< Return to Video

Laura Carstensen: Të moshuarit janë më të lumtur

  • 0:00 - 0:02
    Njerëzit po jetojnë më gjatë
  • 0:02 - 0:04
    dhe shoqëritë po thinjen.
  • 0:04 - 0:06
    Ju e dëgjoni këtë gjatë gjithë kohës.
  • 0:06 - 0:08
    Lexoni nepër gazeta rreth kësaj.
  • 0:08 - 0:10
    Dëgjoni nëpër televizione.
  • 0:10 - 0:12
    Nganjëherë brengosem
  • 0:12 - 0:14
    që dëgjojmë për të aq shumë
  • 0:14 - 0:17
    sa që tani i pranojmë jetrat më të gjata
  • 0:17 - 0:19
    me një lloje vetëkënaqësie,
  • 0:19 - 0:21
    madje edhe me lehtësi.
  • 0:21 - 0:24
    Mirëpo, pa dyshim,
  • 0:24 - 0:26
    jetra më të gjata munden
  • 0:26 - 0:28
    dhe, unë besoj se do të
  • 0:28 - 0:30
    përmisojnë kualitetin e jetes
  • 0:30 - 0:32
    të të gjitha moshave.
  • 0:32 - 0:34
    Për ta vendosur këtë ne perspektivë
  • 0:34 - 0:37
    me lejoni vetem të përqëndrohem në pamjen e përgjithshme.
  • 0:37 - 0:40
    Më shumë vite janë shtuar
  • 0:40 - 0:42
    tek pritëshmëria e jetës mesatare
  • 0:42 - 0:44
    në shekullin e 20-të
  • 0:44 - 0:47
    sesa të gjitha vitet që janë shtuar
  • 0:47 - 0:51
    gjatë gjithë mijëvjeqarëve
  • 0:51 - 0:54
    të evolucionit të njerëzimit.
  • 0:54 - 0:56
    Sa hapë e mbyll sytë,
  • 0:56 - 0:59
    ne pothuajse e dyfishuam gjatësinë e kohës
  • 0:59 - 1:01
    gjatë të cilës jetojmë.
  • 1:01 - 1:04
    Pra, nëse ndonjëherë ndjeheni sikur nuk e kuptoni këtë punen e moshës,
  • 1:04 - 1:06
    mos u shqetësoni.
  • 1:06 - 1:08
    Është fringo i ri.
  • 1:08 - 1:10
    Për shkak se shkalla e fertilitetit ra
  • 1:10 - 1:12
    gjatë periudhës së njejtë
  • 1:12 - 1:16
    kur pritëshmëria e jetës ishte duke u rritur,
  • 1:16 - 1:18
    ajo piramid
  • 1:18 - 1:21
    e cila gjithmonë e përqafësonte shprëndarjen e moshave në popullësi,
  • 1:21 - 1:24
    me shumë rini në bazë,
  • 1:24 - 1:27
    dhe pak të moshuar në majë
  • 1:27 - 1:29
    të cilët e arrijnë dhe e mbijetojnë pleqërinë,
  • 1:29 - 1:31
    është duke u riformatizuar
  • 1:31 - 1:34
    në një drejtëkëndësh.
  • 1:34 - 1:36
    Dhe tani, nëse je një llojë njeriu
  • 1:36 - 1:40
    i cili merr kënaqësi nga statistikat e popullsisë,
  • 1:40 - 1:42
    këto statistika do ju japin atë kënaqësi.
  • 1:42 - 1:44
    Sepse kjo do të thotë që
  • 1:44 - 1:47
    për herë të parë në historinë e specjeve,
  • 1:47 - 1:49
    shumica e foshnjeve të lindura
  • 1:49 - 1:51
    në Botën e Zhvilluar
  • 1:51 - 1:54
    kanë mundësinë
  • 1:54 - 1:56
    e të arriturit pleqërinë.
  • 1:56 - 1:59
    Si ndodhi kjo?
  • 1:59 - 2:01
    Epo, ne nuk jemi gjenetikisht më të mirë sesa paraardhësit tonë
  • 2:01 - 2:03
    ishin para 10,000 viteve.
  • 2:03 - 2:05
    Kjo rritje e pritëshmërisë së jetës
  • 2:05 - 2:08
    është një produkt i mrekullueshum i kulturës
  • 2:08 - 2:10
    që bashkon
  • 2:10 - 2:12
    shkencën dhe teknologjinë,
  • 2:12 - 2:15
    dhe një ndryshim të madh në sjellje
  • 2:15 - 2:18
    që përmison shëndetin dhe mirëqenjen.
  • 2:18 - 2:20
    Nëpërmjet ndryshimeve kulturore,
  • 2:20 - 2:22
    të parët tanë
  • 2:22 - 2:25
    gati e eliminuan vdekje e parakohëshme
  • 2:25 - 2:28
    kështu që njerëzit tani mund të jetojnë jetra të plota.
  • 2:29 - 2:32
    Ka probleme të bashkangjitura me moshim --
  • 2:32 - 2:35
    sëmundje, varferi, humbje të statusit social.
  • 2:35 - 2:37
    Nuk është koha e duhur për tu mbështetur në famën tonë dhe nderimet që kemi marrur.
  • 2:37 - 2:39
    Miërpo, sa më shumë që ne mësojmë rreth plakjes,
  • 2:39 - 2:41
    aq më e qartë bëhet
  • 2:41 - 2:43
    që një kurs në rënie e sipër
  • 2:43 - 2:46
    është madhësisht i pabazë.
  • 2:46 - 2:50
    Plakja sjellë disa përmisime të mrekullueshme --
  • 2:50 - 2:53
    rritë diturinë, mjeshtrinë --
  • 2:53 - 2:59
    dhe përmison aspektet e jetës emocionale.
  • 2:59 - 3:01
    Po pra,
  • 3:01 - 3:04
    njerëzit e vjetër janë të lumtur.
  • 3:04 - 3:06
    Ata janë me të lumtur sesa njerëzit me moshë messatare,
  • 3:06 - 3:08
    dhe njerëzit e ri sigurisht.
  • 3:08 - 3:10
    Studim pas studimi
  • 3:10 - 3:12
    vjen tek i njejti përfundim.
  • 3:12 - 3:15
    Qendra për kontollim dhe parandalim të sëmundjeve bëri një anketë rishtas
  • 3:15 - 3:18
    ku pyeti përgjigjësit thjesht të ju tregojnë
  • 3:18 - 3:20
    nëse kanë përjetuar stres psikologjik
  • 3:20 - 3:22
    gjatë javës së kaluar.
  • 3:22 - 3:25
    Më pak njerëz të vjetër iu përgjigjën asaj pyetje pozitivisht
  • 3:25 - 3:27
    sesa njerëzit e modhës së mesme,
  • 3:27 - 3:29
    dhe njerëzit e ri gjithashtu.
  • 3:29 - 3:31
    Një anketë a fundit e Gallup
  • 3:31 - 3:33
    i pyeti anketuesit
  • 3:33 - 3:35
    se sa stres, brengosje dhe mërzitje
  • 3:35 - 3:37
    kishin përjetuar gjatë ditëve të fundit.
  • 3:37 - 3:41
    Dhe stresi, brengosja,mërzitja
  • 3:41 - 3:44
    të gjitha pakësohem me moshë.
  • 3:45 - 3:48
    Tani shkencëtaret socialë e quajnë këtë paradoksi i plakjes.
  • 3:48 - 3:51
    Pas të gjithave, plakja nuk është e thjeshtë.
  • 3:51 - 3:53
    Kështu që kemi bërë të gjitha llojet e pyetjeve
  • 3:53 - 3:57
    për ta parë nese mund të shpjegojmë këto gjetje.
  • 3:57 - 3:59
    Kemi pyetur se a mund të jetë
  • 3:59 - 4:02
    që gjenerata e tanishme e njerëzve të vjetër
  • 4:02 - 4:04
    është dhe gjithmonë ka qenë
  • 4:04 - 4:06
    gjeneratat më e mirë.
  • 4:06 - 4:08
    Dua të them që, njerëzit e ri sot
  • 4:08 - 4:11
    mund të mos i përjetojnë këto përmisime
  • 4:11 - 4:13
    gjersa ata plaken.
  • 4:13 - 4:15
    Ne kemi pyetur,
  • 4:15 - 4:18
    ndoshta njerëzit e vjetër janë duke provuar të jshohin anën pozitive
  • 4:18 - 4:20
    të një ekzistence depresive.
  • 4:20 - 4:22
    (Qeshen)
  • 4:22 - 4:25
    Mirëpo sa më tepër që provuam të mohojmë këto gjetje,
  • 4:25 - 4:27
    më shumë evidence kemi gjetur
  • 4:27 - 4:29
    për ta përkrahur atë.
  • 4:29 - 4:31
    Vite me parë, koleget e mij dhe unë filluam një studim
  • 4:31 - 4:34
    gjatë të cilit përcillëm të njejtin grup të njerzve për një periudh prej 10 viteve.
  • 4:34 - 4:38
    Në fillim, mostra kishte njerëz 18 deri në 94 vjeqarë/e.
  • 4:38 - 4:41
    Ne studjuam sesi përvoja e tyre emocionale ndryshonte
  • 4:41 - 4:43
    gjërsa ata plakeshin.
  • 4:43 - 4:46
    Pjesëmarrësit tanë mbanin pegjera elektronikë
  • 4:46 - 4:48
    për një javë,
  • 4:48 - 4:51
    dhe ne iu dergonim mesazhe gjatë ditës dhe mbrëmjes, gjate kohëve të ndryshme.
  • 4:51 - 4:53
    Dhe çdoherë qe ne iu dërguam mesazhe
  • 4:53 - 4:55
    ne do i pyesnim të ju përgjigjen disa pyetjeve --
  • 4:55 - 4:58
    Një në shkalle 1 deri ne 7, se të lumtur jani tani?
  • 4:58 - 5:00
    Sa të trishtuar jeni tani?
  • 5:00 - 5:02
    Sa të irrituar jeni tani ? --
  • 5:02 - 5:04
    në mënyrë që të kemi një sensë
  • 5:04 - 5:06
    të llojeve të emocioneve dhe ndjenjave që ata kishin
  • 5:06 - 5:08
    në jeten e tyre të përditëshme.
  • 5:08 - 5:10
    Dhe duke përdorur këtë studim intenzivë
  • 5:10 - 5:12
    të individëve,
  • 5:12 - 5:16
    ne gjetëm se nuk është një gjenerat e veqantë
  • 5:16 - 5:18
    e cila ndihet më mirë sesa tjerat,
  • 5:18 - 5:21
    mirëpo të njejtit individë gjatë kohë
  • 5:21 - 5:23
    fillojnë të raportojnë përvoja relativisht
  • 5:23 - 5:25
    pozitive.
  • 5:25 - 5:28
    Tani e shihni këtë zvoglim të dukshëm
  • 5:28 - 5:30
    gjatë një moshe të avancuar.
  • 5:30 - 5:32
    Dhe ka një zvoglim i vogel.
  • 5:32 - 5:34
    Mirëpo në asnjë pikë nuk rikthehet
  • 5:34 - 5:36
    tek nivelet që ne shofim
  • 5:36 - 5:38
    në adoleshencën e herëshme.
  • 5:38 - 5:42
    Tani është shumë e thjeshtë
  • 5:42 - 5:46
    të themi se njerëzit e moshuar janë me të "lumtur."
  • 5:46 - 5:49
    Në studimin tonë, ata janë më pozitivë,
  • 5:49 - 5:51
    mirëpo ata gjithashtu përjetojnë emocione të përziera
  • 5:51 - 5:54
    më shpesh se rinija --
  • 5:54 - 5:56
    përjetojnë pikëllueshmeri në të njejtën kohë që përjetojnë lumturi;
  • 5:56 - 5:58
    e dini, ai loti në sy
  • 5:58 - 6:01
    kur jeni duke i qeshur një shoku.
  • 6:01 - 6:03
    Dhe kërkimet tjera kanë treguar
  • 6:03 - 6:05
    që duket se njerëzit e vjetër ndihen rehat kur
  • 6:05 - 6:07
    përjetojnë pikëllim.
  • 6:07 - 6:10
    Ata e pranojnë dhimbjen më shumë se sa njerëzit e ri.
  • 6:10 - 6:13
    Dhe ne dyshojmë që kjo mund të na ndihmoj të sqarojmë
  • 6:13 - 6:16
    përse njerëzit e vjetër janë me të suksesshëm se rinija kur
  • 6:16 - 6:21
    bëhet fjalë për zgjidhjen e problemeve emocionale dhe debateve.
  • 6:21 - 6:24
    Njerëzit e vjetër mund të shiqojnë padrejtësinë
  • 6:24 - 6:26
    me butësi,
  • 6:26 - 6:29
    dhe nuk dëshprohen.
  • 6:29 - 6:31
    Dhe të gjitha tjerat barazi,
  • 6:31 - 6:33
    njerëzit e vjetër drejtojnë resurset e tyre
  • 6:33 - 6:35
    si përqëndrimin dhe kujtesën,
  • 6:35 - 6:38
    tek informacionet pozitive me tepër se sa tak ato negative.
  • 6:38 - 6:41
    Nese ju shfaqim, të moshuarve, atyre me moshë mesatare dhe njerëzve të ri disa imazhe,
  • 6:41 - 6:44
    sikurse kjo që po e shifni tani në ekranë,
  • 6:44 - 6:46
    dhe i pyesim me vonë
  • 6:46 - 6:49
    të kujtojnë të gjitha ato imazhe që kishin parë,
  • 6:49 - 6:52
    njerëzit e vjetër, mirëpo jo njerëzit e ri,
  • 6:52 - 6:54
    kujtojnë me tepër imazhe pozitive
  • 6:54 - 6:56
    sesa ato negative.
  • 6:56 - 6:58
    Ne i kemi pyetur njerëzit e vjeter dhe të rinjë
  • 6:58 - 7:00
    që ti shiqojnë fetyrat në studime laboratorike,
  • 7:00 - 7:02
    disa me vetulla të rrudhta,disa të qeshur.
  • 7:02 - 7:05
    Njerëzit e vjetër shiqojnë me tepër tek fetyrat e qeshura
  • 7:05 - 7:08
    dhe jo ato te mrroluara.
  • 7:08 - 7:10
    Në përditëshmëri ,
  • 7:10 - 7:12
    kljo përkthehet në knaëqsi dhe gëzim
  • 7:12 - 7:14
    më të madh.
  • 7:16 - 7:18
    Mirëpo si shkencëtarë socialë, ne vazhdojmë të pyesim
  • 7:18 - 7:20
    për alternativa të mundëshme.
  • 7:20 - 7:22
    Mendojmë, ndoshta njerëzit e vjetër
  • 7:22 - 7:24
    raportojnë më tepër emocione pozitive
  • 7:24 - 7:27
    sepse ata janë të paaftë mentalisht.
  • 7:27 - 7:30
    (Qeshen)
  • 7:30 - 7:32
    Ne kemi thën, mund të jetë
  • 7:32 - 7:35
    që emocionet pozitive janë thjesht me të leheta për tu përpunuar sesa ato negative,
  • 7:35 - 7:38
    dhe ata kaloni tek emocionet pozitive?
  • 7:38 - 7:40
    Ndoshta qendrat nervore në trurin tonë
  • 7:40 - 7:42
    degradohen kështu që
  • 7:42 - 7:45
    ne nuk mund të përpunojmë emocionet negative më.
  • 7:45 - 7:47
    Mirëpo nuk është ashtu.
  • 7:47 - 7:50
    Të rriturit më të mprehtë
  • 7:50 - 7:54
    janë ata që shfaqim emocione pozitive me së shumti.
  • 7:54 - 7:57
    Dhe nën kushte që me të vertet kanë rendësi,
  • 7:57 - 7:59
    njerëzit e vjetër përpunojnë informacione negative
  • 7:59 - 8:02
    aq mirë sa ata pozitive.
  • 8:02 - 8:05
    Pra si mund të jetë kjo?
  • 8:05 - 8:07
    Në kërkimin tonë,
  • 8:07 - 8:09
    ne kemi gjetur se këto ndryshime
  • 8:09 - 8:11
    janë të bazuara thellësisht
  • 8:11 - 8:14
    në aftësinë unike të njerëzve për të monitoruar kohën --
  • 8:14 - 8:16
    jo vetëm orën dhe kohën kalendarike,
  • 8:16 - 8:19
    mirëpo jetën në përgjithësi.
  • 8:19 - 8:21
    Dhe nëse ka një paradoks të plakjes,
  • 8:21 - 8:24
    është që njohja e faktit që nuk do të jetojmë përgjithmonë
  • 8:24 - 8:26
    ndryshon perspektiven tonë të jetës
  • 8:26 - 8:29
    në mënyrë pozitive.
  • 8:29 - 8:32
    Kur zona kohore është e gjata dhe e paqartë,
  • 8:32 - 8:34
    ashut siq është zakonishtë në rini,
  • 8:34 - 8:37
    njerëzit janë vazhdimish duke u përgatitur,
  • 8:37 - 8:40
    duke provuar të marrin të gjitha informacionet pozitive që munden
  • 8:40 - 8:42
    duke rrezikuar, dhe zbuluar.
  • 8:42 - 8:45
    Ne mund të shpenzojmë kohë me njerëz që nuk i pëlqejmë
  • 8:45 - 8:48
    sepse disi është interesante.
  • 8:48 - 8:50
    Ne mund të mësojme diçka të papritur.
  • 8:50 - 8:52
    (Qeshen)
  • 8:52 - 8:54
    Shkojmë në takime të verberta.
  • 8:54 - 8:56
    (Qeshen)
  • 8:56 - 8:58
    E dini, në fund të fundit,
  • 8:58 - 9:01
    nëse nuk funksionon, gjithmonë është një e nesërme.
  • 9:01 - 9:03
    Njerëzit mbi 50 vjet
  • 9:03 - 9:06
    nuk shkojnë në takime të verbërta.
  • 9:06 - 9:11
    (Qeshen)
  • 9:11 - 9:13
    Gjërsa ne plakemi,
  • 9:13 - 9:15
    horizonti ynë kohorë fillon të shkurtohet
  • 9:15 - 9:18
    dhe qëllimet tona ndryshojnë.
  • 9:18 - 9:21
    Kur ne e kuptojme se nuk e kemi të gjithë kohen e botës
  • 9:21 - 9:23
    ne i shofim prioritetet tona me më qartësi.
  • 9:23 - 9:26
    Ne u kushtojmë më pak vëmendje çështjeve të parëndësishme.
  • 9:26 - 9:28
    Ne e shijojmë jeten.
  • 9:28 - 9:30
    Ne jemi me mirënjohës,
  • 9:30 - 9:33
    me të hapur për bashkëbisedim dhe pajtim.
  • 9:33 - 9:36
    Ne invesojme me shumë në pjesë të rëndësishme të jetës
  • 9:36 - 9:39
    dhe jeta bëhet më e mirë,
  • 9:39 - 9:42
    kështu që jemi më të lumtur dita ditës.
  • 9:42 - 9:44
    Mirëpo i njejti ndërrim i perspektivës
  • 9:44 - 9:47
    na bën më pak tolerantë për
  • 9:47 - 9:49
    padrejtësi.
  • 9:49 - 9:51
    Deri në 2015,
  • 9:51 - 9:54
    do të ketë më shumë njerëz në SHBA
  • 9:54 - 9:56
    mbi moshën 60 vjeqare
  • 9:56 - 9:59
    sesa nën moshën 15 vjeqare.
  • 9:59 - 10:01
    Çfarë do të ndodh me shoqëri
  • 10:01 - 10:04
    që janë të mbingarkuar me njerëz të vjetër ?
  • 10:04 - 10:07
    Numrat nuk do të përcaktojnë
  • 10:07 - 10:09
    rezultatin.
  • 10:09 - 10:12
    Kultura do të përcaktojë atë.
  • 10:12 - 10:15
    Nëse invesojmë në shkencë dhe teknologji
  • 10:15 - 10:17
    dhe gjejmë zgjidhje për problemet e vërteta
  • 10:17 - 10:20
    që njerëzit e vjetër hasin
  • 10:20 - 10:22
    dhe përqëndrohemi
  • 10:22 - 10:24
    në fuqitë e vërteta
  • 10:24 - 10:26
    të njerëzve të vjetër,
  • 10:26 - 10:28
    atëherë vitet e shtuara te jetës
  • 10:28 - 10:31
    mund të përmisojmë dramatikisht kualitetin
  • 10:31 - 10:33
    e jetës të të gjitha moshave.
  • 10:33 - 10:36
    Shoqëritë me miljona
  • 10:36 - 10:38
    të talentuar,me qytetarë emocionalisht stabilë
  • 10:38 - 10:41
    të cilët janë të shëndetshëm dhe të edukuar më mirë
  • 10:41 - 10:43
    sesa çdo gjeneratë tjetër,
  • 10:43 - 10:45
    të armatosur me njohuri
  • 10:45 - 10:47
    rreth çështjeve praktike të jetës
  • 10:47 - 10:49
    dhe të motivuar
  • 10:49 - 10:51
    për të zgjidhur çështje të mëdha
  • 10:51 - 10:54
    mund të jenë shoqëri më të mira
  • 10:54 - 10:58
    sasa që kemi njohur ndonjëherë.
  • 10:58 - 11:01
    Babai imë, i cili është 92 vjeqe,
  • 11:01 - 11:03
    ka dëshirë të thotë,
  • 11:03 - 11:05
    "Le të ndalojmë së foluri
  • 11:05 - 11:07
    se si ti mbrojmë të vjetrit
  • 11:07 - 11:09
    dhe të fillojme të flasim rreth
  • 11:09 - 11:13
    asaj sesi te shpëtojmë të gjithë ne."
  • 11:13 - 11:15
    Faliminderit.
  • 11:15 - 11:17
    (Duartrokitje)
Title:
Laura Carstensen: Të moshuarit janë më të lumtur
Speaker:
Laura Carstensen
Description:

Në shekullin e 20-të ne kemi shtuar një numër të padëgjuar të viteve në jeten tonë, mirëpo a është kualiteti i jetës aq i mirë?
Befasisht, po! Tek TEDxGrua psikologja Laura Carstensen paraqet kërkimin tregon se kur njerëzit plaken ata bëhen më të lumtur, më të kënaqur dhe kanë një pikëpamje më pozitive për boten.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
11:18
Jenny Zurawell approved Albanian subtitles for Older people are happier
Kaltrina Kusari accepted Albanian subtitles for Older people are happier
Kaltrina Kusari edited Albanian subtitles for Older people are happier
Liridon Shala edited Albanian subtitles for Older people are happier
Liridon Shala edited Albanian subtitles for Older people are happier
Liridon Shala edited Albanian subtitles for Older people are happier
Liridon Shala edited Albanian subtitles for Older people are happier
Liridon Shala edited Albanian subtitles for Older people are happier
Show all

Albanian subtitles

Revisions