1
00:00:00,000 --> 00:00:03,600
Basit sorular, en zor yanıtlananlar oluyor

2
00:00:03,600 --> 00:00:04,860
Bir şey, nedir?

3
00:00:04,860 --> 00:00:06,660
Niçin bir şeyler oluverir?

4
00:00:06,660 --> 00:00:09,380
Ve niçin böyle oluverirler?

5
00:00:09,380 --> 00:00:11,700
Gelin buna adım adım yaklaşalım.

6
00:00:11,700 --> 00:00:13,600
Neyden oluşuyorsun?

7
00:00:13,600 --> 00:00:15,000
Maddeden.

8
00:00:15,000 --> 00:00:16,520
O da moleküllerden oluşuyor,

9
00:00:16,520 --> 00:00:17,660
o da atomlardan.

10
00:00:17,660 --> 00:00:20,500
Atomlar ise temel parçacıklardan oluşuyor.

11
00:00:20,500 --> 00:00:24,740
Ancak temel parçacıklar var olan en küçük şeylerse

12
00:00:24,740 --> 00:00:26,740
o zaman onlar neyden oluşuyor?

13
00:00:35,200 --> 00:00:38,380
Basit sorulara basit adımlar atalım.

14
00:00:38,380 --> 00:00:40,680
Evreni iyice temizleyelim.

15
00:00:40,680 --> 00:00:45,380
Maddeden, karşıt maddeden, ışınımdan,
parçacıklardan, her şeyden...

16
00:00:45,380 --> 00:00:49,140
Şimdi yakınlaşıp tam bir hiçliğe bakalım.

17
00:00:49,140 --> 00:00:51,180
Boş uzay nedir?

18
00:00:51,180 --> 00:00:53,180
Boşluk dediğimiz şey bu mudur?

19
00:00:53,180 --> 00:00:56,240
Atom yok, madde yok, hiçbir şey yok!

20
00:00:56,240 --> 00:00:58,460
Peki gerçekten bu denli boş mudur?

21
00:00:58,460 --> 00:01:02,100
Hiçlik, bize her şeyin
yapı taşlarını sağlıyor.

22
00:01:02,100 --> 00:01:06,380
Boş uzay, bir bakıma, engin ve durgun
bir okyanus gibidir.

23
00:01:06,380 --> 00:01:09,240
Olay olmadığında su çarşaf gibi olurken

24
00:01:09,240 --> 00:01:12,539
sert bir esinti, ciddi dalgalara
neden olabiliyor.

25
00:01:12,540 --> 00:01:14,660
Evrenimiz de buna benzer çalışıyor.

26
00:01:14,660 --> 00:01:16,880
Bu okyanuslardan her yerde bulunuyor.

27
00:01:16,880 --> 00:01:19,420
Fizikçiler bunlara "alan" diyor.

28
00:01:19,420 --> 00:01:21,000
Biraz garip ve yeni gelebilir,

29
00:01:21,000 --> 00:01:23,560
ama, örneğin ışınımı düşünün.

30
00:01:23,560 --> 00:01:28,140
Elektromanyetik alan diye bilinen şey
uyarılarak, foton dediğimiz parçacık olan

31
00:01:28,140 --> 00:01:30,240
küçük bir kasılma oluşur.

32
00:01:30,240 --> 00:01:34,140
Işınımı taşıyan bu parçacığı
bizler ışık olarak algılarız.

33
00:01:34,140 --> 00:01:38,920
Bu sadece ışığa özel bir durum değil, evrendeki her parçacık için geçerlidir.

34
00:01:38,920 --> 00:01:43,460
Maddenin her parçacığı için, kendi kurallarına sahip alanlar vardır.

35
00:01:43,460 --> 00:01:48,619
Örneğin, elektromanyetik alan ile birlikte evrenin her tarafında elektron alanı vardır.

36
00:01:48,620 --> 00:01:51,700
Ve bu alan içerisindeki küçük tuhaflıklar elektronlardır.

37
00:01:51,700 --> 00:01:58,360
Hepsi birlikte, evrenimizin alanları 17 farklı parçacık oluşturur. Bu parçacıklar üç kategoriye ayrılır:

38
00:01:58,360 --> 00:02:02,120
Leptonlar, quarklar ve bozonlar.

39
00:02:02,120 --> 00:02:07,420
Leptonlar, elektronların yanı sıra kuzenleri muon ve tau parçacıklarını içerir.

40
00:02:07,420 --> 00:02:10,000
Her birinin kendisiyle ilişkili bir de nötrinosu bulunur.

41
00:02:10,000 --> 00:02:11,780
Ve quarklar vardır.

42
00:02:11,780 --> 00:02:14,540
Quarklar, parçacıkların nükleer ailesidir.

43
00:02:14,540 --> 00:02:17,600
Her zaman birbiriyle bağlı gruplar ve çiftler halinde bulununan bu parçacıklar

44
00:02:17,600 --> 00:02:21,360
atomun çekirdekleri protonları ve nötronları oluşturur.

45
00:02:21,360 --> 00:02:24,620
Leptonlar ve kuarklar madde parçacıklarıdır.

46
00:02:24,620 --> 00:02:26,520
Gördüğünüz her şey onlardan oluşmuştur.

47
00:02:26,520 --> 00:02:28,980
Soluduğunuz hava, sizi ısıtan güneş,

48
00:02:28,980 --> 00:02:33,260
şu anda yapmanız gereken şeyden dikkatinizi dağıtmak için kullandığınız bilgisayar.

49
00:02:33,260 --> 00:02:36,720
Fakat "şeyler" sadece var olmakla kalmazlar, bir şeyler de yaparlar.

50
00:02:36,720 --> 00:02:42,940
Biraz felsefi açıdan bakarsak, şeyin özellikleri tıpkı kendi gibi varlığının bir parçasıdır.

51
00:02:42,940 --> 00:02:46,720
Tam da bu sırada, bozonlar ve alanlar onları oyuna dahil ederler.

52
00:02:46,720 --> 00:02:49,680
Quarklar ve leptonlar madde alanlarından oluşmuşken

53
00:02:49,680 --> 00:02:52,480
bozonlar ise kuvvet alanlarından oluşmuştur.

54
00:02:52,480 --> 00:02:55,200
Evrenin kuralından kuvvet olarak bahsediyoruz.

55
00:02:55,200 --> 00:02:58,679
Ve şimdiye kadar, dört temel kuvvet keşfedilmiştir:

56
00:02:58,680 --> 00:03:03,640
Elektromanyetizma, kütleçekim, güçlü ve zayıf nükleer kuvvetler.

57
00:03:03,640 --> 00:03:09,440
Bu kuvvetler; oyunun evren, oyuncuların parçacıklar olduğu bir oyunun kural kitabıdır.

58
00:03:09,440 --> 00:03:13,100
Parçacıklara neyi, nasıl yapabileceklerini söyler.

59
00:03:13,100 --> 00:03:14,840
Filler çapraz olarak,

60
00:03:14,840 --> 00:03:17,300
kütlesiz parçacıklar ışık hızında hareket ederler.

61
00:03:17,300 --> 00:03:18,720
Atlar zıplayabilirler,

62
00:03:18,720 --> 00:03:20,480
kütleçekim de çeker.

63
00:03:20,480 --> 00:03:23,619
Kuvvetler, parçacıkların birbirleri ile etkileşimi sırasında uyduğu kurallardır.

64
00:03:23,620 --> 00:03:29,480
Ki bu da kuvvetleri aynı zamanda, parçacıkların bir araya gelerek evrenimizde gördüğümüz büyük şeylerin oluşumunda uyduğu kurallar yapar.

65
00:03:29,480 --> 00:03:34,440
Kütleçekim, sadece güneşin etrafındaki yörüngenin ya da elmanın ağaçtan düşmesini sağlayan bir kural değildir.

66
00:03:34,440 --> 00:03:39,240
Kural der ki, madde çeker. Bu çekim de gezegenler ve yıldızları oluşturur.

67
00:03:39,240 --> 00:03:45,640
Elektromanyetizm, sadece mıknatısların çekip itmesi ya da ampüllerdeki elektrik akımı için geçerli bir kural değildir.

68
00:03:45,640 --> 00:03:49,940
Tüm atomik bağları o kurar ve tüm molekülleri o yapar.

69
00:03:49,940 --> 00:03:55,200
Kuvvetler ve parçacıklar birlikte bir çeşit, varoluşun Tinkertoylarıdır.

70
00:03:55,200 --> 00:04:00,100
Bozonlar ulaklara benzerler. Aralardan geçerek madde parçacıklarını bağlarlar.

71
00:04:00,100 --> 00:04:02,799
Bu sayede diğer parçacıklar birbirlerine nasıl hareket edeceklerini ifade ederler.

72
00:04:02,800 --> 00:04:07,620
Her parçacık belirli bir kuvvet dizisi kullanarak diğer parçacıklar ile iletişime geçer.

73
00:04:07,620 --> 00:04:12,540
Örneğin kuarklar, iletişime geçmek için elektromanyetizm ve güçlü nükleer kuvveti kullanırlar,

74
00:04:12,540 --> 00:04:16,680
fakat elektronlar güçlü nükleer kuvveti kullanmazlar, sadece elektromanyetizmayı kullanırlar.

75
00:04:16,680 --> 00:04:21,880
Quarklar, güçlü nükleer kuvvet bozonlarını takas ederler, güçlü nükleer çekim ile birbirleriyle iletişime geçerler,

76
00:04:21,880 --> 00:04:27,600
protonlar ise elektronlar ile elektromanyetizma parçacıkları fotonları takas ederler.

77
00:04:27,600 --> 00:04:30,340
Böylece, quarklar çekirdek içerisinde hapsolurken,

78
00:04:30,340 --> 00:04:35,990
elektronlar ise elektrik çekimleri ile bağlı kalarak atomları oluştururlar.

79
00:04:35,100 --> 00:04:40,680
Evren her ne kadar yaşam, supernova ve bilgisayarlar gibi bir çok büyük, karışık fenomenlere sahip olsada,

80
00:04:40,680 --> 00:04:42,580
yüzeyde karmaşık gibi gözükmektedir.

81
00:04:42,580 --> 00:04:48,140
Eğer her şeyi yeteri kadar yakınlaştırarak bakabilseydiniz, tüm bunların altında dört kural ile bir oyun oynayan

82
00:04:48,140 --> 00:04:50,300
sadece 17 parçacık olduğunu görürdünüz.

83
00:04:50,300 --> 00:04:55,780
Özetlersek, en basit şekilde şu an bildiğimiz, "şeyler" böyledir.

84
00:04:55,780 --> 00:04:59,919
Bu teori, fizikçiler tarafından Parçacık Fiziğinin Standart Modeli olarak adlandırılmaktadır.

85
00:04:59,920 --> 00:05:02,320
Aslında enerji tarafından uyarılan,

86
00:05:02,320 --> 00:05:08,300
ve evrenin kurallarını oluşturan kuvvetler tarafından yol gösterilen bir okyanus üzerindeki karışıklıktan fazlası değilsiniz.

87
00:05:10,460 --> 00:05:12,940
Peki neden? Ve kuvvet nedir ki?

88
00:05:12,940 --> 00:05:17,480
Daha derine inmek için bir kaç basit soru daha keşfetmemiz gerekiyor.

89
00:05:17,480 --> 00:05:22,260
Bu video içerisinden bir kaç duvar kağıdı çıkardık. Bunları patreon.com adresinde bulabilirsiniz.

90
00:05:22,260 --> 00:05:25,500
Eğer bize daha fazla video yapmamız için de yardım etmek isterseniz, yine aynı site üzerinden bunu yapabilirsiniz.

91
00:05:25,500 --> 00:05:27,940
Yardımlarınız için gerçekten müteşekkiriz.

92
00:05:27,940 --> 00:05:29,631
İzlemek isterseniz eğer, bunlar da yaptığımız diğer videolardan birkaçı.

93
00:05:29,631 --> 00:05:33,881
Altyazı: Rid
ridvan10@gmail.com