1
00:00:00,000 --> 00:00:02,450
Tarihimizin çoğunda, insan teknolojisi

2
00:00:02,450 --> 00:00:06,730
beyinlerimizden, ateşten ve
mızraklardan meydana geldi.

3
00:00:06,730 --> 00:00:10,480
Ateş ve mızraklar, enerji santralleri ve
nükleer silahlara dönüşürken

4
00:00:10,480 --> 00:00:13,521
en büyük gelişme beynimize oldu.

5
00:00:13,521 --> 00:00:17,666
1960'lardan beri, beyin makinelerimizin
güçleri üslü şekilde büyümeye devam ederek

6
00:00:17,677 --> 00:00:22,243
bilgisayarların aynı anda hem daha küçük
hem de daha hızlı olmalarını sağladı.

7
00:00:22,243 --> 00:00:25,800
Ama bu işlem fiziksel sınırlarına ulaşmak
üzere.

8
00:00:25,800 --> 00:00:28,887
Bilgisayar parçaları bir atomun boyutuna
yaklaşıyor.

9
00:00:28,887 --> 00:00:32,966
Bunun neden bir sorun olduğunu anlamak
için, bazı temel kavramlara bakmalıyız.

10
00:00:32,966 --> 00:00:38,666
(Jenerik)
Özetle - Kurzgesagt tarafından

11
00:00:38,666 --> 00:00:42,536
Bir bilgisayar çok basit şeyleri yapan çok
basit parçalardan oluşmuştur.

12
00:00:42,536 --> 00:00:48,503
Bu parçalar bilgiyi sunar, işler ve
mekanizmaları kontrol eder.

13
00:00:48,523 --> 00:00:50,473
Bilgisayar çipleri modüller içerir,

14
00:00:50,473 --> 00:00:54,523
bu modüller mantık kapılarını ve
mantık kapıları da transistörleri içerir.

15
00:00:54,523 --> 00:00:58,510
Bir transistör bilgisayarlardaki
bilgi işlemcisinin en basit formudur.

16
00:00:58,510 --> 00:01:03,148
Temel olarak, gelen bilginin yolunu açıp
kapatabilen bir anahtar işlevi görür.

17
00:01:03,148 --> 00:01:08,595
Bu bilgi "sıfır" veya "bir" olarak
ayarlanabilen "bit"lerden oluşur.

18
00:01:08,595 --> 00:01:13,549
Bitlerin kombinasyonları da daha 
karmaşık bilgileri temsil etmede kullanılır.

19
00:01:13,549 --> 00:01:18,146
Transistörler, basit şeyler yapan mantık 
kapıları oluşturmak için bir araya gelirler.

20
00:01:18,146 --> 00:01:22,785
Örneğin, bir "VE" kapısının tüm girişleri
bir ise çıktısı bir olur,

21
00:01:22,785 --> 00:01:25,575
ve tam tersi durumunda sıfır olur.

22
00:01:25,575 --> 00:01:29,255
Mantık geçitlerinin birleşimleri nihayet
anlamlı modüller meydana getirir,

23
00:01:29,265 --> 00:01:31,368
örneğin, iki sayıyı toplamak için.

24
00:01:31,368 --> 00:01:35,368
Toplamaya yapabildiğinizde çarpma da
yapabilirsiniz, ve çarpmaya yapabildiğinizde de

25
00:01:35,368 --> 00:01:37,408
esasen her şeyi yapabilirsiniz.

26
00:01:37,411 --> 00:01:41,016
Tüm temel işlemler tam anlamıyla
birinci sınıf matematiğinden daha basit

27
00:01:41,016 --> 00:01:44,076
olduğu için, bir bilgisayarı çok basit
matematik soruları cevaplayan

28
00:01:44,076 --> 00:01:46,877
bir grup yedi yaşındaki çocuk olarak
hayal edebilirsiniz.

29
00:01:46,877 --> 00:01:50,877
Yeterince büyük bir grubu astrofizikten
Zelda'ya her şeyi hesaplayabilir.

30
00:01:50,877 --> 00:01:56,497
Ancak, parçalar sürekli küçüldükçe
kuantum fiziği olayı zorlaştırır.

31
00:01:56,497 --> 00:01:59,857
Özetle, bir transistör sadece bir
elektrik düğmesidir.

32
00:01:59,857 --> 00:02:03,297
Elektrik elektronların bir yerden başka bir
yere hareket etmesidir,

33
00:02:03,297 --> 00:02:08,477
böylece düğme elektronların tek yönde
hareket etmesini engelleyebilen bir geçittir.

34
00:02:08,477 --> 00:02:11,862
Bugün, transistörlerin tipik boyutu
14 nanometredir,

35
00:02:11,862 --> 00:02:15,722
bu da HIV Virüsünün çapından
sekiz kat,

36
00:02:15,722 --> 00:02:18,722
ve de bir beyaz kan hücresinden 500
kat daha küçüktür.

37
00:02:18,722 --> 00:02:21,381
Transistörler birkaç atom
boyutuna küçüldükçe elektronlar kendilerini

38
00:02:21,381 --> 00:02:25,381
(Burada gücün yok!)
engellenmiş bir yolun diğer tarafına
kuantum tünelleme denilen bir

39
00:02:25,381 --> 00:02:27,951
yöntemle transfer edebilir.

40
00:02:27,951 --> 00:02:31,951
(Merhaba dostum! Naber?)
Kuantum dünyasında, fizik alıştığımız
tahmin edilebilir şekillerden farklı işler

41
00:02:31,951 --> 00:02:36,911
(Çark savaşlarına tam olarak ne kadar alışkınsın?) (Ne...?)
ve geleneksel bilgisayarlar artık
mantıklı gelmez.

42
00:02:36,911 --> 00:02:40,901
Teknolojik ilerlememizin önündeki
gerçek bir fiziksel duvara yaklaşıyoruz.

43
00:02:40,902 --> 00:02:44,902
Bu sorunu çözmek için, bilim insanları
kuantum bilgisayarları inşa ederek

44
00:02:44,902 --> 00:02:49,752
bu olağandışı kuantum özelliklerini
kendi lehlerine çevirmeyi deniyorlar.

45
00:02:49,752 --> 00:02:53,736
Normal bilgisayarlarda bitler bilginin
en küçük birimidir.

46
00:02:53,736 --> 00:02:58,266
Kuantum bilgisayarları iki değerden birine ayarlanabilen kübitler kullanır.

47
00:02:58,266 --> 00:03:02,258
Bir kübit herhangi bir iki düzeyli
kuantum sistemi olabilir,

48
00:03:02,258 --> 00:03:04,698
manyetik alandaki bir
dönüş veya bir foton gibi.

49
00:03:04,698 --> 00:03:08,128
Fotonun yatay veya düşey polarizasyonu
gibi,

50
00:03:08,128 --> 00:03:10,988
sıfır ve bir bu sistemin muhtemel
durumlarıdır.

51
00:03:10,988 --> 00:03:14,988
Kuantum dünyasında, kübit bunlardan
sadece biri olmak zorunda değildir,

52
00:03:14,988 --> 00:03:18,068
aynı anda iki durumdan da bir miktar
olabilir.

53
00:03:18,068 --> 00:03:20,648
Buna süperpozisyon denmektedir.

54
00:03:20,648 --> 00:03:24,648
Ancak siz değerini, mesela fotonu
bir filtreden geçirerek test ettikten sonra

55
00:03:24,648 --> 00:03:28,648
fotonun yatay veya düşey polarizasyondan
birini seçmesi gerekir.

56
00:03:28,648 --> 00:03:32,648
İzlenmediği sürece kübit sıfır ve bir
ihtimallerininden oluşan bir

57
00:03:32,648 --> 00:03:36,648
süperpozisyonun içindedir, ve hangisi
olacağını tahmin edemezsiniz.

58
00:03:36,648 --> 00:03:41,788
Ama ölçtüğünüz anda iki belirli
durumdan birine geçer.

59
00:03:41,788 --> 00:03:45,168
Süperpozisyon burada bir
oyun değiştiricidir.

60
00:03:45,168 --> 00:03:50,128
Dört klasik bit tek seferde iki üzeri dört
farklı durumun birinde bulunabilir.

61
00:03:50,128 --> 00:03:54,128
Bu 16 muhtemel kombinasyon eder, bunlardan
tek seferde birini kullanabilirsiniz.

62
00:03:54,128 --> 00:04:00,178
Ancak süperpozisyon halindeki dört kübit, aynı anda 
bu 16 kombinasyonun hepsinde bulunabilir!

63
00:04:00,178 --> 00:04:04,178
Bu sayı eklenen her kübit için üslü
şekilde artar.

64
00:04:04,178 --> 00:04:08,178
Yirmi tanesi aynı anda bir milyon
değer saklayabilir.

65
00:04:08,178 --> 00:04:12,178
Kübitlerin sezgisel olmayan gerçekten
tuhaf başka bir özelliği de

66
00:04:12,178 --> 00:04:16,178
dolanık olmalarıdır; bu kübitlerin ne
kadar uzakta olursa olsun

67
00:04:16,178 --> 00:04:20,178
herhangi birinin aynı anda diğerinin durumuna
da tepki göstermesini sağlayan yakın bir bağlantıdır.

68
00:04:20,178 --> 00:04:24,178
Bunun anlamı tek bir dolanık
kübiti ölçtüğünüzde eşlerine bakmadan

69
00:04:24,178 --> 00:04:28,178
bu kübitin özelliklerini direkt
bir şekilde anlayabilirsiniz.

70
00:04:28,178 --> 00:04:31,198
(Çok... fazla... bilgi...)
Kübit manipülasyonu da kafa karıştırıcı bir şeydir.

71
00:04:31,198 --> 00:04:34,428
Normal bir mantık kapısı
girişlerin basit bir kümesini

72
00:04:34,428 --> 00:04:36,988
alır ve tek bir belirli sonuç çıkarır.

73
00:04:36,988 --> 00:04:40,078
Bir kuantum kapısı süperpozisyonların
girişini yönlendirir, ihtimalleri

74
00:04:40,078 --> 00:04:44,998
dolanır ve sonuç olarak başka bir
süperpozisyon çıkarır.

75
00:04:44,998 --> 00:04:48,998
Yani bir kuantum bilgisayarı birkaç kübit
ayarlar, ihtimalleri yönlendirmek

76
00:04:48,998 --> 00:04:52,998
ve onları dolanık hale getirmek
için geçitleri uygular ve sonra süperpozisyonları

77
00:04:52,998 --> 00:04:57,928
sıfır ve birlere çevirerek nihayet
sonucu çıkarır.


78
00:04:57,928 --> 00:05:04,368
Bunun anlamı var olan sisteminizle hepsi
aynı anda yapılan bir sürü hesap alırsınız.

79
00:05:04,368 --> 00:05:08,368
Sonunda çıkan tüm sonuçların sadece birini
ölçebilirsiniz ve bu sadece muhtemelen

80
00:05:08,368 --> 00:05:12,368
istediğiniz sonuçtur, yani sağlamasını
alıp tekrar denemeniz gerekebilir.

81
00:05:12,368 --> 00:05:16,958
Ama süperpozisyon ve dolanıklığın
ince noktalarını zekice açığa vurarak bu olay

82
00:05:16,958 --> 00:05:21,908
normal bir bilgisayarda yapılabileceğinden
katbekat daha etkili yapabilir.

83
00:05:21,908 --> 00:05:25,888
Kuantum bilgisayarları muhtemelen
evimizdeki bilgisayarların yerini alamayacak fakat

84
00:05:25,888 --> 00:05:29,248
bazı alanlarda oldukça üstünlük sağlamaktadır.

85
00:05:29,248 --> 00:05:31,218
(Hangisi benim favorim?)
Bunlardan biri veritabanı aramasıdır.

86
00:05:31,218 --> 00:05:32,768
(Bu değil...)
Bir veritabanında birşeyi bulabilmek
için,

87
00:05:32,768 --> 00:05:35,598
(Bu değil...) (...)
normal bir bilgisayar verilerin her birini
teker teker test etmek zorunda kalabilir.

88
00:05:35,598 --> 00:05:39,248
(Hangisi benim favorim?) (..?) (!!!) (Oha, bu hızlıydı)
Kuantum algoritmaları bu zamanın
sadece kareköküne ihtiyaç duyarlar

89
00:05:39,248 --> 00:05:42,798
ve büyük veribankaları için bu çok büyük
bir fark eder.

90
00:05:42,798 --> 00:05:46,798
Kuantum bilgisayarlarının en meşhur 
kullanım alanı BT güvenliğini mahvetmektir.

91
00:05:46,798 --> 00:05:50,798
Şu anda, tarama, e-posta ve bankacılık
bilgileriniz herkese verdiğiniz açık bir

92
00:05:50,798 --> 00:05:54,448
anahtarla sadece sizin çözebileceğiniz
mesajları oluşturan bir şifreleme yöntemi

93
00:05:54,448 --> 00:05:56,868
sayesinde korunmaktadır.

94
00:05:56,868 --> 00:06:01,958
Sorun bu açık anahtar aslında sizin
özel anahtarınızı hesaplamak için kullanılabilir.

95
00:06:01,958 --> 00:06:05,958
Ne şanslı ki bunu normal bir bilgisayarda
yapmak tam anlamıyla deneme ve yanılmayla

96
00:06:05,958 --> 00:06:07,638
geçen yıllar sürer.

97
00:06:07,638 --> 00:06:10,888
(Kolay oyun...)
Ancak üslü hızlarda çalışan
bir kuantum bilgisayarında

98
00:06:10,888 --> 00:06:12,768
(...kolay hayat.)
bunu kolaylıkla yapabilirsiniz.

99
00:06:12,770 --> 00:06:16,000
Diğer bir heyecan verici yeni kullanım
alanı ise simülasyonlardır.

100
00:06:16,000 --> 00:06:19,530
Kuantum dünyalarının simülasyonları
çok fazla sistem gücüne gereksinim duyar,

101
00:06:19,530 --> 00:06:24,130
(Bu benim iç karmaşıklığımı yansıtmıyor!)
ve moleküller gibi çok daha büyük
yapılarda sıkça kesinlikten noksandırlar.

102
00:06:24,130 --> 00:06:28,130
O zaman neden kuantum fiziğini
gerçek kuantum fiziğiyle simüle etmeyelim?

103
00:06:28,130 --> 00:06:32,130
Kuantum simülasyonları proteinlerle ilgili
ilaçlarda devrim yapmamızı sağlayacak

104
00:06:32,130 --> 00:06:34,600
bilgiler kazanmamızı sağlayabilir.

105
00:06:34,600 --> 00:06:38,600
(Beyler, bu ineğe bakın!)
Şu anda kuantum bilgisayarlarının
sadece özel alanlarda çalışan bir

106
00:06:38,600 --> 00:06:41,100
araç mı yoksa insanlık için büyük bir
devrim mi olacağını bilemiyoruz.

107
00:06:41,100 --> 00:06:44,550
Sınırların nerede olduğuyla ilgili
hiçbir fikrimiz yok, ve bulmanın sadece

108
00:06:44,550 --> 00:06:45,930
tek yolu var!

109
00:06:47,479 --> 00:06:51,479
Bu video Avusturalya Bilim Akademisi
tarafından desteklenmiştir,

110
00:06:51,479 --> 00:06:54,079
onlar da bilimde mükemmeliği destekleyip
yayan bir kuruluştur.

111
00:06:54,079 --> 00:06:57,679
Bu konu ve benzer diğer konuları
http://nova.org.au/ adresinden daha

112
00:06:57,679 --> 00:06:59,119
fazla öğrenebilirsiniz.

113
00:06:59,119 --> 00:07:01,979
Onlarla çalışmak harikaydı, yani
sitelerine bir bakın!

114
00:07:01,979 --> 00:07:05,979
Videolarımız ayrıca patreon.com 'daki
desteklerinizle mümkün olabilmiştir.

115
00:07:05,979 --> 00:07:09,979
Eğer bizi destekleyip Kurzgesagt kuş
ordusunun bir parçası olmak istiyorsanız

116
00:07:09,979 --> 00:07:13,279
Patreon sayfamıza bir göz atın!

117
00:07:12,661 --> 00:07:15,761
Türkçe çeviriyi yapan: ArdyArd https://goo.gl/YjJNcg