Elm, texnologiya və ətraf mühit | Ali məktəb biologiyası | Khan Academy

Scientists and engineers can make major contributions by developing technologies that produce less pollution and waste and that preclude ecosystem degradation.

Khan Academy is a nonprofit organization with the mission of providing a free, world-class education for anyone, anywhere. We offer quizzes, questions, instructional videos, and articles on a range of academic subjects, including math, biology, chemistry, physics, history, economics, finance, grammar, preschool learning, and more. We provide teachers with tools and data so they can help their students develop the skills, habits, and mindsets for success in school and beyond. Khan Academy has been translated into dozens of languages, and 15 million people around the globe learn on Khan Academy every month. As a 501(c)(3) nonprofit organization, we would love your help!

Donate or volunteer today! Donate here: https://www.khanacademy.org/donate

Volunteer here: https://www.khanacademy.org/contribute

Credits:
"Bananas" by Elembis [Public domain], via Wikimedia Commons:
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bananas.svg

"Gobabeb solar panels" by GbbIT, licensed under a Creative Commons Attribution License (CC BY-SA 3.0):
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Gobabeb_solar_panels.jpg
https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.en

"Wind Mill of Bangui, Ilocos Norte" by JufelBaldado, licensed under a Creative Commons Attribution License (CC BY-SA 3.0):
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wind_Mill_of_Bangui,_Ilocos_Norte.jpg
https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.en

[Səsləndirən] Mən qəlyanaltı
etməyi çox sevirəm

və ən sevimli

qəlyanaltım banandır.

Banandan bir qədər fıstıq
yağı ilə smuzi düzəldə

bilər və ya onu qızardılmış çörəyin
üzərinə qoyub yeyə bilərsiniz.

Məndə əksər insanlar kimi,
bananı yeyib

bitirdikdən sonra qabıqlarını atıram,

amma bilirdiz ki, bananın qabığı

və yarpaqlarından müxtəlif
şeylər hazırlamaq olar?

Əslində, dünyada hər il 100 milyarddan çox

banan istehlak edildiyi üçün

alimlər banan qabıqlarını və yarpaqlarını

bioloji parçalana bilən
faydalı materiallara

çevirən texnologiyalar inkişaf etdirdilər.

Məsələn, bananlardan
ayaqqabı altlığı düzəltmək üçün istifadə

edilir ki, bu da
həqiqətən heyrətamizdir.

Sara Harbart adlı
dizayner banan qabığı tullantılarından

Kouri, K-U-O-R-I adlı davamlı
material yaratmaq üçün istifadə edib.

Bu material eynəkdən tutmuş
kəmərlərə, hətta telefon qabları

və ayaqqabı altlığına qədər
hər şey üçün istifadə olunur.

Banan yarpaqlarından
birdəfəlik qablar və ya başqa

əşyalar hazırlamaq
üçün də istifadə olunur.

Beləliklə, 2010-cu ildə
Tenit Aditya adlı gənc

ixtiraçı gördü ki, zaman
keçdikcə banan yarpaqları

çürüyür və o, banan
yarpaqlarını üç ilə qədər qoruyub

saxlaya biləcək bir
texnologiya inkişaf etdirdi.

Ondan ekoloji təmiz
qabların hazırlanması

üçün də istifadə edilə bilər.

Yəqin niyə banan haqqında

bu qədər çox danışdığım və onları

qəlyanaltı kimi çox sevməyim
sizi maraqlandırır.

Şəxsən mən düşünürəm
ki, alimlərin və

mühəndislərin onlardan
faydalı, təbiətdə parçalana bilən

materiallar yaratması daha möhtəşəmdir.

Sara və Tenitinki kimi
plastik tullantıları azaltmağa

kömək edən texnologiyalar
planetimiz və onun

biomüxtəlifliyi üçün
faydalıdır, çünki onlar

plastik mikroliflərin ətraf mühitimizi

çirkləndirməsinin qarşısını alır.

Bu əla xəbərdir.

Elm və mühəndislik
sayəsində biz insanlar,

ekosistemin deqradasiyasının qarşısını

alan, çirklənməni azaldan və dözümlülüyü

artıran texnologiyalar
yarada bilərik.

Gəlin, bir neçə digər gözəl

nümunəyə nəzər salaq.

Bütün il boyu günəşli Arizona ştatında

yaşadığım üçün burada sakinlərin

günəş panellərindən istifadə
etdiyini görmək qeyri-adi deyil.

Bu cür texnologiya, fotonların
və ya işıq hissəciklərinin

elektrik axını yaratması
üçün hazırlanmışdır.

Günəşdən gələn enerjidən
istifadə etdiyi üçün bu cür elektrik

qalıq yanacaqlardan
istifadəni tələb etmir.

Bu o deməkdir ki, günəş
panelləri qlobal istiləşməyə töhfə

verən və hazırda yer üzündə mövcud olan

biomüxtəliflik üçün təhlükə
yaradan istixana qazı

emissiyalarını azaltmağa
kömək edir.

Evlərində istifadə etdikləri
günəş panelinin daha

əlverişli variantına ehtiyac
duyanlar üçün günəş

dam plitələri hazırlanmışdır.

Beləliklə, bunlar günəş enerjisi yaradan

dam plitələridir. Çox maraqlıdır,
elə deyilmi?

Belə texnologiyalar
təkmilləşməyə davam

edərsə, onlar bizə iqlim
dəyişikliyi ilə mübarizə

aparmağa və biomüxtəlifliyi
qorumağa çox kömək edəcəkdir.

Arizonadan qərbə,
Kaliforniyaya doğru getsək,

təpələri boyu düzülən
nəhəng ağ yel

dəyirmanlarını görə bilərik
Külək dəyirmanları da təmiz enerji

mənbəyinin başqa bir növüdür.

Onlar küləkdən istifadə

edərək enerji yaradırlar.

Külək dəyirmanlarının iş prinsipi günəş
panellərinə bənzəyir.

Onları dizayn edən insanların sayəsində

fosil yanacaqlarından istifadə
etmədən enerji əldə edə bilirik.

Bu isə planetimiz üçün çox faydalıdır.

Ətraf mühiti qorumaq

üçün yaradılan yeni, heyrətamiz

texnologiyalar barədə
uzun-uzadı danışa bilərəm.

Artıq insanlar ekoloji
cəhətdən təmiz nəqliyyat vasitələri,

binalar, məişət cihazları,
hətta tullantıların idarə

olunması sistemi
kimi şeylər hazırlayırlar.

Bütün bu unikal texnologiyalara
əsasən deyə bilərik ki,

alimlər və mühəndislər ətraf
mühit problemlərini

üzə çıxarmaq və aradan

qaldırmaq üçün müxtəlif

üsullara əl atırlar.

Lakin belə sual üzə çıxır:

"Yeni kəşflərin nə kimi
çatışmazlıqları var?"

Nəzərə almalı olduğumuz
bəzi mənfi cəhətlər var.

Məsələn, ekoloji cəhətdən təmiz

texnologiyalar və ya yaşıl texnologiyalar hələ

nisbətən yeni ideyalar hesab olunur.
Nəticədə bu texnologiyanın

əhəmiyyətli təsir
göstərə biləcəyinə, uğur

qazanacağına və texnologiyanın ətraf
mühitə təsirini minimuma

endirdiyimizə əmin olmaq üçün onlar

üzərində çoxlu araşdırma aparmalıyıq.

Məsələn, günəş panelləri çox yer tuta

və həssas yaşayış
yerlərinə təsir edə bilər.

Ona görə də bu təsirləri
azaltmağın yollarını araşdırmalıyıq.

Deməli, texnologiyaların tədqiqi və

inkişafı üçün böyük
məbləğdə pul tələb olunur,

yəni şirkətlər yaşıl alternativlər

üçün dəyişməyə və bu

qədər pulu ödəməyə
hazır olmaya bilərlər.

Yüksək tətbiq xərcləri o deməkdir ki,
məhsul satışa çıxarılanda

ilk dövrlərdə sizin və
mənim kimi istehlakçılar

ənənəvi məhsullarla müqayisədə bu

texnologiyalar üçün
daha yüksək məbləğdə

pul ödəməli olacaqlar.

Günəş panelləri ilə
bağlı müzakirəmizə qayıdaq,

evdə panellərin quraşdırılmasının

çatışmazlığı adətən baha başa gəlməsidir.

Günəş panelindən istifadə
ev sahibinin

elektrik enerjisi üçün ödədiyi
pulu xeyli dərəcədə

azaltsa da, bəzi istehlakçılar
yüksək ilkin qiyməti ödəməyə

hazır olmaya və ya bu qədər
pula sahib olmaya bilərlər.

Nəhayət, ənənəvi sənayelər
sahələrində

işləyən insanlar bu kimi səbəblərə

görə işlərini itirə bilərlər.

Dünyanın yaşıllaşmasının
tərəfdarları kimi,

bu işçiləri və müəssisələri

qorumağın yollarını tapmalıyıq.

Aydındır ki, ətraf mühitə daha yaxşı

texnologiyanı tətbiq etmək istəyiriksə,

qarşımıza bir neçə problem çıxacaq.

Lakin alimlərin və mühəndislərin ətraf

mühit üçün bu qədər çox şey edə
bilməsi ən böyük üstünlük sayılır.

Elm və mühəndislik sayəsində
biz enerjiyə qənaət etmək,

çirklənməni azaltmaq,
planetimizin qiymətli

resurslarını qorumaq,
hətta daha çox insanı

qidalandırmaq üçün
metodlar hazırlaya,

həmçinin insanlar üçün
yeni iş imkanları və iş yerləri

yarada bilərik.

Bu əladır.

Dünyadakı alimlər,

mühəndislər və mütəfəkkirlər
mövcud bilik hovuzumuzdan günümüzün

ən böyük problemlərini
həll etmək üçün istifadə edə bilərlər.

Videonu yekunlaşdıraq.

Öyrəndik ki, alimlər və mühəndislər

ətraf mühiti qorumaq və
daha yaxşı gələcək üçün

müxtəlif həll yolları axtarırlar.

Beləliklə, növbəti
dəfə banan və ya hər hansı

bir meyvə aldıqda, günəş
panellərinin və ya

yel dəyirmanlarının yanından keçəndə

bu yaşıl kəşflərin bir
zamanlar kiminsə ideyası

olduğunu yadda salın.

Demək istədiyim odur ki, nə vaxtsa
ağlınıza ətraf mühitə

xeyir verə biləcək
texnologiya haqqında

fikir gələrsə,
onu yazın.

Çünki həmin fikir
faydalı ola bilər.