1
00:00:01,126 --> 00:00:06,099
Bir gün son yıldız ölecek
ve evren sonsuza dek kararacak

2
00:00:06,502 --> 00:00:08,652
Muhtemelen o yıldız, kızıl cüce olacak;

3
00:00:08,682 --> 00:00:11,752
kendisi, uzaylı yaşamı bulmakta
da en iddialı olduğumuz

4
00:00:11,852 --> 00:00:13,232
bu küçük yıldız türü,

5
00:00:13,246 --> 00:00:17,506
belki de evren yaşanılmaz olana dek
insanlığın son yuvası olacak.

6
00:00:17,744 --> 00:00:22,194
Peki haklarında ne biliyoruz?
Ayrıca neden son umudumuz onlar?

7
00:00:29,898 --> 00:00:31,548
- "Kısacası" -

8
00:00:31,753 --> 00:00:35,493
Evrendeki yıldızların en az %70'i
kızıl cücedir.

9
00:00:36,005 --> 00:00:41,265
Güneşimizin kütlesinin sadece yüzde 7 ila
15'i olarak en ufak yıldızlardır

10
00:00:41,265 --> 00:00:45,515
Bu, Jüpiter gezegeninden çok da
büyük olmasa da kocamandırlar

11
00:00:45,994 --> 00:00:47,874
Biraz da kendini ağırdan satar

12
00:00:48,516 --> 00:00:50,736
Onları çıplak gözle görmek, imkânsızdır.

13
00:00:50,976 --> 00:00:52,756
Geceleyin hiçbirini görmemişsinizdir.

14
00:00:53,376 --> 00:00:55,022
Tüm o teknolojimizle bile,

15
00:00:55,022 --> 00:00:58,002
anca yakındaki kızıl cüceleri
net olarak gözleyebiliyoruz.

16
00:00:58,494 --> 00:01:02,244
Dünya'ya en yakın aşağı yukarı 30
yıldızdan 20'si kızıl cücedir.

17
00:01:02,760 --> 00:01:06,746
Tüm yıldızlar gibi kızıl cüceler,
hidrojeni helyuma dönüştürür.

18
00:01:06,746 --> 00:01:11,206
Ancak daha ağır yıldızlar, tüm helyumu
çekirdeklerinde biriktirirken

19
00:01:11,206 --> 00:01:16,383
kızıl cüceler ise taşınımlıdır, yani,
helyum ve hidrojen sürekli karışır,

20
00:01:16,383 --> 00:01:20,742
böylece tükenip gidene kadar
yakıtlarını aşırı yavaşlıkta kullanırlar

21
00:01:21,468 --> 00:01:23,248
Kızıl cüceler, o denli yavaş yanar ki

22
00:01:23,248 --> 00:01:27,512
ortalama ömürleri 1 ila 10
trilyon yıl arasındadır.

23
00:01:27,512 --> 00:01:31,592
Karşılaştırırsak; Güneş, bir 5 milyar
yıl daha hayatta kalabilecek.

24
00:01:32,257 --> 00:01:36,027
Evren yalnızca 13,75 milyar yıl yaşında
olduğundan dolayı,

25
00:01:36,028 --> 00:01:39,238
tek bir kızıl cüce bile sonraki
aşamalara girmiş değil.

26
00:01:39,508 --> 00:01:43,238
Var olan trilyonlarcasının her biri,
daha bebek.

27
00:01:44,009 --> 00:01:47,219
Bebek demişken,
tüm evrendeki en küçük yıldız da

28
00:01:47,230 --> 00:01:52,760
yine bir kızıl cücedir, çünkü küçük kızıl
cüceler, tam da yıldız olma sınırındadır

29
00:01:52,983 --> 00:01:56,517
Yani azıcık daha az hidrojen olsaydı,
füzyon tepkimesi sürdürememiş olan

30
00:01:56,517 --> 00:02:00,366
bir boz (kahverengi) cüce
olarak kalacaktı.

31
00:02:00,366 --> 00:02:04,176
Peki, ya uzaylılar?
Veya İnsanlığa yeni bir yuva?

32
00:02:04,880 --> 00:02:09,316
Güneş bir gün öleceği için
önünde sonunda yeni bir Dünya aramalıyız.

33
00:02:09,316 --> 00:02:13,506
Yaşanabilir gezegenlerin olduğu yerlerde
uzaylılar da olabilir.

34
00:02:14,147 --> 00:02:18,015
Kepler Uzay Gözlemevi;
kızıl cücelerin en azından yarısının,

35
00:02:18,015 --> 00:02:21,745
Dünya'nın yarım ila 4 katı kütlelere sahip
kaya gezegenleri barındırdığını bulgulamış

36
00:02:22,493 --> 00:02:28,373
Çoğu, suyun sıvı olarak bulunabildiği
yaşanabilir bölgede duruyor.

37
00:02:28,391 --> 00:02:31,661
Ancak kızıl cüceler, görece soğuk
sıcaklıklarda yandığı için

38
00:02:31,666 --> 00:02:34,399
çevresindeki gezegenin yaşanabilir olması
için gerçekten yakın olması gerekiyor.

39
00:02:34,399 --> 00:02:38,909
Belki de Merkür'ün Güneş'e yakınlığı kadar,
belki de daha yakın...

40
00:02:38,909 --> 00:02:41,496
Bu da yanında her türden sorun getiriyor.

41
00:02:42,007 --> 00:02:45,627
Örneğin, bir yıldıza bu denli yakın bir
gezegen, gel-git açısından kitli olacaktır

42
00:02:45,627 --> 00:02:47,765
yani, hep aynı yüzüyle yıldıza dönüktür.

43
00:02:48,502 --> 00:02:52,022
Bu yüzü acayip sıcak olacaktır,
öteki gölgede kalan yüz ise donmuş.

44
00:02:52,022 --> 00:02:55,401
Bu da yaşamın gelişmesini zorlaştırır.

45
00:02:55,401 --> 00:02:59,601
Yine de, yeterince büyük okyanusu varsa
yıldızın enerjisini içinde dağıtabilir

46
00:02:59,603 --> 00:03:01,743
ve bir tür kararlı hâl oluşturabilir.

47
00:03:03,026 --> 00:03:06,721
Kızıl cücenin tüm kütleçekim kuvveti
gezegeni gerdirebilir

48
00:03:06,721 --> 00:03:10,051
ve zamanla tüm suyunu buharlaştıracak
kadar ısıtabilir.

49
00:03:10,744 --> 00:03:14,604
Bu gezegenler, Venüs gibi sıcak bir
cehenneme dönebilir.

50
00:03:15,257 --> 00:03:18,647
Başka bir sorun da birçok kızıl cücenin
enerji çıktısı açısından çeşitli olmasıdır

51
00:03:19,343 --> 00:03:24,043
Işığını %40'a kadar gölgeleyen yıldız
lekeleriyle aylarca kaplanabilirler

52
00:03:24,043 --> 00:03:26,923
ve bu şekilde gezegenlerdeki okyanusların
donması söz konusu olur.

53
00:03:26,923 --> 00:03:29,421
Başka zamanlarda ise,
güçlü "güneş" patlamaları yayabilirler,

54
00:03:29,421 --> 00:03:32,501
yani ânîden fışkıran inanılmaz güçlü
enerji patlamaları ortaya çıkabilir

55
00:03:33,002 --> 00:03:35,630
Bu kızıl cüceler parlaklıklarını
dakikalar içinde ikiye katlayıp

56
00:03:35,630 --> 00:03:39,410
gezegenin atmosferinin hacimli bölümlerini
soyup çıkararak yakabilir

57
00:03:39,411 --> 00:03:41,101
ve gezegeni steril hâle sokabilir

58
00:03:41,101 --> 00:03:44,500
Öte yandan aşırı uzun ömürleri
büyük bir artıdır.

59
00:03:45,027 --> 00:03:47,787
Yalnızca orta düzey etkinlikteki
bir kızıl cüce,

60
00:03:47,787 --> 00:03:50,545
yaşama ev sahipliği yapan bir gezegen için
harika bir yer olurdu.

61
00:03:51,553 --> 00:03:54,753
Dünya'daki yaşam, yaklaşık olarak
dört milyar yıldır var,

62
00:03:54,753 --> 00:03:58,485
ve karmaşık yaşamın imkansız olacağı
kadar Güneş'in iyice ısındığı

63
00:03:58,485 --> 00:04:00,765
güne dek yaklaşık bir milyar
yılımız kaldı.

64
00:04:01,095 --> 00:04:04,665
Ya ölüp gideceğiz, ya da Dünya'yı
geride bırakıp yeni yuva arayacağız.

65
00:04:05,165 --> 00:04:08,380
Potansiyel olarak trilyonlarca yıllık bir
uygarlığı doğru koşullara sahip bir kızıl

66
00:04:08,380 --> 00:04:10,600
cücenin çevresinde kurabiliriz.

67
00:04:11,260 --> 00:04:16,750
Samanyolu'ndaki kızıl cücelerin kabaca %5'i
yaşanabilir, Dünya ölçeğinde gezegenler barındırır

68
00:04:17,269 --> 00:04:20,659
Bu sayı da, toplamda
dört milyardan fazla demektir.

69
00:04:20,659 --> 00:04:23,062
Ancak yaşam, Dünya gibi bir gezegene
bile gerek duymuyor olabilir.

70
00:04:23,689 --> 00:04:27,064
Kızıl cüce etrafındaki yaşam için adaylar,
gaz devlerinin uyduları da olabilir.

71
00:04:27,064 --> 00:04:30,494
Bunlara Süper Dünya da denir
ve gerçekten ağır kaya gezegenlerdir.

72
00:04:31,243 --> 00:04:35,493
Başlı başına, kızıl cücelerin çevresinde
potansiyel olarak yaşanabilir 60 milyar

73
00:04:35,495 --> 00:04:40,145
gezegenin olduğu öngörülüyor,
kaldı ki bu yalnızca Samanyolu'nda!

74
00:04:40,145 --> 00:04:44,195
Kızıl cüceler, gelecekte hayatta kalmamız
için gerçekten önemli hâle gelebilirler,

75
00:04:44,195 --> 00:04:47,635
Ancak her şey bir noktada ölmek zorunda,
kızıl cüceler bile.

76
00:04:48,505 --> 00:04:53,085
Evrendeki son kızıl cücenin yaşamı,
trilyonlarca yıl sonra bitmek üzereyken

77
00:04:53,085 --> 00:04:55,511
pek de görkemli bir olay olmayacak.

78
00:04:56,095 --> 00:05:00,505
Hidrojeni tükendikçe küçülüp mavi cüceye
dönüşerek tamamen yanacak.

79
00:05:00,989 --> 00:05:04,359
Yakıtı bittikten sonra bu kez bir ak cüce
hâline gelecek,

80
00:05:04,359 --> 00:05:07,457
başka bir deyişle, Dünya kadar küçük,
yoğun olarak sıkıştırılmış,

81
00:05:07,457 --> 00:05:11,292
çoğunluğu Helyum-4 çekirdeği olan
yozlaşmış gazlardan oluşmuş bir nesne.

82
00:05:11,783 --> 00:05:15,443
Artık daha fazla enerji kaynağı olmadığı
için aşırı yavaş bir şekilde soğuyacak

83
00:05:15,443 --> 00:05:20,263
trilyonlarca yıl içinde son hâline varacak:
soğuk bir kara cüce.

84
00:05:20,968 --> 00:05:24,911
Ak cüceler ve kara cüceler öyle büyüleyici
şeyler ki kendi vidyolarını hak ediyorlar

85
00:05:24,911 --> 00:05:29,021
Neyse. Evrendeki son yıldızlar yitene dek
oldukça uzun bir zaman geçecek

86
00:05:29,113 --> 00:05:33,393
Bunu bilmek biraz moral veriyor,
İnsanlık uzaya atılmakta başarılı olursa

87
00:05:33,395 --> 00:05:36,935
evren ışıklarını kapatana dek
bol bol zamanımız olacak.

88
00:05:38,887 --> 00:05:41,837
Vidyolarımız, sizin Patreon.com'daki
desteğiniz sayesinde yapılmaktadır.

89
00:05:42,314 --> 00:05:45,954
Daha çoğunu yapmamız için yardım etmek
isterseniz, desteğinize cidden minnettar oluruz!