WEBVTT 00:00:00.722 --> 00:00:04.212 Su için bir meteoroloji servisi kurmamız gerekiyor. 00:00:04.212 --> 00:00:07.610 Bunu hepimiz talep etmedikçe 00:00:07.610 --> 00:00:10.470 fon için teşvik de olmayacaktır. 00:00:11.805 --> 00:00:16.744 İlk konferans konuşmamı 8 yıl önce TED'de yapmıştım. 00:00:16.744 --> 00:00:17.996 Yeni mezundum 00:00:17.996 --> 00:00:20.934 ve ben fark etmeden sahnede geçirdiğim o birkaç dakika 00:00:20.934 --> 00:00:24.791 önümdeki on yıl boyunca bana sorulacak soruları belirlemişti. 00:00:25.599 --> 00:00:28.111 20'li yaşlarındaki birçok kişi gibi ben de 00:00:28.111 --> 00:00:32.267 kendi teknolojimle dünyanın problemlerini çözmeyi hedefliyordum, 00:00:32.267 --> 00:00:35.118 özellikle de su problemlerini. 00:00:36.044 --> 00:00:37.458 Öğrenecek çok şeyim vardı. NOTE Paragraph 00:00:38.570 --> 00:00:40.114 Bu konu ilgimi oldukça çekmişti, 00:00:40.114 --> 00:00:44.470 su kalitesi anlamında sorunlar bitmek tükenmek bilmiyordu 00:00:44.470 --> 00:00:46.817 çünkü belirlemesi zordu. 00:00:47.532 --> 00:00:51.259 Daha basit, hızlı ve uygun fiyatlı dedektörlere 00:00:51.259 --> 00:00:54.303 ihtiyacımız olduğunu düşünüyordum. 00:00:55.071 --> 00:00:56.375 Yanılıyormuşum. 00:00:57.512 --> 00:01:01.635 Şurası kesin: Yarının su riskiyle ilgilenmek 00:01:01.635 --> 00:01:05.729 beraberinde daha iyi veri ve teknoloji gerektirecek. 00:01:05.729 --> 00:01:10.294 Bugün bile su hakkında sahip olduğumuz kısıtlı veriyi zar zor kullanabiliyoruz. 00:01:10.814 --> 00:01:13.218 Bizim en büyük su problemimiz hala devam ediyorsa 00:01:13.218 --> 00:01:18.151 bu yapmadıklarımızdan ve ciddiyetini kavrayamadığımız problemlerdendir. 00:01:19.151 --> 00:01:21.248 Bugün elimizde olan su verisi, 00:01:21.248 --> 00:01:23.529 insanoğlu olarak ne yapmamız gerektiğine dair 00:01:23.529 --> 00:01:25.659 aklımızda küçük soru işaretleri bırakıyor. 00:01:25.659 --> 00:01:27.443 Evet, suyumuzu daha çok korumalı 00:01:27.443 --> 00:01:29.154 ve daha az kirletmeliyiz. 00:01:30.364 --> 00:01:34.248 Ama bu veri, işletmelerin ve piyasanın karşılaşacağı 00:01:34.248 --> 00:01:36.924 yeni problemleri öngöremiyor, 00:01:36.924 --> 00:01:40.015 dolayısıyla da git gide gereksiz bir hale geliyor. 00:01:40.015 --> 00:01:41.997 Eskiden bu veri nispeten daha kıymetliydi 00:01:41.997 --> 00:01:47.652 ama bu veri bize hiçbir zaman tam olarak ne kadar suyumuz olduğunu 00:01:47.652 --> 00:01:49.899 ve bu suyun içinde ne olduğunu bize veremedi. NOTE Paragraph 00:01:49.899 --> 00:01:56.532 G20 ülkelerinin son on yıldaki su tüketim oranlarına bir göz atalım. 00:01:56.532 --> 00:01:59.109 Bu rakamlar her ne kadar söylemese de 00:01:59.109 --> 00:02:03.894 bu ülkelerin tükettikleri su miktarını doğrudan ölçmüyor. 00:02:04.221 --> 00:02:05.505 Bunların hepsi tahmin 00:02:05.505 --> 00:02:11.010 ve hepsi iklim krizini ya da iklim krizinin suya olan etkisini 00:02:11.010 --> 00:02:14.468 göz önünde bulundurmayan eski modellere dayanıyor. 00:02:16.037 --> 00:02:20.079 2015'te Hindistan'ın altıncı en büyük şehri olan Chennai 00:02:20.079 --> 00:02:23.485 son yüzyılda görülen en büyük sel felaketini yaşadı. 00:02:25.100 --> 00:02:28.362 Bugün, Chennai'nin su rezervleri kurumak üzere. 00:02:28.862 --> 00:02:31.784 Bu hale üç yılda geldi; 00:02:31.784 --> 00:02:34.311 üç yıl yağışlar ortalamanın altında yağdı ve sonuç bu. 00:02:34.311 --> 00:02:38.941 Bu, çoğu ülkenin ulusal su verilerini ortaya koymasından daha hızlı bir sorun, 00:02:38.941 --> 00:02:40.488 buna ABD de dahil. 00:02:41.200 --> 00:02:45.242 Zamanında Chennai'deki ciddi su kıtlıklarını tahmin eden 00:02:45.242 --> 00:02:48.064 birçok tespit olmasına rağmen 00:02:48.064 --> 00:02:53.118 hiçbirimiz bunun ne zaman ve nerede olacağını tam anlamıyla kestiremedik. 00:02:53.536 --> 00:02:56.577 Bu, yeni tür bir su problemi 00:02:56.577 --> 00:03:03.392 çünkü su döngümüzün her bir aşaması her anlamda hızlı bir şekilde değişmekte. 00:03:03.392 --> 00:03:06.717 Bu ay BM'nin son yaptığı uyarıya göre, 00:03:06.717 --> 00:03:12.006 her hafta yeni bir iklim tehlikesiyle karşı karşıya kalıyoruz. 00:03:14.089 --> 00:03:17.320 Su kalitesi anlamında epey bir muamma bulunmakta. 00:03:17.320 --> 00:03:21.141 Birçok ülkede bir sene içinde suları kirletenlerin oranı 00:03:21.141 --> 00:03:24.016 test edilme oranından daha fazla. 00:03:24.016 --> 00:03:26.790 Kirliliği yönetmek adına test yapmak yerine 00:03:26.790 --> 00:03:29.011 "seyreltme" dediğimiz yöntemi kullanıyoruz. 00:03:29.011 --> 00:03:32.679 Diyelim ki tatlı su dolu olimpik bir havuz var 00:03:32.679 --> 00:03:36.060 ve içinde bir damla cıva ekliyoruz. 00:03:36.060 --> 00:03:38.882 Bu, bir damla bir milyon parçaya dağılır 00:03:38.882 --> 00:03:43.037 ki Dünya Sağlık Örgütü de bunu sağlıklı kabul ediyor. 00:03:43.037 --> 00:03:47.279 Ya peki mevcut suda beklenmedik bir düşüş olursa? 00:03:47.279 --> 00:03:52.220 Yer altı suları ve akarsular ne kadar azalırsa 00:03:52.220 --> 00:03:54.201 cıva da o denli az seyrelir 00:03:54.201 --> 00:03:56.428 ve dolayısıyla su daha da zehirli hale gelir. 00:03:57.049 --> 00:04:00.414 Birçok ülke su kirliliğiyle böyle yönetiyor. 00:04:00.414 --> 00:04:04.146 Kirliliğin ne kadarının güvenli olduğunu anlatmak için bu modeli kullanıyorlar 00:04:04.146 --> 00:04:06.271 ve bunun bariz zayıf yanları var 00:04:06.271 --> 00:04:08.937 ama yeterince suyumuz 00:04:08.937 --> 00:04:11.661 ve düzenli hava şartları olduğunda gayet iş görüyor 00:04:11.661 --> 00:04:12.757 ama gelin görün ki yok, 00:04:12.757 --> 00:04:15.787 dolayısıyla yeni veri toplama stratejileri geliştirip 00:04:15.787 --> 00:04:18.137 buna yatırım yapmak durumundayız 00:04:18.137 --> 00:04:22.116 ama bu işe koyulmadan önce elimizdeki veriler üzerinde çalışmalıyız. NOTE Paragraph 00:04:22.944 --> 00:04:25.066 Bu, bir jet yakıtı yangını. 00:04:25.066 --> 00:04:26.926 Birçoğunuz biliyordur, 00:04:26.926 --> 00:04:30.283 jet yakıtı salınımı iklim değişikliğinde çok önemli bir rol oynuyor 00:04:30.307 --> 00:04:32.761 ama ABD Savunma Bakanlığı'nın 00:04:32.761 --> 00:04:36.748 dünyanın en büyük jet yakıtı tüketicisi olduğunu belki de birçoğunuz bilmiyordur. 00:04:36.748 --> 00:04:38.502 Bu yakıtı kullanırken de 00:04:38.502 --> 00:04:44.122 resimde gördüğünüz PFAS denilen ve birtakım kimyasallar içeren 00:04:44.122 --> 00:04:45.803 bu köpüğü de kullanıyorlar. 00:04:45.803 --> 00:04:49.634 Bu köpüğü ABD Savunma Bakanlığı kadar kullanan yok 00:04:49.634 --> 00:04:54.397 ve bu PFAS öyle bir şey ki her seferinde bir yolunu bulup suyumuza karışabiliyor. 00:04:54.397 --> 00:04:56.744 Bu köpük 1970'lerden beridir 00:04:56.744 --> 00:04:59.304 dünya genelinde ordular tarafından kullanılııyor. 00:04:59.304 --> 00:05:03.057 PFAS'nin kanser ve doğum lekelerine sebep olduğunu biliyoruz 00:05:03.057 --> 00:05:05.928 ve doğada o kadar hızlı yayılıyor ki 00:05:05.928 --> 00:05:10.238 test ettiğimiz neredeyse her canlıda buna rastlıyoruz, 00:05:10.238 --> 00:05:11.834 buna biz de dahiliz. 00:05:13.073 --> 00:05:17.220 Ama bugüne kadar bu PFAS kirliliğinden 00:05:17.220 --> 00:05:20.945 bir kez dahi sorumlu veya muhatap tutulmadı. 00:05:20.945 --> 00:05:24.932 İnsanlar bu köpüğü ortadan kaldırmak için canla başla çalışırken 00:05:24.932 --> 00:05:28.469 daha güvenli alternatif köpüklere hiç kapı aralamıyorlar. 00:05:28.469 --> 00:05:31.424 Esasında onlar da çok daha ciddi hastalıklara sebep olabilecek 00:05:31.424 --> 00:05:36.565 başka tür PFAS molekülleri barındırıyor. 00:05:37.969 --> 00:05:44.520 Geldiğimiz noktada artık hükümetlere bu konuda neredeyse hiç güvenilmiyor. 00:05:44.520 --> 00:05:49.343 Keza su kirliliğinin sorumluluk riski de günden güne azalıyor. 00:05:50.029 --> 00:05:54.370 Peki ne yaparsak yarının suyu için yatırım kültürü oluşturabiliriz? 00:05:55.020 --> 00:06:00.260 Son 10 yılda, erken aşama su teknolojileri girişimcileri tarafından yapılan 00:06:00.260 --> 00:06:06.057 erken aşama küresel yatırımların toplamı senelik 30 milyon doları geçmedi. 00:06:07.030 --> 00:06:13.303 Bu rakam, dünyaki erken aşama şirketlerin risk sermayelerinin yüzde 0,12'si ediyor. NOTE Paragraph 00:06:15.010 --> 00:06:19.720 Bununla beraber ayrılan fonlar da çok cüzi miktarlardan öteye gitmiyor. 00:06:19.720 --> 00:06:23.819 Tabloya yakından baktığımızda suyun ilk önceliğimiz olmadığı ortaya çıkıyor. 00:06:24.419 --> 00:06:27.219 2014'de ABD Federal Hükümeti 00:06:27.219 --> 00:06:31.347 bilgi teknolojileri altyapısı için kişi başı 251 dolar harcarken 00:06:31.347 --> 00:06:35.782 su altyapısı için ise kişi başı 11 dolar harcadı. 00:06:36.464 --> 00:06:39.923 Elimizdeki verinin hakkını vermezsek 00:06:39.923 --> 00:06:42.524 ne yeni teknolojilere yatırıma 00:06:42.524 --> 00:06:45.240 ne daha fazla veri toplamaya 00:06:45.240 --> 00:06:50.110 ne de yarının suyu için yatırıma teşvik edebiliriz. 00:06:50.971 --> 00:06:52.682 Peki sizce biz bittik mi? NOTE Paragraph 00:06:53.272 --> 00:06:56.524 Yapabileceğimiz şeylerin aciliyetinin NOTE Paragraph 00:06:56.524 --> 00:07:00.174 ve ciddiyetinin arasındaki dengeyi kurmayı hala öğrenmekteyim 00:07:00.174 --> 00:07:04.110 çünkü Greta Thunberg ve Yok olma İsyanı bizden bir şeyleri ümit etmemizi değil, 00:07:04.110 --> 00:07:05.442 harekete geçmemizi istiyor. 00:07:05.442 --> 00:07:07.636 Peki ne yapabiliriz? 00:07:07.636 --> 00:07:12.751 Hava durumu olmadan hayat epey bir zor olurdu 00:07:12.751 --> 00:07:14.940 ama günümüz hava durumu sistemi henüz yokken 00:07:14.940 --> 00:07:17.522 ticari hava yolu taşımacılığı diye bir şey de yoktu; 00:07:17.522 --> 00:07:21.031 gemiler denizlerde sıkça kaybolur, 00:07:21.031 --> 00:07:24.539 en ufak bir fırtına gıda kıtlığına neden olurdu. 00:07:25.400 --> 00:07:27.848 Ne zaman ki radyo ve telgraf hatları kuruldu 00:07:27.848 --> 00:07:31.197 bu problemleri çözmek için ihtiyacımız olan tek şey 00:07:31.197 --> 00:07:33.544 artık bu fırtınaların hareketlerini takip etmekti. 00:07:34.743 --> 00:07:39.194 Bu da günümüzde her hane halkı ve iş yerinin bel bağladığı 00:07:39.194 --> 00:07:43.217 küresel veri toplama girişiminin temellerini oluşturdu. 00:07:43.988 --> 00:07:47.745 Bu, koordineli ve uyumlu bir veri toplama sürecinin ürünü olduğu kadar 00:07:47.745 --> 00:07:53.650 karşılaştığımız tehlikeleri fark edip anlamamızı sağlayan NOTE Paragraph 00:07:53.650 --> 00:07:59.986 şeffaf bir değerlendirme ve paylaşım kültürünün de bir meyvesiydi. 00:08:01.080 --> 00:08:05.022 Küresel bir su takip sistemi, hem su kıtlıklarını önceden görebilmeyi, 00:08:05.783 --> 00:08:11.313 hem su kaynaklarımız tükenmeden daha planlı kullanabilmeyi, 00:08:11.891 --> 00:08:15.029 hem kirlilik daha yayılmadan önleyebilmeyi 00:08:15.345 --> 00:08:17.468 hem de tedarik zincirimizin 00:08:17.468 --> 00:08:19.483 ve gıda arzının devamını sağlayacaktır. 00:08:19.483 --> 00:08:21.086 Belki de en önemlisi 00:08:21.086 --> 00:08:24.597 tedbir alınması gereken riskleri 00:08:24.597 --> 00:08:27.500 daha net ön görebilmemizi sağlayacaktır. 00:08:28.093 --> 00:08:31.110 Başarabileceğimizi biliyoruz çünkü bunu hava durumunda başardık 00:08:31.110 --> 00:08:33.566 ama bunu yapabilmek için kaynak gerekecek. 00:08:34.683 --> 00:08:37.455 Dolayısıyla su için daha geniş çaplı yatırımlar gerekiyor. 00:08:37.455 --> 00:08:39.642 Yatırımcılar olsun, risk sermayederleri olsun; 00:08:39.642 --> 00:08:43.707 su için pamuk ellerini cebe atmaları gerekiyor. 00:08:43.707 --> 00:08:45.298 Sudan kıymetli başka bir şey yok, 00:08:45.298 --> 00:08:48.152 kaldı ki şirketler de girmekte olduğumuz rekabetçi piyasada 00:08:48.152 --> 00:08:52.522 tutunabilmek istiyorlarsa su riskinin farkına varmaları gerekecek. 00:08:53.149 --> 00:08:55.448 Risk sermayesinin yanı sıra 00:08:55.448 --> 00:08:59.078 vergi teşvikleri vasıtasıyla ekonomik kalkınmayı destekleyen 00:08:59.078 --> 00:09:02.538 ve oldukça umut verici bir takım hükümet programları mevcut. 00:09:02.538 --> 00:09:04.227 ABD'de şu anda yeni seçenek olan, 00:09:04.227 --> 00:09:07.713 aynı zamanda çalıştığım yerde de uygulanan yöntemin adı "Fırsat Alanları." 00:09:07.713 --> 00:09:11.572 Belirli yoksul ve düşük gelirli bölgelerde sermaye yatırımları için 00:09:11.572 --> 00:09:14.545 bir takım avantajlı vergilendirme olanakları sunuluyor. 00:09:14.821 --> 00:09:19.382 Bu bölgeler aynı zamanda ciddi su problemleriyle de karşı karşıya, NOTE Paragraph 00:09:19.382 --> 00:09:21.862 dolayısıyla da bu program buna en çok ihtiyacı olan NOTE Paragraph 00:09:21.862 --> 00:09:24.739 yerel halkla doğrudan kol kola çalışmaya da teşvik ediyor. 00:09:24.739 --> 00:09:29.128 Peki, diyelim ki kafanızda böyle bir yatırım yapmak yok 00:09:29.128 --> 00:09:30.982 ama ABD topraklarında araziniz var. 00:09:30.982 --> 00:09:34.257 İçindeki suyun kalitesini sürekli koruyup koruma alanı yaparak 00:09:34.257 --> 00:09:39.203 arazinizden faydalanabileceğinizi biliyor muydunuz? 00:09:39.203 --> 00:09:43.243 Yerel birimlere başvurup arazinizi 00:09:43.243 --> 00:09:46.522 ve suyun kalitesini korumaya dair taahhüt verebilirsiniz. 00:09:46.522 --> 00:09:48.484 Bu taahhütleri yerine getirmeniz halinde, 00:09:48.484 --> 00:09:52.573 hatrı sayılır bir vergi indiriminden her sene yararlanabilirsiniz. 00:09:54.448 --> 00:09:57.694 Peki küresel topluluğumuz bu ve diğer programlarla 00:09:57.694 --> 00:10:01.077 kaç tane araziyi bu şekilde koruyabilir? 00:10:02.187 --> 00:10:03.776 Bu programlar oldukça etkili 00:10:03.776 --> 00:10:06.736 çünkü küresel su takip sistemi için 00:10:06.736 --> 00:10:10.061 ihtiyacımız olan arazileri bize sağlıyorlar 00:10:11.001 --> 00:10:16.832 ama programlardan sırf vergiden yırtmak değil de 00:10:16.832 --> 00:10:19.828 bu amaç uğruna yapılırsa verim alabiliriz. 00:10:20.877 --> 00:10:23.031 Koruma alanları kurulduğunda 00:10:23.031 --> 00:10:25.864 çevreyi kirleten büyük firmaların bu çevre hareketine karşı 00:10:25.864 --> 00:10:28.870 nasıl bir tavır takınacağını kimse bilemiyordu. 00:10:28.870 --> 00:10:32.032 Bunu yanı sıra, iklim değişikliğinden dem vurup 00:10:32.032 --> 00:10:35.850 bu konuda hiçbir şey yapmayan şirketlere de artık alışmıştık. 00:10:37.673 --> 00:10:42.386 Bu durum, programın kapsamını ve kalıcılığını zedelediği kadar NOTE Paragraph 00:10:42.386 --> 00:10:45.173 talep edilme anlamında olgunlaştırdı da. 00:10:45.173 --> 00:10:48.393 Neden koruma alanlarını olması gerektiği gibi kullanıp 00:10:48.393 --> 00:10:52.399 çevreyi korumak için kendimize iddialı hedefler koymayalım ki? 00:10:52.399 --> 00:10:56.679 Neden fırsat bölgelerinde fırsatlar yaratmayalım? 00:10:57.244 --> 00:11:01.806 Su güvenliği en başta sorumluluk ister. 00:11:02.248 --> 00:11:05.588 Hem çevrecileri destekleyip aynı zamanda çevreyi kirleten 00:11:05.588 --> 00:11:09.800 müze ve büyük şirketlerden de sorumluluk almayı bekleyemeyiz. 00:11:09.833 --> 00:11:12.654 Bir kere bunların çıkarları çatışıyor. 00:11:12.654 --> 00:11:18.073 (Alkış) 00:11:18.073 --> 00:11:21.150 Sorumluluk almak demek 00:11:21.150 --> 00:11:25.390 suyu israf etmenin ve kirletmenin bedelini NOTE Paragraph 00:11:25.390 --> 00:11:28.503 ağır ödetmek demektir. 00:11:28.503 --> 00:11:30.525 Lafla peynir gemisi yürümüyor. 00:11:30.525 --> 00:11:32.225 Artık harekete geçmenin zamanı 00:11:32.225 --> 00:11:35.687 ve bu işe, çevreyi kirleten büyük şirketlerden değil de 00:11:35.687 --> 00:11:38.245 özellikle vergilerimizle ayakta duran 00:11:38.245 --> 00:11:40.785 ABD Savunma Bakanlığı'ndan başlamamız lazım. 00:11:40.785 --> 00:11:44.412 En başta Amerikan askerleri, aileleri ve askeri üslerin yakınlarında oturan 00:11:44.412 --> 00:11:47.366 tüm bu insanlar zehirli sular içerken 00:11:47.366 --> 00:11:50.386 biz neyi kimi koruyabileceğiz ki? 00:11:50.636 --> 00:11:53.655 Gezegenimizi korumadan ulusal güvenliğimizi de 00:11:53.655 --> 00:11:56.719 toplum sağlımızı da koruyamayız. 00:11:56.719 --> 00:11:58.679 Bu, bir hayat memak meselesi. 00:11:59.408 --> 00:12:00.742 Benzer şekilde, 00:12:00.742 --> 00:12:05.197 birçok ülkede tarım, gıda tedariğinin korunması ve aksamaması için 00:12:05.197 --> 00:12:09.296 çiftçilere verilen vergi kaynaklı teşviklerle ayakta duruyor. 00:12:09.981 --> 00:12:14.251 Bu teşvikler bizim için hayati önem taşıyor 00:12:14.251 --> 00:12:19.315 çünkü her sene suyumuzun yüzde yetmişini 00:12:19.315 --> 00:12:21.787 tarımda kullanıyoruz. 00:12:22.103 --> 00:12:24.769 Gübreler ve böcek ilaçları bu suyun kirlenmesinde 00:12:24.769 --> 00:12:27.005 en büyük iki faktör. 00:12:27.409 --> 00:12:30.261 Suyu daha verimli kullanabilmek ve kirliliği azaltmak için 00:12:30.261 --> 00:12:33.120 haydi bu teşvikleri yeniden yapılandıralım. 00:12:33.120 --> 00:12:38.593 (Alkış) 00:12:38.593 --> 00:12:39.841 Son olarak, 00:12:39.841 --> 00:12:43.424 bilimin gücünü bastıran, yeniliklerin önüne ket vuran 00:12:43.424 --> 00:12:44.932 ve şeffaflığı geri plana atan 00:12:44.932 --> 00:12:50.736 bu çıkar çatışmasına dur demeye cesaret edemiyorsak 00:12:50.736 --> 00:12:53.177 durup bir şeyler olmasını bekleyemeye hakkımız yok. 00:12:53.177 --> 00:12:55.658 Karşılaştığımız su problemlerinden bir şeyler çıkarıp 00:12:55.658 --> 00:12:58.407 ve bunları enine boyuna inceleyerek birbirimizle paylaşmak 00:12:58.407 --> 00:12:59.787 toplumun yararına olacaktır. 00:12:59.787 --> 00:13:03.250 Siz onu gidip bulana kadar gerçeklik diye bir şey yoktur. 00:13:03.250 --> 00:13:06.969 Bunu bulabilmek de sadece teknoloji değil 00:13:06.969 --> 00:13:09.243 ortak bir iradeyle de olacak bir iştir. 00:13:09.243 --> 00:13:10.207 Teşekkürler. 00:13:10.207 --> 00:13:15.534 (Alkış)