WEBVTT

00:00:00.844 --> 00:00:03.222
Kada pomislimo na predrasude
i pristrasnosti,

00:00:03.222 --> 00:00:05.366
skloni smo da mislimo na glupe
i zle ljude

00:00:05.366 --> 00:00:07.820
koji rade glupe i zle stvari.

00:00:07.820 --> 00:00:09.890
Ovu ideju je lepo sumirao

00:00:09.890 --> 00:00:12.358
britanski kritičar Vilijem Hezlit,

00:00:12.358 --> 00:00:15.293
koji je napisao: "Predrasuda je
dete neznanja."

00:00:15.293 --> 00:00:17.405
Želim da pokušam da vas ovde uverim

00:00:17.405 --> 00:00:19.040
da je ovo pogrešno.

00:00:19.040 --> 00:00:20.772
Želim da pokušam da vas uverim

00:00:20.772 --> 00:00:22.495
da su predrasude i pristrasnosti

00:00:22.495 --> 00:00:25.783
prirodne, često su racionalne,

00:00:25.783 --> 00:00:27.614
i često su čak i moralne,

00:00:27.614 --> 00:00:29.866
i mislim da čim ovo budemo razumeli,

00:00:29.866 --> 00:00:32.375
bićemo u boljem položaju da ih razumemo

00:00:32.375 --> 00:00:33.432
kada krenu po zlu,

00:00:33.432 --> 00:00:35.200
kada imaju užasne posledice,

00:00:35.200 --> 00:00:37.525
i bićemo u boljem položaju
da znamo šta da radimo

00:00:37.525 --> 00:00:39.207
kada se ovo dogodi.

NOTE Paragraph

00:00:39.207 --> 00:00:42.234
Dakle, počnimo sa stereotipima.
Vi me gledate,

00:00:42.234 --> 00:00:44.400
znate moje ime,
znate izvesne podatke o meni,

00:00:44.400 --> 00:00:46.309
i mogli biste da donesete
neke zaključke.

00:00:46.309 --> 00:00:49.162
Mogli biste da pravite pretpostavke
o mojoj nacionalnosti,

00:00:49.162 --> 00:00:52.443
mojoj političkoj pripadnosti,
mojim religijskim uverenjima.

00:00:52.443 --> 00:00:54.742
Stvar je u tome
da su ove procene uglavnom tačne.

00:00:54.742 --> 00:00:56.724
Mi smo veoma dobri u ovakvim stvarima.

00:00:56.724 --> 00:00:58.207
I veoma smo dobri

00:00:58.207 --> 00:01:00.940
jer naša sposobnost
da stereotipišemo ljude

00:01:00.940 --> 00:01:04.195
nije samo proizvoljni hir uma,

00:01:04.195 --> 00:01:06.511
već je pre specifičan primer

00:01:06.511 --> 00:01:08.166
opštijeg procesa,

00:01:08.166 --> 00:01:09.785
a to je da imamo iskustvo

00:01:09.785 --> 00:01:11.326
sa stvarima i ljudima u svetu

00:01:11.326 --> 00:01:12.575
koji upadaju u kategorije,

00:01:12.575 --> 00:01:15.381
i možemo da koristimo to iskustvo
da pravimo generalizacije

00:01:15.381 --> 00:01:17.390
o novim slučajevima ovih kategorija.

00:01:17.390 --> 00:01:19.757
Svako ovde ima dosta iskustva

00:01:19.757 --> 00:01:22.010
sa stolicama i jabukama i psima,

00:01:22.010 --> 00:01:23.776
i na osnovu toga, mogli biste uočiti

00:01:23.776 --> 00:01:25.998
nepoznate primere i mogli biste pogoditi,

00:01:25.998 --> 00:01:27.314
možete sedeti na stolici,

00:01:27.314 --> 00:01:30.087
možete pojesti jabuku, pas će lajati.

00:01:30.087 --> 00:01:31.882
Sad, možda grešimo.
Stolica bi mogla

00:01:31.882 --> 00:01:33.443
da se sruši ako sednete na nju,

00:01:33.443 --> 00:01:35.945
jabuka bi mogla biti otrovna,
pas možda ne bi lajao,

00:01:35.945 --> 00:01:38.535
i zapravo, ovo je moj pas Tesi,
koji ne laje.

00:01:38.535 --> 00:01:41.294
Ali većim delom, mi smo dobri u ovome.

00:01:41.294 --> 00:01:43.180
Većim delom, pravimo dobre pretpostavke

00:01:43.180 --> 00:01:45.464
kako u socijalnom
tako i u nesocijalnom domenu,

00:01:45.464 --> 00:01:47.223
i kad ne bismo mogli da to činimo,

00:01:47.223 --> 00:01:50.509
kad ne bismo mogli da nagađamo
o novim slučajevima na koje nailazimo,

00:01:50.509 --> 00:01:51.640
ne bismo preživeli.

00:01:51.640 --> 00:01:54.509
I zapravo, Hezlit kasnije
u svom izvrsnom eseju

00:01:54.509 --> 00:01:55.994
priznaje ovo.

00:01:55.994 --> 00:01:58.536
On piše: "Bez pomoći predrasude i navike,

00:01:58.536 --> 00:02:00.696
ne bih bio u stanju
da pronađem put kroz sobu,

00:02:00.696 --> 00:02:03.538
niti da znam kako da se rukovodim
u bilo kojim okolnostima,

00:02:03.538 --> 00:02:07.531
niti šta da osećam
u bilo kom životnom pogledu."

00:02:07.531 --> 00:02:09.040
Ili uzmite naklonosti.

00:02:09.040 --> 00:02:11.928
Ponekad delimo svet na nas protiv njih,

00:02:11.928 --> 00:02:13.749
na unutar grupe protiv van grupe,

00:02:13.749 --> 00:02:15.140
i ponekad kada ovo činimo,

00:02:15.140 --> 00:02:16.767
znamo da radimo nešto pogrešno,

00:02:16.767 --> 00:02:18.140
i nekako se stidimo toga.

00:02:18.140 --> 00:02:20.043
Ali u drugim prilikama se ponosimo time.

00:02:20.043 --> 00:02:21.436
Otvoreno to priznajemo.

00:02:21.436 --> 00:02:22.718
Moj omiljeni primer ovoga

00:02:22.718 --> 00:02:25.120
jeste pitanje koje je došlo iz publike

00:02:25.120 --> 00:02:27.837
na republikanskoj debati
pred poslednje izbore.

NOTE Paragraph

00:02:27.837 --> 00:02:30.129
(Video) Anderson Kuper:
Stižemo do vašeg pitanja,

00:02:30.129 --> 00:02:34.310
pitanja u sali, u vezi sa
inostranom pomoći? Da, gospođo.

NOTE Paragraph

00:02:34.310 --> 00:02:36.546
Žena: Američki narod pati

00:02:36.546 --> 00:02:39.183
u našoj zemlji baš sada.

00:02:39.183 --> 00:02:42.531
Zašto nastavljamo da šaljemo
inostranu pomoć

00:02:42.531 --> 00:02:43.847
drugim zemljama

00:02:43.847 --> 00:02:47.950
kada nam je potrebna sva pomoć
koju možemo da pribavimo za sebe?

NOTE Paragraph

00:02:47.950 --> 00:02:49.785
AK: Guverneru Peri, šta kažete na to?

NOTE Paragraph

00:02:49.785 --> 00:02:51.012
(Aplauz)

00:02:51.012 --> 00:02:53.350
Rik Peri: Apsolutno, ja smatram da -

NOTE Paragraph

00:02:53.350 --> 00:02:55.010
Pol Blum: Svako od ljudi na sceni

00:02:55.010 --> 00:02:56.981
se složio sa premisom njenog pitanja,

00:02:56.981 --> 00:02:59.440
a to je da bi, kao Amerikanci,
trebalo da više brinemo

00:02:59.440 --> 00:03:01.226
o Amerikancima nego o drugim ljudima.

00:03:01.226 --> 00:03:04.091
I zapravo, uopšte,
ljudima često upravljaju

00:03:04.091 --> 00:03:07.599
osećanja solidarnosti, lojalnosti,
ponosa, patriotizma,

00:03:07.599 --> 00:03:10.315
prema njihovoj zemlji ili prema
njihovoj etničkoj grupi.

00:03:10.315 --> 00:03:13.400
Bez obzira na politiku, mnogi ljudi
su ponosni što su Amerikanci,

00:03:13.400 --> 00:03:15.692
i favorizuju Amerikance u odnosu
na druge zemlje.

00:03:15.692 --> 00:03:18.312
Stanovnici drugih zemalja isto osećaju
za svoju naciju,

00:03:18.312 --> 00:03:20.798
i isto osećamo za naše nacionalnosti.

NOTE Paragraph

00:03:20.798 --> 00:03:22.482
Neki od vas mogu ovo odbaciti.

00:03:22.482 --> 00:03:24.413
Neki od vas mogu biti takve kosmopolite

00:03:24.413 --> 00:03:26.547
da mislite da nacionalnost i državljanstvo

00:03:26.547 --> 00:03:28.700
ne bi trebalo da imaju moralnog uticaja.

00:03:28.700 --> 00:03:31.462
Ali čak i vi sofisticirani prihvatate

00:03:31.462 --> 00:03:33.296
da bi trebalo da postoji neka prednost

00:03:33.296 --> 00:03:35.997
data unutar grupe u domenu
prijatelja i porodice,

00:03:35.997 --> 00:03:37.418
ljudi kojima ste bliski,

00:03:37.418 --> 00:03:38.979
i tako čak i vi pravite razliku

00:03:38.979 --> 00:03:40.954
između nas protiv njih.

NOTE Paragraph

00:03:40.954 --> 00:03:43.557
Sad, ova razlika je dovoljno prirodna

00:03:43.557 --> 00:03:46.481
i često dovoljno moralna,
ali može da pođe naopako,

00:03:46.481 --> 00:03:48.210
a ovo je bilo deo istraživanja

00:03:48.210 --> 00:03:50.969
sjajnog socijalnog psihologa
Henrija Tažfela.

00:03:50.969 --> 00:03:53.574
Tažfel je rođen u Poljskoj 1919. godine.

00:03:53.574 --> 00:03:55.403
Otišao je na univerzitet u Francuskoj,

00:03:55.403 --> 00:03:58.268
jer kao Jevrejin nije mogao
da ide na univerzitet u Poljskoj,

00:03:58.268 --> 00:04:00.778
i zatim se priključio francuskoj vojsci

00:04:00.778 --> 00:04:02.061
u Drugom svetskom ratu.

00:04:02.061 --> 00:04:03.830
Bio je uhvaćen i završio je

00:04:03.830 --> 00:04:05.361
kao zarobljenik ratnog logora,

00:04:05.361 --> 00:04:07.348
i to je bilo zastrašujuće vreme za njega,

00:04:07.348 --> 00:04:09.316
jer ako bi bilo otkriveno da je Jevrejin,

00:04:09.316 --> 00:04:11.638
mogao bi biti premešten
u koncentracioni logor,

00:04:11.638 --> 00:04:13.400
gde najverovatnije ne bi preživeo.

00:04:13.400 --> 00:04:15.987
I zapravo, kada se rat završio
i on je bio oslobođen,

00:04:15.987 --> 00:04:18.492
većina njegovih prijatelja
i porodice su bili mrtvi.

00:04:18.492 --> 00:04:20.329
On se uključio u različite poslove.

00:04:20.329 --> 00:04:21.860
Pomagao je ratnim siročićima.

00:04:21.860 --> 00:04:23.591
Ali je imao dugotrajno interesovanje

00:04:23.591 --> 00:04:25.136
za nauku predrasuda,

00:04:25.136 --> 00:04:27.796
i tako kada se pojavila prestižna
britanska stipendija

00:04:27.796 --> 00:04:29.641
za stereotipe, prijavio se za nju,

00:04:29.641 --> 00:04:30.998
i dobio ju je,

00:04:30.998 --> 00:04:33.188
i onda je započela
ova neverovatna karijera.

00:04:33.188 --> 00:04:35.847
A ono čime je počela
njegova karijera jeste uvid da je

00:04:35.847 --> 00:04:37.777
način na koji su mnogi ljudi razmišljali

00:04:37.777 --> 00:04:39.893
o holokaustu bio pogrešan.

00:04:39.893 --> 00:04:42.299
Mnogi ljudi, većina ljudi u to vreme,

00:04:42.299 --> 00:04:44.200
vide holokaust kao nekakvu

00:04:44.200 --> 00:04:47.204
tragičnu grešku Nemaca,

00:04:47.204 --> 00:04:51.038
neku genetsku mrlju,
neku autoritarnu ličnost.

00:04:51.038 --> 00:04:53.096
A Tažfel je ovo odbacio.

00:04:53.096 --> 00:04:55.639
Tažfel je rekao da je
ono što vidimo u holokaustu

00:04:55.639 --> 00:04:57.950
samo preuveličavanje

00:04:57.950 --> 00:04:59.728
normalnih psiholoških procesa

00:04:59.728 --> 00:05:01.489
koji postoji u svakom od nas.

00:05:01.489 --> 00:05:04.174
I da bi ovo istražio,
uradio je seriju klasičnih studija

00:05:04.174 --> 00:05:05.918
sa britanskim adolescentima.

00:05:05.918 --> 00:05:07.107
U jednoj od tih studija,

00:05:07.107 --> 00:05:10.019
britanskim adolescentima
je postavljao najrazličitija pitanja,

00:05:10.019 --> 00:05:11.903
i zatim je na osnovu odgovora govorio -

00:05:11.903 --> 00:05:14.260
"Pogledao sam vaše odgovore,
i na osnovu njih,

00:05:14.260 --> 00:05:16.357
odredio sam da ste ili" -

00:05:16.357 --> 00:05:17.363
polovini je rekao -

00:05:17.363 --> 00:05:20.320
"ljubitelj Kandinskog,
volite dela Kandinskog,

00:05:20.320 --> 00:05:23.298
ili ljubitelj Klea, volite dela Klea."

00:05:23.298 --> 00:05:25.114
To je bilo potpuno izmišljeno.

00:05:25.114 --> 00:05:27.924
Njihovi odgovori nisu imali veze
sa Kandinskim ili Kleom.

00:05:27.924 --> 00:05:30.132
Oni verovatno nisu čuli za te umetnike.

00:05:30.132 --> 00:05:32.872
On ih je samo proizvoljno podelio.

00:05:32.872 --> 00:05:36.143
Ali ono što je otkrio jeste
da su ove kategorije bile od značaja,

00:05:36.143 --> 00:05:38.654
tako da kada je kasnije
davao subjektima novac,

00:05:38.654 --> 00:05:40.330
oni su preferirali da daju novac

00:05:40.330 --> 00:05:42.130
članovima sopstvene grupe

00:05:42.130 --> 00:05:43.963
nego članovima druge grupe.

00:05:43.963 --> 00:05:46.290
Još gore,
bili su zapravo najzainteresovaniji

00:05:46.290 --> 00:05:48.296
da utvrde razliku

00:05:48.296 --> 00:05:50.862
između njihove grupe i drugih grupa,

00:05:50.862 --> 00:05:53.040
tako da bi prepustili novac
za sopstvenu grupu

00:05:53.040 --> 00:05:58.018
ako bi čineći to
mogli da daju drugoj grupi još manje.

NOTE Paragraph

00:05:58.018 --> 00:06:00.136
Čini se da se ova sklonost
javlja veoma rano.

00:06:00.136 --> 00:06:02.536
Tako je moja koleginica i žena,
Karen Vin, na Jejlu

00:06:02.536 --> 00:06:04.197
uradila niz istraživanja sa bebama

00:06:04.197 --> 00:06:06.979
gde je izlagala bebe lutkama,

00:06:06.979 --> 00:06:09.244
i te lutke imaju
određene preferencije za hranu.

00:06:09.244 --> 00:06:11.426
Jedna od lutaka bi mogla da voli boraniju.

00:06:11.426 --> 00:06:14.001
Druga lutka bi mogla da voli
integralne krekere.

00:06:14.001 --> 00:06:16.370
Testiraju bebine lične preferencije hrane

00:06:16.370 --> 00:06:19.060
i bebe tipično više vole
integralne krekere.

00:06:19.060 --> 00:06:21.672
Ali pitanje je, da li je ovo važno bebama

00:06:21.672 --> 00:06:24.788
u tome kako tretiraju lutke?
A znači dosta.

00:06:24.788 --> 00:06:26.307
One obično preferiraju lutku

00:06:26.307 --> 00:06:29.786
koja ima isti ukus za hranu
kakav one imaju,

00:06:29.786 --> 00:06:32.342
i još gore, one zapravo preferiraju lutke

00:06:32.342 --> 00:06:35.327
koje kažnjavaju lutke
sa različitim ukusom za hranu.

00:06:35.327 --> 00:06:37.604
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:06:37.604 --> 00:06:41.236
Mi stalno vidimo ovu vrstu unutargrupne,
izvangrupne psihologije.

00:06:41.236 --> 00:06:42.900
Vidimo je u političkim sukobima

00:06:42.900 --> 00:06:45.314
unutar grupa sa različitim ideologijama.

00:06:45.314 --> 00:06:48.940
Vidimo je u svojoj krajnosti
u slučajevima rata,

00:06:48.940 --> 00:06:52.157
gde spoljnoj grupi ne samo
da je dato manje,

00:06:52.157 --> 00:06:53.745
već je ona dehumanizovana,

00:06:53.745 --> 00:06:55.985
kao u nacističkoj perspektivi Jevreja

00:06:55.985 --> 00:06:58.070
kao gamadi ili vašaka,

00:06:58.070 --> 00:07:02.306
ili američkoj perspektivi
o Japancima kao pacovima.

NOTE Paragraph

00:07:02.306 --> 00:07:04.520
Stereotipi takođe mogu da pođu naopako.

00:07:04.520 --> 00:07:06.781
Dakle, često su racionalni i korisni,

00:07:06.781 --> 00:07:08.355
ali ponekad su iracionalni,

00:07:08.355 --> 00:07:09.581
daju pogrešne odgovore,

00:07:09.581 --> 00:07:10.798
a u drugim prilikama

00:07:10.798 --> 00:07:12.973
vode do očigledno nemoralnih posledica.

00:07:12.973 --> 00:07:15.781
A slučaj koji je bio najviše izučavan

00:07:15.781 --> 00:07:17.178
je slučaj rase.

00:07:17.178 --> 00:07:18.855
Postoji fascinantno istraživanje

00:07:18.855 --> 00:07:20.929
koje je prethodilo izborima 2008. godine

00:07:20.929 --> 00:07:23.955
gde su socijalni psiholozi
promatrali opseg

00:07:23.955 --> 00:07:27.397
u kojem su kandidati
bili povezivani sa Amerikom,

00:07:27.397 --> 00:07:30.592
kao u nesvesnoj asocijaciji
sa američkom zastavom.

00:07:30.592 --> 00:07:32.358
U jednoj od studija su uporedili

00:07:32.358 --> 00:07:34.372
Obamu i Mekejna,
i pronašli su da je Mekejn

00:07:34.372 --> 00:07:37.766
više smatran Amerikancem nego Obama,

00:07:37.766 --> 00:07:40.569
i do izvesne mere,
ljudi nisu toliko iznenađeni što to čuju.

00:07:40.569 --> 00:07:42.257
Mekejn je proslavljeni ratni heroj,

00:07:42.257 --> 00:07:43.916
i mnogi ljudi bi eksplicitno rekli

00:07:43.916 --> 00:07:46.616
da ima više američku priču od Obame.

00:07:46.616 --> 00:07:48.553
Ali su takođe uporedili Obamu

00:07:48.553 --> 00:07:51.069
sa britanskim premijerom Tonijem Blerom,

00:07:51.069 --> 00:07:53.330
i otkrili su da je Bler takođe smatran

00:07:53.330 --> 00:07:55.837
kao više američki od Obame,

00:07:55.837 --> 00:07:57.910
iako su subjekti eksplicitno shvatali

00:07:57.910 --> 00:08:00.900
da on uopšte nije Amerikanac.

00:08:00.900 --> 00:08:02.434
Ali oni su reagovali, naravno,

00:08:02.434 --> 00:08:05.375
na boju njegove kože.

NOTE Paragraph

00:08:05.375 --> 00:08:07.426
Ovi stereotipi i pristrasnosti

00:08:07.426 --> 00:08:09.206
imaju posledice u stvarnom svetu,

00:08:09.206 --> 00:08:11.748
ujedno suptilne i vrlo značajne.

00:08:11.748 --> 00:08:14.410
U jednoj skorijoj studiji, istraživači

00:08:14.410 --> 00:08:17.679
su stavljali oglase na Ibej
za prodaju bejzbol kartica.

00:08:17.679 --> 00:08:20.413
Neke od njih su držale bele ruke,

00:08:20.413 --> 00:08:21.631
a druge crne.

00:08:21.631 --> 00:08:23.210
To su bile iste bejzbol kartice.

00:08:23.210 --> 00:08:24.724
One koje su držale crne ruke

00:08:24.724 --> 00:08:26.521
su dobile znatno manje ponude

00:08:26.521 --> 00:08:29.005
nego one koje su držale bele ruke.

00:08:29.005 --> 00:08:31.367
U istraživanju obavljenom na Stenfordu,

00:08:31.367 --> 00:08:35.597
psiholozi su ispitivali slučaj ljudi

00:08:35.597 --> 00:08:39.166
osuđenih zbog ubistva bele osobe.

00:08:39.166 --> 00:08:41.970
Ispostavilo se,
kada se sve ostalo drži konstantnim,

00:08:41.970 --> 00:08:44.340
znatno je verovatnije
da ćete biti pogubljeni

00:08:44.340 --> 00:08:46.247
ako izgledate kao čovek sa desne strane

00:08:46.247 --> 00:08:48.090
nego kao čovek sa leve strane,

00:08:48.090 --> 00:08:50.119
a to je većim delom jer

00:08:50.119 --> 00:08:52.653
čovek desno izgleda
više prototipski crno,

00:08:52.653 --> 00:08:55.283
više prototipski afroamerički,

00:08:55.283 --> 00:08:57.332
i ovo očigledno utiče na odluke ljudi

00:08:57.332 --> 00:08:59.103
o tome šta da urade sa njim.

NOTE Paragraph

00:08:59.103 --> 00:09:00.650
Sada kada znamo sve ovo,

00:09:00.650 --> 00:09:02.307
kako da se borimo sa time?

00:09:02.307 --> 00:09:03.929
Postoje različiti pristupi.

00:09:03.929 --> 00:09:05.363
Jedan pristup je privući

00:09:05.363 --> 00:09:07.409
emocionalne reakcije ljudi,

00:09:07.409 --> 00:09:09.542
privući empatiju ljudi,

00:09:09.542 --> 00:09:11.415
i često to i radimo kroz priče.

00:09:11.415 --> 00:09:13.980
Tako da ako ste liberalni roditelj

00:09:13.980 --> 00:09:15.852
i želite da podstaknete svoju decu

00:09:15.852 --> 00:09:18.226
da veruju u vrednosti
netradicionalnih porodica,

00:09:18.226 --> 00:09:20.189
možda ćete im dati knjigu kao što je ova.

00:09:20.189 --> 00:09:22.365
Ako ste konzervativni
i imate drugačiji stav,

00:09:22.365 --> 00:09:24.456
možda ćete im dati knjigu kao što je ova.

00:09:24.456 --> 00:09:25.905
(Smeh)

00:09:25.905 --> 00:09:29.241
Ali uopšteno, priče mogu pretvoriti

00:09:29.241 --> 00:09:31.473
anonimne strance u ljude koji su važni,

00:09:31.473 --> 00:09:34.158
i ideja da nam je stalo do ljudi

00:09:34.158 --> 00:09:36.070
kada se fokusiramo na njih kao individue

00:09:36.070 --> 00:09:38.139
je ideja koja se javljala kroz istoriju.

00:09:38.139 --> 00:09:40.722
Tako je Staljin navodno rekao:

00:09:40.722 --> 00:09:42.339
"Pojedinačna smrt je tragedija,

00:09:42.339 --> 00:09:44.379
milion smrti je statistički podatak",

00:09:44.379 --> 00:09:45.830
a Majka Tereza je rekla:

00:09:45.830 --> 00:09:47.841
"Ako pogledam masu, nikada neću delovati.

00:09:47.841 --> 00:09:49.696
Ako pogledam pojedinca, hoću."

00:09:49.696 --> 00:09:51.766
Psiholozi su istraživali ovo.

00:09:51.766 --> 00:09:53.157
Na primer, u jednoj studiji,

00:09:53.157 --> 00:09:55.850
ljudima su dali listu činjenica o krizi,

00:09:55.850 --> 00:10:00.106
i posmatrano je koliko će oni donirati

00:10:00.106 --> 00:10:01.690
da bi razrešili krizu,

00:10:01.690 --> 00:10:03.737
a drugoj grupi nisu dali nikakve činjenice

00:10:03.737 --> 00:10:05.625
ali im je govoreno o pojedincu

00:10:05.625 --> 00:10:08.065
i dato im je ime i lice,

00:10:08.065 --> 00:10:11.284
i ispostavlja se
da su oni dali daleko više.

00:10:11.284 --> 00:10:13.308
Ništa od ovoga nije tajna za ljude

00:10:13.308 --> 00:10:15.256
koji su angažovani
u dobrotvornom radu.

00:10:15.256 --> 00:10:17.904
Ljudi nisu skloni da preplave ljude

00:10:17.904 --> 00:10:19.227
činjenicama i statistikom.

00:10:19.227 --> 00:10:20.249
Umesto toga,

00:10:20.249 --> 00:10:21.985
pokazujete im lica i ljude.

00:10:21.985 --> 00:10:25.212
Moguće je da širenjem naših simpatija

00:10:25.212 --> 00:10:27.183
ka pojedincu, one se mogu raširiti

00:10:27.183 --> 00:10:30.061
prema grupi kojoj pojedinac pripada.

NOTE Paragraph

00:10:30.061 --> 00:10:32.527
Ovo je Herijet Bičer Stou.

00:10:32.527 --> 00:10:34.970
Priča, možda izmišljena,

00:10:34.970 --> 00:10:37.044
je da ju je predsednik Linkoln pozvao

00:10:37.044 --> 00:10:39.042
u Belu Kuću usred Građanskog rata

00:10:39.042 --> 00:10:40.496
i rekao joj:

00:10:40.496 --> 00:10:43.360
"Dakle, ti si ta mala dama
koja je započela ovaj veliki rat."

00:10:43.360 --> 00:10:45.175
A govorio je o "Čiča Tominoj kolibi".

00:10:45.175 --> 00:10:47.706
"Čiča Tomina koliba"
nije velika knjiga filozofije

00:10:47.706 --> 00:10:50.850
ili teologije
ili možda čak ni književnosti

00:10:50.850 --> 00:10:53.365
ali je obavila sjajan posao

00:10:53.365 --> 00:10:55.863
pridobijanja ljudi da se postave na mesto

00:10:55.863 --> 00:10:58.196
ljudi na čijem mestu se inače ne bi našli,

00:10:58.196 --> 00:11:00.598
da se postave na mesto robova.

00:11:00.598 --> 00:11:02.379
A to je mogao biti katalizator

00:11:02.379 --> 00:11:03.983
velike socijalne promene.

NOTE Paragraph

00:11:03.983 --> 00:11:06.345
U skorije vreme, posmatrajući Ameriku

00:11:06.345 --> 00:11:09.414
poslednjih nekoliko decenija,

00:11:09.414 --> 00:11:12.313
ima razloga verovati da su programi
kao što je "Kozbi Šou"

00:11:12.313 --> 00:11:15.251
radikalno izmenili stavove Amerikanaca
prema Afroamerikancima,

00:11:15.251 --> 00:11:18.174
dok su serije kao što je "Vil i Grejs"
i "Moderna porodica"

00:11:18.174 --> 00:11:19.597
promenile stavove Amerikanaca

00:11:19.597 --> 00:11:21.107
prema gej muškarcima i ženama.

00:11:21.107 --> 00:11:23.352
Mislim da nije preterivanje reći

00:11:23.352 --> 00:11:26.013
da su važni katalizatori
moralne promene u Americi

00:11:26.013 --> 00:11:28.776
bile situacione komedije.

NOTE Paragraph

00:11:28.776 --> 00:11:30.322
Ali ne radi se samo o emocijama,

00:11:30.322 --> 00:11:31.598
i želim da završim

00:11:31.598 --> 00:11:33.833
pozivajući se na moć razuma.

00:11:33.833 --> 00:11:35.989
U nekom trenutku u njegovoj divnoj knjizi

00:11:35.989 --> 00:11:37.412
"Bolji anđeli naše prirode",

00:11:37.412 --> 00:11:39.228
Stiven Pinker kaže,

00:11:39.228 --> 00:11:41.810
Stari zavet kaže - voli svog bližnjeg,

00:11:41.810 --> 00:11:44.532
a Novi zavet kaže
- voli svog neprijatelja,

00:11:44.532 --> 00:11:47.218
ali ja ne volim nikog od njih, ne zaista,

00:11:47.218 --> 00:11:48.885
ali ne želim da ih ubijem.

00:11:48.885 --> 00:11:50.751
Znam da imam obaveze prema njima,

00:11:50.751 --> 00:11:54.221
ali moja moralna osećanja prema njima,
moja moralna uverenja u vezi sa tim

00:11:54.221 --> 00:11:56.084
kako treba da se ponašam prema njima,

00:11:56.084 --> 00:11:57.871
nisu utemeljena u ljubavi.

00:11:57.871 --> 00:11:59.920
Utemeljena su
u razumevanju ljudskih prava,

00:11:59.920 --> 00:12:02.143
verovanju da je njihov život isto toliko

00:12:02.143 --> 00:12:04.499
vredan za njih
koliko i moj život za mene,

00:12:04.499 --> 00:12:06.431
i da bi ovo odbranio, on priča priču

00:12:06.431 --> 00:12:08.279
velikog filozofa Adama Smita,

00:12:08.279 --> 00:12:09.965
i želim da i ja ispričam ovu priču,

00:12:09.965 --> 00:12:11.261
mada ću je malčiće izmeniti

00:12:11.261 --> 00:12:12.939
zarad savremenog doba.

NOTE Paragraph

00:12:12.939 --> 00:12:14.840
Adam Smit počinje tražeći da zamislite

00:12:14.840 --> 00:12:16.741
smrt hiljada ljudi,

00:12:16.741 --> 00:12:18.781
i zamislite da su te hiljade ljudi

00:12:18.781 --> 00:12:21.020
u zemlji koja vam nije bliska.

00:12:21.020 --> 00:12:24.574
To bi mogla biti Kina ili Indija
ili neka zemlja u Africi.

00:12:24.574 --> 00:12:27.058
I Smit kaže, kako biste reagovali?

00:12:27.058 --> 00:12:29.215
Vi biste rekli, pa to je šteta,

00:12:29.215 --> 00:12:31.241
i nastavili biste
dalje sa svojim životom.

00:12:31.241 --> 00:12:33.870
Ako biste otvorili Njujork Tajms onlajn
ili tako nešto,

00:12:33.870 --> 00:12:36.420
i otkrili ovo,
a to nam se zapravo stalno dešava,

00:12:36.420 --> 00:12:37.941
idemo dalje našim životima.

00:12:37.941 --> 00:12:40.135
Ali zamislite umesto toga, kaže Smit,

00:12:40.135 --> 00:12:41.389
da saznate da će vam sutra

00:12:41.389 --> 00:12:43.928
odseći mali prst.

00:12:43.928 --> 00:12:46.097
Smit kaže, to bi bilo veoma bitno.

00:12:46.097 --> 00:12:47.508
Ne biste spavali te noći

00:12:47.508 --> 00:12:48.861
pitajući se o tome.

00:12:48.861 --> 00:12:50.880
Ovo postavlja pitanje:

00:12:50.880 --> 00:12:53.346
da li biste žrtvovali hiljade života

00:12:53.346 --> 00:12:55.315
da biste sačuvali svoj mali prst?

00:12:55.315 --> 00:12:57.633
Sada odgovorite na ovo
u privatnosti svoje glave,

00:12:57.633 --> 00:13:00.552
ali Smit kaže, apsolutno ne,

00:13:00.552 --> 00:13:02.244
kakva užasna pomisao.

00:13:02.244 --> 00:13:04.275
I to onda postavlja pitanje,

00:13:04.275 --> 00:13:05.649
i kako Smit to izražava:

00:13:05.649 --> 00:13:07.867
"Kada su naša pasivna osećanja skoro uvek

00:13:07.867 --> 00:13:09.315
tako grozna i sebična,

00:13:09.315 --> 00:13:11.030
kako to da su naši aktivni principi

00:13:11.030 --> 00:13:13.313
često tako velikodušni i plemeniti?"

00:13:13.313 --> 00:13:15.363
A Smitov odgovor je: "To je razum,

00:13:15.363 --> 00:13:17.138
princip, savest.

00:13:17.138 --> 00:13:18.679
Ovo nas poziva,

00:13:18.679 --> 00:13:22.104
glasom sposobnim da zaprepasti
najdrskiju od naših strasti,

00:13:22.104 --> 00:13:23.781
da smo samo jedan u mnoštvu,

00:13:23.781 --> 00:13:26.222
ni u kom pogledu bolji
nego bilo ko drugi u njemu."

NOTE Paragraph

00:13:26.222 --> 00:13:28.939
Ovaj poslednji deo je ono
što se često opisuje

00:13:28.939 --> 00:13:31.555
kao princip nepristrasnosti.

00:13:31.555 --> 00:13:34.184
Ovaj princip nepristrasnosti
se manifestuje

00:13:34.184 --> 00:13:35.931
u svim svetskim religijama,

00:13:35.951 --> 00:13:38.209
u svim različitim verzijama
zlatnog pravila,

00:13:38.209 --> 00:13:40.903
u svim svetskim moralnim filozofijama,
koje se razlikuju

00:13:40.903 --> 00:13:41.970
na mnogo načina

00:13:41.970 --> 00:13:44.964
ali dele pretpostavku
da bi trebalo procenjivati moralnost

00:13:44.964 --> 00:13:47.949
sa nepristrasne tačke gledišta.

NOTE Paragraph

00:13:47.949 --> 00:13:49.771
Najbolja artikulacija ovog stanovišta

00:13:49.771 --> 00:13:52.856
nije zapravo, za mene,
potekla od teologa ili filozofa,

00:13:52.856 --> 00:13:54.213
već od Hemfrija Bogarta

00:13:54.213 --> 00:13:55.760
na kraju "Kazablanke".

00:13:55.760 --> 00:13:59.386
Upozorenje za one koji nisu gledali,
on govori svojoj ljubavnici

00:13:59.386 --> 00:14:00.676
da moraju da se razdvoje

00:14:00.676 --> 00:14:02.269
zbog opšteg dobra,

00:14:02.269 --> 00:14:04.093
i kaže joj, a neću da oponašam akcent,

00:14:04.093 --> 00:14:05.945
no kaže: "Ne treba puno da bismo videli

00:14:05.945 --> 00:14:07.274
da problemi tri mala čoveka

00:14:07.274 --> 00:14:10.385
nisu ravni brdu pasulja
u ovom ludom svetu."

NOTE Paragraph

00:14:10.385 --> 00:14:13.465
Naš razum može dovesti do toga
da pređemo preko naših strasti.

00:14:13.465 --> 00:14:15.241
Naš razum nas može motivisati

00:14:15.241 --> 00:14:16.542
da povećamo našu empatiju,

00:14:16.542 --> 00:14:18.929
da napišemo knjigu
kao što je "Čiča Tomina koliba",

00:14:18.929 --> 00:14:20.652
ili je pročitamo,

00:14:20.652 --> 00:14:23.346
i naš razum nas može motivisati
da stvorimo

00:14:23.346 --> 00:14:25.308
običaje i tabue i zakone

00:14:25.308 --> 00:14:27.230
koji će nas sprečiti

00:14:27.230 --> 00:14:28.794
da postupamo po našim impulsima

00:14:28.794 --> 00:14:30.423
kada, kao racionalna bića, osećamo

00:14:30.423 --> 00:14:32.168
da bi trebalo da budemo zauzdani.

00:14:32.168 --> 00:14:33.791
To je ono što je ustav.

00:14:33.791 --> 00:14:36.712
Ustav je nešto
što je postavljeno u prošlosti

00:14:36.712 --> 00:14:38.019
i važi za sadašnjost,

00:14:38.019 --> 00:14:39.314
i ono što on kaže jeste,

00:14:39.314 --> 00:14:41.531
bez obzira koliko bismo mogli
da ponovo biramo

00:14:41.531 --> 00:14:43.834
popularnog predsednika za treći mandat,

00:14:43.834 --> 00:14:46.289
bez obzira na to
koliko beli Amerikanci mogu birati

00:14:46.289 --> 00:14:49.997
da misle da žele da obnove
instituciju ropstva, ne možemo.

00:14:49.997 --> 00:14:51.673
Obavezali smo se.

NOTE Paragraph

00:14:51.673 --> 00:14:54.090
Mi se takođe obavezujemo
i na druge načine.

00:14:54.090 --> 00:14:56.848
Znamo da kada treba odabrati nekog

00:14:56.848 --> 00:14:59.799
za posao, za nagradu,

00:14:59.799 --> 00:15:02.757
mi smo snažno pristrasni
u odnosu na njihovu rasu,

00:15:02.757 --> 00:15:05.053
pristrasni smo u odnosu na njihov pol,

00:15:05.053 --> 00:15:07.268
u odnosu na to koliko su privlačni,

00:15:07.268 --> 00:15:09.919
i nekad možemo reći:
"Pa dobro, tako treba da bude."

00:15:09.919 --> 00:15:12.226
Ali drugi put kažemo: "Ovo je pogrešno."

00:15:12.226 --> 00:15:14.115
A da bismo se izborili sa ovim,

00:15:14.115 --> 00:15:16.366
ne samo da se više trudimo,

00:15:16.366 --> 00:15:19.247
već umesto toga postavljamo situacije

00:15:19.247 --> 00:15:22.406
gde ovi drugi izvori informacija
ne mogu da nas učine pristrasnim,

00:15:22.406 --> 00:15:23.906
zbog čega mnogi orkestri

00:15:23.906 --> 00:15:26.366
slušaju muzičare na audiciji iza paravana,

00:15:26.366 --> 00:15:27.610
tako da imaju jedino

00:15:27.610 --> 00:15:30.303
informacije za koje veruju
da treba da budu značajne.

00:15:30.303 --> 00:15:32.626
Smatram da predrasude i pristrasnosti

00:15:32.626 --> 00:15:35.720
ilustruju fundamentalnu dvojnost
ljudske prirode.

00:15:35.720 --> 00:15:39.496
Imamo intuiciju, instinkte, emocije,

00:15:39.496 --> 00:15:41.657
i oni utiču na naše rasuđivanje
i naše radnje

00:15:41.657 --> 00:15:43.988
na dobar i loš način,

00:15:43.988 --> 00:15:47.610
ali smo takođe sposobni
za racionalno promišljanje

00:15:47.610 --> 00:15:49.045
i inteligentno planiranje,

00:15:49.045 --> 00:15:51.862
i možemo ih koristiti da,
u nekim slučajevima,

00:15:51.862 --> 00:15:53.805
pokrenemo i negujemo naše emocije,

00:15:53.805 --> 00:15:56.573
a u drugim slučajevima, da ih zaustavimo.

00:15:56.573 --> 00:15:57.807
I na ovaj način

00:15:57.807 --> 00:16:00.574
nam razum pomaže da stvorimo bolji svet.

NOTE Paragraph

00:16:00.574 --> 00:16:02.918
Hvala vam.

NOTE Paragraph

00:16:02.918 --> 00:16:05.672
(Aplauz)