1
00:00:00,742 --> 00:00:07,963
अँ त, हामी मानव जातिमा कसैमाथि भलाइ गर्न 
सक्ने असाधारण क्षमता छ

2
00:00:07,963 --> 00:00:12,363
अनि नोक्सान गर्न सक्ने असीम तागत पनि छ ।

3
00:00:12,363 --> 00:00:18,029
जुनसुकै उपकरण निर्माण र विनास दुवै 
कामका लागि उपयोग गर्न सकिन्छ ।

4
00:00:18,036 --> 00:00:21,217
यी सबै हामीमै भरपर्ने कुरा हुन्

5
00:00:21,217 --> 00:00:24,664
यसकारण सबभन्दा जरुरी कुरा के हो भने,

6
00:00:24,664 --> 00:00:28,938
हामीले स्वार्थीपनाको नभइकन 
परोपकारको भावनालाई हुर्काउँदै लानुपर्छ

7
00:00:30,508 --> 00:00:37,008
अहिले हामी हाम्रो समयका 
चुनौतीहरूको सामना गरिरहेका छौं

8
00:00:37,008 --> 00:00:40,325
यी चुनौतीहरू व्यक्तिगत मात्रै पनि 
हुन सक्छन्

9
00:00:40,325 --> 00:00:44,911
आफ्नै चित्त हितकारी दौंतरी पनि हुन सक्छ 
र अनि त्यसैगरि सबैभन्दा ठूलो दुस्मन पनि

10
00:00:46,341 --> 00:00:49,225
यहाँ सामाजिक चुनौतीहरू पनि छन्

11
00:00:49,225 --> 00:00:54,924
धेरै असमानताहरू, द्वन्द्व अनि 
अन्यायको बीचमा रहेको गरीबी

12
00:00:54,924 --> 00:00:59,120
अनि हामीले सोच्दै नसोचेका नयाँ 
नयाँ चुनौतीहरू

13
00:00:59,120 --> 00:01:03,763
दस हजार वर्ष पहिले संसारभर लगभग 
पचास लाखको हाराहारीमा मान्छेहरू थिए

14
00:01:03,763 --> 00:01:05,373
त्यतिवेला मनवजातीले जे गरेपनि

15
00:01:05,373 --> 00:01:10,559
पृथ्वीको लचिलोपनले नै मानव 
गतिविधिलाई निमन पारिहाल्थ्यो

16
00:01:10,559 --> 00:01:13,775
औद्योगिक र यान्त्रिक क्रान्ति पछि 
अहिले आएर

17
00:01:13,775 --> 00:01:16,008
त्यस्तो अवस्था विद्यमान रहेन

18
00:01:16,008 --> 00:01:20,073
पृथ्वीमा हुने हरेक प्रभावको हामी नै 
प्रमुख कारक हौं

19
00:01:20,073 --> 00:01:24,977
हामी ‘एन्थ्रोपोसेन्स’ भनिने मानवकेन्द्रित 
युगमा प्रवेश गरिसकेका छौं

20
00:01:24,977 --> 00:01:31,970
यसै प्रकारले नै अन्तहीन विकासको 
क्रमलाई यसरी नै जारी राखिरहने हो भने

21
00:01:31,970 --> 00:01:35,616
भौतिक संसाधनको यसरी नै अन्त्यहीन
उपयोग गरी नै रहने हो भने

22
00:01:35,616 --> 00:01:38,514
यो मान्छेले भन्न लागेको जस्तो नै हुनेछ

23
00:01:38,514 --> 00:01:43,386
एक जना पूर्व सरकारप्रमुख, नाम त उल्लेख 
गर्न चाहन्न उनले भनेको मैले सुनेँथें

24
00:01:43,386 --> 00:01:47,395
“पाँच पर्ष पहिले हामी भीरको छेवैमा थियौं

25
00:01:47,395 --> 00:01:49,972
अहिले हामीले ठूलो फड्को मारिसकेका छौं

26
00:01:50,587 --> 00:01:56,590
यो छेउ वैज्ञानिकहरूले परिभाषित 
गरेको छेउ जस्तै ट्वाक्कै हो

27
00:01:56,590 --> 00:01:59,244
ग्रहहरूको घेराको छेउजस्तै

28
00:01:59,244 --> 00:02:03,705
उनीहरू यी घेराहरूभित्र धेरै 
कारणहरू समाहित गर्न सक्छन्

29
00:02:03,705 --> 00:02:09,231
मानवतालाई अझै १५०००० वर्षसम्मको 
लागि समृद्ध बनाउन सकिन्छ,

30
00:02:09,231 --> 00:02:12,563
यदि हामीले जलवायुको यही स्थिरतालाई 
कायम राख्न सक्यौं भने

31
00:02:12,563 --> 00:02:15,721
बितेको १०००० वर्षलाई ‘होलोसिन’
नयाँ युगकको रूपमा लिंदै

32
00:02:15,721 --> 00:02:21,479
तर यो स्वैच्छिक रूपमा चयन गरिने 
साधारण वृत्तिमा निर्भर रहन्छ

33
00:02:21,479 --> 00:02:24,160
मात्रात्मक रूपमा नभइकन गुणत्मक 
रूपमा हुने वृद्धि

34
00:02:24,160 --> 00:02:30,394
सबैलाई थाहा नै छ, १९०० सम्म हामी 
सुरक्षा घेराभित्र राम्रोसँग नै बसेका थियौं

35
00:02:30,394 --> 00:02:35,793
१९५० मा यस्तो आवेग आयो कि,

36
00:02:35,793 --> 00:02:40,762
एक एक्कै छिनको लागि सास रोकौं त, 
अब पछि के आउला भनेर कल्पना गर्न

37
00:02:40,762 --> 00:02:46,907
हामी केही ग्रह नक्षत्रको सीमा पार 
गरेर धेरै पर पुगिसक्यौं

38
00:02:46,907 --> 00:02:50,866
जैविक विविधतालाई अहिलेकै दरमा लिने हो भने

39
00:02:50,866 --> 00:02:57,288
२०५० सम्ममा पुग्दाखेरि पृथ्वीमा भएका 
मध्ये ३० प्रतिशत प्रजाति लोप भइसक्छन्

40
00:02:57,288 --> 00:03:03,085
तीनीहरूका डीएनएलाई हामीले फ्रीजमा 
राख्यौं भने पनि ब्युँताएर ल्याउन सकिंदैन

41
00:03:03,085 --> 00:03:04,936
यसै कारणले म यहाँ पलेँटीकसेर बसेको छु

42
00:03:04,936 --> 00:03:10,836
भूटानस्थित ७००० मीटर उचाइमा 
हिमनदीको किनारमा

43
00:03:10,836 --> 00:03:17,987
उत्तर ध्रुवका भन्दा तेस्रो ध्रुवका २००० हिमनदीहरू चाच्चाँडै पग्लँदा छन्

44
00:03:17,987 --> 00:03:20,994
यस अवस्थामा हामी के गर्न सक्छौं त ?

45
00:03:22,144 --> 00:03:29,453
खैर, राजनीतिक, आर्थिक अनि 
वैज्ञानिक हिसाबले जतिसुकै जटिल भए पनि

46
00:03:29,453 --> 00:03:31,851
पर्यावरणको सवाल भनेको -

47
00:03:31,851 --> 00:03:38,678
परोपकार र स्वार्थको बीचमा रहेको 
सवालमा गएर टुङ्गिन्छ ।

48
00:03:38,678 --> 00:03:42,287
म ग्राउचोको मानसिकता बोकेको 
मार्क्सबादी हुँ

49
00:03:42,287 --> 00:03:43,712
(हाँसो)

50
00:03:43,712 --> 00:03:47,121
एकपटक ग्राउचो मार्क्सर्ले भने “म 
भविष्यको लागि किन चिन्ता गरौं,

51
00:03:47,121 --> 00:03:49,151
तिनीहरूले मेरो लागि के 
नै पो गरेका छन् र ?

52
00:03:49,151 --> 00:03:50,647
(हाँसोको लहर)

53
00:03:50,647 --> 00:03:55,430
दुर्भाग्य नै भनौं, मैले अर्वपति स्टीभ 
फोर्ब्सको भनाइ पनि सुनें

54
00:03:55,430 --> 00:03:58,958
फक्स न्यूजमा उनी उपर्युक्त कुरा नै 
भन्दै थिए, तर अलि गम्भीर पारामा

55
00:03:58,958 --> 00:04:01,293
उनलाई समुद्रको बढ्दो सतहको 
बारेमा भनिएको थियो ।

56
00:04:01,293 --> 00:04:04,640
अनि उनले भनेका थिए –“के लाग्छ भने 
सय वर्षपछि के हुँदैछ भनेर अहिले

57
00:04:04,640 --> 00:04:07,695
मैले आफ्नो बानि परिवर्तन गर्नु भनेको 
एकदमै बेतुकको कुरा हो”

58
00:04:07,695 --> 00:04:10,593
यस कारणले हामीले भविष्यका 
पुस्ताको लागि चिन्ता नगर्ने र

59
00:04:10,593 --> 00:04:13,494
यसलाई यथास्थितिमा नै छाडिदिने हो भने

60
00:04:13,494 --> 00:04:16,420
हाम्रो समयको मुख्य चुनौती मध्येको एक

61
00:04:16,420 --> 00:04:19,538
सन्तुलनको नापोलाई तीन गुना 
मिलाउनुपर्ने हुन्छ ।

62
00:04:19,538 --> 00:04:21,683
अर्थव्यवस्थाको अल्प अवधि

63
00:04:21,683 --> 00:04:25,915
शेयरबजारमा उतारचढाव, वार्षिक 
खातापाताको समाप्ति,

64
00:04:25,915 --> 00:04:28,621
जीवनस्तरको मध्य अवस्था

65
00:04:28,621 --> 00:04:33,945
हरेक १०-२० वर्षको अन्तरालमा हाम्रो 
जीवनको हरेक पक्षमा कति फरक हुन्छ ?

66
00:04:33,945 --> 00:04:37,554
अनि लामो समयसम्ममा पर्यावरणमा 
कति फरक पर्ला ?

67
00:04:37,554 --> 00:04:39,903
जव पर्यावरणविद्हरू अर्थशास्त्रीसित 
वार्ता गर्छन्

68
00:04:39,903 --> 00:04:42,982
यो कुनै तुक विनाको एकोहोरो 
पागलपनको संवाद जस्तो हुन्छ

69
00:04:42,982 --> 00:04:45,814
उनीहरू एउटै भाषा बोल्दै बोल्दैनन्

70
00:04:45,814 --> 00:04:49,354
वितेका दश वर्षमा म विश्वभरि नै घुमें

71
00:04:49,354 --> 00:04:53,452
अर्थशास्त्री, वैज्ञानिक, 
श्नायुविज्ञानविद्, पर्यावरणविद्

72
00:04:53,452 --> 00:04:57,912
संसारभरका दार्शनिक अनि हिमालयमा 
बस्ने विचारकहरूसँग भेटघाट गरेँ

73
00:04:57,912 --> 00:05:01,834
मलाई के लागिरहेको छ भने साराम्समा
सबैको एउटै मात्र अवधारणा छ कि

74
00:05:01,834 --> 00:05:04,794
तीनगुनाको नापोलाई बराबरीमा ल्याउन सकिन्छ

75
00:05:04,794 --> 00:05:09,198
एउटै मात्र अनि सजिलो उपाय अरुको 
लागि महत्व दिनु हो

76
00:05:09,198 --> 00:05:14,099
अरुको लागि बढी महत्व दिन थाल्नुभयो 
भने परोपकारी अर्थव्यवस्थाको वृद्धि हुनेछ

77
00:05:14,099 --> 00:05:17,051
जहाँ वित्त समाजसेवाको लागि हुनेछ


78
00:05:17,051 --> 00:05:20,319
न कि समाज वित्तसेवाको लागि

79
00:05:20,319 --> 00:05:22,187
त्यस समय तपाई जुवाघरमा गएर खेल्नुहुन्न

80
00:05:22,187 --> 00:05:25,073
जनता जनार्दनले विश्वास गरेर 
सुम्पेको नासो लिएर गएर

81
00:05:25,073 --> 00:05:27,919
यदि तपाईले अरुको भलाईमा 
अत्यधिक ध्यान दिन थाल्नुभयो भने

82
00:05:27,919 --> 00:05:31,396
अवश्य पनि तपाईले असमानताको 
औषधि फेला पार्नुहुनेछ

83
00:05:31,396 --> 00:05:35,136
तपाईं समाजभित्रै आफूखुशी भएर 
समाजलाई केही न केही दिन सक्नुहुनेछ

84
00:05:35,136 --> 00:05:37,176
शिक्षामा अथवा कार्यस्थलमा

85
00:05:37,176 --> 00:05:40,599
होइन भने कुनै राष्ट्र एकदमै शक्तिशाली 
अनि अत्यधिक धनी पनि छ

86
00:05:40,599 --> 00:05:43,686
तर हरएक प्राणी अत्यन्त दयनीय छन् 
भने के अर्थ भयो र ?

87
00:05:43,686 --> 00:05:45,973
यदि तपाईं अरुको बारेमा
ध्यान दिनुहुन्छ भने पनि

88
00:05:45,973 --> 00:05:49,369
तपाई हाम्रो यो ग्रहलाई लुट्न जाने त 
होइन नि !

89
00:05:49,369 --> 00:05:53,703
अर्को कुरा, यथास्थितिमा हुने हो भने
हामीले तीन वटा ग्रह बनाउन पनि त सक्दैनौं

90
00:05:53,703 --> 00:05:56,056
यस कारण प्रश्न के हो भने

91
00:05:56,056 --> 00:06:00,387
ठीक छ, परोपकार ! यो एउटा 
अद्भूत आदर्श जवाफ मात्र नभएर

92
00:06:00,387 --> 00:06:03,611
वास्तविक एवं व्यावहारिक समाधान
पनि हुन सक्छ त ?

93
00:06:03,611 --> 00:06:06,469
सबभन्दा पहिलो कुरा त यसको 
अस्तित्व छ कि छैन ?

94
00:06:06,469 --> 00:06:10,213
विशुद्ध परोपकार पनि छ, कि वा हामी 
यतिविधि स्वर्थी भइसक्यौं ?

95
00:06:10,213 --> 00:06:15,553
यसकारण कतिपय दार्शनिकहरू 
हदैसम्मको स्वार्थी छैं भन्ने सोच्दछन्

96
00:06:15,553 --> 00:06:20,765
के वास्तवमा हामी सबै दुष्टहरूले 
गरेजस्तो छलछाम मात्रै गरिरहेका छौं त?

97
00:06:20,765 --> 00:06:23,579
यो एकदमै राम्रो खवर हो होइन त ?

98
00:06:23,579 --> 00:06:26,108
होब्स जस्ता धेरै दार्शनिकहरू यसो भन्छन्

99
00:06:26,108 --> 00:06:29,429
तर सबैजना दुष्टहरू जस्ता देखिँदैनन् ।

100
00:06:29,429 --> 00:06:32,262
अथवा मान्छे नै मान्छेको लागि 
ब्वाँसो हुन पुग्यो कि ?

101
00:06:32,262 --> 00:06:35,150
तर यो मान्छे त त्यति खराब देखिँदैन त !

102
00:06:35,150 --> 00:06:38,073
उनी तिब्बतमा रहने मेरा मित्र हुन्

103
00:06:38,073 --> 00:06:40,312
उनी अत्यन्तै दयालु छन् ।

104
00:06:40,312 --> 00:06:43,937
अँ त, हामी सहकार्य गर्न मन पराउँदछौं

105
00:06:43,937 --> 00:06:48,275
सहकार्यमा जस्तो आनन्द अन्यत्र कतै पनि 
छैन, छ र ?

106
00:06:48,275 --> 00:06:52,350
मानवमा मात्रै होइन

107
00:06:52,350 --> 00:06:54,837
अवश्य नै जीवनको लागि संघर्ष गर्नु जरुरी छ

108
00:06:54,837 --> 00:06:59,178
जीवित रहन चाहिने योग्यता, 
सामजिक डार्विनवाद

109
00:06:59,178 --> 00:07:05,015
विकासवादमा सहकार्यभन्दा 
प्रतिस्पर्धा बढी हुन्छ । अवश्यमेव,

110
00:07:05,015 --> 00:07:10,732
जटिलताको स्तरलाई नाघ्नको लागि 
सहकार्य बढी रचनात्मक हुनुपर्छ ।

111
00:07:10,732 --> 00:07:15,414
हामी उच्च साझेदार हौं । अझ 
उच्चतातिरै अघि बढ्नुपर्छ

112
00:07:15,414 --> 00:07:21,443
अतः यी सबैभन्दा अघि मानवीय 
सम्बन्धको आचरण हुन्छ

113
00:07:21,443 --> 00:07:25,925
OECD ले आमदानी लगायतका विभिन्न
१० विधामा सर्वेक्षण गराएको थियो

114
00:07:25,925 --> 00:07:29,268
सबैभन्दा पहिलो मान्छेले नै के भन्यो 
भने मेरो खुशीको मुख्य कुरा नै

115
00:07:29,268 --> 00:07:32,621
सामाजिक नाताको आचरण हो

116
00:07:32,621 --> 00:07:35,498
केवल मानव मात्रमा होइन

117
00:07:35,498 --> 00:07:38,844
यी महान् हजूरआमाहरूलाई हेरौ त

118
00:07:38,846 --> 00:07:44,000
अनि यसपछि भित्री गहिराईसम्म नै
पुग्ने विचार हो भने

119
00:07:44,000 --> 00:07:46,570
हामी कहिल्यै पनि नसुध्रिने 
स्वार्थी हुनेछौं

120
00:07:46,570 --> 00:07:49,224
यो “आर्मचेयर साइन्स” हो

121
00:07:49,224 --> 00:07:51,491
यसमा सामाजिक अध्ययनको दंसो पनि छैन

122
00:07:51,491 --> 00:07:54,737
मनोवैज्ञानिक अध्ययन, कहिल्यै पनि 
देखाइएको छैन

123
00:07:54,737 --> 00:07:56,697
यसको साटो खाली उल्टो मात्र

124
00:07:56,697 --> 00:08:00,355
मेरा मित्र डानियल बोस्टनले आफ्नो पूरैजीवन

125
00:08:00,355 --> 00:08:03,118
जटिलतम परिस्थितिमा रहेका 
मान्छेहरूलाई परीक्षण गरेर विताए

126
00:08:03,118 --> 00:08:07,487
निश्चित रूपले हामी कहीँ न कहीँ 
अवश्य स्वार्थी छौं, अनि केही मानिस

127
00:08:07,487 --> 00:08:10,149
अरुभन्दा केही बढी नै स्वार्थी 
छन् । उनले सिद्धान्ततः

128
00:08:10,149 --> 00:08:13,149
के पत्ता लगाए भने, अरु केही नभए पनि

129
00:08:13,149 --> 00:08:16,504
ठूलो संख्यामा रहेका मान्छेहरूमा 
कहीँ न कहीँ परोपकारको भावना रहेको छ ।

130
00:08:16,504 --> 00:08:19,696
नराम्रोसित घाइते भएको, ठूलो 
आपतमा परेको कसैलाई देख्यौं भने

131
00:08:19,696 --> 00:08:22,318
हाम्रो मनमा ठूलो पीडा हुन्छ 
प्रेमले सहायता गर्न थालिन्छ

132
00:08:22,318 --> 00:08:26,468
चूपचाप तमासा हेरेर मात्र उभिएर
बस्न हाम्रो मन मान्दैन

133
00:08:26,468 --> 00:08:32,344
उनको भनाइमा जति पटक परीक्षण 
गरे पनि मान्छेमा कतै न कतै परोपकारको

134
00:08:32,344 --> 00:08:34,284
भावना पाइएको छ
हो यो नै असली समाचार हो

135
00:08:34,284 --> 00:08:39,896
यसभन्दा पनि अघि, आफूले गरेको 
भलाइलाई साधारण दृष्टिकोणबाट हेर्नुपर्दछ

136
00:08:39,896 --> 00:08:41,600
अब एक पटक यता हेरौं त !

137
00:08:41,600 --> 00:08:44,370
जब हामी बाहिर निस्कन्छौं, हामी 
यसो भनिहाल्दैनौं कि

138
00:08:44,370 --> 00:08:48,937
“यो राम्रो कुरा हो, जब यो भीडले 
परोपकारिताको बारेमा सोचिरहेको थियो

139
00:08:48,937 --> 00:08:51,099
त्यतिञ्जेल यहाँ मुक्कामुक्की चलेको थिएन”

140
00:08:51,099 --> 00:08:54,278
यदि मुक्कामुक्कीको खेल भएको 
भए हामी महीनौं यसको चर्चा गर्ने थियौं

141
00:08:54,278 --> 00:08:57,949
यसका कारण भलाइको न्यूनता केही 
त हो तर यसले तपाईको ध्यान आकर्षण गर्दैन

142
00:08:57,949 --> 00:08:59,437
तर यसको अस्तित्व भने छ ।

143
00:08:59,437 --> 00:09:04,913
फेरि, एक पटक यता हेरौं ।

144
00:09:09,253 --> 00:09:12,054
कतिपय मनोवैज्ञानिकहरू-
जब मैले उनीहरूलाई

145
00:09:12,054 --> 00:09:15,291
मैले हिमालयतिर १४१ वटा 
मानवीय परियोजनाहरू चलाइरहेको छु

146
00:09:15,291 --> 00:09:17,545
त्यसले मलाई एकदमै आनन्द दिन्छ भनें ।

147
00:09:17,545 --> 00:09:20,799
उनीहरूले भने “ए, तिमी अरुलाई 
सहायता गरेर आफू आनन्द लिने पो रहेछौ

148
00:09:20,799 --> 00:09:23,703
त्यो त परोपकार भएन, तिमी त आनन्द लिन्छौ।

149
00:09:23,703 --> 00:09:26,991
तपाईहरू विचार गर्न सक्नुहुन्छ भर्खरै 
रेलको लिकबाट उफ्रेको व्यक्तिले

150
00:09:26,991 --> 00:09:29,277
यत्तिबाट उम्किन पाए त
आनन्द हुन्थे भन्ठान्यो होला

151
00:09:29,277 --> 00:09:31,563
(हाँसोको लहर)

152
00:09:31,563 --> 00:09:33,849
तर यत्तिकैमा कुरोको अन्त हुँदैन

153
00:09:33,849 --> 00:09:36,391
ठिकैछ, उनीहरू भने । अनि उसलाई
प्रश्न गर्दा उसले भन्यो

154
00:09:36,391 --> 00:09:39,526
“मसँग अरु केही उपाय थिएन । 
मैले जसरी पनि उफ्रिनु नै थियो ।”

155
00:09:39,526 --> 00:09:43,407
उसँग अर्को विकल्प नै थिएन स्वतः
स्फूर्त व्यवहार, न स्वार्थी न त परोपकारी

156
00:09:43,407 --> 00:09:44,882
विकल्परहित ?

157
00:09:44,882 --> 00:09:47,844
अवश्य पनि यो व्यक्तिलाई आधा 
घण्टासम्म सोच्ने समय रहन्न

158
00:09:47,844 --> 00:09:49,881
“म मेरो हात दिऊँ कि नदिऊँ ।”

159
00:09:49,881 --> 00:09:53,676
ऊ दिन्छ । अरु कुनै विकल्प नै छैन ।
यो स्वचालित क्रिया हो ।

160
00:09:53,676 --> 00:09:56,037
यसो हुँदाहुँदै पनि ऊसँग विकल्प थियो । 


161
00:09:56,037 --> 00:09:58,738
(हाँसोको लहर)

162
00:09:58,738 --> 00:10:02,500
विकल्प भएका मान्छेहरू पनि थिए, जस्तो
कि पास्चर आन्द्रे ट्रोच्मे र उनकी श्रीमती

163
00:10:02,500 --> 00:10:05,187
अनि फ्रान्सको च्याम्बोन सर लिग्नन 
गाउँका सारा वासिन्दा

164
00:10:05,187 --> 00:10:09,135
द्वितीय विश्वयुद्धभरि उनीहरूले 
३५०० यहुदीहरूको ज्यान बचाए

165
00:10:09,135 --> 00:10:11,792
उनीहरूलाई आश्रय दिएर,
स्वीजरल्याण्डसम्म पुर्याए

166
00:10:11,792 --> 00:10:15,237
सबै वाधा व्यवधान, आफू र आफ्नो 
परिवारको ज्यानको खतरा समेत मोलेर

167
00:10:15,237 --> 00:10:17,394
यसकारण संसारमा परोपकारको अस्तित्व छ

168
00:10:17,394 --> 00:10:19,119
उसो भए परोपकार के हो त ?

169
00:10:19,119 --> 00:10:23,021
“सबै व्यक्तिहरू सुखी हुन् र सुखको
कारण पहिल्याऊन् ।” भन्ने कामना

170
00:10:23,021 --> 00:10:28,266
अनि, सहानुभूति चाहिँ भावनात्मक 
प्रतिध्वनि वा संज्ञानात्मक प्रतिध्वनि हो

171
00:10:28,266 --> 00:10:30,977
यसले तपाईंलाई यो व्यक्ति आनन्दी
छ उ दुःखी छ भनेर देखाउछ

172
00:10:30,977 --> 00:10:34,463
तर केवल सहानुभूति मात्र पर्याप्त भने होइन

173
00:10:34,463 --> 00:10:36,686
यदि निरन्तर दुःखको 
सामना गरिरहनुपरेको छ भने

174
00:10:36,686 --> 00:10:39,447
कसैमाथि सहानुभूति नपलाएको, 
तनावग्रस्त अवस्था छ भने

175
00:10:39,447 --> 00:10:43,507
यस अवस्थामा तपाइलाई ठूलो परिधिको 
दया र प्रेमपूर्वकको अनुकम्पा आवश्यकता पर्छ

176
00:10:43,507 --> 00:10:46,234
लेपजिगको म्याक्स प्ल्याङ्क 
इन्स्टिच्युटमा तानिया सिङ्गरसग

177
00:10:46,234 --> 00:10:52,335
"शून्यता, प्रेम र दयाको मस्तिष्क 
सँगको नेटवर्क फरक फरक हुन्छ"

178
00:10:52,335 --> 00:10:54,416
भनी हामीले सावधानीपूर्वक 
प्रयोग गरेर देखायौ

179
00:10:54,416 --> 00:10:59,790
हामीले विकासवादबाट, मातृवात्सल्य 
अनि पिताको प्यारबाट यी कुराहरू पायौं

180
00:10:59,790 --> 00:11:01,625
अब हामीलाई यसको विस्तार गर्नु जरुरी छ

181
00:11:01,625 --> 00:11:04,968
यसलाई अन्य प्रजातिसम्म पनि पुर्याउन सकिन्छ

182
00:11:04,968 --> 00:11:09,375
हामी अत्यधिक परोपकारी समाजको 
चाहना गर्छौ भने दुई कुराको जरुरत हुन्छ

183
00:11:09,375 --> 00:11:12,592
व्यक्तिगत परिवर्तन अनि सामाजिक परिवर्तन

184
00:11:12,592 --> 00:11:15,150
के व्यक्तिगत परिवर्तन सम्भव छ होला त ?

185
00:11:15,150 --> 00:11:18,349
दुइ हजार वर्षको लगातारको 
चिन्तनशील अध्ययनले सम्भव छ भन्छ

186
00:11:18,349 --> 00:11:21,951
स्नायुविज्ञान र इपिजेनेटिक्स सँगको १५ 
वर्ष लामो सहकार्यले पनि सम्भव छ भन्छ

187
00:11:21,951 --> 00:11:26,435
परोपकारको अभ्यास गराउने हो भने 
हाम्रो मस्तिष्क संरचनामा परिवर्तन हुन्छ

188
00:11:26,435 --> 00:11:30,707
यसैको परीक्षणको लागि मैले १२० घण्टा 
MRI यन्त्रमा बिताएँ

189
00:11:30,707 --> 00:11:33,493
त्यहाबाट निस्केको साढे दुई घण्टा 
पछिको यो पहिलो भेटघाट हो

190
00:11:33,493 --> 00:11:37,167
अनि यसको परिणाम धेरै नै विज्ञानसम्बन्धी 
पत्रिकाहरूमा प्रकाशित भइरहेका छन्

191
00:11:37,167 --> 00:11:40,749
यिनीहरूले कुनै पनि ढाकछोपविना 
के स्पष्ट पार्छन् भने

192
00:11:40,749 --> 00:11:44,502
“हामीले परोपकारको अभ्यास बढाउँदै गर्दा
मस्तिष्कमा परिवर्तन हुँदै जाँदो रहेछ”

193
00:11:44,502 --> 00:11:46,252
केवल जानकारीको लागि

194
00:11:46,252 --> 00:11:49,073
यो बायाँपट्टि रहेको ध्यानमा आरामसँग 
रहेको अवस्था हो

195
00:11:49,073 --> 00:11:52,776
करुणाको ध्यानमा लीन रहेको अवस्था 
सबैले यी क्रियाकलाप हेरिरहन सक्नुहुन्छ

196
00:11:52,776 --> 00:11:55,330
अनि नियन्त्रण समूह विश्राम लिँदै
केही असर देखिएन

197
00:11:55,330 --> 00:11:57,272
ध्यानमा केही पनि असर परेन

198
00:11:57,272 --> 00:11:59,250
उनीहरूलाई ध्यानको अभ्यास गराइएको थिएन

199
00:11:59,250 --> 00:12:03,671
के हामीलाई ५०,००० घण्टाको 
ध्यानको आवश्यकता पर्छ ? होइन, त्यति पर्दैन

200
00:12:03,671 --> 00:12:07,837
प्रतिदिन २० मिनेटको दरले ४ 
हप्तासम्म गराइएको चित्तशान्तिको अभ्यासले

201
00:12:07,838 --> 00:12:14,141
मस्तिष्कको संरचनात्मक परिवर्तन 
गर्न सक्षम भएको देखाएको छ

202
00:12:14,141 --> 00:12:17,879
मात्र, २० मिनेट प्रति दिनको दरले 
४ हप्तासम्म

203
00:12:17,879 --> 00:12:21,217
रिचार्ड डेभिडसनले मेडिसनमा यो 
प्रयोग शिशु छात्रछात्राहरूमा पनि गरे

204
00:12:21,217 --> 00:12:27,627
आठ हप्ताको कार्यक्रम- कृतज्ञता, 
स्नेह, दया, मिलजुल, सचेत भएर श्वासप्रश्वास

205
00:12:27,627 --> 00:12:29,882
तपाईहरू भन्न सक्नुहुन्छ ती त 
शिशु नै पो छन् र

206
00:12:29,882 --> 00:12:31,508
आठ हप्तापछिको परिणाम हेर्नुहोस् त

207
00:12:31,508 --> 00:12:33,958
नीलो ग्राफले उनीहरूको पूर्व
सामाजिक व्यवहार देखाउँछ

208
00:12:33,958 --> 00:12:39,402
यसपछि पूर्ण वैज्ञानिक परीक्षणको 
पालो आउँछ, स्टीकरको परीक्षण

209
00:12:39,402 --> 00:12:43,350
प्रत्येक केटाकेटीको कक्षामा 
उनीहरूका सबभन्दा मिल्ने साथी को हुन्

210
00:12:43,350 --> 00:12:47,425
मन नपर्ने साथी को हुन् नचिनेका को 
हुन् र रोगी को को हुन् भनेर जान्नु अघि

211
00:12:47,425 --> 00:12:50,129
उनीहरूलाई आफ्ना साथीहरूमा 
स्टीकर बाँड्न लगाइयो

212
00:12:50,129 --> 00:12:54,181
ध्यान गराउनु अघि बाँड्न दिंदा धेरेले 
आफ्ना मन परेका साथीलाई नै ती स्टिकर दिए ।

213
00:12:54,181 --> 00:12:57,640
चार पाँच वर्षकालाई, २० मिनेट हप्तामा
तीन पटक ध्यान गराए पछि

214
00:12:57,640 --> 00:13:01,123
उनीहरूमा कुनै भेदभाव देखिएन

215
00:13:01,123 --> 00:13:05,048
साह्रै मन पर्ने, मन नपर्ने सबैमा 
बराबरी बाँडिदिए

216
00:13:05,048 --> 00:13:08,436
यस्तै केही कुरा हामीले संसारका सबै
स्कुलमा गर्नुपर्छ ।

217
00:13:08,436 --> 00:13:10,430
अनि हामी यसपछि कता लाग्छौं ?

218
00:13:10,430 --> 00:13:14,678
(तालीसँगैको हर्षध्वनि)

219
00:13:14,678 --> 00:13:17,359
दलाई लामाले यो सुन्नुभएपछि 
रिचार्ड डेभिड्सनलाई भन्नुभयो

220
00:13:17,359 --> 00:13:20,815
“तिमी यसलाई १० स्कूल १०० स्कूल हुँदै 
संयुक्त राष्ट्रसंघ सम्म पुर्याऊ”

221
00:13:20,815 --> 00:13:22,499
अनि हामी कहाँ पुगौंला

222
00:13:22,499 --> 00:13:24,762
व्यक्तिको सोचाइमा परिवर्तन ल्याउन संभव छ

223
00:13:24,762 --> 00:13:29,378
के हामीले मानवमा परोपकारी जीन 
वंशानुगत रूपमा नै आउञ्जेलसम्म पर्खने त ?

224
00:13:29,378 --> 00:13:33,132
यसो गर्दा ५०,००० वर्ष लाग्ला, यो त 
पर्यावरणको लागि ज्यादै धेरै समय भयो

225
00:13:33,132 --> 00:13:37,567
सौभाग्यवश यहाँ संस्कृतिको 
विकासवाद पनि त छ नि !

226
00:13:37,567 --> 00:13:43,301
संस्कृतिविज्ञहरूले संस्कृति जीन भन्दा 
द्रुतगतिमा परिवर्तन हुन्छ भन्ने देखाएकाछन्

227
00:13:43,301 --> 00:13:44,829
यो सुखद समाचार हो ।

228
00:13:44,829 --> 00:13:48,189
हो त, वितेका वर्षहरूमा लडाइप्रतिको 
प्रवृत्तिमानाटकीय परिवर्तन भएको छ

229
00:13:48,189 --> 00:13:53,370
अब आएर व्यक्ति परिवर्तन र संस्कृति 
परिवर्तन एक आपसमा फेसन नै बन्छन्

230
00:13:53,370 --> 00:13:56,146
हो, अनि त हामी ठूलो भन्दा ठूलो 
परोपकारी समाज बनाउछौं

231
00:13:56,146 --> 00:13:57,888
अनि हामी त्यसपछि कता लाग्ने ?

232
00:13:57,888 --> 00:14:00,137
म मत पूर्वतिर नै लाग्छु

233
00:14:00,137 --> 00:14:03,597
हामी हाम्रो परियोजना अनुसार वर्षको 
१००,००० रोगीको उपचार गर्छौ

234
00:14:03,597 --> 00:14:07,346
हाम्रा स्कूलमा २५,००० नानीहरू छन् 
हाम्रो ४ प्रतिशत व्यय भारमा काम हुन्छ

235
00:14:07,346 --> 00:14:09,921
केही व्यक्ति प्रश्न गर्छन् तपाईका
कार्यक्रम व्यवहारमा

236
00:14:09,921 --> 00:14:11,945
त ठीक छ तर सैद्धान्तिक 
रूपमा ठीक होला र ?

237
00:14:11,945 --> 00:14:15,287
जहिले पनि सकारात्मक बाटोतिर उन्मुख हुन्छु

238
00:14:15,287 --> 00:14:17,706
त्यसैले म आफ्नो कुटितिर नै फर्कन्छु ।

239
00:14:17,706 --> 00:14:20,995
अरूलाई अझ राम्रोसँग सेवा गर्न 
सक्ने आन्तरिक साधनहरूको खोजी गर्न

240
00:14:20,995 --> 00:14:24,182
अनि अझ विश्वव्यापी रूपमा हामी 
के गर्न सकौंला ?

241
00:14:24,182 --> 00:14:25,973
हामीलाई तीन कुराको आवश्यकता पर्छ

242
00:14:25,973 --> 00:14:28,325
सहकारितालाई प्रोत्साहन गर्ने

243
00:14:28,325 --> 00:14:32,041
स्कूलमा प्रतिश्पर्धात्मक सिकाइको 
सट्टामा सहकारितामूलक सिकाइ सिकाउने,

244
00:14:32,041 --> 00:14:35,612
अनि व्यापारिक निगमहरूको भित्री 
तहमा निःशर्त सहयोग बढाउने ।

245
00:14:35,612 --> 00:14:40,019
निगमहरूको बीचमा केही प्रतिश्पर्धा 
त हुन सक्छ तर भित्री रूपमा होइन

246
00:14:40,019 --> 00:14:43,971
हामीलाई दीगो सद्भावको आवश्यकता छ
'दीगो सद्भाव’ म यो शब्द असाध्यै मन पराउँछु

247
00:14:43,971 --> 00:14:45,914
दीगो वृद्धि मात्र कदापि होइन

248
00:14:45,914 --> 00:14:49,500
‘दीगो सद्भाव’ भनेको हामीले असमानता 
घटाउँदै लाने भनेको हो

249
00:14:49,500 --> 00:14:53,826
भविष्यमा कमभन्दा कमबाट बढी गर्नु हो

250
00:14:53,826 --> 00:14:58,310
अनि मात्रात्मक वृद्धि नभएर गुणात्मक 
वृद्धितर्फ हामी लागिरहन्छौं ।

251
00:14:58,310 --> 00:15:00,615
हामीलाई परोपकारी अर्थशास्त्रको जरुरत छ

252
00:15:00,615 --> 00:15:06,446
‘होमो अर्थशास्त्र’ धेरै गरीबहरूको 
बीचमा रहेको गरीबीलाई सम्बोधन गर्न सक्दैन

253
00:15:06,446 --> 00:15:08,798
सामूहिक -वस्तुको समस्यालाई 
सम्बोधन गर्न सक्दैन

254
00:15:08,798 --> 00:15:11,096
वातावरणको, महासागरको

255
00:15:11,096 --> 00:15:12,679
परोपकारीअर्थशास्त्रको आवश्यकता छ

256
00:15:12,679 --> 00:15:14,788
तपाई करुणामय अर्थव्यवस्था
हुनुपर्छ भन्नुहोला

257
00:15:14,788 --> 00:15:16,273
उनी भन्लान् यो हाम्रो काम होइन

258
00:15:16,273 --> 00:15:19,588
फेरि तपाई उनले हाम्रो वास्ता 
गरेनन् भन्नुहोला यो अलि नराम्रो देखिनेछ

259
00:15:19,588 --> 00:15:22,967
हामीलाई स्थानीय प्रतिबद्धता अनि 
विश्वव्यापी उत्तरदायित्वको आवश्यकता छ

260
00:15:22,967 --> 00:15:28,307
अनि १६ लाख प्रजातिहरूमा 
परोपकारी भावनाको विस्तार गर्नु आवश्यक छ

261
00:15:28,307 --> 00:15:31,732
सबै सबै संवेदनशील प्राणीहरू 
यो संसारको सह–नागरिक हुन् ।

262
00:15:31,732 --> 00:15:34,724
हो, हामीलाई परोपकारी क्रान्ति 
गर्ने हिम्मत चाहिएको छ

263
00:15:34,724 --> 00:15:38,605
परोपकारी क्रान्ति अमर रहोस् ! !

264
00:15:38,605 --> 00:15:43,155
“भिभा ला रिभोल्यूसन डे अल्ट्रइज्मो ! !”

265
00:15:43,155 --> 00:15:48,515
(तालीसँगैको हर्षध्वनि)

266
00:15:48,515 --> 00:15:50,496
सबैलाई धन्यवाद !

267
00:15:50,496 --> 00:15:52,448
(तालीसँगैको हर्षध्वनि)