Resifleri yeniden inşa etmek için yavru mercanları nasıl yetiştiriyoruz?

Kristen Marhaver, haşhaş tohumu kadar küçük, yüz yıllardır sabırla güzellikler yaratan, yüzlerce mil uzunluğunda hayati deniz yapıları oluşturan mercanlar üzerinde çalışıyor. Onun da kabul ettiği gibi, son zamanlarda haberlerde, mercan resiflerinin hızla beyazladığını, öldüğünü ve çamurla kaplandığını gördüğümüzde üzülüyoruz. Buna rağmen iyi haberler de var. Bu muhteşem deniz omurgasızları hakkında, onlara yardım etmeyi (Hem onlara hem bize) de içeren çok daha fazla şey öğreniyoruz. Biyologlar ve TED'in kıdemli üyeleri bu çok çalışkan ve narin yaratıkların, harika ve gizemli hayatlarına bir göz atmanızı öneriyor.

Bugüne kadar hayatınızda yaptığınız
en zor iş neydi?

Güneşin altında çalışmak?

Bir aile ya da halka yiyecek sağlamak
için mi çalıştınız?

Gece gündüz, canlıları korumak ve hayatınız
için mi çalıştınız?

Yalnız başınıza ya da

başarılı olacağınızın garantisi olmayan
ama insan sağlığını iyileştirebilecek

ve hayat kurtarabilecek bir işte mi çalıştınız?

Bir şeyler üretmek ya da yaratmak,
sanat eseri oluşturmak için mi çalıştınız?

Beğenmediğiniz ya da
tam olarak anladığınıza

bir türlü emin olamadığınız bir
işte mi çalıştınız?

Halkımızın içinde, bu işleri
yapan kimseler;

ilgimizi, sevgimizi ve en derin desteğimizi
hak ediyorlar.

Ancak bu zor işler, sadece toplumumuzdaki

insanlar tarafından yapılmıyor.

Bu görevler aynı zamanda, bitkiler,
hayvanlar ve benim de

üzerinde çalıştığım tropikal mercan
resiflerinin de

dahil olduğu yeryüzü ekosistemleri
tarafından da icra ediliyor.

Mercan resifleri adeta birer çiftçi gibi.

Yeryüzündeki yüz milyonlarca insan için

gıda ve gelir kapısı, gıda güvencesi
anlamına geliyor.

Mercan resifleri güvenlik görevlisidir.

İnşa ettikleri şekiller sayesinde
kıyı şeritlerimizi, gel git

akıntılarından ve dalgalardan koruyor.

Suyu filtre edebilen biyolojik sistemleri
sayesinde suda iş görmek ve

hareket etmek bizim için daha güvenli
hale geliyor.

Mercan resifleri kimyagerdir.

Üzerlerinde keşfettiğimiz moleküller
yeni antibiyotik ve kanser ilaçlarının

araştırmaları için gittikçe artan bir önem
arz ediyor.

Mercan resifleri sanatçıdır.

Oluşturdukları şekiller,

dünyadaki en güzel şeylerden biridir.

Aynı zamanda bu güzellik, birkaç tane
ya da az miktarda diğer

doğal kaynaklarla birlikte birçok ülkede,
turizm endüstrisinin temelini oluşturur.

Bütün bu sebeplerden, tüm bu
ekosistem hizmetlerinden ötürü,

iktisatçılar, dünyadaki mercan
resiflerinin yıllık ekonomik

değerinin yüz milyarlarca dolar olduğunu
düşünüyorlar.

Yine de, bizim için sarf edilen bu kadar
çabaya ve

kazandığımız tüm zenginliğe rağmen,

yapabileceğimiz her şekilde onları
neredeyse yok ettik.

Okyanuslardan balıkları çıkardık ve

yerine; suni gübre, kanalizasyon atıkları

hastalıklar, petrol, kirlilik ve tortu bıraktık.

Resifleri, botlarımızla, salma omurgalarımız
ile, dozerlerle çiğnedik.

Bu yüzden, bütün denizin kimyasını, suları
ısıtmak ve

fırtınaları kötüleştirmek suretiyle
değiştirmiş olduk.

Zaten bütün bunlar onlar için
yeterince kötüyken

bir de buna; birbirini büyüten,

yoğunlaştıran ve daha da kötü yapan
tehlikeler eklenmiş oldu.

Size bir örnek vereceğim.

Yaşadığım ve çalıştığım ülke olan Curaçao'da
birkaç yıl önce tropikal bir fırtına yaşandı.

Resiflerin el değmemiş ve sağlam olduğu

adanın doğu bölgesine baktığınızda,

fırtınanın hemen hemen hiç etkilemediğini
söyleyebilirdiniz.

Ancak, aşırı avlanma, kirlilik nedeniyle
mercanların ölmüş olduğu şehirde,

tropikal fırtına ölü mercanları
yerden alıp

onları sopa gibi kullanarak diğer
mercanları öldürmüştü.

Doktoram boyunca bu resif üzerinde
çalışmıştım.

Orayı çok iyi bilmek zorundaydım.

Fırtına resifin yarısını süpürüp
gittikten sonra

kalan bölümü yosunlarla kaplandı.

Yosunlar aşırı geliştiği için mercanları
öldürdüler.

Büyüyen tehlikeler ve yoğunlaşan faktörler

Jeremy Jackson'ın "Çamurlaşan kaygan
yamaç" ifadesini anımsatıyordu.

Bu hiç de bir istiare değil, çünkü
resiflerimizin çoğu bugünlerde,

abartısız şekilde bakteri, yosun ve
çamurla kaplı.

Konuşmamın bu bölümünde muhtemelen

benden, mercan resiflerini kurtarmak için
gerekli bahaneleri

ortaya dökmemi ve savunmamı bekliyorsunuz.

Bir şeyi itiraf etmek zorundayım.

Bu tabir beni deli ediyor.

Bir gazete manşetinde, atılan bir
tweette ya da kuşe kağıdına

basılmış bir doğal kaynakları koruma
broşüründe bunu görsem de,

bu tabir canımı oldukça sıkıyor.

Zira biz çevreciler, mercan resiflerinin
ölümleri hakkında

alarmın çaldığını on yıllardır
dile getiriyoruz.

Şimdiye kadar, ne kadar eğitimli olursa
olsun, görüştüğüm hemen herkes,

mercanların nereden geldiğinden veya
tam olarak ne olduğundan emin değil.

Dünyadaki mercan resifleri
anlaşılması güç, soyut bir obje iken,

birisinin onları önemsemesini
nasıl sağlarız?

Eğer mercanın nereden geldiğini,
ne olduğunu ya da ne kadar

eğlenceli ve ilginç veyahut güzel olduğunu
anlamazlarsa,

neden onları korumayı önemseyeceklerini
düşünelim ki?

Gelin bunu değiştirelim.

Mercan nedir ve nereden gelir?

Mercanlar, birkaç farklı yolla doğar.

En sık karşılaştığımız yol toplu üremedir.
Yılda sadece bir gece,

bir türün tüm bireyleri

bütün bir yıl boyunca ürettikleri
yumurtaları paket halinde

sperm hücrelerinin

bulunduğu su kolonlarına bırakırlar.

Bu paketler okyanus yüzeyine çıkar ve
parçalara ayrılır.

Neyse ki okyanusun yüzeyinde,

diğer mercanlardan gelen yumurta
ve spermler karşılaşır.

İşte bu yüzden, yani bütün yumurtalar
yüzeyde eşleriyle

karşılaştıklarından resifte çok sayıda
mercan bulunması gerekiyor.

Döllenme gerçekleştiğinde, yumurta, diğer
hayvanlarda olduğu gibi,

tekrar, tekrar ve tekrar ikiye bölünür.

Her yıl, mikroskop altında bu görüntüleri
yakalamak

benim için yılın en sihirli anları oluyor.

Hücre bölünmesi bittikten sonra,
yüzen bir larvaya dönüşüyorlar.

Haşhaş tohumu kadar küçük, şişman
bir damla boyutunda.

Buna rağmen, sahip olduğumuz tüm duyu
sistemine sahipler.

Renk ve ışığı, kıvamı, kimyasalları
ve pH'ı algılayabiliyorlar.

Baskı dalgalarını dahi algılayabiliyorlar:
Sesi duyabiliyorlar.

Bu yeteneklerini, resifin

tabanını araştırıp, bir yere tutunmak ve
geri kalan ömrünü

orada tamamlamak için kullanıyorlar.

Sadece iki günlük iken, hayatınızın geri
kalanında yaşayabileceğiniz

bir yer bulduğunuzu düşünün.

En uygun buldukları yere tutunuyor,

alt taraflarından uzanan bir iskelet ile

ağız ve dokunaçlar geliştiriyorlar.

Böylece dünyadaki mercan resiflerinin
inşasındaki gibi zor bir işe başlıyorlar.

Tek bir mercan polipi, altında kireç taşı
iskeleti bırakacak şekilde

tekrar, tekrar ve tekrar bölünebilir.

Aynı zamanda güneşe doğru da büyür.

Yüzyılların geçtiği ve
birçok türün olduğunu

hesaba katarsak, birçok durumda,
uzaktan bakıldığında

bu çalışkan hayvanların oluşturduğu
ince bir tabaka

ve bu tabakanın altında çok büyük bir kireç
taşı kayacının olduğu görülür.

Geriye birkaç yüz mercan türü kaldı.
İyi ihtimalle 1,000 diyebiliriz.

Ancak bu sistemler, milyonlarca diğer
türlere ev sahipliği yapar.

Bu çeşitlilik sistemi dengede tutar ve

yeni ilaçlarımızı da buradan buluruz.

Yeni gıda kaynaklarımızı da
bu şekilde buluruz.

Neyse ki, hâlâ böyle görünen resiflerin
olduğu bir yerde

Curaçao adasında çalıştığım için oldukça
şanslıyım.

Buna karşın, aslında, Karayiplerin çoğu
ve dünyanın da çoğu

daha çok böyle görünüyor.

Bilim adamları, dünyadaki mercan
resiflerinin tükenme hızı

artışındaki detayları araştırdılar.

Kesin sebeplerdeki artışı belgelediler.

Kendi araştırmamda ise, geçmişi
sorgulamakla ilgilenmiyorum.

Curaçao'daki çalışma arkadaşlarım ve ben
gelecekte neler

olabileceğiyle ilgilendik.

İyimser olmak için ufacık da olsa
bir nedenimiz var.

Hatta bazen uzun zaman önce yerle bir

ettiğimiz bazı mercan resiflerinde dahi,

yavru mercanların bölgeye ulaştığını ve
bir şekilde hayata tutunduğunu görüyoruz.

Artık yavru mercanların, yetişkinlerin
uyum sağlayamadığı

bazı zor şartlara uyum sağlayabildiğini
düşünüyoruz.

Yetişkin mercanlar dünyamıza uyum sağlama

konusunda daha az istekli olsalar da
bunu yapabilirler.

Gelelim benim ve arkadaşlarımın Curaçao'da
yaptığımız çalışmaya...

Bir yavru mercanın hassas olduğu erken
dönemde

neye ihtiyaç duyduğunu,

beklentilerini ve bu

sürece nasıl yardım edebileceğimizi
çözmeye çalışıyoruz.

Bu soruları cevaplayabilmek için
yaptığımız çalışmalardan

üç tane örnek göstermek istiyorum.

Birkaç yıl önce, 3D yazıcı edindik, farklı
doku ve renklerdeki mercanların

tercihlerini araştırdık.

Basitçe, mercanın nereye yerleştiğine
baktık.

Bulduğumuz şey ise, biyolojik renkler
içermemesine rağmen,

sağlıklı bir resifin hala beyaz ve pembe
renklerini tercih ettiğiydi.

Ezilmekten ve yırtıcılara yem olmaktan
kurtulabilecekleri

çatlak, oluk ve delikleri

tercih ediyorlar.

Bu bilgiyi kullanarak geriye

dönebilir ve koruyucu projemizde
yer alan bu faktörleri--

pembeyi, beyazı, çatlakları ve
sert yüzeyleri-- onarmaya

ihtiyacımız olduğunu söyleyebiliriz.

Bu bilgiyi, deniz suru veya

ayaklık gibi bir şeyi su altına koymak
için de kullanabiliriz.

Mercanların geri dönmelerini sağlayacak
şekilde

bu materyalleri, renkleri ve dokuları
kullanmayı seçebiliriz.

Buna ilaveten, yüzeylerde,

mercanları resiflere çeken kimyasal
ve mikrobiyal

sinyaller olduğunu keşfettik.

Altı yıl önceden başlamak üzere,
mercanların yerleştiği

yüzeylerden elde ettiğim bakterileri
çoğalttım.

Bunları, mercanları yerleşmeye ve

tutunmaya ikna eden bakteriler açısından
tek tek inceledim.

Şimdi ise, derin dondurucumuzda mercanların
yerleşme ve tutunma

sürecine güvenilir şekilde

rehberlik edecek bakteri türleri var.

Konuştuğumuz gibi,

Curaçao'daki çalışma arkadaşlarım,
mercanların

tutunması için bu bakterilerin rolünün
olup olmadığına bakıyorlar.

Akabinde mercanları su altına geri
koyduğumuzda,

hayatta kalıp kalamayacaklarına
bakıyorlar.

Bu tekniklere ilaveten, üzerinde yeterince
çalışılmamış türlerin

sır perdesini aralamaya çalışıyoruz.

Bu benim favori mercanlarımdan birisi,
her zaman da öyleydi:

Dendrogyra cylindrus, sütun mercanı.

Onu, gülünç bir şekil oluşturduğu,
dokunaçları tombul

ve tüylü olduğu ve de nadir olduğu için

bu kadar seviyorum.

Resifte bunlardan birine rastlamak
son derece zor.

Aslında, o kadar nadir ki,

geçen sene soyu tükenenler listesinde
tehdit altında

olan türlere dahil oldu.

Bu kısmen böyleydi, çünkü 30 yılı aşkın
araştırma çalışmaları

sonucunda bilim adamları hiç yavru sütun
mercanı bulamadılar.

Hâlâ üreyebildiklerinden bile son derece
şüpheliydik,

hatta üremiş olmalarından da.

Nitekim, 4 yıl önce, Curaçao'da ürediği
zamanı

saptamak için onları geceleri takip etmeye
ve izlemeye başladık.

2007 ve 2008'de üremelerine şahit olan
Florida'daki

meslektaşlarımız sayesinde işe yarar
ipuçları elde ettik.

Nihayet, Curaçao'da üredikleri
zamanı çözdük ve

onları iş üstünde yakaladık.

Sol tarafta, vücudundaki yumurtaları denize

bırakmak üzere olan bir dişi görüyorsunuz.

Burada da, sağda spermlerini bırakan
bir erkek.

Bunları topladık ve laboratuara
götürdük, döllenmeden sonra

laboratuarda yüzen yavru mercanlarımız
olmuştu.

Bizden önce bu çalışmaları yapanların

Curaçao'da, diğer mercanları yetiştirmek
konusundaki

uğraşlarımız sayesinde,

yerleşmek ve tutunmak gibi süreçleri
atlatabilen

yavrularımız oldu.

Daha sonra ise başkalaşmış mercanlara
dönüştüler.

Buradaki, tarihte görülen ilk yavru
sütun mercanı.

(Alkışlar)

Bunun, sevimli bulduğunuz yavru pandalardan
daha sevimli olduğunu

söylemek zorundayım.

(Gülüşmeler)

Bu sürecin ve mercan üretiminin sırlarını
ve de

onlara nasıl yardım edebileceğimizi
çözmeye başladık.

Tüm dünyada, bilim adamları

mercan embriyosu üretmek ve
yerleşmeleri için yeni yollar

bulmaya çalışıyor.

Belki de, düşük sıcaklıklarda onları
korumanın yolları bulunursa,

onların genetik çeşitliliğini muhafaza
edebilir ve

onlarla daha sık çalışabiliriz.

Ancak hâlâ oldukça düşük teknoloji
kullanıyoruz.

Çalışma tezgahımızdaki boşluklar,
laboratuarımızdaki el sayısı ve

belirli bir saatte içebildiğimiz kahve
miktarı ile sınırlanıyoruz.

Toplum olarak, diğer krizler ve

ilgi alanlarıyla karşılaştıralım.

İleri bir medikal teknolojimiz var,
ileri bir savunma teknolojimiz var,

bilimsel teknolojimiz var,

hatta ileri bir sanat teknolojimiz bile var.

Korumak için kullandığımız teknoloji ise
bunların çok gerisinde.

Yaptığınız en zor işi tekrardan düşünün.

Çoğunuz bunun ebeveynlik etmek
olduğunu söyler.

Annem ebeveynlik etmeyi, hayatınızda

yapabileceğiniz ve tahmin edebileceğiniz
herhangi bir şeyden çok daha muhteşem ve

çok daha zor olarak tanımlardı.

10 yıldır yavru mercanlara ebeveynlik
etmeye çalışıyorum.

Hayatın harikalarını izlemek,

kesinlikle ruhumun özünü hayrete buladı.

Aynı zamanda onlara bakıcılık yapmanın
ne kadar zor olduğunu gördüm.

Sütun mercanları iki hafta önce
tekrar üredi.

Yumurtaları topladık ve laboratuara getirdik.

Burada bir embriyonun bölündüğünü
görüyorsunuz.

Bunun yanı sıra, 14 yumurta döllenmedi ve

bozulacak.

Bakterilerle enfekte olacak ve
patlayacaklar.

Ortaya çıkacak bir sürü bakteri birazcık
şansı olan bu embriyonun

hayatını tehdit edecek.

Yanlış giden şeylerin kullandığımız metodlar
olup olmadığını ve

bu mercanın resifteki

döllenme sorunundan muzdarip tek tür olup
olmadığını bilmiyoruz.

Sebebi ne olursa olsun,

yavru mercanları resifleri yetiştirmek,
tamir etmek belki de resifleri

korumak için kullanmadan önce öğrenecek
ve yapacak çok şeyimiz var.

Yüz milyarlarca dolar etmelerini boş verin.

Mercan resifleri; çok çalışkan hayvanlar,
bitkiler, mikroplar ve mantarlar...

Bize yiyecek ve ilaç sağlıyorlar, adeta
birer sanat eseri gibiler.

Biz ise neredeyse bir mercan neslini
yok ettik.

Üstün çabalarımıza rağmen, birkaçı
her nasılsa başarılı oldu.

Şimdi, bizim için yaptıkları şeyler
adına onlara teşekkür etme ve

resiflerin geleceği olan yavru mercanları
yetiştirmeleri için onlara ihtiyaçları olan

tüm fırsatları verme zamanı.

Çok teşekkür ederim.

(Alkışlar)