1
00:00:00,680 --> 00:00:03,200
Zamislite da hodate kroz šumu.

2
00:00:03,960 --> 00:00:07,096
Pretpostavljam da mislite
na skupinu drveća,

3
00:00:07,120 --> 00:00:09,856
ono što mi šumari nazivamo grupom,

4
00:00:09,880 --> 00:00:12,520
sa njihovim robusnim stablima
i predivnim krošnjama.

5
00:00:13,360 --> 00:00:15,920
Da, drveće je osnova šume,

6
00:00:16,480 --> 00:00:18,960
ali šuma je mnogo više
od onoga što vidite,

7
00:00:19,560 --> 00:00:23,240
i danas želim da promenim način
na koji razmišljate o šumama.

8
00:00:23,880 --> 00:00:27,256
Vidite, pod zemljom je ovaj drugi svet,

9
00:00:27,280 --> 00:00:30,336
svet beskonačnih bioloških puteva

10
00:00:30,360 --> 00:00:33,776
koji povezuju drveće
i dozvoljavaju im da komuniciraju

11
00:00:33,800 --> 00:00:37,280
i dozvoljavaju šumama da se ponašaju
kao da su jedan organizam.

12
00:00:38,040 --> 00:00:40,760
Možda će vas podsetiti
na neku vrstu inteligencije.

13
00:00:41,600 --> 00:00:43,256
Kako znam ovo?

14
00:00:43,280 --> 00:00:44,520
Evo moje priče.

15
00:00:45,560 --> 00:00:47,720
Odrasla sam u šumama
Britanske Kolumbije.

16
00:00:49,080 --> 00:00:52,256
Ležala bih na tlu šume
i zurila nagore u krošnje.

17
00:00:52,280 --> 00:00:53,520
Bile su ogromne.

18
00:00:54,320 --> 00:00:55,896
I moj deda je bio ogroman.

19
00:00:55,920 --> 00:00:57,376
On je bio drvoseča

20
00:00:57,400 --> 00:01:00,960
i birao bi posebna debla kedra
i sekao ih u unutrašnjosti prašume.

21
00:01:01,760 --> 00:01:05,736
Deda me je naučio tihim
i kohezivnim običajima šume

22
00:01:05,760 --> 00:01:08,160
i tome da je moja porodica
utkana u šumu.

23
00:01:09,080 --> 00:01:11,216
Nastavila sam dedinim koracima.

24
00:01:11,240 --> 00:01:13,800
On i ja smo se zanimali za šume

25
00:01:14,800 --> 00:01:16,936
i moj prvi veliki "aha" trenutak

26
00:01:16,960 --> 00:01:19,530
bio je pored poljskog toaleta
blizu našeg jezera.

27
00:01:19,640 --> 00:01:22,760
Naš jadni pas Džigs se okliznuo
i upao u jamu.

28
00:01:24,080 --> 00:01:27,216
Deda je dotrčao sa ašovom
da spasi jadnog psa.

29
00:01:27,240 --> 00:01:29,480
Bio je tamo dole i plivao u prljavštini.

30
00:01:31,000 --> 00:01:33,696
Ali dok je deda kopao po šumskom tlu,

31
00:01:33,720 --> 00:01:36,336
fasciniralo me je korenje

32
00:01:36,360 --> 00:01:39,456
i ono ispod njega, za šta sam
kasnije saznala da je beli micelijum

33
00:01:39,480 --> 00:01:42,560
i ispod toga,
crveni i žuti mineralni horizonti.

34
00:01:43,240 --> 00:01:46,416
Na kraju smo deda i ja spasili jadnog psa,

35
00:01:46,440 --> 00:01:48,776
ali tog trenutka sam shvatila

36
00:01:48,800 --> 00:01:51,376
da je paleta korenja i zemljišta

37
00:01:51,400 --> 00:01:53,840
zapravo osnova šume.

38
00:01:54,640 --> 00:01:56,040
I želela sam da znam više.

39
00:01:56,680 --> 00:01:58,400
Pa sam studirala šumarstvo.

40
00:01:59,440 --> 00:02:03,056
Ali uskoro sam se zatekla kako radim
pored moćnih ljudi

41
00:02:03,080 --> 00:02:04,960
zaduženih za komercijalnu seču.

42
00:02:05,960 --> 00:02:08,536
Razmere krčenja šuma

43
00:02:08,560 --> 00:02:09,816
bile su uznemirujuće

44
00:02:09,840 --> 00:02:13,000
i uskoro sam se zatekla
u konfliktnoj poziciji.

45
00:02:13,600 --> 00:02:18,696
Ne samo to, nego prskanje i orezivanje
jasika i breza,

46
00:02:18,720 --> 00:02:23,016
kako bi se prokrčio put za isplativije
sadnice borova i jela

47
00:02:23,040 --> 00:02:24,240
bilo je zapanjujuće.

48
00:02:25,040 --> 00:02:28,760
Činilo se da ništa ne može da zaustavi
upornu industrijsku mašinu.

49
00:02:29,640 --> 00:02:31,930
Tako sam se vratila na školovanje

50
00:02:32,360 --> 00:02:34,320
i izučavala sam svoj drugi svet.

51
00:02:35,480 --> 00:02:39,736
Vidite, naučnici su tek otkrili
u laboratoriji in vitro

52
00:02:39,760 --> 00:02:41,896
da jedan koren sadnice bora

53
00:02:41,920 --> 00:02:45,320
može da prenosi ugljenik
na drugi koren sadnice bora.

54
00:02:46,160 --> 00:02:47,936
Ali ovo je bilo u laboratoriji,

55
00:02:47,960 --> 00:02:51,016
i zapitala sam se, može li ovo da se desi
u pravim šumama?

56
00:02:51,040 --> 00:02:52,240
Mislila sam da može.

57
00:02:53,120 --> 00:02:57,080
Drveće u stvarnim šumama
može da deli informacije pod zemljom.

58
00:02:58,120 --> 00:02:59,896
Ali ovo je bilo zaista kontroverzno

59
00:02:59,920 --> 00:03:02,536
i neki ljudi su mislili da sam luda

60
00:03:02,560 --> 00:03:05,616
i bilo mi je veoma teško da dobijem
sredstva za istraživanje.

61
00:03:05,640 --> 00:03:07,080
Ali bila sam istrajna

62
00:03:08,200 --> 00:03:12,056
i na kraju sam sprovela
neke eksperimente duboko u šumi,

63
00:03:12,080 --> 00:03:13,480
pre 25 godina.

64
00:03:14,120 --> 00:03:17,016
Uzgajila sam po 80 primeraka tri vrste:

65
00:03:17,040 --> 00:03:20,216
papiraste breze, Daglasove jele
i zapadnog crvenog kedra.

66
00:03:20,240 --> 00:03:24,296
Pretpostavila sam da će breza i jela
biti povezane mrežom pod zemljom,

67
00:03:24,320 --> 00:03:25,576
ali ne i kedar.

68
00:03:25,600 --> 00:03:27,120
On je bio u sopstvenom svetu.

69
00:03:27,960 --> 00:03:30,130
Skupila sam aparaturu

70
00:03:30,130 --> 00:03:33,460
i nisam imala novca, tako da sam morala
to da uradim na jeftin način.

71
00:03:33,460 --> 00:03:35,516
Otišla sam u prodavnicu
opreme za majstore -

72
00:03:35,516 --> 00:03:36,776
(Smeh)

73
00:03:36,776 --> 00:03:40,016
i kupila sam plastične kese
i selotejp i tkaninu za prekrivanje,

74
00:03:40,040 --> 00:03:43,280
tajmer, papirno odelo i respirator.

75
00:03:44,160 --> 00:03:47,336
Onda sam pozajmila neke moderne stvari
sa svog univerziteta:

76
00:03:47,360 --> 00:03:51,976
Gajgerov brojač, scintilacioni brojač,
maseni spektrometar, mikroskope.

77
00:03:52,000 --> 00:03:54,456
Onda sam uzela neke zaista opasne stvari:

78
00:03:54,480 --> 00:03:59,256
špriceve pune radioaktivnog gasa
ugljenik-14 ugljenik dioksid

79
00:03:59,280 --> 00:04:01,296
i boce pod visokim pritiskom

80
00:04:01,320 --> 00:04:04,840
pune stabilnog izotopa
gasa ugljenik-13 ugljenik dioksid.

81
00:04:05,560 --> 00:04:07,136
Ali sve je bilo legalno.

82
00:04:07,160 --> 00:04:08,856
(Smeh)

83
00:04:08,880 --> 00:04:10,480
Da, ponešto sam zaboravila,

84
00:04:11,080 --> 00:04:12,800
bitne stvari: sprej protiv insekata,

85
00:04:13,600 --> 00:04:16,440
sprej protiv medveda,
filter za respirator.

86
00:04:17,160 --> 00:04:18,360
Šta sad.

87
00:04:19,560 --> 00:04:22,336
Prvog dana eksperimenta,
otišli smo do svog parčeta zemlje

88
00:04:22,360 --> 00:04:25,160
i oterali su nas grizli medvedica
i njeno mladunče.

89
00:04:25,920 --> 00:04:28,240
A ja nisam imala sprej protiv medveda.

90
00:04:29,120 --> 00:04:32,296
Ali znate, tako to ide
sa istraživanjem u šumi u Kanadi.

91
00:04:32,320 --> 00:04:33,776
(Smeh)

92
00:04:33,800 --> 00:04:35,336
Vratila sam se narednog dana

93
00:04:35,360 --> 00:04:37,616
i mama grizli i mladunče su nestali.

94
00:04:37,640 --> 00:04:39,656
Ovaj put smo se stvarno zaleteli

95
00:04:39,680 --> 00:04:42,456
i obukla sam belo papirno odelo,

96
00:04:42,480 --> 00:04:44,320
stavila respirator

97
00:04:46,160 --> 00:04:47,376
i onda

98
00:04:47,400 --> 00:04:49,680
sam stavila plastične kese
preko svog drveća.

99
00:04:51,080 --> 00:04:53,176
Uzela sam ogromne špriceve

100
00:04:53,200 --> 00:04:54,856
i u kese ubrizgala

101
00:04:54,880 --> 00:04:58,296
gasove ugljen dioksida
u vidu izotopa za praćenje,

102
00:04:58,320 --> 00:04:59,536
prvo u brezu.

103
00:04:59,560 --> 00:05:02,536
Ubrizgala sam radioaktivni gas,
ugljenik-14

104
00:05:02,560 --> 00:05:04,136
u kesu sa brezom.

105
00:05:04,160 --> 00:05:05,416
A za jelu,

106
00:05:05,440 --> 00:05:09,256
ubrizgala sam stabilni izotop
gasa ugljenik-13 ugljenik dioksid.

107
00:05:09,280 --> 00:05:11,016
Koristila sam dva izotopa

108
00:05:11,040 --> 00:05:12,296
zato što sam se pitala

109
00:05:12,320 --> 00:05:16,160
da li je postojala dvosmerna komunikacija
između ove dve vrste.

110
00:05:17,640 --> 00:05:20,216
Došla sam do poslednje kese,

111
00:05:20,240 --> 00:05:21,736
do osamdesetog primerka

112
00:05:21,760 --> 00:05:24,176
i odjednom se opet pojavila mama grizli.

113
00:05:24,200 --> 00:05:25,616
I počela je da me juri

114
00:05:25,640 --> 00:05:28,056
i špricevi su mi bili nad glavom

115
00:05:28,080 --> 00:05:31,016
i ubijala sam komarce
i uskočila sam u kamionet

116
00:05:31,040 --> 00:05:32,256
i pomislila sam:

117
00:05:32,280 --> 00:05:34,636
"Zato ljudi rade
istraživanja u laboratoriji."

118
00:05:34,640 --> 00:05:36,080
(Smeh)

119
00:05:37,120 --> 00:05:38,616
Čekala sam sat vremena.

120
00:05:38,640 --> 00:05:40,656
Pretpostavila sam da će ovoliko trebati

121
00:05:40,656 --> 00:05:43,056
da drveće upije ugljen-dioksid
putem fotosinteze,

122
00:05:43,080 --> 00:05:46,216
pretvori ga u šećere,
pošalje ga dole do korenja

123
00:05:46,240 --> 00:05:48,936
i možda, pretpostavljala sam,

124
00:05:48,960 --> 00:05:51,760
prebaci taj ugljenik pod zemljom
do svojih suseda.

125
00:05:52,920 --> 00:05:54,776
Nakon što je prošao sat,

126
00:05:54,800 --> 00:05:56,376
spustila sam prozor,

127
00:05:56,400 --> 00:05:58,000
i proverila da li je grizli tu.

128
00:05:58,600 --> 00:06:01,000
Super, eto je tamo i jede svoje borovnice.

129
00:06:01,720 --> 00:06:04,336
Izlazim iz kamioneta i vraćam se poslu.

130
00:06:04,360 --> 00:06:08,256
Otišla sam do prve kese sa brezom,
skinula sam kesu,

131
00:06:08,280 --> 00:06:10,860
prošla sam Gajgerovim brojačem
preko njenog lišća.

132
00:06:11,280 --> 00:06:12,480
Khhh!

133
00:06:13,400 --> 00:06:14,616
Savršeno.

134
00:06:14,640 --> 00:06:17,576
Breza je upila radioaktivni gas.

135
00:06:17,600 --> 00:06:19,176
Trenutak istine.

136
00:06:19,200 --> 00:06:20,720
Otišla sam do drveta jele.

137
00:06:21,320 --> 00:06:23,096
Skinula sam kesu.

138
00:06:23,120 --> 00:06:25,456
Prevukla sam Gajgerov brojač preko iglica

139
00:06:25,480 --> 00:06:27,680
i čula sam predivan zvuk.

140
00:06:28,440 --> 00:06:29,640
Khhh!

141
00:06:30,760 --> 00:06:33,496
To je bio zvuk razgovora breze i jele

142
00:06:33,520 --> 00:06:36,976
i breza je govorila:
"Hej, mogu li da ti pomognem?"

143
00:06:37,000 --> 00:06:40,616
A jela je govorila: "Da, 
možeš li mi poslati nešto ugljenika?

144
00:06:40,640 --> 00:06:43,040
Pošto je neko prebacio
tkaninu preko mene."

145
00:06:44,360 --> 00:06:48,056
Došla sam do kedra i prešla sam
Gajgerovim brojačem preko lišća

146
00:06:48,080 --> 00:06:49,600
i kao što sam i sumnjala,

147
00:06:50,520 --> 00:06:51,760
tišina.

148
00:06:52,560 --> 00:06:54,776
Kedar je bio u svom svetu.

149
00:06:54,800 --> 00:06:58,760
Nije bio povezan u mrežu
koja je spajala brezu i jelu.

150
00:06:59,840 --> 00:07:01,120
Bila sam tako uzbuđena,

151
00:07:02,000 --> 00:07:05,976
trčala sam od zasada do zasada
i proverila sam svih 80 komada.

152
00:07:06,000 --> 00:07:08,136
Dokazi su bili jasni.

153
00:07:08,160 --> 00:07:11,096
C-13 i C-14 su mi pokazivali

154
00:07:11,120 --> 00:07:15,240
da papirasta breza i Daglasova jela
vode živahan dvostrani razgovor.

155
00:07:15,960 --> 00:07:17,816
Ispostavlja se da u to doba godine,

156
00:07:17,840 --> 00:07:19,056
tokom leta,

157
00:07:19,080 --> 00:07:22,736
ta breza šalje više ugljenika jeli
nego što je jela vraćala brezi,

158
00:07:22,760 --> 00:07:25,056
naročito kad je jela bila u senci.

159
00:07:25,080 --> 00:07:28,056
U kasnijim eksperimentima
otkrili smo suprotno,

160
00:07:28,080 --> 00:07:31,616
da je jela slala više ugljenika brezi
nego što je breza jeli,

161
00:07:31,640 --> 00:07:35,280
a to je zato što je jela još rasla
dok breza nije imala listova.

162
00:07:35,880 --> 00:07:38,536
Ispostavlja se da su dve vrste
zavisne jedna od druge,

163
00:07:38,560 --> 00:07:39,840
poput jina i janga.

164
00:07:40,960 --> 00:07:43,936
U tom trenutku, sve mi se razbistrilo.

165
00:07:43,960 --> 00:07:46,216
Znala sam da sam otkrila nešto veliko,

166
00:07:46,240 --> 00:07:50,976
nešto što bi promenilo način na koji
gledamo interakciju drveća u šumama,

167
00:07:51,000 --> 00:07:53,016
ne kao suparnike

168
00:07:53,040 --> 00:07:54,720
već kao članove tima.

169
00:07:55,800 --> 00:07:58,256
Takođe sam otkrila jake dokaze

170
00:07:58,280 --> 00:08:01,656
za ovu ogromnu podzemnu
mrežu za komunikacije,

171
00:08:01,680 --> 00:08:02,920
za drugi svet.

172
00:08:03,960 --> 00:08:05,856
Zaista sam se nadala i verovala

173
00:08:05,880 --> 00:08:09,496
da će moje otkriće izmeniti
to kako se bavimo šumarstvom,

174
00:08:09,520 --> 00:08:11,296
od krčenja i prskanja herbicidima

175
00:08:11,320 --> 00:08:14,256
do drugih metoda
koji su više holistički i održivi,

176
00:08:14,280 --> 00:08:17,496
metoda koje su jeftinije i praktičnije.

177
00:08:17,520 --> 00:08:18,760
Gde mi je bila pamet?

178
00:08:19,920 --> 00:08:21,200
Vratiću se na to.

179
00:08:23,760 --> 00:08:27,600
Kako da se bavimo naukom
u kompleksnim sistemima poput šuma.

180
00:08:28,720 --> 00:08:32,056
Kao naučnici za šume,
moramo da istražujemo u šumama

181
00:08:32,080 --> 00:08:34,306
a to je zaista teško,
kao što sam vam pokazala.

182
00:08:34,306 --> 00:08:37,360
I moramo da budemo sjajni
u bežanju od medveda.

183
00:08:38,180 --> 00:08:40,336
Ali pre svega moramo biti istrajni,

184
00:08:40,360 --> 00:08:43,256
uprkos svim stvarima koje su protiv nas.

185
00:08:43,280 --> 00:08:45,896
I moramo da pratimo svoju intuiciju
i svoja iskustva

186
00:08:45,920 --> 00:08:48,056
i postavljamo zaista dobra pitanja.

187
00:08:48,080 --> 00:08:51,256
Onda moramo da skupimo podatke
i potvrdimo ih.

188
00:08:51,280 --> 00:08:56,440
Za mene, sprovela sam i objavila
stotine eksperimenata u šumi.

189
00:08:57,080 --> 00:09:01,080
Neke od mojih najstarijih eksperimentalnih
plantaža sada imaju preko 30 godina.

190
00:09:02,040 --> 00:09:03,456
Možete ih pogledati.

191
00:09:03,480 --> 00:09:05,280
Tako radi nauka o šumi.

192
00:09:06,200 --> 00:09:08,536
Sada želim da pričam o nauci.

193
00:09:08,560 --> 00:09:11,616
Kako su komunicirale papirasta breza
i Daglasova jela?

194
00:09:11,640 --> 00:09:16,136
Ispostavlja se da su pričale
ne samo jezikom ugljenika

195
00:09:16,160 --> 00:09:19,176
već i azota i fosfora

196
00:09:19,200 --> 00:09:23,936
i vode i odbrambenih signala
i hemikalija alela i hormona -

197
00:09:23,960 --> 00:09:25,160
informacije.

198
00:09:26,160 --> 00:09:29,336
Znate, moram da vam kažem,
pre mene, naučnici su mislili

199
00:09:29,360 --> 00:09:32,936
da su ovde uključene
zajedničke podzemne simbioze

200
00:09:32,960 --> 00:09:34,456
zvane mikorize.

201
00:09:34,480 --> 00:09:37,560
Mikoriza bukvalno znači "koren gljive".

202
00:09:38,360 --> 00:09:42,256
Vidite njihove reproduktivne organe
kada hodate kroz šumu.

203
00:09:42,280 --> 00:09:44,096
To su gljive.

204
00:09:44,120 --> 00:09:47,136
Ipak, gljive su samo vrh ledenog brega,

205
00:09:47,160 --> 00:09:51,416
jer iz tih stabljika rastu
vlakna gljiva koja stvaraju micelijum

206
00:09:51,440 --> 00:09:54,136
i taj micelijum zarazi i koloniše korenje

207
00:09:54,160 --> 00:09:56,296
sveg drveća i biljaka.

208
00:09:56,320 --> 00:09:58,976
Tu gde dolazi do interakcije
ćelija gljiva i korenja,

209
00:09:59,000 --> 00:10:01,776
trampi se ugljenik za hranljive materije

210
00:10:01,800 --> 00:10:04,856
i ta gljiva dobija te hranljive materije
tako što raste kroz tlo

211
00:10:04,880 --> 00:10:06,880
i prekriva svaku česticu tla.

212
00:10:07,840 --> 00:10:12,136
Mreža je toliko gusta da može postojati
stotine kilometara micelijuma

213
00:10:12,160 --> 00:10:13,720
pod jednim otiskom stopala.

214
00:10:14,720 --> 00:10:19,520
Ne samo to, taj micelijum povezuje
različite jedinke u šumi,

215
00:10:20,320 --> 00:10:25,936
ne samo jedinke iste vrste
nego između vrsta, poput breze i jele

216
00:10:25,960 --> 00:10:28,280
i to funkcioniše poput interneta.

217
00:10:29,760 --> 00:10:31,656
Vidite, poput svih mreža,

218
00:10:31,680 --> 00:10:34,496
mreža mikoriza ima čvorove i veze.

219
00:10:34,520 --> 00:10:38,576
Ovu mapu smo napravili
ispitujući kratke delove DNK

220
00:10:38,600 --> 00:10:44,096
svakog drveta i svake jedinke gljive
u delu šume Daglasove jele.

221
00:10:44,120 --> 00:10:47,936
Na ovoj slici krugovi predstavljaju
Daglasove jele, tj. čvorove,

222
00:10:47,960 --> 00:10:52,080
a linije predstavljaju povezane
puteve gljiva, tj. veze.

223
00:10:53,120 --> 00:10:57,456
Najveći, najtamniji čvorovi
su i najprometniji.

224
00:10:57,480 --> 00:10:59,416
Njih zovemo centralnim drvećem,

225
00:10:59,440 --> 00:11:01,856
ili prisnije, drvećem-majkama,

226
00:11:01,880 --> 00:11:06,496
jer se ispostavlja da to centralno drveće
pazi na svoj podmladak,

227
00:11:06,520 --> 00:11:09,056
na one koji rastu pod njima.

228
00:11:09,080 --> 00:11:11,216
Ako možete da vidite
te žute tačke,

229
00:11:11,240 --> 00:11:14,536
to su mlade sadnice
koje su se utvrdile unutar mreže

230
00:11:14,560 --> 00:11:15,800
starog drveća-majki.

231
00:11:16,400 --> 00:11:20,600
U jednoj šumi, drvo-majka može biti
povezano sa stotinama drugog drveća.

232
00:11:21,800 --> 00:11:24,096
Koristeći praćenje putem izotopa,

233
00:11:24,120 --> 00:11:25,616
otkrili smo da drveće-majke

234
00:11:25,640 --> 00:11:28,576
šalje višak ugljenika kroz mrežu mikoriza

235
00:11:28,600 --> 00:11:30,536
do sadnica ispod njih,

236
00:11:30,560 --> 00:11:33,696
a ovo smo povezali sa porastom
u preživljavanju sadnica

237
00:11:33,720 --> 00:11:34,960
povećanim za četiri puta.

238
00:11:35,880 --> 00:11:39,096
Svi znamo da više volimo sopstvenu decu

239
00:11:39,120 --> 00:11:43,180
i zapitala sam se, može li Daglasova jela
da prepozna sopstvenu vrstu,

240
00:11:43,760 --> 00:11:45,760
poput mame grizli i njenog mladunčeta?

241
00:11:46,560 --> 00:11:48,376
Započeli smo eksperiment

242
00:11:48,400 --> 00:11:52,296
i zasadili smo drveće-majke
sa njihovim i tuđim sadnicama.

243
00:11:52,320 --> 00:11:55,216
Ispostavlja se da zaista
prepoznaju svoj rod.

244
00:11:55,240 --> 00:12:00,216
Drveće-majke kolonizuje svoj rod
uz pomoć veće mreže mikoriza.

245
00:12:00,240 --> 00:12:02,656
Šalje im više ugljenika pod zemljom.

246
00:12:02,680 --> 00:12:05,256
Čak i smanjuje konkurenciju
u smislu sopstvenog korenja

247
00:12:05,280 --> 00:12:08,136
kako bi napravilo više prostora
za svoju decu.

248
00:12:08,160 --> 00:12:11,816
Kada je drveće-majke povređeno ili umire,

249
00:12:11,840 --> 00:12:16,360
takođe šalje mudre poruke
narednoj generaciji sadnica.

250
00:12:17,120 --> 00:12:18,656
Koristili smo praćenje izotopom

251
00:12:18,680 --> 00:12:21,676
da bismo pratili kretanje ugljenika
od povređenog drveta majke

252
00:12:21,676 --> 00:12:23,616
kroz njeno deblo do mreže mikoriza

253
00:12:23,640 --> 00:12:25,640
i do susednih sadnica,

254
00:12:26,640 --> 00:12:29,416
ne samo ugljenik već i odbrambeni signali.

255
00:12:29,440 --> 00:12:31,256
Ova dva sastojka

256
00:12:31,280 --> 00:12:35,376
povećala su otpornost tih sadnica
na buduće stresove.

257
00:12:35,400 --> 00:12:36,680
Tako da drveće priča.

258
00:12:38,560 --> 00:12:40,576
(Aplauz)

259
00:12:40,600 --> 00:12:41,800
Hvala vam.

260
00:12:45,440 --> 00:12:47,736
Kroz razgovor,

261
00:12:47,760 --> 00:12:50,440
ono povećava otpornost čitave zajednice.

262
00:12:51,360 --> 00:12:54,256
To vas verovatno podseća
na naše društvene zajednice

263
00:12:54,280 --> 00:12:55,856
i naše porodice,

264
00:12:55,880 --> 00:12:57,261
pa, makar na neke porodice.

265
00:12:57,285 --> 00:12:59,496
(Smeh)

266
00:12:59,520 --> 00:13:01,425
Vratimo se na početak.

267
00:13:02,480 --> 00:13:04,936
Šume nisu samo skupine drveća,

268
00:13:04,960 --> 00:13:08,496
one su složeni sistemi centara i mreža,

269
00:13:08,520 --> 00:13:12,016
koje se preklapaju i povezuju drveće
i omogućavaju im komunikaciju

270
00:13:12,040 --> 00:13:15,816
i pružaju im mesta
za povratne informacije i adaptaciju

271
00:13:15,840 --> 00:13:18,256
i ovo šumu čini otpornom.

272
00:13:18,280 --> 00:13:20,700
To je zato što postoji
mnogo centralnog drveća

273
00:13:20,700 --> 00:13:22,680
i mreža koje se preklapaju.

274
00:13:22,680 --> 00:13:24,656
Ali takođe su i osetljive,

275
00:13:24,680 --> 00:13:27,560
ne samo na prirodne poremećaje,

276
00:13:28,200 --> 00:13:31,896
poput buba potkornjaka
koje više vole veće, starije drveće

277
00:13:31,920 --> 00:13:34,360
već i na preveliku seču drveća,
poput krčenja šuma.

278
00:13:35,240 --> 00:13:38,056
Vidite, možete skloniti
dva ili tri centralna drveta

279
00:13:38,080 --> 00:13:39,800
ali postoji određena granica,

280
00:13:40,920 --> 00:13:43,856
pošto je centralno drveće
nešto nalik zakivcima na avionu.

281
00:13:43,880 --> 00:13:47,416
Možete da izvadite jedan ili dva
i avion će još leteti,

282
00:13:47,440 --> 00:13:49,016
ali ako izvadite previše njih

283
00:13:49,040 --> 00:13:51,656
ili onaj koji pridržava krila,

284
00:13:51,680 --> 00:13:53,520
ceo sistem će propasti.

285
00:13:55,000 --> 00:13:57,896
Da li sada drugačije razmišljate o šumama?

286
00:13:57,920 --> 00:13:59,136
(Publika) Da.

287
00:13:59,160 --> 00:14:00,360
Kul.

288
00:14:01,040 --> 00:14:02,240
Drago mi je.

289
00:14:02,920 --> 00:14:06,776
Sećate se da sam ranije rekla
da sam se nadala da će moje istraživanje,

290
00:14:06,800 --> 00:14:10,176
da će moja otkrića izmeniti
način na koji se bavimo šumarstvom.

291
00:14:10,200 --> 00:14:14,320
Želela sam da proverim to
30 godina kasnije ovde u Zapadnoj Kanadi.

292
00:14:22,840 --> 00:14:25,376
Ovo je oko 100 kilometara
zapadno od nas,

293
00:14:25,400 --> 00:14:27,760
tik uz granicu Nacionalnog parka Banf.

294
00:14:29,120 --> 00:14:30,560
To je dosta krčenja.

295
00:14:31,020 --> 00:14:32,460
Nije baš sjajno.

296
00:14:33,980 --> 00:14:39,036
Godine 2014, Svetski institut za resurse
izjavio je da je Kanada protekle decenije

297
00:14:39,060 --> 00:14:42,660
imala najveću stopu remećenja šuma
od svih zemalja širom sveta,

298
00:14:43,070 --> 00:14:45,340
a kladim se da ste mislili
da je to Brazil.

299
00:14:47,140 --> 00:14:50,676
U Kanadi, to je 3,6 procenata godišnje.

300
00:14:50,700 --> 00:14:54,620
Po mojoj proceni, to je oko četiri puta
više od stope koja je održiva.

301
00:14:57,100 --> 00:15:01,436
Masivno remećenje na ovom nivou
zna da utiče na vodene cikluse,

302
00:15:01,460 --> 00:15:03,436
da smanji prisustvo životinjskog sveta

303
00:15:03,460 --> 00:15:06,356
i da emituje gasove staklene bašte
nazad u atmosferu

304
00:15:06,380 --> 00:15:09,300
što prouzrokuje još remećenja
i još uginulog drveća.

305
00:15:11,300 --> 00:15:14,276
Ne samo to, nastavljamo
da sadimo jednu ili dve vrste

306
00:15:14,300 --> 00:15:16,260
i istrebljujemo jasike i breze.

307
00:15:17,260 --> 00:15:19,836
Ovim pojednostavljenim šumama
nedostaje kompleksnost

308
00:15:19,860 --> 00:15:23,276
i veoma su ranjive
na infekcije i parazite.

309
00:15:23,300 --> 00:15:25,196
A kako se menja klima,

310
00:15:25,220 --> 00:15:27,500
ovo stvara savršenu situaciju

311
00:15:29,420 --> 00:15:32,996
za ekstremne događaje, poput pojave
velikog broja planinskih potkornjaka

312
00:15:33,020 --> 00:15:35,060
koji su u preplavili Severnu Ameriku

313
00:15:35,820 --> 00:15:39,140
ili onaj ogromni požar
pre nekoliko meseci u Alberti.

314
00:15:40,980 --> 00:15:43,300
Želim da se vratim
na svoje poslednje pitanje:

315
00:15:44,980 --> 00:15:46,756
umesto da oslabljujemo svoje šume,

316
00:15:46,780 --> 00:15:50,340
kako da ih ojačamo i pomognemo im
da se nose sa klimatskim promenama?

317
00:15:51,700 --> 00:15:55,716
Znate, sjajna stvar kod šuma
kao kompleksnih sistema

318
00:15:55,740 --> 00:15:58,780
je da imaju ogroman kapacitet
da se same leče.

319
00:15:59,190 --> 00:16:01,116
U našim skorašnjim eksperimentima,

320
00:16:01,140 --> 00:16:04,596
otkrili smo da uz mestimičnu seču
i održavanje centralnog drveća

321
00:16:04,620 --> 00:16:08,756
i regeneracije s ciljem raznolikosti
vrsta i gena i genotipa,

322
00:16:08,780 --> 00:16:12,620
ove mreže mikoriza se vraćaju u život
prilično brzo.

323
00:16:13,940 --> 00:16:18,276
S ovim na umu, ostaviću vas
sa četiri jednostavna rešenja.

324
00:16:18,300 --> 00:16:21,660
Ne možemo se zavaravati
da su previše komplikovana za delanje.

325
00:16:23,180 --> 00:16:26,380
Pre svega, moramo izaći u šumu.

326
00:16:27,500 --> 00:16:32,036
Moramo da ponovo uspostavimo
lokalni udeo u sopstvenim šumama.

327
00:16:32,060 --> 00:16:33,676
Vidite, u većini sadašnjih šuma

328
00:16:33,700 --> 00:16:36,916
upravlja se jednim istim pristupom,

329
00:16:36,940 --> 00:16:41,300
ali dobro vođenje šuma zahteva
poznavanje lokalnih uslova.

330
00:16:42,420 --> 00:16:46,100
Drugo, moramo da sačuvamo
naše starije šume.

331
00:16:47,020 --> 00:16:52,740
To su skladišta gena i drveća-majki
i mreža mikoriza.

332
00:16:54,620 --> 00:16:56,876
To znači manje sečenja.

333
00:16:56,900 --> 00:16:59,740
Ne mislim na ukidanje sečenja,
već manje sečenja.

334
00:16:59,980 --> 00:17:02,635
Treće, kada sečemo,

335
00:17:02,660 --> 00:17:04,460
moramo da sačuvamo nasledstva,

336
00:17:05,180 --> 00:17:06,716
drveće-majke i mreže

337
00:17:06,740 --> 00:17:08,875
i drvo, gene,

338
00:17:08,900 --> 00:17:12,796
tako da mogu da proslede svoju mudrost
na narednu generaciju drveća,

339
00:17:12,819 --> 00:17:15,940
kako bi ona mogla da izdrži
buduće pritiske koji nailaze.

340
00:17:16,620 --> 00:17:18,700
Moramo da čuvamo prirodu.

341
00:17:19,819 --> 00:17:22,539
Konačno, četvrto i poslednje,

342
00:17:23,340 --> 00:17:26,796
moramo da regenerišemo svoje šume
sa varijetetom vrsta

343
00:17:26,820 --> 00:17:29,036
i genotipa i struktura

344
00:17:29,060 --> 00:17:31,820
tako što ćem saditi i dozvoliti
prirodnu regeneraciju.

345
00:17:32,620 --> 00:17:35,516
Moramo da Majci Prirodi damo
alatke koje su joj neophodne

346
00:17:35,540 --> 00:17:38,260
da koristi svoju inteligenciju
da se leči sama.

347
00:17:39,180 --> 00:17:42,236
I moramo da zapamtimo
da šume nisu samo gomile drveća

348
00:17:42,260 --> 00:17:43,806
koje se takmiči među sobom,

349
00:17:43,806 --> 00:17:45,460
one sarađuju međusobno.

350
00:17:46,700 --> 00:17:48,356
Vraćamo se Džigsu.

351
00:17:48,380 --> 00:17:52,836
Džigsov pad u poljski toalet
pokazao mi je ovaj drugi svet

352
00:17:52,860 --> 00:17:55,556
i promenio moj pogled na šume.

353
00:17:55,580 --> 00:17:58,916
Nadam se da ste danas promenili
način na koji posmatrate šume.

354
00:17:58,940 --> 00:18:00,196
Hvala vam.

355
00:18:00,220 --> 00:18:05,997
(Aplauz)