0:00:06.826,0:00:11.744
Juana Ramírez de Asbaje zasiadła[br]przed zespołem znakomitych teologów,

0:00:11.744,0:00:14.254
prawników i matematyków.

0:00:14.254,0:00:18.288
Wicekról Nowej Hiszpanii zaprosił ich,[br]żeby ocenili wiedzę tej młodej kobiety,

0:00:18.288,0:00:21.478
zadając jej możliwie[br]najtrudniejsze pytania.

0:00:21.478,0:00:24.408
Juana na każde z nich[br]odpowiadała prawidłowo,

0:00:24.408,0:00:28.118
od skomplikowanych równań matematycznych[br]po dociekania filozoficzne.

0:00:28.118,0:00:30.308
Obserwatorzy porównali tę scenę

0:00:30.308,0:00:33.628
do "królewskiego okrętu wojennego[br]odpierającego atak kilku czółen".

0:00:33.628,0:00:38.225
Kobieta, którą poddano temu przesłuchaniu,[br]urodziła się w połowie XVII wieku.

0:00:38.225,0:00:42.708
Wówczas Meksyk od ponad stu lat[br]był kolonią hiszpańską,

0:00:42.708,0:00:46.118
dążącą do złożonego,[br]wielowarstwowego systemu klasowego.

0:00:46.118,0:00:49.018
Dziadkowie Juany od strony matki[br]urodzili się w Hiszpanii,

0:00:49.018,0:00:52.448
dzięki czemu należeli w Meksyku[br]do najbardziej poważanej klasy.

0:00:52.448,0:00:57.317
Jednak Juana była nieślubnym dzieckiem[br]a jej ojciec, hiszpański kapitan wojskowy,

0:00:57.317,0:01:01.855
zostawił jej matkę, Doñę Isabel,[br]by sama wychowała Juanę i jej siostrę.

0:01:01.855,0:01:04.905
Na szczęście przyzwoite[br]zasoby finansowe dziadka

0:01:04.905,0:01:07.205
zapewniły rodzinie wygodne życie.

0:01:07.205,0:01:10.815
Doña Isabel była dla swoich córek[br]przykładem silnej kobiety,

0:01:10.815,0:01:13.905
która z powodzeniem zarządzała[br]jedną z dwóch posiadłości ojca,

0:01:13.905,0:01:17.605
pomimo braku wykształcenia[br]i wbrew ówczesnej nienawiści do kobiet.

0:01:17.605,0:01:21.892
Być może dzięki temu precedensowi[br]Juana była tak pewna siebie.

0:01:21.892,0:01:25.986
W wieku trzech lat w tajemnicy[br]poszła za siostrą do szkoły.

0:01:25.986,0:01:29.606
Kiedy później dowiedziała się,[br]że studia są tylko dla mężczyzn,

0:01:29.606,0:01:32.956
błagała matkę, żeby pozwoliła jej[br]studiować w przebraniu.

0:01:32.956,0:01:37.747
Nie otrzymawszy zgody, Juana znalazła[br]ukojenie w prywatnej bibliotece dziadka.

0:01:37.747,0:01:42.195
Jako młoda dziewczyna opanowała[br]dysputy filozoficzne, łacinę

0:01:42.195,0:01:45.245
i język Azteków, nahuatl.

0:01:45.245,0:01:47.625
Nad wiek rozwinięty intelekt Juany

0:01:47.625,0:01:49.865
przyciągnął uwagę[br]dworu królewskiego w Meksyku.

0:01:49.865,0:01:51.565
W wieku 16 lat

0:01:51.565,0:01:55.788
została przyjęta przez wicekróla[br]i jego żonę jako dwórka.

0:01:55.788,0:02:00.818
Na dworze jej sztuki teatralne i wiersze[br]raz budziły podziw, a raz oburzenie.

0:02:00.818,0:02:03.278
Jej prowokacyjny wiersz "Głupcy"

0:02:03.278,0:02:06.408
bezecnie krytykował seksistowskie,[br]obłudne zachowania mężczyzn,

0:02:06.408,0:02:10.928
którzy deprawują kobiety,[br]jednocześnie obwiniając je o niemoralność.

0:02:10.928,0:02:14.808
Choć kontrowersyjne,[br]jej dzieła wzbudzały podziw

0:02:14.808,0:02:16.478
i liczne oświadczyny.

0:02:16.478,0:02:19.618
Jednak Juana bardziej ceniła sobie[br]wiedzę od małżeństwa.

0:02:19.618,0:02:22.168
W ówczesnym patriarchalnym społeczeństwie

0:02:22.168,0:02:25.048
tylko w jednym miejscu mogła to znaleźć.

0:02:25.048,0:02:29.039
Kościół, choć nadal pod wielkim wpływem[br]inkwizycji hiszpańskiej,

0:02:29.039,0:02:32.849
pozwoliłby Juanie zachować[br]niezależność i szacunek

0:02:32.849,0:02:34.659
pomimo panieństwa.

0:02:34.659,0:02:39.079
W wieku 20 lat wstąpiła[br]do klasztoru Hieronimitów św. Pauli

0:02:39.079,0:02:43.409
i przyjęła nowe imię:[br]Sor Juana Inés de la Cruz.

0:02:43.409,0:02:47.651
Przez lata Sor Juana[br]była uważana za skarb kościoła.

0:02:47.651,0:02:52.184
Pisała dramaty, komedie i traktaty[br]na tematy filozoficzne i matematyczne.

0:02:52.184,0:02:54.604
Tworzyła też muzykę sakralną oraz poezję.

0:02:54.604,0:02:56.654
Zgromadziła wielkie zbiory biblioteczne

0:02:56.654,0:02:59.244
i była często odwiedzana[br]przez prominentnych uczonych.

0:02:59.244,0:03:02.094
Pełniąc rolę klasztornego[br]skarbnika i archiwisty,

0:03:02.094,0:03:05.684
chroniła też majątek[br]swoich siostrzenic i sióstr

0:03:05.684,0:03:07.804
przed tymi, którzy chcieliby go pozyskać.

0:03:07.804,0:03:12.435
Jenak otwartość Sor Juany doprowadziła ją[br]do konfliktu z jej dobroczyńcami.

0:03:12.435,0:03:18.889
W 1690 roku biskup opublikował[br]jej prywatną krytykę cenionego kazania.

0:03:18.889,0:03:20.199
W tej publikacji

0:03:20.199,0:03:25.122
namawiał Sor Juanę, by raczej[br]poświęciła się modlitwie niż debacie.

0:03:25.122,0:03:28.062
Odpowiedziała na to,[br]że Bóg nie dałby kobietom intelektu,

0:03:28.062,0:03:30.302
gdyby nie chciał, aby go wykorzystały.

0:03:30.302,0:03:34.507
To przykuło uwagę[br]konserwatywnego arcybiskupa Meksyku.

0:03:34.507,0:03:37.907
Sor Juanę powoli obdzierano[br]ze zdobytego poważania

0:03:37.907,0:03:40.827
i zmuszono do sprzedaży[br]swoich dzieł i porzucenia pisania.

0:03:40.827,0:03:44.827
Wściekła na taką cenzurę, ale również[br]niechętna, by porzucić kościół,

0:03:44.827,0:03:46.867
z rozgoryczeniem odnowiła swoje śluby.

0:03:46.867,0:03:50.047
W ostatnim akcie buntu[br]podpisała się pod nimi własną krwią:

0:03:50.047,0:03:53.487
"Ja, najgorsza ze wszystkich".

0:03:53.487,0:03:57.661
Pozbawiona stypendium, Sor Juana[br]poświęciła się pracy charytatywnej.

0:03:57.661,0:04:03.198
W 1695 roku zaraziła się od sióstr,[br]którymi się opiekowała i zmarła.

0:04:03.198,0:04:08.535
Sor Juana jest obecnie uznawana[br]za pierwszą feministkę obu Ameryk.

0:04:08.535,0:04:12.741
Jest tematem niezliczonych powieści,[br]filmów dokumentalnych oraz oper.

0:04:12.741,0:04:15.961
Jej wizerunek jest widoczny[br]na banknocie o nominale 200 peso.

0:04:15.961,0:04:19.221
Jak powiedział noblista Octavio Paz:

0:04:19.221,0:04:23.329
"Nie wystarczy powiedzieć,[br]że dorobek Sor Juany to produkt historii.

0:04:23.329,0:04:27.849
Należy dodać, że historia[br]jest dziełem jej dorobku".