 --> 00:08:08,793
bir başkasına semptomlarını
göstermediği halde bulaştırabiliyor,

178
00:08:08,793 --> 00:08:12,086
çünkü genellikle 
damlacıkların havaya karıştığını

179
00:08:12,086 --> 00:08:14,895
ve bir başkasının da 
onu solumasıyla aldığını düşünürüz,

180
00:08:14,919 --> 00:08:16,546
bu şekilde bulaşma oluyor.

181
00:08:16,570 --> 00:08:20,760
Bulaşma semptomlarının 
öncesinde aslında neler oluyor?

182
00:08:21,950 --> 00:08:24,339
AK: Aslında bu virüsle gördüğümüz 
bulaşma seviyesi

183
00:08:24,339 --> 00:08:27,107
gerçekte gördüğümüz gibi değil, 
örneğin kızamık hastalığı,

184
00:08:27,107 --> 00:08:30,313
birisi hapşırdığında bir sürü virüs 
salınıyor ve potansiyel olarak

185
00:08:30,313 --> 00:08:32,439
duyarlı olanlar 
bu virüse maruz kalabiliyor.

186
00:08:32,439 --> 00:08:34,159
Potansiyel olarak,

187
00:08:34,183 --> 00:08:36,746
biri hafif semptomlar göstermenin
başında olsa bile

188
00:08:36,746 --> 00:08:37,834
küçük bir öksürük bile

189
00:08:37,834 --> 00:08:39,720
virüsün dışarı çıkması için yeterli,

190
00:08:39,744 --> 00:08:41,191
özellikle yakın toplanmalarda

191
00:08:41,191 --> 00:08:42,481
yaptığımız şey,

192
00:08:42,505 --> 00:08:44,520
mesela kalabalık gruplarla yemek yemek,

193
00:08:44,544 --> 00:08:45,871
bu tür yerlerde olabiliyor,

194
00:08:45,895 --> 00:08:47,784
bir dağ evi örneği vardı,

195
00:08:47,808 --> 00:08:50,238
bu durumlarda bile,
hafif hasta olanlar olabilir

196
00:08:50,238 --> 00:08:53,539
ama virüs ortaya çıkıp diğerlerini
kendine maruz bırakabiliyor,

197
00:08:53,539 --> 00:08:55,907
çalışmalarımız sürüyor ancak 
her zaman bulaşmaya

198
00:08:55,907 --> 00:08:58,315
sebebiyet verecek kadar 
yeterli virüs olabiliyor.

199
00:08:58,958 --> 00:09:03,125
CA: İyi ama eğer birisi hafif de olsa 
hastaysa semptomları göstermezler mi?

200
00:09:03,149 --> 00:09:07,886
Peki insanlar daha bilmedikleri 
halde ortada hasta olduklarına,

201
00:09:07,910 --> 00:09:11,942
bir şeyler olduğuna dair 
yeterli delil yok mu?

202
00:09:11,966 --> 00:09:14,062
Bu hafta yayınlanan bir Alman gazetesinde

203
00:09:14,086 --> 00:09:18,073
görülüyor ki daha başlangıçta bile

204
00:09:18,097 --> 00:09:20,968
birisine yapılan boğaz kültür testinde

205
00:09:20,992 --> 00:09:24,268
yüz binlerce virüsün

206
00:09:24,292 --> 00:09:26,301
halihazırda çoğaldığı söyleniyor.

207
00:09:26,325 --> 00:09:30,172
Şey gibi, mesela birisi normal 
şekilde nefes alıp verdiğinde

208
00:09:30,196 --> 00:09:32,316
bilmedikleri ve hatta insanlara

209
00:09:32,316 --> 00:09:35,081
direkt olarak bulaşan 
veya yüzeylere yerleşen

210
00:09:35,105 --> 00:09:37,683
bu virüsler havaya karışıyor.

211
00:09:37,683 --> 00:09:39,002
Böyle bir şey mümkün mü?

212
00:09:39,016 --> 00:09:40,965
AK: Bence biz de bunun ne kadar

213
00:09:40,965 --> 00:09:42,546
olduğunu saptamaya çalışıyoruz.

214
00:09:42,570 --> 00:09:43,857
Senin de söylediğin gibi

215
00:09:43,857 --> 00:09:46,482
semptom göstermeyen

216
00:09:46,506 --> 00:09:48,450
fakat boğazlarında virüs olanlar var.

217
00:09:48,474 --> 00:09:51,434
Hatta kesinlikle bunlar nefes 
yoluyla dışarıya veriliyor

218
00:09:51,458 --> 00:09:54,804
ancak gerçekten bulaşmanın oluşması 
için bu biraz nadir bir durum mu

219
00:09:54,828 --> 00:09:58,384
veya bu yolda daha fazla bulaşmanın 
olduğunu mu görüyoruz?

220
00:09:58,408 --> 00:10:00,649
Bu yüzden bu oldukça erken bir bilgi

221
00:10:00,649 --> 00:10:02,326
ve bence bir yapbozun parçası gibi

222
00:10:02,326 --> 00:10:05,934
ama elimizdeki delillerle birlikte diğer 
bulaşıcı olaylarda bildiklerimizle

223
00:10:05,934 --> 00:10:08,388
nereye yerleşeceğini bulmak 
konusunda çalışıyoruz.

224
00:10:08,412 --> 00:10:13,649
CA: Pekala, süre, bulaşıcılık
periyodunun süresidir.

225
00:10:13,673 --> 00:10:18,291
Bize göre bu beş-altı gün,
böyle mi söylemiştin?

226
00:10:18,315 --> 00:10:19,796
AK: Yaklaşık bir hafta,

227
00:10:19,796 --> 00:10:23,026
özellikle insanlar bulaşıcı olduklarında
ne olduğuna göre değişiyor.

228
00:10:23,050 --> 00:10:25,971
CA: Hatta bazı vakalar bile var ki

229
00:10:25,971 --> 00:10:29,226
insanlar bu virüsü kaptıktan çok sonra
bile testleri pozitif çıkıyor.

230
00:10:29,384 --> 00:10:32,531
Bu doğru olabilir ama o sıralarda
muhtemelen çok bulaşıcı değiller.

231
00:10:32,531 --> 00:10:33,963
Bu doğru mudur,

232
00:10:33,963 --> 00:10:35,781
AK: Sanırım bu bizim temel teorimiz,

233
00:10:35,781 --> 00:10:38,162
bulaşmanın büyük çoğunluğu
başlarda gerçekleşiyor.

234
00:10:38,162 --> 00:10:41,164
Hatta insanların açık açık 
hastalanmaya başlayıp

235
00:10:41,164 --> 00:10:43,969
davranışlarının değişiminden 
tutun normal bir günde

236
00:10:43,969 --> 00:10:45,508
oldukları hale kadar

237
00:10:45,508 --> 00:10:48,650
birçok solunum enfeksiyonu
vakalarında bunu görüyoruz.

238
00:10:49,908 --> 00:10:52,827
CA: Tekrardan, bu virüsün
süresini grip gibi başka vakalarla

239
00:10:52,851 --> 00:10:54,042
karşılaştıracak olursak

240
00:10:54,066 --> 00:10:55,534
grip bununla benzer mi?

241
00:10:55,558 --> 00:10:57,608
Grip için verilen süre nedir?

242
00:10:58,414 --> 00:11:01,463
AK: Gribin süresi,

243
00:11:01,487 --> 00:11:04,776
insanların aktif olarak 
bulaşıcı olduğu süreye göre daha kısa.

244
00:11:04,800 --> 00:11:07,249
Yani grip için aslında bir vakadan

245
00:11:07,273 --> 00:11:09,054
diğer vakaya dönüşü oldukça hızlı.

246
00:11:09,078 --> 00:11:11,514
Bir insana bulaşması durumunda

247
00:11:11,538 --> 00:11:13,995
potansiyel olarak üç gün gibi 
bir durum söz konusu.

248
00:11:14,852 --> 00:11:17,618
Ayrıca terazinin öbür ucunda olası 
sürenin birkaç ay kadar

249
00:11:17,618 --> 00:11:20,678
cinsel yolla bulaşan hastalıkların 
olması gibi bir durum da var.

250
00:11:21,228 --> 00:11:22,379
CA: Doğru.

251
00:11:22,403 --> 00:11:26,958
Pekala, şu ana kadar bu virüs için
bildiklerimizin aksi bir şey yok.

252
00:11:26,982 --> 00:11:29,791
Şimdi de olanaklara biraz bakalım.

253
00:11:29,815 --> 00:11:30,973
Ne demek bu?

254
00:11:30,997 --> 00:11:34,437
AK: Olanaklar bir insanın 
bulaşıcı olduğu sürede

255
00:11:34,461 --> 00:11:36,997
etkileşim halindeyken bulaşma için

256
00:11:36,997 --> 00:11:38,733
ne kadar şansı olduğunun ölçümüdür.

257
00:11:38,733 --> 00:11:41,058
Yani tipik bir sosyal davranış ölçümü.

258
00:11:41,646 --> 00:11:45,014
Ortalama olarak insanlar 
bulaşıcı oldukları sırada bu virüsün

259
00:11:45,038 --> 00:11:48,529
yayılması olanağı için 
kaç insanla sosyal bağlantı kurarlar?

260
00:11:48,553 --> 00:11:53,696
CA: O zaman bu, gün içinde
kaç tane insana yakınlaştığın,

261
00:11:53,720 --> 00:11:55,955
verilen gün içinde

262
00:11:55,955 --> 00:11:58,063
onlara virüsü bulaştırdığın 
durumu demektir.

263
00:11:58,087 --> 00:12:00,990
Bu sayı da eğer insanlar normal,

264
00:12:01,014 --> 00:12:03,711
yani şehir ortamında önlemler almıyorsa

265
00:12:03,711 --> 00:12:07,155
yüzlere kadar çıkabilir sanırım?

266
00:12:07,179 --> 00:12:08,751
AK: Bazı insanlar için.

267
00:12:08,775 --> 00:12:11,734
Buna bakarak geçtiğimiz
yıllarda çalışmalar yaptık

268
00:12:11,758 --> 00:12:13,642
ve fiziksel temas için ortalama olarak

269
00:12:13,642 --> 00:12:15,452
günde yaklaşık beş insan demek.

270
00:12:15,476 --> 00:12:16,873
Çoğu insan genelde

271
00:12:16,873 --> 00:12:19,351
10, 15 insanla konuşacak 
ve bağlantı halinde olacak

272
00:12:19,351 --> 00:12:20,195
fakat açıkça

273
00:12:20,219 --> 00:12:22,518
kültürler arasında fiziksel selamlaşmanın

274
00:12:22,542 --> 00:12:25,101
farklı seviyelerini de görebiliriz.

275
00:12:25,125 --> 00:12:27,910
CA: Tahminen, bu sayı

276
00:12:27,910 --> 00:12:30,900
diğer virüslere göre farklı değil.

277
00:12:30,924 --> 00:12:34,367
Yani bu yalnızca yaşadığımız
hayatın bir özelliği.

278
00:12:35,280 --> 00:12:37,049
AK: Sanırım bu virüs için,

279
00:12:37,073 --> 00:12:39,438
eğer bu tür etkileşimlerle 
geçiyorsa ki grip

280
00:12:39,462 --> 00:12:42,367
ve diğer 
solunum enfeksiyonlarında da gördük

281
00:12:42,391 --> 00:12:46,316
bu tarz yakınlaşmalar ve günlük 
fiziksel etkileşimler bu virüsün

282
00:12:46,340 --> 00:12:49,435
bulaşması konusunda oldukça önemli.

283
00:12:49,459 --> 00:12:51,650
CA: Bir ihtimal ortada bir farklılık var.

284
00:12:51,674 --> 00:12:56,400
Doğrusu şu ki eğer semptomsuz
enfeksiyonlu durumdaysanız belki de

285
00:12:56,424 --> 00:12:59,790
bu aslında daha fazla 
olanak olduğunu gösterir.

286
00:12:59,814 --> 00:13:02,784
Deyim yerindeyse bu da 
virüsün dehasının bir parçası,

287
00:13:02,808 --> 00:13:06,609
virüs bir insanın içine girip 
açığa çıkmadan orada kalabiliyor

288
00:13:06,633 --> 00:13:09,486
ve insanlar hasta olduklarını 
bilmeden başka insanlarla

289
00:13:09,486 --> 00:13:11,777
etkileşim halinde olmaya, 
işe gitmeye,

290
00:13:11,801 --> 00:13:13,729
metroya binmeye devam ediyorlar.

291
00:13:13,753 --> 00:13:14,916
AK: Kesinlikle.

292
00:13:14,940 --> 00:13:16,293
Grip gibi bir durumda

293
00:13:16,317 --> 00:13:20,276
insanlar hastalandıklarında açıkça
sosyal iletişimleri kopuyor.

294
00:13:20,300 --> 00:13:23,283
Bu yüzden insanlar günlük hayatlarında

295
00:13:23,307 --> 00:13:25,529
sürekli bir yerlere gittikleri için

296
00:13:25,529 --> 00:13:28,712
böylesine bulaşıcı bir virüse 
bulaşımı konusunda avantaj sağlıyor.

297
00:13:28,736 --> 00:13:29,903
CA: Senin modellemende

298
00:13:29,927 --> 00:13:34,755
bu virüs için verilen olanak sayısı
grip için verilenden fazla mi?

299
00:13:35,406 --> 00:13:39,940
AK: Şu an için benzer
değerler kullanıyoruz,

300
00:13:39,964 --> 00:13:43,023
örneğin farklı popülasyonlardaki

301
00:13:43,047 --> 00:13:45,450
fiziksel temaslara bakmaya çalışıyoruz.

302
00:13:45,474 --> 00:13:47,879
Ancak yaptığımız şey riski ölçmek.

303
00:13:47,903 --> 00:13:50,212
Bu da bizi diğer öğeye, 
Y terimine getiriyor.

304
00:13:50,236 --> 00:13:52,474
Böylece her temas arasında

305
00:13:52,498 --> 00:13:55,347
bir yayılma olayının
meydana gelme olasılığı nedir?

306
00:13:55,371 --> 00:13:57,620
CA: Pekala, hadi diğer
sayıyla devam edelim,

307
00:13:57,644 --> 00:14:00,299
Y terimi, yayılma olasılığı.

308
00:14:00,323 --> 00:14:01,982
Bunu nasıl açıklıyorsun?

309
00:14:02,006 --> 00:14:04,609
AK: Yani bu da belirli bir olasılık

310
00:14:04,633 --> 00:14:07,212
veya belirli bir etkileşim durumunda

311
00:14:07,236 --> 00:14:10,110
virüsün karşı tarafa geçeceğini ölçer.

312
00:14:10,134 --> 00:14:13,120
Mesela birisiyle konuştuğun 
sırada öksürmezsin,

313
00:14:13,144 --> 00:14:16,573
hapşırmazsın veya herhangi bir

314
00:14:16,597 --> 00:14:19,295
sebeple virüs aslında

315
00:14:19,319 --> 00:14:20,969
diğer kişiye geçmez.

316
00:14:20,993 --> 00:14:23,424
Bu virüs için daha önce de dediğim gibi

317
00:14:23,424 --> 00:14:25,929
diyelim ki insanlar günde
10 kişiyle konuşuyorlar

318
00:14:25,953 --> 00:14:28,810
ancak biz bu kişilerin 10 
kişiye bulaştırdığını görmüyoruz.

319
00:14:28,834 --> 00:14:31,254
Bu yüzden tüm bu olasılıklar aslında

320
00:14:31,278 --> 00:14:33,710
virüsün karşı tarafa 
geçmediğini gösteriyor.

321
00:14:34,540 --> 00:14:38,921
CA: Fakat insanlar bu virüsün
oldukça bulaşıcı olduğunu söylüyorlar.

322
00:14:38,945 --> 00:14:42,452
Yine griple karşılaştırdığımızda

323
00:14:42,476 --> 00:14:44,407
bu virüsün yayılma olasılığı kaçtır?

324
00:14:44,858 --> 00:14:48,617
AK: Bu yakın görüşmelere 
bakarak bazı analizler yaptık.

325
00:14:48,641 --> 00:14:51,061
Yaklaşık olarak 10 farklı 
vaka incelemesi yaptık

326
00:14:51,085 --> 00:14:54,889
ve bu yakın görüşmelerin üçte birinin

327
00:14:54,889 --> 00:14:57,198
sonradan bu erken dönemlerinde 
farkında olmadan

328
00:14:57,198 --> 00:14:59,145
virüs kaptığını anladık.

329
00:14:59,169 --> 00:15:01,440
Mesela büyük yemek 
davetleri gibi durumlarda

330
00:15:01,464 --> 00:15:05,177
her bir insanın 
virüse maruz kalma olasılığı

331
00:15:05,201 --> 00:15:06,558
üçte bir oranda.

332
00:15:06,582 --> 00:15:10,189
Bu durum aile içinde
ve yakın durumlarda bile olsa

333
00:15:10,213 --> 00:15:12,323
mevsimsel grip için biraz daha düşüktür,

334
00:15:12,347 --> 00:15:14,482
bu değerler çok da yüksek değildir.

335
00:15:14,506 --> 00:15:18,366
SARS gibi bir virüs için bile, 
etkileşim başına risk sayısı

336
00:15:18,390 --> 00:15:24,410
korona virüsü için 
görülen sayıdan daha düşüktü.

337
00:15:24,490 --> 00:15:25,934
Sezgisel olarak anlamlı olan,

338
00:15:25,958 --> 00:15:28,394
eğer bu şey çok kolay yayılıyorsa 
etkileşim başına

339
00:15:28,394 --> 00:15:30,096
ortada daha yüksek bir risk olmalı.

340
00:15:30,120 --> 00:15:31,270
CA: Hım.

341
00:15:32,350 --> 00:15:35,904
Peki, dördüncü numaraya gelelim,

342
00:15:35,928 --> 00:15:38,482
D, duyarlılık.

343
00:15:39,873 --> 00:15:40,945
Nedir duyarlılık?

344
00:15:40,945 --> 00:15:45,591
AK: Bu da nüfustaki duyarlılık
oranının bir ölçüsüdür.

345
00:15:45,615 --> 00:15:48,170
Düşün ki biriyle etkileşim halindesin,

346
00:15:48,194 --> 00:15:50,381
virüs karşı tarafa geçiyor, 
onlara bulaşıyor,

347
00:15:50,405 --> 00:15:52,350
fakat bazı insanlar aşılanmış

348
00:15:52,374 --> 00:15:54,175
veya bir çeşit bağışıklıkları var

349
00:15:54,199 --> 00:15:55,992
ve bu virüs onları etkilemiyor

350
00:15:56,016 --> 00:15:57,776
fakat başkalarını etkileyebiliyorlar.

351
00:15:57,800 --> 00:16:01,291
Bu yüzden bizler, kendilerini vakaya 
çevirmeyecek insanların

352
00:16:01,315 --> 00:16:04,382
potansiyel orantıları için açıklamada 
bulunmak zorundayız.

353
00:16:06,371 --> 00:16:11,701
CA: Açıkçası, bu korona virüsü 
için ortada bir aşı olmadığı gibi

354
00:16:11,725 --> 00:16:16,312
bildiğimiz kadarıyla bu virüse 
bağışıklığı olan kimse de yok.

355
00:16:16,336 --> 00:16:20,360
Yani diyorsun ki duyarlılık sayısı 
bayağı yüksek,

356
00:16:20,384 --> 00:16:22,097
problemin bir kısmı bu mu?

357
00:16:22,121 --> 00:16:23,728
AK: Evet, bence bunun ispatı şu:

358
00:16:23,752 --> 00:16:26,577
bu virüs, nüfusları ve hatta Çin gibi

359
00:16:26,601 --> 00:16:28,781
bulaşmanın fazla ama 
kontrol önlemlerinin de

360
00:16:28,781 --> 00:16:31,647
oldukça sıkı olduğu alanları tamamen
duyarlı hale getirecek,

361
00:16:31,647 --> 00:16:33,268
fakat ocak ayının sonlarına kadar

362
00:16:33,292 --> 00:16:35,339
öngördüğümüz kontrol önlemleri var,

363
00:16:35,363 --> 00:16:38,115
Wuhan’ın neredeyse %95’i hala duyarlı.

364
00:16:38,139 --> 00:16:39,816
O zaman bir sürü bulaşma görüldü

365
00:16:39,840 --> 00:16:43,056
ancak bu bulaşmayı etkileyen

366
00:16:43,080 --> 00:16:46,096
SOYD bileşenlerinden hiçbiri alınmadı.

367
00:16:47,359 --> 00:16:49,371
CA: Öyleyse işin matematiği şöyle

368
00:16:49,395 --> 00:16:55,219
ki böylesi stresli bir durumun arasında 
bile içimdeki inek öğrencinin

369
00:16:55,243 --> 00:16:58,387
matematiğin bu güzelliğini 
sevdiğini açıkça itiraf edebilirim,

370
00:16:58,411 --> 00:17:00,822
çünkü ben bu şekilde hiç düşünmemiştim,

371
00:17:00,846 --> 00:17:03,546
bildiğimiz bu numaraları birlikte çarpıp

372
00:17:03,570 --> 00:17:05,229
çoğalma sayısını buluyorsun.

373
00:17:05,229 --> 00:17:06,394
Doğru mu?

374
00:17:06,394 --> 00:17:07,484
AK: Kesinlikle, evet,

375
00:17:07,484 --> 00:17:10,133
bu numaraları birlikte 
çarpınca sana ortalama olarak

376
00:17:10,133 --> 00:17:12,748
virüsün sayısını verirken bir 
anlamda bulaşma sırasında

377
00:17:12,748 --> 00:17:14,565
enfeksiyonun olduğu yolu buluyorsunuz.

378
00:17:14,565 --> 00:17:17,781
CA: Tüm mantığı yalnızca bu yani.

379
00:17:17,805 --> 00:17:20,567
Bulaşıcı olduğunuz süredeki 
günlerin sayısı,

380
00:17:20,591 --> 00:17:23,342
bu günler içinde ortalama olarak 
görüştüğünüz

381
00:17:23,342 --> 00:17:26,058
ve virüs bulaştırma şansınızın
olduğu insanların sayısı.

382
00:17:27,188 --> 00:17:32,180
Sonra bunu yayılma olasılığıyla
çarpıyorsunuz,

383
00:17:32,204 --> 00:17:34,880
virüs o insanlara geçiyor

384
00:17:34,904 --> 00:17:36,752
ve geçme dediğimiz şey de budur.

385
00:17:36,776 --> 00:17:38,863
Daha sonra duyarlılık sayısı.

386
00:17:38,887 --> 00:17:41,948
Bu arada, duyarlılık olasılığı için

387
00:17:41,972 --> 00:17:43,312
ne düşünüyorsun?

388
00:17:43,796 --> 00:17:47,050
AK: Bence yayılma bakımından

389
00:17:47,074 --> 00:17:49,110
neredeyse yüzde 100.

390
00:17:50,133 --> 00:17:52,798
CA: Pekala, bu numaraları birlikte çarptık

391
00:17:52,798 --> 00:17:57,454
ve şu anda görünüşe göre 
senin de dediğin gibi

392
00:17:57,478 --> 00:18:02,228
oldukça hızlı büyüdüğünden dolayı 
iki veya üç gibi bir sayı bu virüs için

393
00:18:02,530 --> 00:18:04,663
oldukça makul bir sayı.

394
00:18:05,141 --> 00:18:06,308
AK: Kesinlikle.

395
00:18:06,332 --> 00:18:08,616
Böylesi kontrol altına 
alınamayan salgınlarda

396
00:18:08,616 --> 00:18:10,488
oldukça hızlı büyümenin görüldüğü

397
00:18:10,522 --> 00:18:12,533
bir kaç ülke görüyoruz.

398
00:18:13,804 --> 00:18:18,638
CA: Peki bu iki veya üç sayısı gribe
göre ne durumda?

399
00:18:18,662 --> 00:18:22,217
Sanırım kış aylarında 
mevsimsel gripler var

400
00:18:22,241 --> 00:18:23,942
ve bulaşıcı oluyorlar,

401
00:18:23,966 --> 00:18:28,244
bunun haricinde yıl içerisinde 
çoğalma sayısı olarak bu sayı

402
00:18:28,268 --> 00:18:30,403
birin altına düşüyor, değil mi?

403
00:18:30,427 --> 00:18:33,093
Ancak mevsimsel grip zamanı boyunca
bu sayı ne durumda?

404
00:18:33,831 --> 00:18:36,045
AK: Grip sezonu başladığı zamanların

405
00:18:36,069 --> 00:18:37,596
ilk başlarında tahminimizce

406
00:18:37,620 --> 00:18:41,340
neredeyse 1.2, 1.4 gibi bir durumda.

407
00:18:41,760 --> 00:18:43,706
Bu yüzden nüfustaki aşılanmalardan

408
00:18:43,730 --> 00:18:47,735
ve diğer şeylerden gelen 
bağışıklığı da hesaba katarsak

409
00:18:47,759 --> 00:18:48,949
o kadar bulaşıcı değil.

410
00:18:48,973 --> 00:18:51,104
Yine de birin üstündeyken bulaşabilir

411
00:18:51,104 --> 00:18:54,369
ancak korona virüs gibi böylesine
hızlı bir şekilde hareket etmiyor.

412
00:18:55,020 --> 00:18:58,268
CA: Pekala, şu iki elemente
geri dönmek istiyorum:

413
00:18:58,292 --> 00:19:00,856
spesifik olanak ve bulaşma olasılığı

414
00:19:00,880 --> 00:19:04,833
çünkü görünüşe göre bunların
enfeksiyon oranı konusunda

415
00:19:04,833 --> 00:19:07,387
bir şeyler yapabilmeleri gibi bir 
şans var ortada.

416
00:19:07,411 --> 00:19:08,561
Bunlara geçmeden önce

417
00:19:08,585 --> 00:19:10,927
bir başka sayı olan

418
00:19:10,951 --> 00:19:13,910
ölüm oranından biraz bahsedelim.

419
00:19:13,934 --> 00:19:15,609
Öncelikle, lütfen bize de açıkla,

420
00:19:15,633 --> 00:19:17,920
sanıyorum ki ortada insanların kafasını

421
00:19:17,920 --> 00:19:20,442
karıştıran iki farklı 
ölüm oranı versiyonu var,

422
00:19:20,466 --> 00:19:22,466
Bunları açıklayabilir misin?

423
00:19:22,490 --> 00:19:26,584
AK: Tabii, birincisi bizim genellikle 
vaka ölüm oranı olarak konuştuğumuz

424
00:19:26,608 --> 00:19:29,652
ve bu semptomların 
ortaya çıktığı vakaların

425
00:19:29,652 --> 00:19:33,559
ne kadarının ölümcül olacağının oranıdır.

426
00:19:34,177 --> 00:19:36,603
Bir de bazen söylediğimiz 
enfeksiyon ölüm oranı var

427
00:19:36,603 --> 00:19:38,363
ki bir anlamda semptom gözetmeksizin

428
00:19:38,363 --> 00:19:39,973
herkesin bulaşıcı durumda olduğu

429
00:19:39,973 --> 00:19:43,697
ve bunlardan kaçının 
ölümcül olduğunun oranıdır.

430
00:19:43,760 --> 00:19:46,540
Ancak ortalarda dolaşan bu
sayıların büyük bir çoğunluğu

431
00:19:46,540 --> 00:19:49,032
bazen VÖO olarak da bilinen 
vaka ölüm oranıdır.

432
00:19:49,963 --> 00:19:54,032
CA: Peki, bu virüs için ölüm oranı nedir

433
00:19:54,056 --> 00:19:57,264
ve tekrardan soruyorum, diğer
patojenlerle nasıl karşılaştırılır?

434
00:19:57,668 --> 00:20:00,482
AK: Ortalarda dönüp dolaşan
birkaç sayı var.

435
00:20:00,506 --> 00:20:03,439
Yaşanılan zorluklardan biri genelde

436
00:20:03,439 --> 00:20:06,688
semptomatik insanların 
belirtilmiyor oluşu.

437
00:20:06,712 --> 00:20:07,995
Ayrıca bir gecikme de var.

438
00:20:07,995 --> 00:20:09,236
Düşün ki 100 tane insan

439
00:20:09,260 --> 00:20:11,815
korona virüs şüphesiyle hastaneye gidiyor

440
00:20:11,839 --> 00:20:13,307
ve hiç biri henüz ölmedi

441
00:20:13,331 --> 00:20:15,680
bu durum ölüm oranının
sıfır olduğunu göstermez

442
00:20:15,704 --> 00:20:18,569
çünkü bu insanlara ne olacağını
bekleyip görmen gerekecek.

443
00:20:18,593 --> 00:20:21,482
Bu yüzden bu açıklanmayan insanları

444
00:20:21,482 --> 00:20:24,755
ve gecikmeleri düzelttiğinde 
en iyi tahminle vaka ölümü yaklaşık %1.

445
00:20:24,755 --> 00:20:26,729
O zaman ortalama olarak semptomları olan

446
00:20:26,753 --> 00:20:28,133
%1 kadar insan

447
00:20:28,157 --> 00:20:29,403
sonunda ölüyor.

448
00:20:29,427 --> 00:20:32,282
Ayrıca bu mevsimsel gribe göre 
10 kat daha kötü.

449
00:20:33,514 --> 00:20:37,174
CA: Evet, mevsimsel gripten 
ölen insan sayısı göz önüne alındığında

450
00:20:37,198 --> 00:20:40,351
gerçekten korkutucu.

451
00:20:40,375 --> 00:20:44,164
Bu yüzden Dünya Sağlık Örgütü

452
00:20:44,164 --> 00:20:47,608
öncelerde yüzde 3.4 gibi
biraz yüksek bir rakam verdiğinde

453
00:20:47,632 --> 00:20:50,331
bayağı eleştirildi.

454
00:20:50,355 --> 00:20:54,102
Bunun neden yanıltıcı olduğu, 
bunu nasıl düşünmek gerektiğini

455
00:20:54,126 --> 00:20:57,173
ve bunu nasıl belirlemek gerektiğini 
açıklar mısın?

456
00:20:57,197 --> 00:21:00,300
AK: İnsanların bu ham sayılara bakıp

457
00:21:00,324 --> 00:21:02,978
"Bu zamana kadar kaç tane ölü, 
kaç tane vaka var"

458
00:21:02,978 --> 00:21:04,787
demeleri inanılmaz derecede yaygın,

459
00:21:04,787 --> 00:21:08,141
orana da bakıyorlar ve birkaç hafta önce
bu sayı yüzde 2 değer kazandı.

460
00:21:08,165 --> 00:21:10,791
Ancak bu gecikme etkisini 
düşünecek olursanız,

461
00:21:10,815 --> 00:21:13,061
o zaman bütün vakaları durdursanız bile

462
00:21:13,085 --> 00:21:15,918
yine de zamanla bu ölümcül sonuçlar 
ortaya cıkacak

463
00:21:15,942 --> 00:21:18,112
ve bu yüzden bu sayı 
da aynı düzeye gelecek.

464
00:21:18,112 --> 00:21:21,617
Bu olay gripten ebolaya her 
epidemide ortaya çıktı

465
00:21:21,641 --> 00:21:23,228
ve bunu tekrar tekrar görüyoruz.

466
00:21:23,252 --> 00:21:26,502
Hatta ben bir kaç kişiye 
bu sayının yükselişe geçeceğini söyledim

467
00:21:26,502 --> 00:21:28,536
çünkü Çin'deki vakalar yavaşladığı için

468
00:21:28,560 --> 00:21:30,734
bu sayı yükseliyormuş 
gibi görünecek ki bu da

469
00:21:30,734 --> 00:21:32,718
istatistiksel olarak garip bir olay.

470
00:21:32,718 --> 00:21:35,131
Bu değişimin arkasında 
gerçekten de hiçbir şey yok

471
00:21:35,155 --> 00:21:37,638
yani bir mutasyon veya 
herhangi bir şey yok.

472
00:21:38,972 --> 00:21:41,988
CA: Eğer yanılmıyorsam
ortada iki tane etki var.

473
00:21:41,988 --> 00:21:45,460
Birincisi halihazırda 
olan ölü sayıları yükselecek

474
00:21:45,460 --> 00:21:50,988
ve bu da 3.4'ü fazlasıyla geçebilir.

475
00:21:51,658 --> 00:21:54,412
Fakat o zaman bunu,

476
00:21:54,412 --> 00:21:57,063
oldukça fazla sayıda vakanın 
kötü test yapımı sebebiyle

477
00:21:57,063 --> 00:21:59,579
saptanamamış olduğu 
gerçeğiyle dengelemelisiniz

478
00:21:59,603 --> 00:22:02,025
çünkü büyük ihtimalle

479
00:22:02,049 --> 00:22:04,589
çok fazla sayıda

480
00:22:04,613 --> 00:22:07,336
erken vaka sayıları yansıttılar.

481
00:22:07,336 --> 00:22:08,711
Olay bu mu?

482
00:22:08,711 --> 00:22:09,815
AK: Kesinlikle.

483
00:22:09,815 --> 00:22:11,817
Yani bir şey sayıyı yukarıya çıkarıyorken

484
00:22:11,817 --> 00:22:13,024
diğeri aşağıya indiriyor.

485
00:22:13,024 --> 00:22:14,777
Bu tarz erken değerler üzerinde,

486
00:22:14,777 --> 00:22:17,620
eğer ki yalnızca gecikmeyi ayarlayıp

487
00:22:17,620 --> 00:22:19,913
bildirilmemiş vakaları düşünmezseniz

488
00:22:19,913 --> 00:22:22,873
gerçekten fazlasıyla korkunç sayılar 
elde etmeye başlarsınız.

489
00:22:22,897 --> 00:22:24,882
Potansiyel olarak yüzde 20, 30'a çıkarsın

490
00:22:24,906 --> 00:22:26,530
ki bu da bizim bu virüs için

491
00:22:26,530 --> 00:22:28,771
bildiklerimizle aynı hizada değil.

492
00:22:29,542 --> 00:22:30,874
CA: Pekala.

493
00:22:31,621 --> 00:22:33,231
Şu an elimizde daha çok veri var.

494
00:22:33,231 --> 00:22:37,065
Senin bakış açından, 
başlangıç safhalarında

495
00:22:37,065 --> 00:22:43,715
ölüm oranı yaklaşık yüzde 2 
gibi bir sayı mı?

496
00:22:44,330 --> 00:22:45,481
AK: Bana kalırsa

497
00:22:45,505 --> 00:22:48,806
yüzde 0.5 ve 2 gibi
bir sayı aralığı koyabiliriz

498
00:22:48,830 --> 00:22:51,644
ve bu farklı veri setlerinin
sayısı üzerinedir.

499
00:22:51,668 --> 00:22:53,668
Bu da semptomatik olan insanlar için.

500
00:22:53,692 --> 00:22:56,496
Bence ortalama olarak yüzde 1 
çalışmak için ideal bir sayı.

501
00:22:56,760 --> 00:22:58,301
CA: Tamam, yüzde 1,

502
00:22:58,325 --> 00:23:01,370
grip genellikle yüzde 1 
olarak ifade ediliyor

503
00:23:01,394 --> 00:23:06,513
öyleyse bu gripten yüzde
beş veya on daha tehlikeli.

504
00:23:06,537 --> 00:23:09,126
Hatta bu tehlikenin yaş grupları arasında

505
00:23:09,126 --> 00:23:11,395
simetrik olmadığı da çok iyi biliniyor.

506
00:23:11,419 --> 00:23:14,466
Öncelikle yaşlıları etkiliyor.

507
00:23:14,490 --> 00:23:16,815
AK: Evet, ortalama yüzde
bir olduğunu gördük,

508
00:23:16,839 --> 00:23:19,458
ancak 60'lı, 70'li yaşlara baktığın zaman

509
00:23:19,482 --> 00:23:21,323
bu sayı hızla yükselmeye başlıyor.

510
00:23:21,347 --> 00:23:24,109
Yani yaşlı insan gruplarını
tahmin etmeye çalışıyoruz ki

511
00:23:24,133 --> 00:23:28,879
nereden baksan yüzde beş, 
belki yüzde on ölüm oranı demek.

512
00:23:29,243 --> 00:23:31,013
Hatta bunun da üzerine

513
00:23:31,037 --> 00:23:33,656
daha şiddetli ve hastanede
bakıma ihtiyacı olan

514
00:23:33,680 --> 00:23:35,950
kişileri de eklemek lazım.

515
00:23:35,974 --> 00:23:38,853
Kesinlikle bu riskler yaşlı gruplarda
oldukça geniş oluyor.

516
00:23:41,193 --> 00:23:43,296
CA: Adam, bizim için bu sayıları toplasan.

517
00:23:43,320 --> 00:23:44,470
Senin modelinde,

518
00:23:44,494 --> 00:23:49,407
eğer 2 veya 3 çoğalma sayısı

519
00:23:49,431 --> 00:23:53,548
ve yüzde 0,5 ile 1 arası ölüm oranını

520
00:23:53,572 --> 00:23:56,062
toplayıp simulasyonu başlatırsan

521
00:23:56,086 --> 00:23:57,620
nasıl görünecek?

522
00:23:58,699 --> 00:24:01,517
AK: Eğer kontrol edilemeyen 
bulaşma ile birlikte

523
00:24:01,541 --> 00:24:03,900
yüzde 2 veya 3 çoğalma sayısı varsa

524
00:24:03,900 --> 00:24:05,783
ve bunun için hiçbir şey yapmıyorsan,

525
00:24:05,807 --> 00:24:07,480
bu salgının bitmesinin tek yolu

526
00:24:07,504 --> 00:24:11,289
yeteri kadar insanın buna bağışıklık
oluşturmasıdır ki o zaman da

527
00:24:11,313 --> 00:24:15,400
kendi kendine sona erecektir.

528
00:24:15,424 --> 00:24:16,587
Bu gibi bir durumda da

529
00:24:16,611 --> 00:24:19,861
nüfusun büyük bir çoğunluğuna
bulaşması beklenir.

530
00:24:19,885 --> 00:24:21,449
Örneğin diğer kapsama girmeyen

531
00:24:21,473 --> 00:24:24,019
salgınlarda gördüğümüz şey temelde bütün

532
00:24:24,043 --> 00:24:26,355
popülasyonu yakıp 
geçmesi ki çok fazla sayıda

533
00:24:26,379 --> 00:24:27,856
bulaşan insan, ölüm oranı

534
00:24:27,880 --> 00:24:30,869
ve hastanede tedavi 
oranına sebebiyet verir.

535
00:24:30,893 --> 00:24:35,022
Eğer bunlar olursa oldukça 
ciddi hasarlar meydana getirebilir.

536
00:24:35,046 --> 00:24:37,252
Ülke bazında kesinlikle 
görüyoruz ki İtalya,

537
00:24:37,276 --> 00:24:39,133
erken bulaşmanın saptanamaması,

538
00:24:39,157 --> 00:24:41,088
hızlı büyüme

539
00:24:41,088 --> 00:24:44,009
ve sağlık sisteminin 
bir anda yenilmesi sebebiyle

540
00:24:44,009 --> 00:24:47,260
şu an iyi bir örnek konumunda.

541
00:24:47,284 --> 00:24:50,895
Bence bu virüsün en kötü yanı bulaşma

542
00:24:50,919 --> 00:24:55,002
ve semptomlar arasında gecikme olması

543
00:24:55,026 --> 00:24:57,279
ve insanları 
sağlık sistemine yönlendirmesidir,

544
00:24:57,303 --> 00:24:59,145
sağlık sisteminiz yenilse dahi

545
00:24:59,169 --> 00:25:00,382
o günde bile,

546
00:25:00,406 --> 00:25:02,430
tamamen bulaştırmayı durdursanız bile

547
00:25:02,454 --> 00:25:05,328
çoktan maruz kalmış insanlar olacak,

548
00:25:05,352 --> 00:25:07,720
vakalar ve daha şiddetli olanlar

549
00:25:07,720 --> 00:25:10,180
bir kaç hafta boyunca
görülmeye devam edecektir.

550
00:25:10,204 --> 00:25:13,149
Bu tamamen nüfusumuzun 
sisteminden gelen bulaşmanın yığılması

551
00:25:13,173 --> 00:25:16,144
ve bir yük oluşturması durumudur.

552
00:25:17,497 --> 00:25:19,561
CA: O zaman anahtar bir sayı var

553
00:25:19,585 --> 00:25:24,098
ve bu toplam vaka sayısı,

554
00:25:24,122 --> 00:25:27,791
bir ülkenin sağlık sisteminin
bu vaka sayısını

555
00:25:27,815 --> 00:25:30,219
işleme kapasitesiyle karşılaştırılmasıdır.

556
00:25:30,846 --> 00:25:33,014
Muhtemelen bu konu,

557
00:25:33,038 --> 00:25:34,235
ölüm oranı,

558
00:25:34,259 --> 00:25:36,817
hastalıklarla gelen insanlar ve bunlara

559
00:25:36,817 --> 00:25:40,410
yanıt verebilen bir sağlık sistemi ile
yenilmiş arasında büyük bir farktır.

560
00:25:40,434 --> 00:25:43,363
Bu noktada ölüm oranı çok farklı olur.

561
00:25:43,387 --> 00:25:46,255
AK: Birisi yoğun bakım 
ünitesinde yatağa ihtiyaç duyuyorsa

562
00:25:46,255 --> 00:25:48,300
bunu temin etmek için birkaç hafta gerekir

563
00:25:48,300 --> 00:25:49,255
ve bununla birlikte

564
00:25:49,255 --> 00:25:52,139
sistemden vakalar gelmeye
devam ettiği için çabucak zorlaşır.

565
00:25:52,139 --> 00:25:54,942
CA: Bu yüzden önleme ve azaltma arasındaki

566
00:25:54,966 --> 00:25:56,529
farkı konuşuyoruz.

567
00:25:56,553 --> 00:25:59,895
Bunlar çokça duyduğumuz
birbirinden farklı terimler.

568
00:25:59,919 --> 00:26:06,110
Virüsün erken dönemlerinde
devlet önlemeye odaklandı.

569
00:26:06,134 --> 00:26:07,737
Bu ne demektir?

570
00:26:07,761 --> 00:26:11,467
AK: Sınırlama, çabalarınızı vakalar 
ve onların temasları üzerinde

571
00:26:11,467 --> 00:26:13,761
çok fazla kontrole 
odaklayabileceğiniz fikridir.

572
00:26:13,761 --> 00:26:16,467
Büyük bir nüfusta bozulmaya
sebep olmuyorsun,

573
00:26:16,491 --> 00:26:19,167
sadece bir vaka var
ve onları izole ediyorsun,

574
00:26:19,191 --> 00:26:21,459
kimlerle iletişime geçtiklerini
buluyorsun,

575
00:26:21,483 --> 00:26:24,550
maruz kalmış olabilenleri bulmak için 
insanları araştırıyorsun,

576
00:26:24,574 --> 00:26:26,537
belki karantina altına alıp

577
00:26:26,561 --> 00:26:30,133
başka yayılma olmaması için 
emin oluyorsun.

578
00:26:30,157 --> 00:26:32,934
Bu yüzden oldukça odaklanılmış
ve hedeflenilmiş bir yöntem

579
00:26:32,934 --> 00:26:35,304
ve SARS için son derece etkili oldu.

580
00:26:35,982 --> 00:26:37,823
Ancak bence bu virüs için

581
00:26:37,847 --> 00:26:41,397
bazı vakalar gözden
kaçacağı veya saptanamayacağı için

582
00:26:41,421 --> 00:26:44,627
büyük çoğunluktaki risk altında
olan insanları bulmamız lazım.

583
00:26:44,651 --> 00:26:46,153
Olur da bir kaçı elden kaçarsa

584
00:26:46,177 --> 00:26:48,356
büyük ihtimalle bir
salgınla karşılaşacaksın.

585
00:26:48,380 --> 00:26:49,749
CA: Peki hiç bu stratejiyi

586
00:26:49,773 --> 00:26:52,979
işleme almaya başlamış 
ve etkili olarak virüsü

587
00:26:52,979 --> 00:26:55,188
kontrol altına alabilmiş ülkeler var mı?

588
00:26:55,212 --> 00:27:00,330
AK: Singapur geçtiğimiz altı
haftadır olağanüstü bir iş başarıyor.

589
00:27:00,744 --> 00:27:02,727
Bazı geniş tedbirlerin yanı sıra

590
00:27:02,727 --> 00:27:04,927
temas halinde olan insanları 
izleme konusunda

591
00:27:04,927 --> 00:27:07,482
inanılmaz derecede sıkı çalışıyorlar.

592
00:27:08,117 --> 00:27:09,859
CCTV kameralardan bakma,

593
00:27:09,859 --> 00:27:12,869
taksileri kontrol edip 
kimin virüs kapmış olabileceğini bulma,

594
00:27:12,869 --> 00:27:14,201
kimler risk altında vs. gibi

595
00:27:14,201 --> 00:27:15,450
derin takipler yapıyorlar.

596
00:27:15,474 --> 00:27:18,656
Yaklaşık altı haftadır
yayılmayı engelliyorlar.

597
00:27:19,355 --> 00:27:20,529
CA: Gerçekten muhteşem.

598
00:27:20,553 --> 00:27:22,974
Öyleyse birisi ülkeye geldi,

599
00:27:22,998 --> 00:27:24,553
test sonucu pozitif çıktı --

600
00:27:24,577 --> 00:27:27,133
işe gidiyorlar, büyük bir takım 
halinde çalışıyorlar

601
00:27:27,157 --> 00:27:29,268
ve deyim yerindeyse

602
00:27:29,292 --> 00:27:30,733
her şeyin izini sürüyorlar.

603
00:27:30,733 --> 00:27:33,171
"Ah, hangi taksiye bindiğinizi
hatırlamıyor musunuz?

604
00:27:33,171 --> 00:27:34,664
Biz sizin için buluruz."

605
00:27:34,688 --> 00:27:36,926
Muhtemelen, taksi şoförünü 
buldukları zaman

606
00:27:36,950 --> 00:27:40,034
taksiye başka kimlerin bindiğini
de bulmak zorundalar.

607
00:27:40,034 --> 00:27:43,967
AK: Öyleyse risk içinde olan yakın temas
halindeki herkesi bulmaya odaklanıp

608
00:27:43,967 --> 00:27:47,327
gözden kaçırdıkları kişi sayısını
en aza indirmeye çalışıyorlar.

609
00:27:47,925 --> 00:27:51,680
CA: Ancak Singapur'da bile,
eğer yanlış bilmiyorsam

610
00:27:51,704 --> 00:27:53,824
sayılar sıfıra yaklaşmaya başladı,

611
00:27:53,824 --> 00:27:56,426
ama son dönemlerde tekrardan
biraz yükselmeye başladı.

612
00:27:56,426 --> 00:27:58,435
Önlemeyi devam ettirip
ettiremeyecekleri

613
00:27:58,459 --> 00:28:01,617
henüz tam kesin değil.

614
00:28:01,641 --> 00:28:02,801
AK: Kesinlikle.

615
00:28:02,825 --> 00:28:05,029
Çoğalma sayısı hakkında konuşursak şayet

616
00:28:05,053 --> 00:28:07,443
bir gibi önemli değere sahip olan sayının

617
00:28:07,467 --> 00:28:09,402
0.8, 0.9 gibi sayılara düştüğünü gördük.

618
00:28:10,201 --> 00:28:11,548
Bir veya iki hafta önce

619
00:28:11,548 --> 00:28:14,876
biraz yükselişe geçtiği ve daha fazla
vakanın ortaya çıktığı görüldü.

620
00:28:14,876 --> 00:28:17,632
Sanırım büyük bir çoğunluğu 
kontrol altında tutulsa bile

621
00:28:17,632 --> 00:28:19,784
Dünya şu anda bir salgınla baş ediyor

622
00:28:19,784 --> 00:28:22,181
ve sürekli 
bir bulaşma ortaya çıktığı için

623
00:28:22,181 --> 00:28:25,114
aşırı seviyede durdurma
çabaları gitgide

624
00:28:25,114 --> 00:28:26,522
daha da zorlaşıyor.

625
00:28:26,546 --> 00:28:32,349
(Müzik)

626
00:28:47,712 --> 00:28:49,578
CA: Bu virüs durumunda,

627
00:28:49,602 --> 00:28:51,798
dünyanın birçok ülkesinde

628
00:28:51,798 --> 00:28:54,172
bu şeyin gerçekleştiğine dair 
bir uyarı vardı.

629
00:28:54,196 --> 00:28:58,380
Çin'den gelen haberler çabucak kötüleşti

630
00:28:58,404 --> 00:29:01,118
ve insanların hazırlanmak için
zamanları oldu.

631
00:29:01,142 --> 00:29:04,960
Yani demek istediğim, 
böyle bir şeyin geldiği

632
00:29:04,960 --> 00:29:07,805
görüldüğünde ideal olan 
hazırlanma nasıl olmalı

633
00:29:07,805 --> 00:29:11,046
ve yayılmaya başlamadan önce 
başarılı bir şekilde sınırlamak için

634
00:29:11,046 --> 00:29:12,807
yapılması gereken şeyler vardır.

635
00:29:13,291 --> 00:29:16,386
AK: Bence şu söyleyeceğim
iki şey çok büyük bir fark yaratır.

636
00:29:16,386 --> 00:29:20,767
Birincisi mümkün olduğunca
kapsamlı bir takip ve tespit yapmak.

637
00:29:20,791 --> 00:29:23,140
Bazı erken önlemenin 
ne kadar etkili olduğunu

638
00:29:23,140 --> 00:29:25,529
gördüğümüz analizleri 
modellemeyi bitirdik.

639
00:29:25,553 --> 00:29:29,671
Muhtemelen yüzde 70 
veya 80 civarında insanın

640
00:29:29,695 --> 00:29:32,799
temas halinde olabileceği durumunu gördük.

641
00:29:32,823 --> 00:29:35,508
Ancak bu vakaların 
geldiğini saptayamıyorsan

642
00:29:35,508 --> 00:29:38,368
bunların temas halinde
bulunduklarını belirleyemiyorsan --

643
00:29:38,392 --> 00:29:41,948
mesela erken odaklanmanın birçoğu
Çin'e seyahat geçmişi üzerineydi

644
00:29:41,972 --> 00:29:44,669
ve daha sonra durumun
değiştiği ortaya çıktı,

645
00:29:44,693 --> 00:29:47,852
ancak vakayı tanımlamak adına buna

646
00:29:47,876 --> 00:29:52,075
güvenildiği için tanımla eşleşen
diğer pek çok diğer vaka test edilmedi

647
00:29:52,075 --> 00:29:54,617
çünkü potansiyel olarak risk altında 
görünmüyorlardı.

648
00:29:54,641 --> 00:29:59,227
CA: Yani demek istediğim, 
erken teşhis anahtar,

649
00:29:59,251 --> 00:30:01,131
sanıyorum ki önemli bir erken önlem,

650
00:30:01,155 --> 00:30:06,268
yeterli testlerinizin olmasından
ve ihtiyaç halinde kullanılmasından

651
00:30:06,292 --> 00:30:07,990
emin olursunuz,

652
00:30:08,014 --> 00:30:09,783
böylece müdahale edebilirsiniz,

653
00:30:09,807 --> 00:30:13,720
bir vaka olur olmaz harekete
geçmeye hazır olun,

654
00:30:13,744 --> 00:30:19,029
temas halinde olduklarını
bulmak için hızlı olmalısınız,

655
00:30:19,053 --> 00:30:21,910
bu şekilde test edip
kontrol altına alabilirsiniz.

656
00:30:21,934 --> 00:30:23,220
AK: Kesinlikle.

657
00:30:23,244 --> 00:30:26,410
Benim mesleğimde negatif bir
testte değer olduğunu söylüyoruz

658
00:30:26,434 --> 00:30:29,760
çünkü bir şey arıyorsunuz ancak 
aradığınız şey orada değil.

659
00:30:29,784 --> 00:30:33,283
Bence insanların test edilme
sayısının az olması

660
00:30:33,307 --> 00:30:36,315
size enfeksiyonları gözden
kaçırmadığınız güvenini vermez,

661
00:30:36,339 --> 00:30:39,308
oysa temaslarda gerçekten
kapsamlı bir takip yapıyorsanız,

662
00:30:39,332 --> 00:30:41,316
Kore gibi çok sayıda insanı

663
00:30:41,340 --> 00:30:42,901
test eden ülkeler görebiliriz.

664
00:30:42,901 --> 00:30:44,393
Halen vakalar olmasına rağmen,

665
00:30:44,393 --> 00:30:46,590
bu enfeksiyonların
nerede oldukları konusunda

666
00:30:46,590 --> 00:30:49,241
bir fikirleri olmasında onlara
daha fazla güven veriyor.

667
00:30:49,265 --> 00:30:51,963
CA: Sen şu anda Birleşik Krallık’tasın

668
00:30:51,987 --> 00:30:54,767
ben ABD’deyim.

669
00:30:54,791 --> 00:30:58,952
Birleşik Krallık’ın ve ABD’nin
kontrol altına alma olasılıkları

670
00:30:58,952 --> 00:31:02,194
sence ne kadardır?

671
00:31:03,162 --> 00:31:06,625
AK: Bence her iki durumda da
pek olası değil.

672
00:31:06,649 --> 00:31:10,051
Bence Birleşik Krallık'ın
bazı ek önlemler alması gerekecek.

673
00:31:10,075 --> 00:31:12,410
Sanırım bu gerçekleştiğinde

674
00:31:12,434 --> 00:31:13,870
biraz mevcut duruma bağlı

675
00:31:13,870 --> 00:31:16,123
ancak şu anda yaklaşık
30.000 kişiyi test ettik.

676
00:31:17,403 --> 00:31:21,165
Açıkçası, ne kadar kapsamlı
bulaşma olduğuna dair

677
00:31:21,165 --> 00:31:25,152
kanıtlar göz önüne alındığında,
ABD bu noktanın ötesine geçiyor olabilir

678
00:31:25,152 --> 00:31:27,808
ve ne kadar enfeksiyon olduğu

679
00:31:27,832 --> 00:31:30,103
ve bu test seviyesinin 
net bilgileri olmadan,

680
00:31:30,127 --> 00:31:33,516
ABD'de şu anda durumun
nasıl olduğunu görmek çok zor.

681
00:31:35,308 --> 00:31:39,028
CA: Yani, kesinlikle bu konuda
çok politik olmak istemiyorum,

682
00:31:39,052 --> 00:31:40,894
ama demek istediğim -

683
00:31:40,918 --> 00:31:43,875
biraz önce İngiltere'nin
30.000 kişiyi test ettiğini söyledin -

684
00:31:43,875 --> 00:31:45,964
ABD beş veya altı kat daha büyük

685
00:31:45,988 --> 00:31:48,871
ve bence buradaki toplam
test sayısı beş ya da altı bin,

686
00:31:48,871 --> 00:31:50,458
ya da birkaç gün önce öyleydi.

687
00:31:50,482 --> 00:31:52,673
Bu sana tuhaf geliyor mu?

688
00:31:52,697 --> 00:31:56,644
Açıkçası enfeksiyon hastalıkları hakkında
çok fazla bilgiye sahip

689
00:31:56,668 --> 00:31:59,460
eğitimli bir ülkede bunun
nasıl olduğunu anlamıyorum.

690
00:32:00,173 --> 00:32:01,340
AK: Öyle ve bence orada,

691
00:32:01,364 --> 00:32:05,571
lojistik ve benzeri birçok faktör var

692
00:32:05,571 --> 00:32:07,649
ama bunun bir tehdit olduğu

693
00:32:07,649 --> 00:32:09,902
ve bunun geldiğine dair
bir uyarı dönemi vardı.

694
00:32:09,902 --> 00:32:12,991
Bence ülkelerin, bu ilk aşamalarda
gerçekten mümkün olduğunca çok

695
00:32:12,991 --> 00:32:16,697
tespit yapabilme kapasitesine sahip
olduklarından emin olmaları gerekiyor,

696
00:32:16,721 --> 00:32:20,025
çünkü bu virüsü yakalayacağınız
ve kontrol altına almada

697
00:32:20,025 --> 00:32:22,450
daha iyi bir şansınız olacağı dönemdir.

698
00:32:22,474 --> 00:32:24,752
CA: Tamam, 
eğer kontrol altına alamazsanız,

699
00:32:24,776 --> 00:32:28,090
bir tür azaltma stratejisine
geçmek zorundasınız.

700
00:32:28,114 --> 00:32:31,495
Peki o zaman neler oluyor?

701
00:32:31,519 --> 00:32:34,574
Sanırım bunu iki SOYD faktörünüze,

702
00:32:34,598 --> 00:32:38,419
fırsata ve yayılma olasılığına

703
00:32:38,443 --> 00:32:40,973
geri getirmek istiyorum,

704
00:32:40,973 --> 00:32:42,840
çünkü virüs neyse odur gibi görünüyor,

705
00:32:42,840 --> 00:32:45,986
birinin potansiyel olarak ne zaman
enfeksiyonlu olduğu konusunda

706
00:32:45,986 --> 00:32:47,888
pek bir şey yapamayız gibi görünüyor.

707
00:32:47,888 --> 00:32:49,879
Duyarlılık tarafında,

708
00:32:49,903 --> 00:32:52,505
aşı olana kadar pek bir şey yapamayız.

709
00:32:52,529 --> 00:32:54,760
Biraz bundan bahsedebiliriz belki.

710
00:32:54,784 --> 00:32:58,451
Ancak olanak ve yayılma
olasılığının ortasında

711
00:32:58,475 --> 00:32:59,871
bir şeyler yapabiliriz.

712
00:32:59,895 --> 00:33:03,418
Belki de bunlardan, neye benzediğinden

713
00:33:03,442 --> 00:33:04,665
konuşmak ister misiniz,

714
00:33:04,689 --> 00:33:09,273
bir azaltma stratejisini
nasıl oluşturursunuz?

715
00:33:09,297 --> 00:33:11,623
Yani, her şeyden önce, fırsatı düşünerek,

716
00:33:11,647 --> 00:33:13,781
yayılma fırsatlarının sayısını

717
00:33:13,805 --> 00:33:15,072
nasıl azaltırsınız?

718
00:33:15,885 --> 00:33:17,643
AK: Bence bu açıdan bakınca,

719
00:33:17,667 --> 00:33:21,328
sosyal etkileşimlerimizdeki büyük
değişikliklerle ilgili olacak.

720
00:33:21,352 --> 00:33:23,877
Eğer çoğalma sayısını yaklaşık

721
00:33:23,901 --> 00:33:26,068
iki veya üç olarak düşünürseniz,

722
00:33:26,092 --> 00:33:28,297
bu sayıyı bir değerin altına almak için

723
00:33:28,297 --> 00:33:30,763
bu aktarımın bir yönünü bir veya altına,

724
00:33:30,787 --> 00:33:33,652
üçte iki oranında azaltmanız gerekir.

725
00:33:34,017 --> 00:33:35,747
Böylece,

726
00:33:35,771 --> 00:33:38,128
virüsü yayabilecek fırsatlara
ihtiyaç duyulur,

727
00:33:38,152 --> 00:33:40,101
bu nedenle ortalama olarak

728
00:33:40,125 --> 00:33:41,989
popülasyondaki herkesin,

729
00:33:41,989 --> 00:33:44,863
bu etkileşimleri kontrol altına
almak için potansiyel olarak

730
00:33:44,863 --> 00:33:47,966
üçte iki oranında bu tür yakın
temasları azaltması gerekecektir.

731
00:33:47,990 --> 00:33:50,704
Bu, evden çalışarak,
değişen yaşam tarzından,

732
00:33:50,728 --> 00:33:52,735
kalabalık yerlere

733
00:33:52,759 --> 00:33:56,102
ve yemeklerde nereye gittiğinizden
kaynaklanıyor olabilir.

734
00:33:56,653 --> 00:33:59,490
Elbette okulların kapanması
gibi şeyler sadece bir nüfusun

735
00:33:59,514 --> 00:34:01,577
sosyal karışımını azaltmaya çalışan

736
00:34:01,601 --> 00:34:03,386
diğer önlemlerdir.

737
00:34:03,712 --> 00:34:06,513
CA: Okulların kapanması
hakkında daha fazla konuşalım,

738
00:34:06,537 --> 00:34:08,934
çünkü doğru hatırlıyorsam,

739
00:34:08,958 --> 00:34:15,307
geçmişteki pandemilere kesinlikle anahtar
bir önlem olarak atıfta bulunulursa,

740
00:34:15,331 --> 00:34:18,597
okullar bu tür insanlarla
bir araya gelmeyi temsil eder,

741
00:34:18,621 --> 00:34:21,454
genellikle çocuklar -

742
00:34:21,478 --> 00:34:24,275
kesinlikle grip ve soğuk algınlığı
söz konusu olduğunda -

743
00:34:24,275 --> 00:34:25,425
taşıyıcılardır.

744
00:34:25,569 --> 00:34:27,188
Ancak bu durumda,

745
00:34:27,212 --> 00:34:31,093
çocuklar virüsten dolayı hastalanmıyor

746
00:34:31,117 --> 00:34:33,958
veya en azından çok azı hastalanıyor.

747
00:34:34,371 --> 00:34:39,301
Bulaştırıcı olup olamayacaklarını
biliyor muyuz?

748
00:34:39,325 --> 00:34:41,896
İstenmeyen taşıyıcılar olabilirler.

749
00:34:41,920 --> 00:34:45,342
Ya da aslında, okulların kapanmasının
diğerlerinde olduğu kadar

750
00:34:45,366 --> 00:34:48,659
bu örnekte de önemli
olmayabileceğine dair kanıt var mı?

751
00:34:49,093 --> 00:34:52,356
AK: İşte bu noktada 
çocukların oynadığı rol çok önemli

752
00:34:52,363 --> 00:34:54,680
ve o konuda hala iyi bir kanıt yok.

753
00:34:54,704 --> 00:34:56,942
Vakaların temaslarını takiben,

754
00:34:56,966 --> 00:34:59,617
şimdi çocukların enfekte
olduğuna dair kanıtlar var,

755
00:34:59,641 --> 00:35:01,974
bu yüzden test ederken,
maruz kalıyorlar,

756
00:35:01,998 --> 00:35:05,629
bir şekilde sadece enfeksiyonu
almıyor değiller,

757
00:35:05,653 --> 00:35:09,117
ama dediğin gibi belirtileri
aynı şekilde göstermiyorlar.

758
00:35:09,141 --> 00:35:11,445
Özellikle grip için,

759
00:35:11,469 --> 00:35:14,201
okulların kapanmasının
etkilerine baktığımızda,

760
00:35:14,225 --> 00:35:17,120
2009'da domuz gribi
sırasında bile İngiltere'de,

761
00:35:17,144 --> 00:35:19,954
okullar tatil edildiğinde
salgında bir düşüş oldu,

762
00:35:19,978 --> 00:35:21,883
salgın eğrisini görebiliyordunuz,

763
00:35:21,907 --> 00:35:25,319
yazın düşer ve sonbaharda yükselir.

764
00:35:25,343 --> 00:35:28,403
Ancak elbette, 2009'da yaşlı gruplarda 
bağışıklık oluşmuştu.

765
00:35:28,427 --> 00:35:31,537
Bu tür yayılma gençlere
daha fazla geçiş yaptı.

766
00:35:31,561 --> 00:35:34,832
Bu gerçekten anlamaya
çalıştığımız bir şey.

767
00:35:34,856 --> 00:35:37,703
Açıkçası, okulların kapanmasıyla
etkileşimleri azaltacaktır,

768
00:35:37,703 --> 00:35:39,749
ancak daha sonra ikincil
sosyal etkiler var,

769
00:35:39,773 --> 00:35:42,280
kalabalıkta gelecek olan
ikincil değişiklikler var,

770
00:35:42,280 --> 00:35:45,373
belki de büyükler ve rolleri,
ebeveynlerin çalışması gerekiyorsa

771
00:35:45,373 --> 00:35:47,913
alternatif bakıcılar açısından 
değişiklikler var.

772
00:35:47,913 --> 00:35:50,720
Bu yüzden bence dikkate alınması
gereken birçok şey var.

773
00:35:52,101 --> 00:35:56,865
CA: Demek istediğim, gördüğünüz
tüm farklı kanıtlara dayanarak,

774
00:35:56,889 --> 00:35:58,166
eğer size kalmışsa,

775
00:35:58,190 --> 00:36:01,579
bu noktada çoğu ülkenin kapsamlı
bir önlem olarak okulların kapanmasına

776
00:36:01,603 --> 00:36:05,878
ihtiyati tedbirler olarak
bakmasını tavsiye eder misiniz,

777
00:36:05,902 --> 00:36:14,388
bunu iki, üç, dört, beş aylık yorucu
strateji olarak yapmaya değer mi?

778
00:36:14,528 --> 00:36:16,163
Ne önerirsiniz?

779
00:36:16,187 --> 00:36:17,959
AK: Sanırım riskin yaş dağılımı

780
00:36:17,959 --> 00:36:20,684
ve yaşlı grupların ciddiyeti
göz önüne alındığında,

781
00:36:20,708 --> 00:36:25,489
enfeksiyonu bu gruplara getiren
etkileşimleri azaltmamız gerek.

782
00:36:25,513 --> 00:36:28,975
Sonra herkes arasında etkileşimleri
mümkün olduğunca azaltın.

783
00:36:28,999 --> 00:36:30,602
Bence asıl önemli olan,

784
00:36:30,626 --> 00:36:34,473
60 yaş ve üstü grupta hastalık
yükünün çok fazla olması,

785
00:36:34,497 --> 00:36:37,990
sadece etkileşimden kaçınmaya çalışan

786
00:36:38,014 --> 00:36:39,180
herkesle ilgili değil,

787
00:36:39,204 --> 00:36:40,510
aynı zamanda bu gruplara

788
00:36:40,510 --> 00:36:43,147
enfeksiyonları sürükleyecek
türden davranışlarla ilgili.

789
00:36:44,448 --> 00:36:47,264
CA: Yani bu, yaşlı bir insanın evinde

790
00:36:47,288 --> 00:36:50,464
veya bir konut tesisinde sevilen birini

791
00:36:50,488 --> 00:36:55,454
ziyaret etmeden önce insanların
iki kez düşünmesi anlamına mı geliyor?

792
00:36:55,478 --> 00:36:58,661
Bunun gibi, sadece buna
çok dikkat etmeliyiz,

793
00:36:58,661 --> 00:37:01,795
tüm bu tesisler kimleri kabul ettikleri,
sıcaklıklarına bakmaları

794
00:37:01,795 --> 00:37:03,200
ve semptomları

795
00:37:03,200 --> 00:37:06,910
ya da bunun gibi şeyleri kontrol ettikleri
konusunda büyük özen göstermeli mi?

796
00:37:06,934 --> 00:37:09,832
AK: Bence bunların kesinlikle
dikkate alınması gerekiyor.

797
00:37:09,856 --> 00:37:11,948
Birleşik Krallık'ta, bu yaşlı gruplar için

798
00:37:11,948 --> 00:37:13,863
enfeksiyon getirebilecek insanlarla

799
00:37:13,887 --> 00:37:15,516
etkileşimleri deneyebildiğimiz

800
00:37:15,516 --> 00:37:17,550
ve yapabildiğimiz kadar durdurmak için

801
00:37:17,550 --> 00:37:18,582
bir potansiyel olarak

802
00:37:18,582 --> 00:37:21,847
koza stratejisi olarak bilinen
stratejiye yönelik planlar yapıyoruz.

803
00:37:22,202 --> 00:37:24,879
Nihayetinde, dediğin gibi,

804
00:37:24,903 --> 00:37:27,371
yayılmanın diğer yönlerini
hedefleyemiyoruz,

805
00:37:27,395 --> 00:37:30,331
bu sadece bu gruplarda
maruz kalma riskini azaltıyor

806
00:37:30,355 --> 00:37:32,419
ve bu yüzden insanların bireysel olarak

807
00:37:32,419 --> 00:37:36,321
risklerini azaltmalarını sağlamak için
yapabileceğiniz her şeyi düşünüyorum,

808
00:37:36,345 --> 00:37:39,385
yaşlı ya da diğer
risk gruplarında olsalar da

809
00:37:39,409 --> 00:37:40,561
bence çok önemli.

810
00:37:40,585 --> 00:37:43,020
Genel düzeyde daha fazla

811
00:37:43,044 --> 00:37:47,077
büyük ölçekli önlemler etkileşimleri
azaltmaya yardımcı olabilecek,

812
00:37:47,101 --> 00:37:49,226
ancak bu azalmalar oluyorsa

813
00:37:49,226 --> 00:37:51,389
ve ciddi hastalıklara yakalanmaları
konusunda

814
00:37:51,389 --> 00:37:53,244
giden insanlar için riski azaltmıyorsa,

815
00:37:53,268 --> 00:37:56,912
yine de bu gerçekten ciddi
psikolojik yükle getirecek.

816
00:37:58,107 --> 00:38:02,621
CA: Yani, insanlar bu şeyleri düşünürken

817
00:38:02,621 --> 00:38:04,901
bu çift lensi uygulamak zorunda mı?

818
00:38:04,925 --> 00:38:07,292
Hayatınızla ilgili baktığımızda,

819
00:38:07,316 --> 00:38:09,348
bu hastalığı yakalama riskiniz var.

820
00:38:09,657 --> 00:38:12,839
Ancak, istemeden çok daha
fazla acı çekecek

821
00:38:12,863 --> 00:38:15,897
birine kasıtsız olarak taşıyıcı olma
riskiniz de vardır.

822
00:38:15,921 --> 00:38:19,569
Bu iki şeyin de şu anda
akılda tutulması gerekiyor.

823
00:38:19,593 --> 00:38:22,388
AK: Evet ve bu sadece
kimin elini sıktığınla alakalı değil,

824
00:38:22,388 --> 00:38:24,434
onun kimin elini sıktığı ile ilgili.

825
00:38:24,458 --> 00:38:26,863
Sanırım bu ikinci derece
adımları düşünmeliyiz,

826
00:38:26,863 --> 00:38:28,749
düşük riskiniz olduğunu

827
00:38:28,749 --> 00:38:31,331
ve daha genç bir grupta
olduğunuzu düşünebilirsiniz,

828
00:38:31,355 --> 00:38:33,820
ancak çoğu zaman bu hastalığın

829
00:38:33,820 --> 00:38:37,053
daha fazla etkileyeceği birinden
bir adım ötede olabilirsiniz.

830
00:38:37,101 --> 00:38:39,744
Bence gerçekten sosyal yönden
duyarlı olmalıyız

831
00:38:39,768 --> 00:38:43,082
ve bunun davranış değişikliği açısından
oldukça etkileyici olabilir,

832
00:38:43,106 --> 00:38:44,765
ancak potansiyel olarak

833
00:38:44,789 --> 00:38:47,238
karşı karşıya olduğumuz
etkiyi azaltması gerekiyor.

834
00:38:48,556 --> 00:38:51,135
CA: Yani fırsat sayısını,

835
00:38:51,159 --> 00:38:53,805
sadece diğer insanlarla olan
fiziksel temaslarımızı

836
00:38:53,829 --> 00:38:55,532
azaltarak düşürüyoruz.

837
00:38:55,556 --> 00:38:58,810
Peki yayılım olasılık
sayısını tahmin ediyorum,

838
00:38:58,834 --> 00:39:01,334
bunu nasıl azaltabiliriz?

839
00:39:01,358 --> 00:39:03,562
Bu, nasıl etkileşim içinde
olduğumuzu etkiler.

840
00:39:03,562 --> 00:39:05,002
El sıkışmasından bahsettiniz,

841
00:39:05,002 --> 00:39:07,010
sanırım el sıkışmasına hayır diyeceksiniz.

842
00:39:07,010 --> 00:39:08,910
AK: Evet, bu tür değişiklikler.

843
00:39:08,934 --> 00:39:10,341
Bence bir diğeri, el yıkama

844
00:39:10,365 --> 00:39:12,026
daha önce yaptığımız aktiviteleri

845
00:39:12,050 --> 00:39:16,363
önceden yapıyor olabileceğimiz
şekilde yönetiyor,

846
00:39:16,387 --> 00:39:20,601
ancak el yıkama, bir etkileşimden diğerine
enfeksiyon yayma olasılığını azaltır,

847
00:39:20,625 --> 00:39:22,172
enfeksiyonu yayıyor olabiliriz,

848
00:39:22,196 --> 00:39:23,947
bu yüzden bütün bu önlemlere rağmen,

849
00:39:23,947 --> 00:39:26,338
bu risklere maruz kalıyor olsak bile,

850
00:39:26,362 --> 00:39:29,655
herhangi bir yayılımın gerçekleşmemesi
için ek adımlar atıyoruz.

851
00:39:30,346 --> 00:39:32,822
CA: Bence çoğu insan
bu şeyin yayıldığı yolu

852
00:39:32,846 --> 00:39:34,886
tam olarak anlamıyor

853
00:39:34,910 --> 00:39:38,886
veya net bir modeli yok.

854
00:39:38,910 --> 00:39:40,879
Yani kesinlikle insanların öksüren

855
00:39:40,903 --> 00:39:42,664
veya hapşırmış birinin

856
00:39:42,688 --> 00:39:46,941
su damlacıklarını nefesle birlikte
almadığınızı anladığını düşünüyorsunuz.

857
00:39:46,965 --> 00:39:49,117
O zaman nasıl yayılıyor?

858
00:39:49,141 --> 00:39:51,403
Yüzeylere bulaşır. Nasıl?

859
00:39:51,427 --> 00:39:54,586
Sadece hasta insanların 
nefes vermeleriyle,

860
00:39:54,586 --> 00:39:56,818
ağızlarına veya bunun gibi
bir şeye dokunmaları

861
00:39:56,818 --> 00:39:59,110
ve sonra bir yüzeye dokunmaları
sonucu mu oluyor?

862
00:39:59,134 --> 00:40:01,022
Peki aslında yüzeylerde nasıl duruyor?

863
00:40:01,046 --> 00:40:03,164
AK: Bence çoğunun eline öksürmesi

864
00:40:03,164 --> 00:40:05,497
ve bir yüzeye dokunması ile oluyor.

865
00:40:05,871 --> 00:40:09,565
Ama bence asıl zorluk, yayılımın
nasıl gerçekleştiği ile ilgili

866
00:40:09,589 --> 00:40:10,947
bu soruların çözülmesidir.

867
00:40:10,971 --> 00:40:12,789
Evinizde yayılım olabilir,

868
00:40:12,813 --> 00:40:15,163
birisi öksürebilir 
ve virüs yüzeye geçebilir,

869
00:40:15,163 --> 00:40:17,032
doğrudan temasla, el sıkışmasıyla

870
00:40:17,032 --> 00:40:19,513
hatta grip gibi şeyler için
olan şeylerle olabilir,

871
00:40:19,513 --> 00:40:22,014
bu, denemek ve çözmek için
çok çalıştığımız bir şey,

872
00:40:22,014 --> 00:40:25,764
sosyal davranış enfeksiyon riskine nasıl
karşılık veriyor çözmeye çalışıyoruz.

873
00:40:25,764 --> 00:40:28,627
Çünkü bunun önemli olduğu belli,
ama belirtmek gerçekten zor.

874
00:40:29,228 --> 00:40:31,982
CA: Neredeyse bu şeylerin

875
00:40:31,982 --> 00:40:34,990
çoğunu bilmediğimiz ve hepimizin
aynı ihtimaller denizinde

876
00:40:35,014 --> 00:40:38,855
olduğumuz gerçeğini kucaklamak gibi.

877
00:40:39,156 --> 00:40:42,117
Bana göre matematik burada çok önemli.

878
00:40:42,141 --> 00:40:48,148
Bunu, birbirleri üzerinde birlikte çalışan

879
00:40:48,172 --> 00:40:49,887
bu çoklu sayılar olarak düşünürsek,

880
00:40:49,911 --> 00:40:51,545
hepsinin kendi rolleri vardır.

881
00:40:51,569 --> 00:40:56,562
Yüzde olarak düşürebileceğiniz
herhangi biri,

882
00:40:56,586 --> 00:40:58,062
sadece size değil,

883
00:40:58,086 --> 00:41:00,807
herkese de katkıda bulunuyor olabilir.

884
00:41:00,831 --> 00:41:04,309
İnsanlar sayıların nasıl bir araya
geldiğini ayrıntılı olarak bilmiyorlar,

885
00:41:04,309 --> 00:41:06,728
ama muhtemelen hepsinin
önemli olduğunu biliyorlar.

886
00:41:06,752 --> 00:41:11,664
Neredeyse bir şekilde, insanların
bu belirsizliği kucaklamasına

887
00:41:11,688 --> 00:41:16,799
ve sonra her bir parçasıyla çalışarak
memnun etmeye çalışmaları gerekiyor.

888
00:41:16,823 --> 00:41:19,869
AK: Bence bu, ortalama olarak 
üç kişiyi enfekte ediyorsanız,

889
00:41:19,869 --> 00:41:21,597
bunu neyin yönlendirdiğini

890
00:41:21,597 --> 00:41:24,695
ve bu sayıyı nasıl aşağı çekebileceğimizi 
düşünüyoruz.

891
00:41:24,719 --> 00:41:26,123
Ellerinizi yıkıyorsanız,

892
00:41:26,147 --> 00:41:29,403
el sıkışmaları açısından bu kurtulma
ne kadar gerçekleşir,

893
00:41:29,427 --> 00:41:32,006
virüs almış olabilirsiniz ve artık yoktur

894
00:41:32,030 --> 00:41:35,744
veya sosyal davranışınızı belirli
bir şekilde değiştirmeniz

895
00:41:35,768 --> 00:41:37,903
birkaç etkileşimi mi uzaklaştırıyor,

896
00:41:37,927 --> 00:41:39,475
bu yarısından mı kurtarıyor?

897
00:41:39,475 --> 00:41:42,584
Bu sayıyı olabildiğince nasıl bölersiniz?

898
00:41:43,698 --> 00:41:47,807
CA: Etkileşimlerimizde 
bu iletim olasılığını

899
00:41:47,807 --> 00:41:51,693
nasıl azaltabileceğimiz hakkında 
söyleyecek başka bir şey var mı?

900
00:41:51,717 --> 00:41:54,525
Mesela, eğer yapabilirsek,

901
00:41:54,549 --> 00:42:00,140
diğer insanlardan uzak durmanın
akıllıca olduğu fiziksel mesafe nedir?

902
00:42:00,665 --> 00:42:02,680
AK: Bence tam olarak tespit etmek zor,

903
00:42:02,704 --> 00:42:06,216
ama akılda tutulması gereken bir şey,
bunun bir tür aerosol olduğuna

904
00:42:06,240 --> 00:42:08,871
ve mesafenin gerçekten çok fazla
olmadığını düşünüyorum-

905
00:42:08,895 --> 00:42:10,428
oldukça kısa mesafeler.

906
00:42:10,452 --> 00:42:12,933
Birinden birkaç metre 
uzakta oturduğunuzda

907
00:42:12,933 --> 00:42:14,846
virüsün bir şekilde

908
00:42:14,870 --> 00:42:17,028
aktarılacağını sanmıyorum.

909
00:42:17,735 --> 00:42:19,085
Yakın etkileşimlerde oluyor

910
00:42:19,109 --> 00:42:22,096
ve bu yüzden yemeğe gitmek
ve gerçekten sıkı gruplar gibi

911
00:42:22,120 --> 00:42:25,906
şeylerde çok fazla iletim olayı
meydana geldiğini görüyoruz.

912
00:42:25,930 --> 00:42:28,055
Çünkü bir virüsün yüzeylerden ellere

913
00:42:28,055 --> 00:42:30,310
ve yüzlere bulaşabileceğini hayal edin,

914
00:42:30,334 --> 00:42:31,882
bu gerçekten daha fazla

915
00:42:31,906 --> 00:42:36,031
düşünmemiz gereken bir durum.

916
00:42:37,818 --> 00:42:39,024
CA: Yani bir bakıma,

917
00:42:39,048 --> 00:42:41,993
insanların sebep olduğu bazı
korkular abartılmış olabilir,

918
00:42:42,017 --> 00:42:44,720
örneğin, bir uçağın ortasındasınız

919
00:42:44,744 --> 00:42:47,268
ve önünüzdeki biri hapşırıyor,

920
00:42:47,292 --> 00:42:49,077
sinir bozucu bir durum

921
00:42:49,101 --> 00:42:53,458
ama aslında aşırı korkmanız
gereken bir şey değil.

922
00:42:53,482 --> 00:42:57,220
Sağlığınıza dikkat etmenin
çok daha akıllı yolları var.

923
00:42:57,244 --> 00:43:00,447
AK: Evet, kızamık olsaydı
ve uçak duyarlı insanlarla dolu olsaydı,

924
00:43:00,447 --> 00:43:02,847
sonrasında çok daha fazla
enfeksiyon görürdünüz.

925
00:43:02,871 --> 00:43:05,779
Bence, bunun, ortalama olarak,
iki veya üç kişiyi enfekte eden

926
00:43:05,779 --> 00:43:07,598
insanlar olduğunu düşünüyorum,

927
00:43:07,598 --> 00:43:11,029
bu yüzden bir hafta boyunca belki de
50 etkileşiminiz söz konusu değil,

928
00:43:11,053 --> 00:43:12,982
bu insanların hepsi risk altında.

929
00:43:13,006 --> 00:43:16,603
Ancak, iletimin gerçekleştiği 
yerlerden bazıları,

930
00:43:16,649 --> 00:43:19,331
özellikle de yakın temaslar olacak.

931
00:43:19,355 --> 00:43:21,498
CA: Öyleyse bir tür

932
00:43:21,522 --> 00:43:25,632
ulusal strateji açısından konuşalım.

933
00:43:25,656 --> 00:43:29,863
"Eğriyi düzleştirme" ihtiyacı hakkında
çok fazla konuşma var.

934
00:43:29,887 --> 00:43:31,212
Bu ne demek?

935
00:43:31,236 --> 00:43:35,516
AK: Bence bu, sağlık
sistemleriniz için tüm vakaların

936
00:43:35,516 --> 00:43:38,641
aynı anda görünmesini istemediğiniz
fikrine atıfta bulunuyor.

937
00:43:38,665 --> 00:43:40,712
Eğer arkamıza yaslanıp 
hiçbir şey yapmazsak

938
00:43:40,712 --> 00:43:42,424
ve salgının büyümesine izin verirsek

939
00:43:42,424 --> 00:43:44,625
ve şu anda bazı yerlerde belki de

940
00:43:44,649 --> 00:43:46,380
üç ile dört gün gibi görünen

941
00:43:46,404 --> 00:43:48,550
bu büyüme oranı iki katına çıkar.

942
00:43:48,574 --> 00:43:51,222
Yani her üç veya dört günde bir
salgın ikiye katlanıyor.

943
00:43:51,222 --> 00:43:52,988
Birdenbire yükselecek ve aynı anda

944
00:43:52,988 --> 00:43:55,982
hastane bakımı gerektiren

945
00:43:56,006 --> 00:43:58,042
bir sürü ciddi hastalığa yakalanacaksınız

946
00:43:58,066 --> 00:44:00,029
ve bunun için kapasiteniz olmayacak.

947
00:44:00,053 --> 00:44:03,204
Yani eğriyi düzleştirme fikri
şanzımanı yavaşlatabilme,

948
00:44:03,228 --> 00:44:05,276
o üreme numarasını azaltabilmedir,

949
00:44:05,300 --> 00:44:07,164
yine de bir salgın olabilir,

950
00:44:07,188 --> 00:44:08,545
ancak çok daha düz olacak,

951
00:44:08,569 --> 00:44:09,736
daha uzun olacak

952
00:44:09,760 --> 00:44:12,054
ve daha az ciddi vakalar olacak,

953
00:44:12,078 --> 00:44:14,759
yani ihtiyaç duyulan sağlık hizmetleri
sağlanabilecek.

954
00:44:16,220 --> 00:44:23,220
CA: Genel olarak daha az vaka
olacağı anlamına mı geliyor?

955
00:44:24,323 --> 00:44:26,776
Eğrinin nasıl düzleştiğini
gösteren insanların

956
00:44:26,800 --> 00:44:28,577
gerçek görüntülerine baktığınızda,

957
00:44:28,601 --> 00:44:31,879
neredeyse grafiğin altında aynı
alana sahipmişsiniz gibi görünüyor,

958
00:44:31,903 --> 00:44:34,855
yani aynı sayıda insan
eninde sonunda enfekte olur,

959
00:44:34,879 --> 00:44:37,672
ancak daha uzun bir sürede olur.

960
00:44:37,696 --> 00:44:40,264
Genelde böyle mi olur?

961
00:44:40,288 --> 00:44:45,247
Tüm bu sosyal mesafe
ve el yıkama vb. stratejilerini

962
00:44:45,271 --> 00:44:49,006
benimsemiş olsanız bile,

963
00:44:49,030 --> 00:44:51,829
umabileceğiniz en iyi şey,
işi yavaşlatmanız mıdır?

964
00:44:51,829 --> 00:44:54,910
yoksa sonunda olabildiğince
çok sayıda insana mı bulaştırırsınız?

965
00:44:54,934 --> 00:44:57,792
AK: Mutlaka değil - bu,
alınan önlemlere bağlıdır.

966
00:44:57,816 --> 00:45:00,212
Seyahatin yasaklanması gibi
genellikle yayılmayı

967
00:45:00,236 --> 00:45:03,418
azaltmaktan ziyade geciktiren
bazı önlemler vardır.

968
00:45:03,442 --> 00:45:05,719
Yani yine aynı salgınlar olacak,

969
00:45:05,743 --> 00:45:07,845
ancak sürelerini uzatıyorsunuz.

970
00:45:08,338 --> 00:45:09,783
Ama başka önlemler de var.

971
00:45:09,807 --> 00:45:12,032
Etkileşimleri azaltma hakkında konuşursak,

972
00:45:12,032 --> 00:45:13,568
üreme sayınız daha düşükse,

973
00:45:13,592 --> 00:45:15,849
genel olarak daha az vaka
bekleyebilirsiniz.

974
00:45:16,384 --> 00:45:18,183
Nihayetinde, popülasyonunuzda,

975
00:45:18,207 --> 00:45:20,111
başka yerlerde olup bitenlerin yanı sıra

976
00:45:20,135 --> 00:45:21,734
bileşenleri düşünürseniz,

977
00:45:21,734 --> 00:45:24,243
duyarlılığı azaltırsanız
size yardımcı olacak

978
00:45:24,267 --> 00:45:26,553
bir bağışıklık artışı elde edersiniz.

979
00:45:26,577 --> 00:45:29,164
Bu yüzden bunların birlikte
çalışmasını umut ediyoruz.

980
00:45:29,848 --> 00:45:33,727
CA: Pekala, son hamlenin ne olduğunu
anlamama yardım et.

981
00:45:34,904 --> 00:45:37,117
Örneğin Çin’i ele alalım.

982
00:45:38,967 --> 00:45:42,570
Verilerin erken bastırılması vb.

983
00:45:42,570 --> 00:45:43,923
nasıl yorumlarsanız artık,

984
00:45:43,923 --> 00:45:47,713
bu durum orada oldukça
rahatsız edici görünüyor.

985
00:45:47,737 --> 00:45:53,426
Cevabın yoğunluğu ocak ayı gibi geliyor

986
00:45:53,450 --> 00:45:57,449
ve ülkenin bu devasa alanının
kapatılmasının

987
00:45:57,473 --> 00:45:59,356
aslında etkili olmuş olduğu görünüyor.

988
00:45:59,380 --> 00:46:04,879
Bazı durumlarda şok edici derecede
yüksek bir oranda düşen vaka sayısı var.

989
00:46:04,903 --> 00:46:06,791
Neredeyse sıfıra düştü.

990
00:46:06,815 --> 00:46:09,966
Bunu anlayamıyorum.

991
00:46:09,990 --> 00:46:14,115
1,4 milyar insanın olduğu
bir ülkeden bahsediyorsunuz.

992
00:46:14,139 --> 00:46:16,242
Orada çok sayıda vaka var

993
00:46:16,266 --> 00:46:19,718
ama aslında nüfusun
küçük bir kısmı hastalandı.

994
00:46:19,742 --> 00:46:23,583
Yine de sayıları aşağıya indirdiler.

995
00:46:24,637 --> 00:46:29,458
Çin'deki herkesin bir şekilde bağışıklık
geliştirmiş olması söz konusu değil.

996
00:46:29,482 --> 00:46:33,396
Seyahatin durdurulması konusunda

997
00:46:33,420 --> 00:46:37,507
kesinlikle disiplinliler mi
ve bir şekilde gerçekten

998
00:46:37,531 --> 00:46:43,335
tersine döndü mü, herhangi bir sorunun

999
00:46:43,359 --> 00:46:46,363
herhangi bir belirtisinde
kitlesel olarak test edildi de

1000
00:46:46,387 --> 00:46:50,065
bu yüzden kelimenin tam anlamıyla,
Çin'in çoğu bölgesinde

1001
00:46:50,089 --> 00:46:52,272
kontrol altına alma moduna
geri mi döndüler?

1002
00:46:52,296 --> 00:46:54,603
Tam olarak anlayamıyorum,
lütfen yardımcı olun.

1003
00:46:54,603 --> 00:46:57,527
AK: Şöyle ki, ocak ayının
son iki haftasında

1004
00:46:57,527 --> 00:46:59,125
bu önlemler alındığı zaman,

1005
00:46:59,125 --> 00:47:02,014
üreme sayısının yaklaşık 
2.4'ten 1.1'e düştüğünü düşündük.

1006
00:47:02,038 --> 00:47:04,403
Yani bir ya da iki hafta içinde

1007
00:47:04,427 --> 00:47:06,418
yayılımda yaklaşık yüzde 60 düşüş var.

1008
00:47:06,442 --> 00:47:08,919
Bu dikkate değer,

1009
00:47:08,943 --> 00:47:13,490
gerçekten ve birçoğu sosyal
davranışta köklü değişiklik,

1010
00:47:13,514 --> 00:47:14,801
geniş sosyal mesafe,

1011
00:47:14,825 --> 00:47:16,262
gerçekten yoğun takip,

1012
00:47:16,286 --> 00:47:19,055
yoğun testlerle yönlendirilecektir.

1013
00:47:20,166 --> 00:47:21,540
Düşüşe neden olmak için

1014
00:47:21,564 --> 00:47:25,077
üreme sayısının 
yeterli olduğu noktaya geldi

1015
00:47:25,077 --> 00:47:28,166
ve şimdi, elbette, birçok alanda,

1016
00:47:28,190 --> 00:47:30,863
bu tür bir çevreden daha
fazlasına bir geçiş görüyoruz,

1017
00:47:30,887 --> 00:47:33,257
çünkü daha az vaka var,
daha iyi yönetilebilir.

1018
00:47:34,320 --> 00:47:37,347
Ayrıca bir zorluk ile karşı
karşıya olduklarını görüyoruz,

1019
00:47:37,347 --> 00:47:40,312
çünkü bu şehirlerin çoğu 
altı hafta boyunca kilitlendi

1020
00:47:41,531 --> 00:47:43,974
ve bunu yapmanın bir limiti vadır.

1021
00:47:43,998 --> 00:47:47,164
Böylece bu önlemlerin bazıları
yavaş yavaş kaldırılmaya başlıyor,

1022
00:47:47,188 --> 00:47:48,806
bu da elbette diğer ülkelerden

1023
00:47:48,830 --> 00:47:51,570
ortaya çıkan vakaların daha sonra gelip

1024
00:47:51,594 --> 00:47:54,708
bulaşmayı yeniden başlatabileceği
riskini yaratıyor.

1025
00:47:57,610 --> 00:48:00,847
CA: Ancak virüsün ne kadar bulaşıcı olduğu

1026
00:48:00,871 --> 00:48:05,371
ve Wuhan'daki insanlar arasında,
kapanmada,

1027
00:48:05,395 --> 00:48:09,053
ya da göreceli olarak kapanmada

1028
00:48:09,077 --> 00:48:10,371
veya bulaşmanın olduğu

1029
00:48:10,395 --> 00:48:13,173
bazı bölgeler ve ülkenin
geri kalanının bulunduğu yerlerde

1030
00:48:13,173 --> 00:48:17,470
kaç tane teorik yol ve bağlantı noktası
olduğu göz önüne alındığında,

1031
00:48:17,470 --> 00:48:21,009
bu eğrinin neredeyse sıfıra
düşmesi sizi şaşırtıyor mu?

1032
00:48:21,865 --> 00:48:23,016
AK: Evet.

1033
00:48:23,040 --> 00:48:28,544
İlk birkaç gün içinde vakaların
durgunlaştığını gördüğümüzde,

1034
00:48:28,566 --> 00:48:31,398
test kapasitesinde sadece bir sınıra
ulaşıp ulaşmadıklarını

1035
00:48:31,398 --> 00:48:33,673
ve sahip oldukları tüm kitler
bunlar olduğundan

1036
00:48:33,673 --> 00:48:36,109
günde 1000 rapor verip
vermediklerini merak ettik.

1037
00:48:36,133 --> 00:48:38,371
Ama neyse ki devam etti

1038
00:48:38,395 --> 00:48:41,490
ve salgını bu müdahale seviyesiyle
tersine çevirmenin

1039
00:48:41,514 --> 00:48:43,276
mümkün olduğunu gösteriyor.

1040
00:48:43,300 --> 00:48:46,573
Sanırım şimdi anahtar şey, diğer
ortamlarda nasıl çalıştığını görmek.

1041
00:48:46,573 --> 00:48:51,221
İtalya şimdi gerçekten çarpıcı
müdahalelerde bulunuyor.

1042
00:48:51,245 --> 00:48:53,293
Ancak, elbette, bu gecikme
etkisi nedeniyle,

1043
00:48:53,317 --> 00:48:54,896
onları bugüne getirirseniz,

1044
00:48:54,920 --> 00:48:57,094
bir iki hafta daha vakalar üzerindeki

1045
00:48:57,118 --> 00:48:58,277
etkileri görmezsiniz.

1046
00:48:58,301 --> 00:49:00,418
Bunun nasıl bir etki yarattığını düşünmek,

1047
00:49:00,442 --> 00:49:02,519
diğer ülkelerin bunu atlatmalarına

1048
00:49:02,519 --> 00:49:04,140
yardımcı olmanın anahtarı olacak.

1049
00:49:04,711 --> 00:49:06,045
CA: Adam, bunun önümüzdeki

1050
00:49:06,069 --> 00:49:09,990
bir iki ay içinde nasıl oynanacağına dair
bir resim elde etmek için,

1051
00:49:10,014 --> 00:49:13,585
bize kafandaki birkaç senaryodan bahset.

1052
00:49:14,560 --> 00:49:17,315
AK: Bence iyimser senaryo,

1053
00:49:17,339 --> 00:49:20,465
İtalya gibi maalesef çok sert
bir şekilde vurulan yerlerden

1054
00:49:20,489 --> 00:49:22,532
çok şey öğreneceğimizdir.

1055
00:49:22,556 --> 00:49:25,176
Ülkeler bunu çok ciddiye alacaklar

1056
00:49:25,200 --> 00:49:27,688
ve bu devamlı büyüme bir gün bitecek

1057
00:49:27,712 --> 00:49:29,337
ve tamamen sona erecek,

1058
00:49:29,361 --> 00:49:33,138
bunu zamanla yavaşlatabileceğiz,

1059
00:49:33,162 --> 00:49:35,409
çok sayıda vakamız olacak,

1060
00:49:35,433 --> 00:49:38,210
muhtemelen çok fazla ciddi vaka olacak

1061
00:49:38,234 --> 00:49:40,035
ama bu daha yönetilebilir olacak,

1062
00:49:40,059 --> 00:49:41,951
bu bir tür iyimser senaryo.

1063
00:49:41,975 --> 00:49:45,660
Bence İran şu anda

1064
00:49:45,698 --> 00:49:49,171
geniş çaplı bulaşmanın olduğu en yakın yer

1065
00:49:49,171 --> 00:49:51,389
ve yanıt verildiği zaman,

1066
00:49:51,413 --> 00:49:55,411
bu enfeksiyonlar zaten sistemdedir,

1067
00:49:55,411 --> 00:49:58,495
bunlar da vaka

1068
00:49:58,519 --> 00:50:01,480
ve ciddi hastalık olarak

1069
00:50:01,504 --> 00:50:05,884
ortaya çıkacaktır.

1070
00:50:06,337 --> 00:50:08,202
Bu noktada olmadığımızı umuyorum,

1071
00:50:08,226 --> 00:50:10,209
ancak şu anda,

1072
00:50:10,233 --> 00:50:13,217
potansiyel olarak bu yörüngedeki

1073
00:50:13,217 --> 00:50:16,043
İtalya ile aynı görünüme sahip
yaklaşık 10 ülke var.

1074
00:50:16,043 --> 00:50:19,188
Önümüzdeki birkaç hafta içinde
olacaklar gerçekten çok önemli.

1075
00:50:19,811 --> 00:50:25,006
CA: Bu yıl, bazı ülkelerde bu virüsten
mevsimsel gripten olduğundan

1076
00:50:25,006 --> 00:50:27,901
çok daha fazla ölümün 
gerçekleşmesi konusunda

1077
00:50:27,901 --> 00:50:30,774
gerçek bir ihtimal var mı?

1078
00:50:31,942 --> 00:50:34,609
AK: Bence bazı ülkeler için,
evet var.

1079
00:50:34,633 --> 00:50:36,817
Kontrol mümkün değilse olabilir

1080
00:50:36,841 --> 00:50:38,759
ve bunun Çin'de gerçekleştiğini gördük,

1081
00:50:38,783 --> 00:50:43,116
ama bu gerçekten daha önce benzeri
görülmemiş bir müdahale seviyesiydi.

1082
00:50:43,140 --> 00:50:45,632
Gerçekten sadece sosyal
dokuyu değiştiriyordu.

1083
00:50:45,656 --> 00:50:51,767
Bence birçoğumuz, ilk bakışta,
etkileşimlerinizi bu ölçüde azaltmanın

1084
00:50:51,791 --> 00:50:53,022
ne anlama geldiğini

1085
00:50:53,046 --> 00:50:55,780
gerçekten farkında değiliz.

1086
00:50:55,804 --> 00:50:58,968
Bence birçok ülke bunu
başaramayacak.

1087
00:51:00,559 --> 00:51:03,410
CA: Demokrasiler için neredeyse
bir meydan okuma, değil mi?

1088
00:51:03,434 --> 00:51:07,936
"Tamam, bu tür bir gaddar kontrol
olmadan neler yapabileceğinizi gösterin.

1089
00:51:07,960 --> 00:51:10,065
Eğer bu düşünceden hoşlanmıyorsanız,

1090
00:51:10,089 --> 00:51:13,356
hadi vatandaşlar, adım atın, 
bize neler yapabileceğinizi gösterin,

1091
00:51:13,356 --> 00:51:15,213
bu konuda ne kadar akıllı

1092
00:51:15,213 --> 00:51:17,450
ve öz disiplinli olduğunuzu gösterin

1093
00:51:17,474 --> 00:51:19,863
ve lanet virüsün önüne geçin."

1094
00:51:19,887 --> 00:51:21,291
AK: Evet.

1095
00:51:21,315 --> 00:51:25,117
CA: Yani, bu konuda kişisel olarak
süper iyimser değilim

1096
00:51:25,141 --> 00:51:29,805
çünkü pek çok farklı yerde
çelişkili mesajlar çıkıyor

1097
00:51:29,829 --> 00:51:35,753
ve insanlar kısa süreli fedakârlık
yapmaktan hoşlanmıyorlar.

1098
00:51:35,777 --> 00:51:38,177
Demek istediğim, neredeyse bir vaka var -

1099
00:51:38,673 --> 00:51:40,580
yani, sizce medya burada

1100
00:51:40,604 --> 00:51:43,098
yararlı bir rol mü oynamış

1101
00:51:43,098 --> 00:51:44,763
yoksa yararsız bir rol mü?

1102
00:51:44,787 --> 00:51:46,575
Aslında, bazı yönlerden, aksine,

1103
00:51:46,599 --> 00:51:50,529
endişeyi, korkuyu abartmak
ve insanları biraz

1104
00:51:50,553 --> 00:51:53,212
paniğe yöneltmek yardımcı olur mu?

1105
00:51:53,236 --> 00:51:55,617
AK: Bence yapması gerçekten
zor bir denge,

1106
00:51:55,641 --> 00:51:58,133
çünkü elbette, başlangıçta
vakalarınız yoksa,

1107
00:51:58,157 --> 00:52:01,464
potansiyel basınç kanıtı yoksa,

1108
00:52:01,488 --> 00:52:05,029
eğer çok abartıyorsanız bu mesajı almak
ve insanları ciddiye almalarına

1109
00:52:05,053 --> 00:52:06,260
ikna etmek çok zor.

1110
00:52:06,284 --> 00:52:08,728
Ama aynı şekilde, eğer
çok uzun süre bekliyorsanız

1111
00:52:08,752 --> 00:52:11,783
ve henüz bir endişe olmadığını
söylüyorsanız,

1112
00:52:11,807 --> 00:52:14,207
birçok insan bunun sadece
grip olduğunu düşünür.

1113
00:52:14,553 --> 00:52:17,711
Söylediğim gibi, asıl olay sonrası,

1114
00:52:17,735 --> 00:52:20,855
haftalarca aşırı yüklenilmiş
bir sağlık sisteminiz olacak,

1115
00:52:20,879 --> 00:52:23,591
çünkü size müdahale edilse bile

1116
00:52:23,591 --> 00:52:26,555
meydana gelen enfeksiyonları
kontrol etmek için artık çok geç.

1117
00:52:26,555 --> 00:52:28,851
Bu yüzden ince bir çizgi
olduğunu düşünüyorum

1118
00:52:28,851 --> 00:52:30,516
ve umarım iletide bir artış vardır,

1119
00:52:30,540 --> 00:52:33,015
şimdi insanların İtalya gibi
somut örnekleri var,

1120
00:52:33,039 --> 00:52:36,220
ciddiye almazlarsa
ne olacağını görebiliyorlar.

1121
00:52:37,038 --> 00:52:39,469
Ama kesinlikle,
meslektaşlarımın birçoğu

1122
00:52:39,469 --> 00:52:41,975
benden yaşça daha büyüktürler

1123
00:52:41,975 --> 00:52:44,276
ve diğer hastalıkların anılarına sahiptir

1124
00:52:44,300 --> 00:52:47,042
fakat bu gördüğüm hastalıklar
arasında en korkunç olanı

1125
00:52:47,042 --> 00:52:49,326
ve müdahale etmemiz
gerektiğini düşünüyorum.

1126
00:52:49,680 --> 00:52:52,311
CA: Gördüğün en korkunç hastalık.

1127
00:52:53,042 --> 00:52:54,192
Vay be.

1128
00:52:54,216 --> 00:52:57,752
Twitter'daki arkadaşlarımdan
sana bazı sorular var.

1129
00:52:58,756 --> 00:53:03,813
Herkes bu konuda çok çalışıyor.

1130
00:53:04,997 --> 00:53:06,536
Varsayımsal olarak,

1131
00:53:06,560 --> 00:53:09,052
eğer herkes üç hafta boyunca evde kalırsa,

1132
00:53:09,076 --> 00:53:11,791
virüs etkili bir şekilde
ortadan kalkar mı?

1133
00:53:11,815 --> 00:53:14,831
Kendimizi sosyal olarak bundan
uzaklaştırmanın bir yolu var mı?

1134
00:53:15,352 --> 00:53:20,296
AK: Evet, bence oldukça küçük hane
halkı büyüklüğü olan bazı ülkelerde,

1135
00:53:20,320 --> 00:53:23,617
sanırım Birleşik Krallık'ta ve ABD'de
ortalama yaklaşık iki buçuk,

1136
00:53:23,617 --> 00:53:26,785
bu yüzden hane halkı içinde bir
enfeksiyon geçirmiş olsanız bile,

1137
00:53:26,785 --> 00:53:28,019
muhtemelen yok edecektir.

1138
00:53:28,043 --> 00:53:29,270
İkincil olarak,

1139
00:53:29,294 --> 00:53:31,677
diğer birkaç enfeksiyonu da
yok edebilirsiniz.

1140
00:53:31,677 --> 00:53:33,358
Kızamık sadece insanlarda gezer,

1141
00:53:33,372 --> 00:53:35,149
bu yüzden elbette mümkün olan

1142
00:53:35,173 --> 00:53:37,529
bazı ikincil etkilere sahip olabilirsiniz.

1143
00:53:37,553 --> 00:53:41,743
CA: Demek istediğim, bunun ekonomiye
çok büyük bir etkisi olacak

1144
00:53:41,767 --> 00:53:46,043
ve bir bakıma, buradaki
temel zorluklardan biri

1145
00:53:46,067 --> 00:53:49,561
hem ekonomik sağlık hem de
bir virüsle mücadele için

1146
00:53:49,585 --> 00:53:54,946
kamu politikasını optimize edememeniz.

1147
00:53:54,970 --> 00:53:57,628
Mesela, bu iki şey bir dereceye
kadar uyuşmazlık içinde

1148
00:53:57,652 --> 00:54:01,565
ya da en azından kısa vadeli ekonomik
sağlıkta ve bir virüsle savaşıyor.

1149
00:54:01,589 --> 00:54:03,565
Bu iki şey uyuşmazlık içinde, değil mi?

1150
00:54:03,589 --> 00:54:06,503
Toplumların birini seçmesi gerekiyor.

1151
00:54:06,988 --> 00:54:10,486
AK: İnsanları bu dengeye ikna etmek zor,

1152
00:54:10,486 --> 00:54:12,910
her zaman salgın planlamasında
söylediğimiz şey,

1153
00:54:12,934 --> 00:54:14,833
bu şeyleri şimdi yerine koymak kolaydır

1154
00:54:14,833 --> 00:54:17,218
aksi takdirde ceremesini 
daha sonra çekersiniz.

1155
00:54:18,207 --> 00:54:20,781
Ancak ne yazık ki, bununla
birlikte gördüğümüz gibi

1156
00:54:20,781 --> 00:54:22,849
müdahale için hazırda çok para yoktu.

1157
00:54:23,341 --> 00:54:26,746
Görünüşe göre sadece pahalı olduğunda

1158
00:54:26,770 --> 00:54:30,725
ve insanlar bu miktarı vermekten
mutlu olduğunda etkili olacak.

1159
00:54:31,612 --> 00:54:33,652
CA: Tamam, Twitter'dan başka sorular var.

1160
00:54:33,676 --> 00:54:36,438
Önümüzdeki haftalarda
ve aylarda yükselen sıcaklık

1161
00:54:36,462 --> 00:54:39,215
COVID-19 yayılımını yavaşlatacak mı?

1162
00:54:39,784 --> 00:54:42,109
AK: Sıcaklığa sahip
güçlü bir düzen olduğuna dair

1163
00:54:42,133 --> 00:54:44,490
ikna edici bir kanıt görmedim

1164
00:54:44,514 --> 00:54:48,768
ve diğer enfeksiyonlar için
bu mevsimsel düzeni gördük

1165
00:54:48,792 --> 00:54:52,937
ancak bence yaygın salgınların
olması tanımlanmasını zorlaştırıyor

1166
00:54:52,937 --> 00:54:53,895
ve elbette,

1167
00:54:53,919 --> 00:54:55,355
olan başka şeyler de var.

1168
00:54:55,379 --> 00:54:58,930
Dolayısıyla, bir ülke diğerinde olduğu
kadar büyük bir salgın olmasa bile,

1169
00:54:58,930 --> 00:55:01,241
bu kontrol önlemlerinden,
sosyal davranışlardan,

1170
00:55:01,241 --> 00:55:04,100
fırsatlardan ve bunlardan da
etkilenecektir.

1171
00:55:04,124 --> 00:55:07,045
Bu durumda bu gerçekten
güven verici olurdu,

1172
00:55:07,069 --> 00:55:09,323
ama henüz bu konumda 
olduğumuzu sanmıyorum.

1173
00:55:10,038 --> 00:55:11,760
CA: Twitter'dan devam ediyorum,

1174
00:55:11,784 --> 00:55:15,366
yani, tüm ülkeler için bunun
nasıl yapılacağı konusunda

1175
00:55:15,390 --> 00:55:18,281
standart bir küresel öneri var mı?

1176
00:55:18,389 --> 00:55:19,723
Eğer yoksa neden yok?

1177
00:55:20,628 --> 00:55:23,454
AK: Sanırım insanlar ilk önce
neyin işe yaradığı konusunda

1178
00:55:23,478 --> 00:55:25,039
hemfikir olmaya çalışıyorlar.

1179
00:55:25,345 --> 00:55:28,490
Sadece son birkaç haftada,

1180
00:55:28,514 --> 00:55:32,695
bu şeyin bu ölçüde müdahalelerle
kontrol edilebileceği hissine sahibiz,

1181
00:55:32,695 --> 00:55:35,864
ancak elbette, tüm ülkeler Çin'in
yaptıklarını yapamaz,

1182
00:55:35,864 --> 00:55:37,338
bu önlemlerin bazıları

1183
00:55:37,338 --> 00:55:42,487
nüfus üzerinde sosyal, ekonomik 
ve psikolojik bir yük oluşturmakta.

1184
00:55:42,925 --> 00:55:44,734
Elbette, zaman sınırı var.

1185
00:55:44,738 --> 00:55:46,734
Çin'de altı hafta boyunca yaptılar

1186
00:55:46,744 --> 00:55:48,078
ve bunu sürdürmek zor

1187
00:55:48,122 --> 00:55:49,942
bu yüzden insanlardan

1188
00:55:49,966 --> 00:55:52,799
yapmalarını isteyebileceğimiz 
tüm takasları,

1189
00:55:52,823 --> 00:55:56,696
aslında yükü azaltmada en çok
neyin etkisi olacak, bunu düşünmeliyiz.

1190
00:55:57,807 --> 00:55:59,006
CA: Başka bir soru:

1191
00:55:59,030 --> 00:56:02,008
Bu nasıl oldu ve tekrar 
olması muhtemel mi?

1192
00:56:03,295 --> 00:56:07,544
AK: Bu muhtemelen yarasaların etrafında
dönen virüsle ortaya çıktı

1193
00:56:07,568 --> 00:56:11,807
ve muhtemelen bir şekilde
başka bir türden insanlara geçti,

1194
00:56:12,069 --> 00:56:14,934
bunun etrafında çok fazla kanıt var,

1195
00:56:14,958 --> 00:56:16,910
tek ve net bir hikâye yok,

1196
00:56:16,934 --> 00:56:18,925
ama hatta SARS için genomiklerin

1197
00:56:18,949 --> 00:56:22,253
tam olarak gerçekleştiği yolu bir araya
getirmeleri birkaç yıl aldı.

1198
00:56:22,277 --> 00:56:25,331
Ama kesinlikle, tekrar olabileceğinin
olası olduğunu düşünüyorum.

1199
00:56:25,355 --> 00:56:27,876
Doğa bu virüsleri sürekli dışarı atıyor.

1200
00:56:28,419 --> 00:56:31,005
Birçoğu insanlara iyi adapte değil,

1201
00:56:31,029 --> 00:56:32,601
size bulaşmaz,

1202
00:56:32,601 --> 00:56:35,547
birkaç yıl önce böyle
bir virüs olmuş olabilir,

1203
00:56:35,547 --> 00:56:38,121
sadece herhangi 
bir teması olmayan birine bulaştı

1204
00:56:38,121 --> 00:56:40,054
ve daha ileri gitmedi.

1205
00:56:40,078 --> 00:56:42,046
Sanırım bu şeylerle yüzleşeceğiz

1206
00:56:42,070 --> 00:56:44,474
ve az sayıda vakadan bahsettiğimiz aşamada

1207
00:56:44,498 --> 00:56:46,801
nasıl erken davranacağımızı
düşünmemiz gerekiyor

1208
00:56:46,801 --> 00:56:48,993
ve böyle bir şey bile sahip
olduğumuz durumdan

1209
00:56:48,993 --> 00:56:50,869
daha fazla kontrol edilebilir.

1210
00:56:50,869 --> 00:56:53,379
CA: Görünüşe göre,

1211
00:56:53,403 --> 00:56:56,709
bu virüs ilk bir yaban eti pazarında 
ortaya çıkmış gibi görünmüyor.

1212
00:56:57,664 --> 00:57:00,346
Filmlerde kesinlikle öyle oluyor.
(Gülüşmeler)

1213
00:57:00,370 --> 00:57:03,029
Bence Çin bu kez bunu
sonlandırmaya çalışmak için

1214
00:57:03,053 --> 00:57:05,696
zaten bazı adımlar attı.

1215
00:57:05,720 --> 00:57:08,505
Sanırım bu düzgün bir şekilde
muhafaza edilebilirse,

1216
00:57:08,529 --> 00:57:11,656
gelecek için potansiyel
olarak büyük bir sorun.

1217
00:57:11,680 --> 00:57:13,569
AK: Aynen ve örneğin,

1218
00:57:13,593 --> 00:57:15,633
H7N9 kuş gribini

1219
00:57:15,657 --> 00:57:19,759
2013'te son birkaç yıldır bunu büyük
bir endişe kaynağı olarak gördük

1220
00:57:19,783 --> 00:57:22,347
ve Çin, pazarlarını 
nasıl işlettiklerini değiştirme

1221
00:57:22,347 --> 00:57:24,489
ve kuşların aşılanması konusunda

1222
00:57:24,513 --> 00:57:26,571
çok kapsamlı bir müdahalede bulundu

1223
00:57:26,571 --> 00:57:29,791
ve bu tehdidi ortadan
kaldırmış gibi görünüyor.

1224
00:57:29,815 --> 00:57:33,585
Bu yüzden bu önlemler erken teşhis
durumunda etkili olabilir.

1225
00:57:34,323 --> 00:57:35,847
CA: Aşılar hakkında konuşalım.

1226
00:57:35,871 --> 00:57:37,744
Bu, denkleminizdeki

1227
00:57:37,768 --> 00:57:41,170
duyarlılık faktörünü değiştirmek
için anahtar önlemdir.

1228
00:57:44,720 --> 00:57:49,053
Açıkçası bu aşıları ortaya
koymak için bir yarış var,

1229
00:57:49,077 --> 00:57:51,687
bazı aday aşılar var.

1230
00:57:51,711 --> 00:57:54,047
Sence bu nasıl olacak?

1231
00:57:55,099 --> 00:57:58,647
AK: Bence şu anda ümit verici
bir gelişme yaşanıyor

1232
00:57:58,671 --> 00:58:00,686
ama bunların zaman çizelgeleri,

1233
00:58:00,710 --> 00:58:03,797
yaygın halde kullanılabilir
hale gelmeden önce

1234
00:58:03,821 --> 00:58:05,608
belki bir yıl, 18 ay olacak.

1235
00:58:05,608 --> 00:58:08,666
Bildiğiniz üzere aşı için birkaç
deneme süreci olması gerekiyor

1236
00:58:08,690 --> 00:58:11,125
ve bu da zaman alan bir şey,
yani yıl sonunda

1237
00:58:11,149 --> 00:58:13,491
uygun ve işe yarar bir şey üretsek bile

1238
00:58:13,515 --> 00:58:15,831
herkese ulaşması biraz zaman alacak.

1239
00:58:16,225 --> 00:58:18,784
CA: Aslında bu benim
aklımı çok karıştırıyor

1240
00:58:18,808 --> 00:58:21,760
ve bir matematikçi olarak sana
bunu sormayı çok isterim.

1241
00:58:21,784 --> 00:58:27,765
Şu anda olası aşıya 
sahip olduğunu belirten şirketler var.

1242
00:58:28,061 --> 00:58:31,839
Söylediğine göre test etmek
bir ömür sürüyor.

1243
00:58:32,909 --> 00:58:37,552
Testlerin tamamlanması

1244
00:58:37,576 --> 00:58:42,553
ve güvenlik hesaplamalarının 
yapılması konusunda

1245
00:58:42,577 --> 00:58:45,279
bir yanlışlık yapıyor olma 
ihtimalimiz var mı?

1246
00:58:45,303 --> 00:58:48,613
Yeni bir ilaç 
veya başka bir şey üretirken,

1247
00:58:48,613 --> 00:58:51,835
hiçbir yan etkisi olmadığından emin
olmak için test,

1248
00:58:51,835 --> 00:58:53,681
kontrol denemeleri

1249
00:58:53,681 --> 00:58:55,589
ve diğer bazı şeyleri yapana kadar

1250
00:58:55,589 --> 00:58:58,482
uzun bir süre geçebilir.

1251
00:58:58,506 --> 00:59:00,482
Eğer küresel bir acil durum olursa

1252
00:59:00,506 --> 00:59:02,994
hem matematiksel hem de etik açısından

1253
00:59:03,018 --> 00:59:04,903
şöyle bir durum olmaz mı,

1254
00:59:04,927 --> 00:59:07,276
farklı bir hesaplama olmalı

1255
00:59:07,300 --> 00:59:13,644
ve soru ‘’Bu aşının zarar verebilmesi gibi
muhtemel bir durum var mı?’’ değil,

1256
00:59:13,831 --> 00:59:15,855
kesinlikle ‘’Net ihtimallerde,

1257
00:59:15,855 --> 00:59:19,105
bunu bir ölçekte piyasaya sürmek,

1258
00:59:19,105 --> 00:59:26,988
bunu virüsü durdurmak için
kullanma durumumuz var mı?’’ olmalı.

1259
00:59:27,274 --> 00:59:30,170
Böyle düşünürken neyi gözden kaçırıyorum?

1260
00:59:30,654 --> 00:59:32,885
AB: Bunu başka durumlarda görüyoruz,

1261
00:59:32,909 --> 00:59:36,751
örneğin 2015’te ebola aşısı
birkaç ay içerisinde

1262
00:59:36,775 --> 00:59:39,720
insan denemelerinin ara sonuçlarında

1263
00:59:39,744 --> 00:59:43,911
ve umut verici kanıtlarında

1264
00:59:43,911 --> 00:59:47,000
insanlarda etkili olduğunu gösterdi.

1265
00:59:47,000 --> 00:59:50,434
Tamamen lisanslı olmamasına rağmen,

1266
00:59:50,458 --> 00:59:53,141
sonraki salgınlarda insani amaçlı olarak

1267
00:59:53,165 --> 00:59:54,680
bilinen şey için kullanıldı.

1268
00:59:54,704 --> 00:59:56,605
Dolayısıyla aşıların bu şekilde

1269
00:59:56,629 --> 00:59:59,469
hızlı takip edilebileceği bazı
mekanizmalar vardır.

1270
00:59:59,934 --> 01:00:03,221
Ama elbette, şu anda bunların
herhangi bir şey yapıp yapmayacağını

1271
01:00:03,245 --> 01:00:05,172
bilmediğimiz bir durumdayız.

1272
01:00:05,196 --> 01:00:07,531
Bu yüzden bunun 
bir etkisi olabileceğine dair

1273
01:00:07,531 --> 01:00:09,561
yeterli kanıt toplamamız gerekiyor,

1274
01:00:09,561 --> 01:00:12,566
ancak açıkçası, bunu olabildiğince
hızlı takip etmeliyiz.

1275
01:00:13,780 --> 01:00:16,946
CA: Ama içimdeki şüpheci hala
bunu tam olarak anlamıyor.

1276
01:00:17,439 --> 01:00:19,439
Neden bunun üzerine

1277
01:00:19,463 --> 01:00:24,786
daha cesur düşünmek için enerji
harcanmıyor anlamıyorum.

1278
01:00:24,810 --> 01:00:27,302
Herkes, genel riske rağmen,

1279
01:00:27,302 --> 01:00:31,212
cevabın nasıl oluşturulacağı konusunda
aşırı derecede riskten uzak görünüyor.

1280
01:00:31,759 --> 01:00:33,588
AK: Bununla ilgili birçok iyi soru var

1281
01:00:33,588 --> 01:00:35,625
ve bazıları çalışma
alanımın biraz dışında,

1282
01:00:35,625 --> 01:00:37,981
ancak zaman çizelgelerini
denklemden çıkarmak için

1283
01:00:38,005 --> 01:00:40,822
daha fazlasını yapmamız
gerektiğine katılıyorum.

1284
01:00:40,846 --> 01:00:42,316
Her zaman alıntıladığım örnek,

1285
01:00:42,316 --> 01:00:45,771
mevsimsel bir grip tarzı seçmenin
ve aşıları insanlara ulaştırmamızın

1286
01:00:45,771 --> 01:00:47,039
altı ay sürmesi.

1287
01:00:47,063 --> 01:00:51,085
Daima hangi türlerin yayılacağını
önceden tahmin etmeye çalışmalıyız.

1288
01:00:51,109 --> 01:00:54,132
Bu, nasıl yapılacağını bildiğimiz

1289
01:00:54,132 --> 01:00:55,997
ve uzun zamandır üretilen bir şey için.

1290
01:00:56,212 --> 01:00:58,651
Dolayısıyla, bu zaman
çizelgelerini kısaltmak için

1291
01:00:58,651 --> 01:01:00,514
yapılması gereken daha çok şey var.

1292
01:01:00,538 --> 01:01:02,620
Ama bence, özellikle de güvenli olduğundan

1293
01:01:02,644 --> 01:01:05,788
ve potansiyel olarak bir fayda
sağlayacağından emin olmak için

1294
01:01:05,812 --> 01:01:08,081
çok sayıda insanı bir şeye
maruz bırakıyorsak

1295
01:01:08,105 --> 01:01:10,580
bunu dengelemek zorundayız.

1296
01:01:12,546 --> 01:01:14,903
CA: Son olarak, Adam,

1297
01:01:14,927 --> 01:01:18,019
konuyu biraz ilerletiyoruz-

1298
01:01:18,942 --> 01:01:22,772
aynı zamanda dünyanın
her yerinde meydana gelen

1299
01:01:22,772 --> 01:01:24,362
başka bir dizi bulaşıcı şey var,

1300
01:01:24,386 --> 01:01:28,124
bu da fikirler ve bu şeyin
etrafındaki iletişim.

1301
01:01:28,148 --> 01:01:33,800
Gerçekten çok dinamik, etkileşimli
iki bulaşıcılık sisteminde

1302
01:01:33,824 --> 01:01:36,998
çok zararlı bilgiler var.

1303
01:01:37,022 --> 01:01:41,829
Bunu, güvenilir bilgi
ve hataya karşı önlemler

1304
01:01:41,853 --> 01:01:44,045
ve sadece kötü bilgi savaşı olarak

1305
01:01:44,069 --> 01:01:47,505
düşünmek adil mi -

1306
01:01:47,505 --> 01:01:50,149
Burada düşünmemiz gereken şeylerden biri,

1307
01:01:50,173 --> 01:01:55,022
bir şeyleri nasıl bastıracağınız
ve diğerini nasıl artıracağınızdır,

1308
01:01:55,046 --> 01:01:56,705
aslında diğerini tetikler eder.

1309
01:01:56,729 --> 01:01:58,109
Bunu nasıl düşünmeliyiz?

1310
01:01:58,133 --> 01:02:01,184
AK: Sanırım bunu dikkatimiz için
bir rekabet olarak düşünebiliriz

1311
01:02:01,184 --> 01:02:02,793
ve benzer şekilde, hastalıklarda,

1312
01:02:02,793 --> 01:02:06,416
hassas konakçılara bulaşmak için rekabet
eden virüsleriniz olduğunu görüyoruz

1313
01:02:06,440 --> 01:02:08,227
Şimdi görüyoruz,

1314
01:02:08,251 --> 01:02:11,331
sanırım son birkaç yıldır
sahte haberler, yanlış bilgiler

1315
01:02:11,355 --> 01:02:12,904
ve farkındalığın ortaya çıkması,

1316
01:02:12,928 --> 01:02:14,101
daha farklı durumlardaki

1317
01:02:14,125 --> 01:02:16,733
insanlar olsaydı bu hassaslığı
nasıl azaltabileceğimizi

1318
01:02:16,757 --> 01:02:19,391
ve bilgi ile nasıl daha iyi deneyebilir

1319
01:02:19,415 --> 01:02:21,876
ve hazırlanırdık diye
düşünmeye geçiş oldu.

1320
01:02:21,900 --> 01:02:24,292
Bence bir salgınla mücadele
şu anda çok yeni,

1321
01:02:24,316 --> 01:02:28,423
çok az iyi bilgiye sahibiz
ve bu boşluğu doldurmak

1322
01:02:28,423 --> 01:02:30,844
ve güven için çok kolay.

1323
01:02:30,868 --> 01:02:32,971
Bence bu bile bir şey -

1324
01:02:33,320 --> 01:02:35,813
platformların insanları
daha önce iyi bilgilere

1325
01:02:35,813 --> 01:02:38,106
maruz bırakabilmemiz için
çalıştığını biliyorum,

1326
01:02:38,130 --> 01:02:40,867
umarım onları başka şeylere
karşı koruyabiliriz.

1327
01:02:41,830 --> 01:02:44,924
CA: Önümüzdeki yıl benim için
büyük bilinmeyenlerden biri -

1328
01:02:44,924 --> 01:02:47,925
diyelim ki önümüzdeki yıl,
birçok kişiyi

1329
01:02:47,949 --> 01:02:50,195
çok daha fazla bir şekilde

1330
01:02:50,195 --> 01:02:52,657
ev karantinası bekliyor.

1331
01:02:52,681 --> 01:02:57,728
Her yerde çalışabilecek olan
şanslılarımız için bir seçenek bu.

1332
01:02:57,752 --> 01:02:59,434
Yani, evde kalabilecek olanlar.

1333
01:02:59,458 --> 01:03:01,807
Bu arada, bu kadar çok insanın
bunu yapamayacağı

1334
01:03:01,831 --> 01:03:06,291
ve geçimine devam edemediği bu
durumun adaletsizliği, eminim,

1335
01:03:06,315 --> 01:03:10,331
önümüzdeki yıl büyük bir olay olacak

1336
01:03:10,355 --> 01:03:16,122
ve ölüm oranları ikinci grupta,
önceki gruptan

1337
01:03:16,146 --> 01:03:17,502
ve özellikle de ABD gibi

1338
01:03:17,526 --> 01:03:19,493
ikinci grupta uygun sağlık sigortasına

1339
01:03:19,517 --> 01:03:22,577
sahip olmayan bir ülkede
ortaya çıkan ölüm oranları

1340
01:03:22,601 --> 01:03:24,326
çok daha yüksek olacak.

1341
01:03:25,342 --> 01:03:30,610
Sanki oluyormuş gibi hissettiriyor, bu
sadece büyük bir tartışma olabilir,

1342
01:03:30,634 --> 01:03:33,754
umarım bir düzeyde büyük
bir değişim kaynağı olabilir.

1343
01:03:33,778 --> 01:03:36,084
AK: Bence bu inanılmaz
derecede önemli bir nokta,

1344
01:03:36,108 --> 01:03:37,730
çünkü çok kolay -

1345
01:03:37,754 --> 01:03:41,164
uzaktan çalışmanın oldukça
kolay olduğu bir işim var

1346
01:03:41,188 --> 01:03:44,987
ve sadece sosyal etkileşimleri
durdurmamızı söylemek çok kolay,

1347
01:03:45,011 --> 01:03:48,276
ama elbette insanlar,
seçimler ve sahip olabilecekleri

1348
01:03:48,300 --> 01:03:51,100
rutin üzerindeki etkisi 
çok büyük olabilir.

1349
01:03:51,124 --> 01:03:53,583
Bunların hem şimdi hem de
etkinin birkaç ay boyunca

1350
01:03:53,643 --> 01:03:57,035
nasıl görüneceğinin hesaba 
katılması gerektiğini düşünüyorum.

1351
01:03:57,283 --> 01:03:59,255
CA: Sonuç olarak,

1352
01:03:59,255 --> 01:04:03,783
dünyanın geçmişte aslında çok ciddi
sorunlarla karşılaştığını söylemek

1353
01:04:03,807 --> 01:04:04,958
doğru olur mu,

1354
01:04:04,982 --> 01:04:08,069
herhangi bir senaryoda,

1355
01:04:08,093 --> 01:04:11,762
önümüzdeki 18 ayın bir noktasında,
aşı geliştirildi diyelim

1356
01:04:11,786 --> 01:04:16,095
ve her yere dağıtılıyor,

1357
01:04:16,119 --> 01:04:22,101
bu sorunu yönetmek için birçok
yol öğrenmiş olur muyuz?

1358
01:04:22,125 --> 01:04:24,257
Ama bir noktada, muhtemelen gelecek yıl,

1359
01:04:24,281 --> 01:04:30,412
dünya bununla baş edemeyecek

1360
01:04:30,436 --> 01:04:31,839
ve hayatına devam edecek.

1361
01:04:31,863 --> 01:04:33,602
Bunun olması muhtemel mi

1362
01:04:33,626 --> 01:04:36,990
yoksa yok olma olasılığı daha yüksek mi,
biliyorsunuz,

1363
01:04:37,014 --> 01:04:42,061
şimdi her yıl şu anda grip
tarafından ölenden

1364
01:04:42,085 --> 01:04:44,634
çok daha fazla insanı seçiyor.

1365
01:04:44,658 --> 01:04:47,481
Biraz daha uzun vadeli bir bakış açısıyla

1366
01:04:47,505 --> 01:04:49,550
ilerlemenin olası yolları nelerdir?

1367
01:04:49,574 --> 01:04:52,589
AK: Bence potansiyel olarak olacakların
hepsini görebilmenin

1368
01:04:52,613 --> 01:04:54,204
akla yatkın yolları var.

1369
01:04:54,228 --> 01:04:58,838
Bence en akla yatkın olanı muhtemelen
bu yıl çok hızlı bir büyüme

1370
01:04:58,862 --> 01:05:03,464
ve mutlaka tekrarlamayan
birçok büyük salgın göreceğiz.

1371
01:05:03,488 --> 01:05:07,152
Ancak, farklı yerlerde bu tür çok
yıllı salgınlarla sonuçlanabilecek

1372
01:05:07,152 --> 01:05:09,233
ve yeniden ortaya çıkabilen

1373
01:05:09,233 --> 01:05:10,925
potansiyel bir olaylar dizisi var.

1374
01:05:10,949 --> 01:05:12,826
Ama çoğu yayılımın

1375
01:05:12,850 --> 01:05:15,701
önümüzdeki yıl yoğunlaşacağını
görmemiz büyük bir ihtimal.

1376
01:05:15,725 --> 01:05:18,531
Sonrasında, tabii ki,
eğer bir aşı bulunursa,

1377
01:05:18,531 --> 01:05:21,338
bunu atlatabilir ve umarım
bundan bir şeyler öğrenebiliriz.

1378
01:05:21,362 --> 01:05:24,554
Bence buna çok güçlü
müdahale eden birçok ülke

1379
01:05:24,578 --> 01:05:26,006
SARS tarafından çok zorlandı.

1380
01:05:26,030 --> 01:05:29,156
Singapur, Hong Kong'da
gerçekten bir etki bıraktı

1381
01:05:29,180 --> 01:05:31,100
ve bence bu, onların müdahalesinde

1382
01:05:31,100 --> 01:05:33,276
çok yoğun bir şekilde 
kullandıkları bir şey.

1383
01:05:33,300 --> 01:05:34,458
CA: Pekala.

1384
01:05:34,482 --> 01:05:37,157
O zaman belki de insanları 
içlerindeki matematikçilerle

1385
01:05:37,181 --> 01:05:39,101
bağlantı kurmaya teşvik ederek

1386
01:05:39,125 --> 01:05:44,414
ve özellikle de değiştirmeye
yardımcı olabilecekleri fırsatları

1387
01:05:44,438 --> 01:05:48,358
ve yayılma olasılıklarını
düşünerek tamamlayalım.

1388
01:05:48,382 --> 01:05:52,360
Bize insanların yaptıklarını görmek
isteyeceğiniz ilk üç,

1389
01:05:52,360 --> 01:05:54,719
dört, beş veya altı şeyi
hatırlatmanız yeterli.

1390
01:05:54,743 --> 01:05:56,865
AK: Bence bireysel düzeyde,
etkileşimleriniz

1391
01:05:56,865 --> 01:05:58,690
ve enfeksiyon riskinizi

1392
01:05:58,690 --> 01:06:00,871
ve tabii ki, nerelere dokunduğunuza,

1393
01:06:00,871 --> 01:06:03,345
elinize bulaşan şeyin 
yüzünüze de bulaşmasına

1394
01:06:03,345 --> 01:06:06,718
ve potansiyel anlamda diğerleri için 
oluşturduğunuz riske dikkat edin.

1395
01:06:06,718 --> 01:06:09,037
Ayrıca, karşılıklı etkileşim ve belki de

1396
01:06:09,061 --> 01:06:13,896
temas etmeniz gerekmeyen şeyler gibi
etkileşimler açısından da düşünüyorum.

1397
01:06:13,920 --> 01:06:16,697
Bunları mümkün olduğunca
en aza nasıl indirebiliriz.

1398
01:06:16,721 --> 01:06:19,134
Eğer her biri iki ya da
üç kişiye aktarıyorsa,

1399
01:06:19,158 --> 01:06:22,371
bu sayıyı davranışlarımızla
nasıl bire indirebiliriz.

1400
01:06:22,395 --> 01:06:26,204
Sonrasında, toplantılar, konferanslar,
yayılma için çok fazla fırsatın olduğu

1401
01:06:26,228 --> 01:06:29,169
diğer yerler açısından

1402
01:06:29,193 --> 01:06:31,827
daha büyük ölçekli müdahalelere

1403
01:06:31,851 --> 01:06:33,220
ihtiyacımız olacak.

1404
01:06:33,244 --> 01:06:35,877
Gerçekten, bu bireysel
seviyenin birleşiminin,

1405
01:06:35,877 --> 01:06:39,227
eğer hastaysanız ya da
potansiyel olarak hastalanacaksanız,

1406
01:06:39,251 --> 01:06:40,519
bu riski azaltabilirsiniz,

1407
01:06:40,519 --> 01:06:41,366
ama aynı zamanda,

1408
01:06:41,366 --> 01:06:44,038
bu gruplara girmesini
önlemek için birlikte çalışıyoruz

1409
01:06:44,038 --> 01:06:45,900
ve eğer kontrolsüz olmaya devam ederse

1410
01:06:45,900 --> 01:06:48,392
bazı insanları gerçekten çok,
çok sert etkileyebilir.

1411
01:06:49,434 --> 01:06:52,784
CA: Evet, yavaş yavaş bırakmamız gereken

1412
01:06:52,784 --> 01:06:54,299
birçok şey var.

1413
01:06:54,323 --> 01:06:58,553
Belki de en iyi yönlerini yeniden
keşfetmeye çalışabiliriz.

1414
01:06:59,077 --> 01:07:00,418
Çok teşekkür ederim.

1415
01:07:00,442 --> 01:07:03,235
İnsanlar seni takip etmek istiyorsa,

1416
01:07:03,259 --> 01:07:05,974
her şeyden önce
mesela Twitter'da takip edebilirler.

1417
01:07:05,998 --> 01:07:07,347
Twitter adresin nedir?

1418
01:07:07,371 --> 01:07:09,680
AK: @AdamJKucharski, hepsi bir kelime.

1419
01:07:09,680 --> 01:07:12,838
CA: Adam, zaman ayırdığın için
çok teşekkür ederim, sağlıklı kal.

1420
01:07:12,838 --> 01:07:13,928
AK: Teşekkürler.

1421
01:07:13,952 --> 01:07:20,952
(Müzik)

1422
01:07:29,263 --> 01:07:32,533
CA: Doçent ve TED Fellow Adam Kucharski.

1423
01:07:33,149 --> 01:07:35,824
Bu bonus bölüm hakkında ne
düşündüğünüzü duymak isteriz.

1424
01:07:35,824 --> 01:07:39,023
Lütfen bize Apple Podcast'lerde
veya favori podcast uygulamanızda

1425
01:07:39,023 --> 01:07:40,847
derecelendirip puan vererek bildirin.

1426
01:07:41,244 --> 01:07:43,167
Bu incelemeler gerçekten etkili.

1427
01:07:43,167 --> 01:07:44,617
Her birini kesinlikle okuyoruz

1428
01:07:44,641 --> 01:07:46,791
ve geri bildirimleriniz için minnettarız.

1429
01:07:46,815 --> 01:07:48,768
(Müzik)

1430
01:07:48,792 --> 01:07:52,592
Bu haftanın bölümü Dan O'Donnell
tarafından Transmitter Media'da yapıldı.

1431
01:07:52,616 --> 01:07:54,647
Üretim müdürümüz Roxanne Hai Lash,

1432
01:07:54,671 --> 01:07:56,988
bilgileri doğrulayan kişi Nicole Bode.

1433
01:07:57,012 --> 01:07:59,290
Bu bölüm Sam Bair 
tarafından birleştirildi.

1434
01:07:59,314 --> 01:08:01,355
Tema müziğimizi
Allison Layton-Brown seçti.

1435
01:08:01,379 --> 01:08:03,926
Meslektaşım Michelle Quint'e
özel teşekkürler.

1436
01:08:04,252 --> 01:08:06,679
TED Interview'ı dinlediğiniz için
teşekkür ederiz.

1437
01:08:06,679 --> 01:08:07,998
Bu baharda, büyük akıllarla

1438
01:08:08,022 --> 01:08:11,370
derin dalışlara değer
yeni bir sezonla geri döneceğiz.

1439
01:08:11,759 --> 01:08:14,934
Umarım hayat normale
dönse de dönmese de beğenirsiniz.

1440
01:08:15,634 --> 01:08:16,850
Ben Chris Anderson,

1441
01:08:16,874 --> 01:08:19,169
dinlediğiniz için teşekkürler, 
sağlıklı kalın.