WEBVTT

00:00:06.826 --> 00:00:11.744
Хуана Рамірэс дэ Асбахэ сядзела перад 
калегіяй аўтарытэтных тэолагаў,

00:00:11.744 --> 00:00:14.254
юрыстаў і матэматыкаў.

00:00:14.254 --> 00:00:18.288
Віцэ-кароль Новай Гішпаніі запрасіў іх
праверыць веды маладой жанчыны,

00:00:18.288 --> 00:00:21.478
задаючы самыя складаныя пытанні, якія
яны толькі змаглі знайсці.

00:00:21.478 --> 00:00:24.408
Але Хуана паспяхова адказвала на
кожны выклік ‒

00:00:24.408 --> 00:00:28.118
ад складаных ураўненняў да
філасофскіх пытанняў.

00:00:28.118 --> 00:00:30.308
Пазней назіральнікі параўнаюць 
гэтую сцэну

00:00:30.308 --> 00:00:33.628
з «каралеўскім галеонам, які 
прабіваецца праз пару каноэ».

NOTE Paragraph

00:00:33.628 --> 00:00:36.375
Жанчына, якая сутыкнулася з
такім допытам, нарадзілася

00:00:36.375 --> 00:00:38.225
ў сярэдзіне 17-ага стагоддзя.

00:00:38.225 --> 00:00:42.708
У той час Мексіка ўжо больш за стагоддзе
была гішпанскай калоніяй,

00:00:42.708 --> 00:00:46.038
што прывяло да складанай і 
стратыфікаванай класавай сістэмы.

00:00:46.038 --> 00:00:49.038
Бабуля і дзядуля Хуаны па матчынай лініі
нарадзіліся ў Гішпаніі,

00:00:49.038 --> 00:00:52.448
што рабіла іх членамі самага паважанага
класа ў Мексіцы.

00:00:52.448 --> 00:00:57.267
Але Хуана нарадзілася па-за шлюбам, і
яе бацька ‒ гішпанскі ваенны капітан ‒

00:00:57.267 --> 00:01:01.855
пакінуў яе маці, Донью Ізабэль,
выхоўваць Хуану і яе сясцёр у адзіночку.

00:01:01.855 --> 00:01:04.905
На шчасце, умераныя даходы яе дзядулі

00:01:04.905 --> 00:01:07.205
забяспечвалі сям'і камфортнае існаванне.

00:01:07.205 --> 00:01:10.815
А Донья Ізабэль падавала добры
прыклад сваім дачкам,

00:01:10.815 --> 00:01:13.905
паспяхова кіруючы адным з 
двух маёнткаў бацькі,

00:01:13.905 --> 00:01:17.605
нягледзячы на неадукаванасць 
і мізагінію таго часу.

NOTE Paragraph

00:01:17.605 --> 00:01:21.892
Магчыма, менавіта гэты прыклад і
надаў Хуане ўпэўненасць на ўсё жыццё.

00:01:21.892 --> 00:01:25.946
У трохгадовым узросце яна таемна хадзіла
ўслед за старэйшай сястрой у школу.

00:01:25.946 --> 00:01:28.706
Калі яна пазней даведалася, што 
вышэйшая адукацыя даступна

00:01:28.706 --> 00:01:31.386
толькі для мужчын,
яна ўмольвала маці дазволіць ёй

00:01:31.386 --> 00:01:32.956
употай наведваць заняткі.

00:01:32.956 --> 00:01:36.747
Атрымаўшы адмову, Хуана знайшла 
суцяшэнне ў прыватнай бібліятэцы

00:01:36.747 --> 00:01:37.747
свайго дзядулі.

00:01:37.747 --> 00:01:42.195
У раннім падлеткавым узросце яна засвоіла
філасофскія дыскусіі, латынь

00:01:42.195 --> 00:01:45.245
і ацтэкскую мову Нахуатль.

NOTE Paragraph

00:01:45.245 --> 00:01:47.625
Не па гадах развіты інтэлект Хуаны
прыцягнуў увагу

00:01:47.625 --> 00:01:49.865
каралеўскага двара ў Мехіка,

00:01:49.865 --> 00:01:51.565
і, калі ёй было шаснаццаць,

00:01:51.565 --> 00:01:55.728
Віцэ-кароль і яго жонка зрабілі
яе сваёй фрэйлінай.

00:01:55.728 --> 00:02:00.798
Там яе п'есы і вершы па чарзе захаплялі
і абуралі каралеўскі двор.

00:02:00.798 --> 00:02:03.178
Яе правакацыйны верш 
«Дурныя мужчыны»

00:02:03.178 --> 00:02:06.333
ганебным чынам раскрытыкаваў 
сэксісцкія падвойныя стандарты,

00:02:06.333 --> 00:02:07.438
асуджаючы мужчын,

00:02:07.438 --> 00:02:10.928
якія разбэшчваюць жанчын і пры гэтым 
абвінавачваюць іх у амаральнасці.

00:02:10.928 --> 00:02:13.901
Нягледзячы на супярэчлівасць, яе
дзейнасць ўсё роўна выклікала

00:02:13.901 --> 00:02:16.478
захапленне прыхільнікаў, 
і шматлікія прапановы шлюбу.

00:02:16.478 --> 00:02:19.618
Але Хуану больш цікавілі веды
чым шлюб.

00:02:19.618 --> 00:02:22.078
У патрыярхальным грамадстве таго часу

00:02:22.078 --> 00:02:25.048
было толькі адно месца, дзе яна
магла іх знайсці.

NOTE Paragraph

00:02:25.048 --> 00:02:28.939
Царква, усё яшчэ пад апантаным 
уплывам гішпанскай інквізіцыі,

00:02:28.939 --> 00:02:32.849
магла дазволіць Хуане захаваць
незалежнасць і павагу,

00:02:32.849 --> 00:02:34.659
застаючыся незамужняй.

00:02:34.659 --> 00:02:39.079
У 20 гадоў яна ўступіла ў
Іераніміцкі манастыр Санта-Паўла

00:02:39.079 --> 00:02:43.409
і ўзяла новае імя:
Сястра Хуана Інес дэ ла Крус.

NOTE Paragraph

00:02:43.409 --> 00:02:47.651
На працягу многіх гадоў сястра Хуана 
лічылася каштоўным скарбам царквы.

00:02:47.651 --> 00:02:52.184
Яна пісала драмы, камедыі і трактаты
па філасофіі і матэматыцы,

00:02:52.184 --> 00:02:54.604
у дадатак да рэлігійнай музыкі і паэзіі.

00:02:54.604 --> 00:02:56.654
Яна сабрала велізарную бібліятэку,

00:02:56.654 --> 00:02:59.244
і яе наведвалі многія 
выбітныя навукоўцы.

00:02:59.244 --> 00:03:02.094
Служачы скарбнікам манастыра
і архіварыусам,

00:03:02.094 --> 00:03:05.684
яна таксама абараняла сродкі да
існавання сваіх пляменніц і сясцёр

00:03:05.684 --> 00:03:07.804
ад мужчын, якія спрабавалі
іх эксплуатаваць.

NOTE Paragraph

00:03:07.804 --> 00:03:10.375
Але яе просталінейнасць ў 
канчатковым рахунку прывяла

00:03:10.375 --> 00:03:12.435
да канфлікту з яе дабрадзейцамі.

00:03:12.435 --> 00:03:16.999
У 1690 г. біскуп апублікаваў прыватныя 
крытычныя заўвагі сястры Хуаны

00:03:16.999 --> 00:03:18.889
аб глыбокашаноўнай пропаведзі.

00:03:18.889 --> 00:03:20.199
У публікацыі

00:03:20.199 --> 00:03:25.122
ён настаўляў сястру Хуану прысвячаць 
сябе больш малітвам, а не разважанням.

00:03:25.122 --> 00:03:28.062
Яна парыравала, што Бог не даў 
бы жанчынам інтэлект,

00:03:28.062 --> 00:03:30.342
калі б ён не хацеў, каб яны
выкарыстоўвалі яго.

00:03:30.342 --> 00:03:34.507
Спрэчка прыцягнула ўвагу 
кансерватыўнага Архібіскупа Мексікі.

00:03:34.507 --> 00:03:37.907
Паступова сястра Хуана была 
пазбаўленая свайго аўтарытэту

00:03:37.907 --> 00:03:40.827
і вымушаная прадаць свае кнігі
і перастаць пісаць.

00:03:40.827 --> 00:03:44.827
Раз'юшаная такой цэнзурай, але не 
маючы жадання пакідаць царкву,

00:03:44.827 --> 00:03:46.817
яна з горыччу зноў пачала маліцца.

00:03:46.817 --> 00:03:50.047
Падчас свайго апошняга акта 
непадпарадкавання яна паставіла подпіс:

00:03:50.047 --> 00:03:53.487
"Я, горшая за ўсіх," уласнай крывёю.

NOTE Paragraph

00:03:53.487 --> 00:03:57.661
Пазбаўленая сродкаў сястра Хуана
занялася дабрачыннасцю,

00:03:57.661 --> 00:04:01.048
і ў 1695 годзе яна памерла ад 
хваробы, якой заразілася

00:04:01.048 --> 00:04:03.198
падчас догляду за сваімі сёстрамі.

00:04:03.198 --> 00:04:07.005
На сённяшні дзень сястра Хуана
прызнана першай феміністкай

00:04:07.005 --> 00:04:08.535
Паўночнай і Паўднёвай Амерыкі.

00:04:08.535 --> 00:04:12.741
Яна аб'ект незлічоных дакументальных
фільмаў, раманаў і опер,

00:04:12.741 --> 00:04:15.961
і яе партрэт намаляваны на мексіканскай
банкноце ў 200 песа.

00:04:15.961 --> 00:04:19.221
Кажучы словамі нобелеўскага лаўрэата
Актавіа Паса:

00:04:19.221 --> 00:04:21.739
«Недастаткова сказаць, што 
дзейнасць сястры Хуаны

00:04:21.739 --> 00:04:23.329
з'яўляецца прадуктам гісторыі;

00:04:23.329 --> 00:04:27.849
мы павінны дадаць, што гісторыя таксама
з'яўляецца прадуктам яе дзейнасці».