Return to Video

Ionization energy: group trend | Atomic structure and properties | AP Chemistry | Khan Academy

  • 0:02 - 0:04
    Ionlaşma enerjisi
    neytral atomdan elektronu
  • 0:04 - 0:08
    çıxarmaq üçün tələb
    olunan enerjiyə deyilir.
  • 0:08 - 0:11
    Aşağıya baxsaq,
    bu A neytral atomu təmsil edir,
  • 0:11 - 0:14
    yəni bu bərabər sayda proton
    və elektron deməkdir.
  • 0:14 - 0:16
    Müsbət yüklü nüvə bu
    mənfi yüklü
  • 0:16 - 0:19
    elektronları özünə cəlb edəcəyinə görə,
    bir elektronu nüvənin
  • 0:19 - 0:23
    cazibə qüvvəsindən uzaqlaşdırmaq üçün
  • 0:23 - 0:25
    enerji tələb olunacaq.
  • 0:25 - 0:28
    Beləliklə, bu ionlaşma enerjiniz olacaq.
  • 0:28 - 0:30
    Bir elektronu götürsəniz,
    artıq bərabər sayda
  • 0:30 - 0:32
    proton və elektrona sahib olmayacaqsınız.
  • 0:32 - 0:34
    Protonlarınız elektonlarınızdan
    çox olacaq.
  • 0:34 - 0:36
    Siz burada müsbət 1 yük alırsınız.
  • 0:36 - 0:38
    Və bir ion
    meydana gətirirsiniz.
  • 0:38 - 0:42
    İonlaşma enerjisi həmişə müsbət olacaq.
  • 0:42 - 0:45
    Bir elektronu uzaqlaşdırmaq
    üçün həmişə enerji lazımdır.
  • 0:45 - 0:48
    İonlaşma Enerjisi müsbət yüklüdür.
  • 0:48 - 0:52
    Vahidlərimiz mol başına kilojouldur.
  • 0:52 - 0:53
    Bu videoda biz yalnız ilk
  • 0:53 - 0:56
    ionlaşma enerjisindən danışacağıq.
  • 0:56 - 0:58
    Bunu İE1 kimi işarələyirəm.
  • 0:58 - 1:02
    Gəlin elementlər üçün bəzi faktiki
  • 1:02 - 1:03
    ionlaşma enerjilərinə baxaq.
  • 1:03 - 1:06
    Burada birinci qrupdakı
    bəzi elementləri görə bilərik.
  • 1:06 - 1:10
    Hidrogendən bir elektronu uzaqlaşdırmaq
  • 1:10 - 1:15
    üçün 1312 kilojoul enerji lazımdır.
  • 1:15 - 1:19
    Litiumda bir elektronu götürmak
    üçün hər mola təxminən
  • 1:19 - 1:21
    520 kilojoul enerji lazımdır.
  • 1:21 - 1:24
    Burada aşağı düşdükcə say azalır.
  • 1:24 - 1:26
    Beləliklə, Natrium 496 olacaq.
  • 1:26 - 1:28
    Kalium 419 olacaq.
  • 1:28 - 1:30
    Aydın bir tendensiya var.
  • 1:30 - 1:34
    Dövri cədvəldə qrup üzrə aşağı düşdükcə,
  • 1:34 - 1:37
    ionlaşma enerjisində müəyyən
    azalma müşahidə olunur.
  • 1:37 - 1:41
    Demək ki,burada elektronu
    uzaqlaşdırmaq daha asandır.
  • 1:41 - 1:44
    Gəlin görək, bunun
    səbəbini anlaya bilərikmi.
  • 1:44 - 1:47
    Burada bu iki elementi-Hidrogen və Litiumu
  • 1:47 - 1:49
    ətraflı öyrənək.
  • 1:49 - 1:52
    Gəlin davam edib bu diaqramlara baxaq.
  • 1:52 - 1:55
    Onları hidrogen və litium
    üçün dolduracağıq.
  • 1:55 - 1:58
    Ilk diaqramımız üçün hidrogeni qoyacağıq.
  • 1:58 - 2:00
    Hidrogenin atom nömrəsi birdir.
  • 2:00 - 2:03
    Nüvəsində bir proton var.
  • 2:03 - 2:04
    Yükü müsbət 1-dir.
  • 2:04 - 2:06
    Neytral atomda isə bir elektronu var.
  • 2:06 - 2:09
    Biz davam edib burada hidrogenin bir
  • 2:09 - 2:10
    elektronunu çəkək
  • 2:10 - 2:12
    Elektron konfiqurasiyası 1s1 olardı.
  • 2:12 - 2:15
    Bir elektron birinci enerji səviyyəsində s
  • 2:15 - 2:18
    orbitalındadır.
  • 2:18 - 2:19
    Bu mənfi yüklü elektron
  • 2:19 - 2:22
    bu müsbət yüklü nüvə
    üçün bir cazibə hiss edir.
  • 2:22 - 2:25
    Və onu uzaqlaşdırmaq üçün
    enerji əlavə etməlisiniz.
  • 2:25 - 2:28
    1,312 kilojoul enerji əlavə etsəniz,
  • 2:28 - 2:30
    o elektronu
    uzaqlaşdıra bilərik
  • 2:30 - 2:31
    Əgər bunu etsəniz, nüvədə
  • 2:31 - 2:35
    yalnız müsbət bir yüklə
    qalacaqsınız və onun ətrafında heç bir
  • 2:35 - 2:35
    elektron qalmayacaq.
  • 2:35 - 2:37
    İndi artıq neytral
    atomunuz yoxdur.
  • 2:37 - 2:38
    Bir ionunuz var.
  • 2:38 - 2:42
    Sizdə müsbət H var, çünki
    siz nüvədə bir müsbət
  • 2:42 - 2:43
    yükə və sıfır elektrona sahibsiniz.
  • 2:43 - 2:46
    Burada ionlaşma
  • 2:46 - 2:48
    enerjisi anlayışı var.
  • 2:48 - 2:50
    Litiuma baxaq.
  • 2:50 - 2:52
    Burada litium çəkəcəyik.
  • 2:52 - 2:54
    Litiumun atom nömrəsi üç,
  • 2:54 - 2:56
    və nüvəsində üç proton var.
  • 2:56 - 2:59
    Neytral atomda isə üç elektron var.
  • 2:59 - 3:03
    Beləliklə, elektron
    konfiqurasiyası 1s2, 2s1-dir.
  • 3:03 - 3:06
    Birinci enerji səviyyəsində
    iki elektron var
  • 3:06 - 3:08
    və onlar s orbitalındadırlər.
  • 3:08 - 3:10
    Mən davam edib
    onları buraya çəkəcəyəm.
  • 3:10 - 3:12
    İndicə çəkdiyim bu iki elektron birinci
  • 3:12 - 3:15
    enerji səviyyəsindəki
    iki elektronu təmsil edir.
  • 3:15 - 3:17
    İkinci enerji səviyyəsində
    daha bir elektron var.
  • 3:17 - 3:20
    Ona görə də o elektronu
    bu şəkildə yerə qoyacağam.
  • 3:20 - 3:24
    Litium üçün, əgər bir elektronu götürsək,
    ən çox ayrılan elektron
  • 3:24 - 3:26
    buradakı ən kənar elektron,
  • 3:26 - 3:28
    2s orbitalındakı
  • 3:28 - 3:30
    elektron olacaq.
  • 3:30 - 3:34
    520 kilojoul enerji tətbiq etsəniz,
  • 3:34 - 3:36
    o elektronu çəkə bilərsiniz.
  • 3:36 - 3:38
    bunu etsəniz, nüvədə
  • 3:38 - 3:41
    müsbət 3 yük qalacaq.
  • 3:41 - 3:46
    Hələ də elektronlarınız
    1s orbitalında olacaq,buna görə
  • 3:46 - 3:48
    də mən davam
    edib oradakıları çəkəcəyəm,
  • 3:48 - 3:51
    amma siz o xarici elektronu götürmüsünüz.
  • 3:51 - 3:53
    Burada bir Litium kationunuz olacaq.
  • 3:53 - 3:56
    Sizdə Litiumun yükü müsbət 1 dir,
  • 3:56 - 3:58
    çünki, nüvədə üç müsbət yük
  • 3:58 - 3:59
    və yalnız iki elektron var.
  • 3:59 - 4:02
    3 çıx 2 sizə müsbət 1 verir.
  • 4:02 - 4:04
    Litium kationunun elektron
    konfiqurasiyası 1s2
  • 4:04 - 4:07
    oldu,çünki biz 2s orbitalındakı
  • 4:07 - 4:10
    xarici elektronu çıxardıq.
  • 4:10 - 4:14
    Bu, Hidrogen və Litiumun
  • 4:14 - 4:15
    ionlaşmış halı üçün şəkildir.
  • 4:15 - 4:18
    İonlaşma enerjisinə təsir edən
  • 4:18 - 4:20
    bəzi amilləri araşdıracağıq.
  • 4:20 - 4:23
    Əvvəlcə nüvə
    yükü haqqında danışaq
  • 4:23 - 4:27
    Bura nüvə yükünü yazıram.
  • 4:27 - 4:32
    Nüvənizdə nə qədər çox müsbət yük varsa,
  • 4:32 - 4:35
    elektron bir o qədər cazibə
  • 4:35 - 4:37
    qüvvəsi hiss edəcək.
  • 4:37 - 4:39
    Və elektronu uzaqlaşdırmaq
  • 4:39 - 4:41
    bir o qədər çətin olacaq.
  • 4:41 - 4:45
    Ümumi olaraq, artan
    nüvə yükü haqqında düşünək.
  • 4:45 - 4:47
    Bu, ionlaşma enerjisini
    artırmaq istəyərdi.
  • 4:47 - 4:50
    Çünki yenə elektronlar üçün daha böyük
  • 4:50 - 4:51
    cazibə qüvvəsi var.
  • 4:51 - 4:53
    Ona görə də gəlin
    bu iki vəziyyətə baxaq
  • 4:53 - 4:55
    və əvvəlcə hidrogen haqqında düşünək.
  • 4:55 - 4:57
    Hidrogenin nüvəsində müsbət 1 yükü var.
  • 4:57 - 5:01
    Və buradakı bir elektron həmin
    müsbət yüklə
  • 5:01 - 5:03
    nüvəyə çəkiləcək.
  • 5:03 - 5:06
    Nüvəsində müsbət 3
    yükü olan Litiuma baxaq.
  • 5:06 - 5:08
    Bu, daha böyük nüvə yüküdür.
  • 5:08 - 5:11
    Düşünürsünüz ki,bu elektron
  • 5:11 - 5:12
    Hidrogendən daha çox
  • 5:12 - 5:15
    içəri çəkilə bilər,
  • 5:15 - 5:17
    çünki müsbət 3 müsbət 1-dən böyükdür.
  • 5:17 - 5:19
    Bu iki şey üçün nüvə
    yükü barədə düşünsək
  • 5:19 - 5:25
    Litiumun xarici elektronunun nüvə üçün
  • 5:25 - 5:27
    daha çox cazibə qüvvəsinə malik
  • 5:27 - 5:28
    olacağını göstərir.
  • 5:28 - 5:30
    Siz düşünə bilərsiniz ki
    elektronu uzaqlaşdırmağa
  • 5:30 - 5:31
    daha çox enerji
    lazımdır
  • 5:31 - 5:34
    Yalnız nüvə yükü haqqında düşünsək,
  • 5:34 - 5:38
    ionlaşma enerjisinin
    artacağını təxmin edə bilərik.
  • 5:38 - 5:40
    Sonra, elektron qoruma haqqında danışaq.
  • 5:40 - 5:43
    Siz onu elektron skrininq
  • 5:43 - 5:46
    da adlandıra bilərsiniz.
  • 5:46 - 5:49
    Beləliklə, elektron qoruma
    ideyası daxili
  • 5:49 - 5:52
    elektronlarının ,xarici elektronları
  • 5:52 - 5:56
    nüvənin müsbət yükündən
  • 5:56 - 5:57
    qorumasıdır.
  • 5:57 - 5:59
    Buna misal olaraq Litium-a baxaq.
  • 5:59 - 6:03
    Bizdə bu iki daxili elektronlar
  • 6:03 - 6:06
    xarici təbəqə elektronlarını dəf edəcək.
  • 6:06 - 6:07
    Mavi rəngdə olan bu elektron
  • 6:07 - 6:10
    yaşıl rəngdə olan bu elektronu
  • 6:10 - 6:13
    dəf edəcək.
  • 6:13 - 6:17
    Və beləliklə, onlar yaşıl
    rəngdə olan xarici elektronu
  • 6:17 - 6:22
    müsbət 3 yükdən qoruyacaqlar,
    çünki elektronlar bir-birilərini
  • 6:22 - 6:23
    itələyir.
  • 6:23 - 6:26
    Bənzər yüklər digər yükləri dəf edir.
  • 6:26 - 6:29
    Beləliklə elektron qoruyucu və ya
    elektron skrininq
  • 6:29 - 6:30
    ideyası var.
  • 6:30 - 6:34
    Yalnız bu amil haqqında
    fikirləşsək, Litium üçün
  • 6:34 - 6:36
    bu iki daxili təbəqə elektronu xarici
  • 6:36 - 6:39
    təbəqə elektronunu qoruyacaq.
  • 6:39 - 6:42
    Əks istiqamətdə bir qüvvə olacaq.
  • 6:42 - 6:42
    Və bu o deməkdir ki,
  • 6:42 - 6:45
    həmin elektronların itələyici
  • 6:45 - 6:49
    qüvvəsi hesabına həmin
    xarici elektronu götürmək
  • 6:49 - 6:50
    daha asandır.
  • 6:50 - 6:53
    Biz sadəcə olaraq elektron
    qoruyucu və ya elektron
  • 6:53 - 6:55
    skrininq haqqında düşünsək,
    qoruyucu təsirə görə
  • 6:55 - 6:57
    Litiumun xarici
    elektronunu
  • 6:57 - 6:58
    skrininq effektinə
  • 6:58 - 7:00
    götürmək daha asandır.
    Çünki az enerji tələb
  • 7:00 - 7:03
    olunur.Əgər biz bu
    amil haqqında düşünsək,
  • 7:03 - 7:04
    bu ionlaşma enerjisinin
    azalmasıdır.
  • 7:04 - 7:08
    İndi nüvə yükü və elektron
    qoruyucu əl-ələ verir.
  • 7:08 - 7:10
    Və bunları əlaqələndirməyin bir yolu
  • 7:10 - 7:14
    "effektiv nüvə yükü" adlanan
    şey haqqında düşünməkdir.
  • 7:14 - 7:16
    Mən davam edib effektiv
  • 7:16 - 7:18
    nüvə yükünü Z eff yazacağam,oda
  • 7:18 - 7:21
    Nüvənin yükü - Z çıxılsın
  • 7:21 - 7:25
    mənfi qoruyucu elektronların
    təsirinə bərabərdir.
  • 7:25 - 7:28
    Bu çox sadə
  • 7:28 - 7:31
    riyazi həlldir.
  • 7:31 - 7:33
    Əvvəlcə hidrogenə baxaq və bu elektronun
  • 7:33 - 7:37
    effektiv nüvə yükünü hesablayaq.
  • 7:37 - 7:40
    Nüvədə müsbət 1 yük var.
  • 7:40 - 7:43
    Z nüvəsinin yüküdür .Və sıfır
  • 7:43 - 7:44
    qoruyucu elektronlar var.
  • 7:44 - 7:47
    Beləliklə, 1 çıx 0,
    əlbəttə ki, müsbət 1-dir.
  • 7:47 - 7:49
    Bu xarici elektron müsbət 1-lik
  • 7:49 - 7:52
    effektiv nüvə yükünü yaşayır.
  • 7:52 - 7:55
    Litium üçün nüvədə üç proton var.
  • 7:55 - 7:57
    Z müsbət 3 olacaq.
  • 7:57 - 8:00
    Və burada iki qoruyucu elektron, və
  • 8:00 - 8:01
    iki daxili təbəqə elektronu var.
  • 8:01 - 8:04
    Müsbət 3 çıx 2 ,müsbət 1-ə bərabərdir.
  • 8:04 - 8:08
    Demək,effektiv nüvə
    yükü də müsbət 1-dir.
  • 8:08 - 8:12
    Hidrogen elektronunun hiss
    etdiyi effektiv nüvə yükü
  • 8:12 - 8:16
    litiumun xarici elektronu
    ilə təxminən eynidir,
  • 8:16 - 8:20
    çünki onların hər ikisinin effektiv
  • 8:20 - 8:23
    nüvə yükü müsbət 1-dir.
  • 8:23 - 8:26
    Litiumun elektron qoruması və
    ya elektron skrininqinə
  • 8:26 - 8:29
    və ya elektron skrininqinə
    sahib olması nüvə
  • 8:29 - 8:31
    yükünün bu təsirini ləğv edir.
  • 8:31 - 8:34
    Bu iki şey bir növ ixtisar edilir.
  • 8:34 - 8:36
    İndi, əlbəttə, bu, nüvə yükünün
    təsirini hesablamaq
  • 8:36 - 8:38
    çox sadə bir yoldur.
  • 8:38 - 8:42
    Əgər reallıqda, Litium üçün bunu
    daha mürəkkəb şəkildə etsəniz,
  • 8:42 - 8:45
    təxminən 1.3 qiyməti əldə edəcəksiniz.
  • 8:45 - 8:47
    Deyə bilərik ki, Litiumun
    effektiv nüvə yükü
  • 8:47 - 8:52
    müsbət 1-ə yaxındır,
    baxmayaraq ki, onun 1.3 civarında
  • 8:52 - 8:55
    olduğunu söyləmək daha doğrudur.
  • 8:55 - 9:00
    Bizim məqsədlərimizdə
    Litium üçün elektron qoruyucu,
  • 9:00 - 9:02
    nüvə yükü ilə ixtisar olunur.
  • 9:02 - 9:04
    Və buna görə də bu
    halı başa düşmək
  • 9:04 - 9:06
    üçün son amilə baxmalıyıq
  • 9:06 - 9:08
    Sonuncu amil həmin xarici
  • 9:08 - 9:11
    elektronun nüvədən uzaqlığıdır.
  • 9:11 - 9:13
    Gəlin bu barədə düşünək.
  • 9:13 - 9:17
    Hidrogen üçün bu elektron
    nüvəyə olduqca yaxındır.
  • 9:17 - 9:20
    Və nə qədər yaxın olarsa,
    nüvə üçün bir o qədər
  • 9:20 - 9:22
    cazibə qüvvəsinə malikdir.
  • 9:22 - 9:24
    Fizikada, Kulon qanunu,
  • 9:24 - 9:25
    məsafədən asılıdır.
  • 9:25 - 9:28
    Nə qədər yaxın olsanız,
    bir o qədər cazibə qüvvəsi
  • 9:28 - 9:28
    hiss edəcəksiniz.
  • 9:28 - 9:31
    Elektron burda çox
    güclü cazibə qüvvəsi hiss edir
  • 9:31 - 9:33
    ona görə də elektronu
    uzaqlaşdırmaq çətindir.
  • 9:33 - 9:36
    Litium üçün bu ,xarici təbəqə elektronu,
  • 9:36 - 9:38
    orta hesabla, nüvədən
    daha uzaq məsafədədir
  • 9:38 - 9:42
    və buna görə də, nüvəyə doğru o qədər
  • 9:42 - 9:44
    qüvvətli şəkildə cəzb olunmur.
  • 9:44 - 9:46
    O qədər də cəlbedici
    qüvvə yoxdur, və
  • 9:46 - 9:48
    həmin xarici elektronu
    uzaqlaşdırmaq daha asandır.
  • 9:48 - 9:51
    Xarici elektronu uzaqlaşdırmaq
    daha asan olarsa,
  • 9:51 - 9:53
    bu, təbii ki, ionlaşma
    enerjisinin azalması
  • 9:53 - 9:54
    deməkdir.
  • 9:54 - 9:55
    Məsafəyə görə deyə bilərik ki,
  • 9:55 - 9:58
    xarici elektronu Litiumdan
    uzaqlaşdırmaq daha asandır,
  • 9:58 - 10:02
    Çünki o, nüvədən daha uzaqdadır.
  • 10:02 - 10:04
    Hər üç amili eyni anda düşünsək,
  • 10:04 - 10:08
    nüvə yükü və elektron
    qoruyucu effekti bir növ
  • 10:08 - 10:09
    bir-biri ilə ixtisar olunur.
  • 10:09 - 10:12
    Və beləliklə, ionlaşma enerjisi
    üçün qruplarda gördüyümüz
  • 10:12 - 10:16
    tendensiyanı izah etmək
    üçün məsafə faktoru
  • 10:16 - 10:18
    haqqında düşünə bilərik.
Title:
Ionization energy: group trend | Atomic structure and properties | AP Chemistry | Khan Academy
Description:
more » « less
Video Language:
English
Team:
Khan Academy
Duration:
10:19

Azerbaijani subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.