WEBVTT

00:00:00.875 --> 00:00:03.897
Dizajn je neuhvatljiva
i nedokučiva pojava,

00:00:03.921 --> 00:00:07.182
koja je u različito vreme
imala različito značenje.

00:00:07.206 --> 00:00:11.474
Ali svi istinski inspirativni dizajnerski
projekti imaju nešto zajedničko:

00:00:11.498 --> 00:00:13.324
začeli su se kao san.

00:00:13.679 --> 00:00:15.117
A što je odvažniji san,

00:00:15.141 --> 00:00:18.782
to će veći dizajnerski poduhvat
biti potreban da se on ostvari.

00:00:18.806 --> 00:00:22.700
I stoga su najznačajniji dizajneri
gotovo uvek

00:00:22.724 --> 00:00:26.412
najveći sanjari i buntovnici i otpadnici.

NOTE Paragraph

00:00:26.787 --> 00:00:29.570
Tako je bilo kroz čitavu istoriju,

00:00:29.594 --> 00:00:33.515
sve do 300 godine p.n.e.

00:00:33.539 --> 00:00:36.658
kada je trinaestogodišnjak postao kralj

00:00:36.682 --> 00:00:41.125
udaljene, izuzetno siromašne
i veoma male azijske zemlje.

00:00:41.475 --> 00:00:44.960
Sanjao je o sticanju zemlje,
bogatstva i moći

00:00:44.984 --> 00:00:46.565
kroz vojna osvajanja.

00:00:46.565 --> 00:00:48.088
A njegove dizajnerske veštine -

00:00:48.088 --> 00:00:49.905
koliko god to neverovatno zvučalo -

00:00:49.929 --> 00:00:52.974
će da budu ključne
u njegovom postizanju tog cilja.

NOTE Paragraph

00:00:53.605 --> 00:00:54.755
U to vreme,

00:00:54.779 --> 00:00:58.189
sve oružje je ručno izrađivano
s različitim specifikacijama.

00:00:58.213 --> 00:01:01.519
Pa, ako bi strelcu tokom bitke
nestalo strela,

00:01:01.543 --> 00:01:05.466
ne bi nužno mogao
da ispali strelu drugog strelca

00:01:05.490 --> 00:01:07.338
iz svog luka.

00:01:07.362 --> 00:01:10.923
Ovo je naravno značilo da su bili
manje efikasni u borbi

00:01:10.947 --> 00:01:12.851
kao i da su bili veoma ranjivi.

00:01:13.339 --> 00:01:14.941
Jing je rešio ovaj problem,

00:01:14.965 --> 00:01:19.056
insistirajući da svi lukovi i strele
budu dizajnirani identično,

00:01:19.080 --> 00:01:20.811
kako bi bili zamenjivi.

00:01:20.835 --> 00:01:24.837
Isto je učinio sa bodežima,
sekirama, kopljima, štitovima

00:01:24.861 --> 00:01:27.346
i svim drugim oblicima oružja.

00:01:28.002 --> 00:01:31.908
Njegova teško opremljena vojska
je dobijala bitku za bitkom

00:01:31.932 --> 00:01:33.722
i za 15 godina,

00:01:33.746 --> 00:01:36.904
njegovo omaleno kraljevstvo
je uspelo da osvoji

00:01:36.928 --> 00:01:39.753
sve svoje veće, bogatije, moćnije susede

00:01:39.777 --> 00:01:42.300
i da osnuje moćno Kinesko carstvo.

NOTE Paragraph

00:01:43.041 --> 00:01:44.570
Sad, niko, naravno,

00:01:44.594 --> 00:01:48.372
ne bi ni pomislio u to vreme
da opiše Jing Zenga kao dizajnera -

00:01:48.396 --> 00:01:49.604
zašto bi?

00:01:49.628 --> 00:01:53.431
Pa ipak, koristio je dizajn
bez znanja i instinktivno,

00:01:53.455 --> 00:01:55.415
ali uz ogromnu originalnost

00:01:55.439 --> 00:01:57.607
kako bi ostvario svoje ciljeve.

00:01:57.631 --> 00:02:02.171
Isto je uradio i još jedan jednako
neverovatan, slučajni dizajner,

00:02:02.195 --> 00:02:05.950
koji se takođe nije ustručavao
u primeni nasilja zarad ličnih ciljeva.

00:02:06.376 --> 00:02:11.636
To je bio Edvard Tič,
poznatiji kao britanski gusar Crnobradi.

NOTE Paragraph

00:02:12.012 --> 00:02:14.277
Bilo je to zlatno doba gusarstva,

00:02:14.301 --> 00:02:17.974
u kom su gusari poput Tiča
vršili teror po dalekim morima.

00:02:17.998 --> 00:02:19.967
Kolonijalna trgovina je cvetala

00:02:19.991 --> 00:02:22.252
i gusarstvo je bilo krajnje isplativo.

00:02:22.276 --> 00:02:27.115
A pametniji gusari, poput njega,
su uvideli da bi optimalizovali svoj plen,

00:02:27.139 --> 00:02:31.766
moraju izuzetno brutalno
da napadaju svoje neprijatelje

00:02:31.790 --> 00:02:33.583
kako bi se predavali na licu mesta.

00:02:33.607 --> 00:02:34.758
Drugim rečima,

00:02:34.782 --> 00:02:37.328
mogli su da zauzmu brodove
bez traćenja municije

00:02:37.352 --> 00:02:39.393
ili bez pretrpljenih žrtava.

NOTE Paragraph

00:02:39.417 --> 00:02:43.082
Pa je Edvard Tič redizajnirao sebe
kao Crnobradog,

00:02:43.106 --> 00:02:45.358
igrajući ulogu nemilosrdnog grubijana.

00:02:45.794 --> 00:02:49.819
Nosio je teške jakne i velike šešire
kako bi naglasio svoju visinu.

00:02:49.843 --> 00:02:53.338
Negovao je gustu crnu bradu
kako bi zamračio svoj lik.

00:02:53.362 --> 00:02:56.909
Kačio je remene pištolja na oba ramena.

00:02:56.933 --> 00:03:00.831
Čak je kačio šibice na obode svog šešira
i palio ih je,

00:03:00.855 --> 00:03:04.985
te su oni preteći šištali
kad god bi njegov brod išao u napad.

00:03:05.009 --> 00:03:07.581
I kao većina gusara iz tog vremena,

00:03:07.605 --> 00:03:10.494
nosio je zastavu
na kojoj su bili jezivi simboli

00:03:10.518 --> 00:03:13.978
ljudske lobanje i para ukrštenih kostiju

00:03:14.002 --> 00:03:19.693
jer su ti motivi vekovima značili smrt
u velikom broju kultura,

00:03:19.717 --> 00:03:22.579
te je njihovo značenje
bilo momentalno prepoznatljivo,

00:03:22.603 --> 00:03:26.143
čak i u svetu bezakonja
i nepismenosti dalekih mora:

00:03:26.167 --> 00:03:28.643
predajte se ili ćete ispaštati.

00:03:28.667 --> 00:03:31.922
Stoga su se sve njegove razborite žrtve
predavale na licu mesta.

NOTE Paragraph

00:03:32.646 --> 00:03:33.976
Kad se tako postavi,

00:03:34.000 --> 00:03:38.675
nije teško shvatiti zašto Edvarda Tiča
i njegove kolege gusare

00:03:38.699 --> 00:03:43.174
možemo da posmatramo kao pionire
savremenog komunikacijskog dizajna

00:03:43.198 --> 00:03:45.122
i zašto je njihov morbidni simbol -

NOTE Paragraph

00:03:45.146 --> 00:03:46.208
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:03:46.232 --> 00:03:47.383
ima još -

00:03:47.407 --> 00:03:50.392
zašto je njihov morbidni simbol
lobanje i ukrštenih kostiju

00:03:50.416 --> 00:03:52.706
bio prethodnik savremenih logoa,

00:03:52.730 --> 00:03:56.077
poput velikih crvenih slova
koja se nalaze iza mene,

00:03:56.101 --> 00:03:58.280
ali naravno s drugačijom porukom.

NOTE Paragraph

00:03:58.304 --> 00:03:59.308
(Smeh)

NOTE Paragraph

00:03:59.332 --> 00:04:02.342
Ipak, dizajn je korišćen
i za plemenitije ciljeve

00:04:02.366 --> 00:04:06.580
od strane jednako briljantnog
i jednako neverovatnog dizajnera,

00:04:06.604 --> 00:04:10.440
britanske medicinske sestre iz XIX veka,
Florens Najtingejl.

00:04:10.464 --> 00:04:14.783
Njena misija je bila da obezbedi
pristojnu zdravstvenu negu svima.

00:04:15.367 --> 00:04:19.783
Najtingejl je rođena u prilično velikoj,
veoma imućnoj britanskoj porodici,

00:04:19.807 --> 00:04:23.848
koja je bila zgrožena njenim
volonterskim radom u vojnim bolnicama

00:04:23.872 --> 00:04:25.506
tokom Krimskog rata.

00:04:25.963 --> 00:04:28.292
Kad je stigla tamo, namah je shvatila

00:04:28.316 --> 00:04:31.929
da više pacijenata umire
od infekcija koje su dobili tu

00:04:31.953 --> 00:04:33.921
u prljavim, smrdljivim odeljenjima

00:04:33.945 --> 00:04:35.698
nego od rana iz bitaka.

00:04:35.722 --> 00:04:40.008
Pa je krenula u kampanju da se
čistije, svetlije, prozračnije klinike

00:04:40.032 --> 00:04:41.788
dizajniraju i sagrade.

NOTE Paragraph

00:04:42.389 --> 00:04:43.574
U Britaniji

00:04:43.598 --> 00:04:45.088
je pokrenula drugu kampanju,

00:04:45.112 --> 00:04:47.170
ovaj put za civilne bolnice

00:04:47.194 --> 00:04:51.067
i insistirala je da se isti
dizajnerski principi primene na njih.

00:04:51.496 --> 00:04:54.248
Odeljenje Najtingejl, kako ga zovu,

00:04:54.272 --> 00:04:57.952
dominiralo je dizajnom bolnica
u narednim decenijama,

00:04:57.976 --> 00:05:01.018
a njegovi elementi se i danas koriste.

00:05:01.834 --> 00:05:03.089
Ali do tad,

00:05:03.113 --> 00:05:06.141
dizajn je viđen kao oruđe
industrijskog doba.

00:05:06.165 --> 00:05:08.891
Formalizovan je i profesionalizovan,

00:05:08.915 --> 00:05:11.408
ali je bio ograničen na konkretne uloge

00:05:11.432 --> 00:05:14.510
i uopšteno je primenjivan
u jurenju komercijalnih ciljeva

00:05:14.534 --> 00:05:16.809
pre nego što je korišćen intuitivno,

00:05:16.833 --> 00:05:21.059
kao što su radili Florens Najtingejl,
Crnobradi i Jing Zeng.

NOTE Paragraph

00:05:21.412 --> 00:05:22.882
Do XX veka,

00:05:22.906 --> 00:05:25.919
ovaj komercijalni etos je bio toliko moćan

00:05:25.943 --> 00:05:28.467
da je bilo koji dizajner
koji bi skrenuo s njega

00:05:28.491 --> 00:05:32.098
rizikovao da bude shvaćen
kao osobenjak ili subverzivac.

NOTE Paragraph

00:05:32.538 --> 00:05:36.354
Sad, među njima je jedan
od mojih najznačajnijih heroja dizajna,

00:05:36.378 --> 00:05:38.906
briljantni Laslo Moholji-Nađ.

00:05:38.930 --> 00:05:41.697
Bio je mađarski umetnik i dizajner

00:05:41.721 --> 00:05:45.977
čiji su eksperimenti o uticaju
tehnologije na svakodnevicu

00:05:46.001 --> 00:05:47.167
bili toliko snažni

00:05:47.191 --> 00:05:50.491
da još uvek utiču
na dizajn digitalnih slika

00:05:50.515 --> 00:05:53.237
koje gledamo na našim telefonima
i kompjuterskim ekranima.

00:05:53.658 --> 00:05:58.355
Radikalizovao je dizajn
škole bauhausa u Nemačkoj 1920-ih,

00:05:58.379 --> 00:06:01.126
ipak, neki od njegovih bivših kolega
su ga izbegavali

00:06:01.150 --> 00:06:05.768
kada se mučio da započne
novi bauhaus u Čikagu, godinama kasnije.

00:06:06.194 --> 00:06:10.408
Moholjijeve ideje su bile
odvažnije i britkije nego ikad pre,

00:06:10.432 --> 00:06:14.159
ali je njegov pristup dizajnu
bio suviše eksperimentalan,

00:06:14.183 --> 00:06:17.667
kao i njegovo insistiranje
da ga vide, kako je on to formulisao,

00:06:17.691 --> 00:06:21.990
kao stav, ne kao profesiju
koja je u skladu s vremenom.

NOTE Paragraph

00:06:22.782 --> 00:06:24.635
I, nažalost, isto je primenjeno

00:06:24.659 --> 00:06:29.143
kod drugog nekonvencijalnog dizajnera:
Ričarda Bakminstera Fulera.

00:06:29.167 --> 00:06:32.857
Bio je još jedan
briljantan dizajner vizionar

00:06:32.881 --> 00:06:34.298
i dizajnerski aktvista,

00:06:34.322 --> 00:06:38.886
koji je bio potpuno predan
dizajniranju održivog društva

00:06:38.910 --> 00:06:40.790
na tako dalekovid način

00:06:40.814 --> 00:06:44.154
da je počeo da govori o važnosti ekologije

00:06:44.178 --> 00:06:46.931
u dizajnu 1920-ih.

00:06:47.632 --> 00:06:50.085
Sad, njega su, uprkos naporima,

00:06:50.109 --> 00:06:54.842
mnogi iz dizajnerskog establišmenta
rutinski ismejavali kao osobenjaka

00:06:54.866 --> 00:06:56.034
i, istini za volju,

00:06:56.058 --> 00:06:57.851
neki njegovi eksperimenti su propali,

00:06:57.875 --> 00:07:00.869
poput letećeg automobila
koji se nikad nije podigao sa zemlje.

00:07:00.893 --> 00:07:02.941
Pa ipak, geodetska kupola,

00:07:02.965 --> 00:07:06.289
njegova dizajnerska formula
za izgradnju hitnih skloništa

00:07:06.313 --> 00:07:08.994
od piljevine, metala, plastike,

00:07:09.018 --> 00:07:12.264
komada drveta, starih ćebadi,
plastičnih oplata -

00:07:12.288 --> 00:07:15.035
od bilo čega što je tada bilo dostupno -

00:07:15.059 --> 00:07:18.630
jedan je od najvažnijih poduhvata
humanitarnog dizajna

00:07:18.654 --> 00:07:21.317
i poslužio je izbeglicama
u krajnjoj nuždi,

00:07:21.341 --> 00:07:24.564
mnogim, mnogim ljudima
u užasnim okolnostima

00:07:24.588 --> 00:07:25.819
od tad.

NOTE Paragraph

00:07:26.446 --> 00:07:30.484
Sad, hrabrost i elan radiklanih dizajnera,

00:07:30.508 --> 00:07:32.360
poput Bakija i Moholjija

00:07:32.384 --> 00:07:34.657
su me privukli dizajnu.

00:07:34.681 --> 00:07:38.717
Započela sam karijeru kao novinarka vesti
i strana dopisnica.

00:07:38.741 --> 00:07:42.159
Pišem o politici, ekonomiji
i korporatvnim poslovima

00:07:42.183 --> 00:07:46.009
i mogla sam da odaberem specijalizaciju
u bilo kojoj od ovih oblasti.

00:07:46.033 --> 00:07:47.777
Međutim, odabrala sam dizajn

00:07:47.801 --> 00:07:51.509
jer verujem da je to jedno od najmoćnijih
oruđa nama na raspolaganju

00:07:51.533 --> 00:07:53.952
da bismo popravili kvalitet našeg života.

NOTE Paragraph

00:07:55.755 --> 00:07:58.333
Hvala vam, kolege s TED-a,
zaljubljenici u dizajn.

NOTE Paragraph

00:07:58.357 --> 00:08:00.021
(Aplauz)

NOTE Paragraph

00:08:00.045 --> 00:08:04.453
I koliko god se divila postignućima
profesionalnih dizajnera,

00:08:04.477 --> 00:08:07.072
koja su neverovatna i nebrojena,

00:08:07.096 --> 00:08:08.557
takođe verujem

00:08:08.581 --> 00:08:12.074
da dizajn najviše ima koristi
od originalnosti,

00:08:12.098 --> 00:08:13.416
od lateralnog razmišljanja

00:08:13.440 --> 00:08:17.155
i od snalažljivosti
njegovih buntovnika i otpadnika.

00:08:17.683 --> 00:08:21.629
Živimo u neverovatnom trenutku u dizajnu

00:08:21.653 --> 00:08:26.457
jer je ovo vreme gde se te dve strane
sve više približavaju.

00:08:26.481 --> 00:08:30.772
Jer čak i krajnje osnovni napredak
u digitalnoj tehnologiji,

00:08:30.796 --> 00:08:35.080
omogućio im je da deluju sve nezavisnije

00:08:35.104 --> 00:08:37.518
unutar ili van komercijalnog konteksta,

00:08:37.542 --> 00:08:42.591
da slede sve ambicioznije
i eklektičnije ciljeve.

NOTE Paragraph

00:08:42.615 --> 00:08:44.261
Dakle, u teoriji,

00:08:44.285 --> 00:08:45.526
osnovne platforme,

00:08:45.526 --> 00:08:49.596
poput grupnog finansiranja,
računarstva u oblaku, društvenih medija,

00:08:49.596 --> 00:08:53.040
daju veće slobode
profesionalnim dizajnerima

00:08:53.064 --> 00:08:56.549
i pružaju više sredstava
za one koji improvizuju

00:08:56.573 --> 00:08:57.730
i, nadajmo se,

00:08:57.754 --> 00:09:00.259
boljem prihvatanju njihovih ideja.

NOTE Paragraph

00:09:00.671 --> 00:09:04.838
Sad, neki od mojih omiljenih
primera ovoga su iz Afrike,

00:09:04.862 --> 00:09:06.989
gde nova generacija dizajnera

00:09:07.013 --> 00:09:10.558
razvija neverovatne tehnologije
na internetu

00:09:10.582 --> 00:09:15.186
kako bi ostvarili san Florens Najtingejl
o unapređenoj zdravstvenoj nezi

00:09:15.210 --> 00:09:18.758
u zemljama gde više ljudi
ima pristup mobilnim telefonima

00:09:18.782 --> 00:09:20.967
nego čistoj, tekućoj vodi.

NOTE Paragraph

00:09:20.991 --> 00:09:23.618
A među njima je Artur Zang.

00:09:23.642 --> 00:09:26.512
On je mladi inženjer dizajna iz Kameruna

00:09:26.536 --> 00:09:30.681
koji je adaptirao
tablet kompjuter u kardiopad,

00:09:30.705 --> 00:09:33.128
prenosivi uređaj za praćenje rada srca.

00:09:33.152 --> 00:09:35.857
Može da se koristi
za praćenje rada srca pacijenata

00:09:35.857 --> 00:09:37.517
u udaljenim, ruralnim oblastima.

00:09:37.517 --> 00:09:40.163
Podaci se potom šalju na mobilnu mrežu

00:09:40.187 --> 00:09:43.217
do dobro opremljenih bolnica,
stotinama kilometara daleko

00:09:43.241 --> 00:09:44.417
radi analize.

00:09:44.441 --> 00:09:47.746
A ukoliko specijalisti primete
bilo kakav problem,

00:09:47.770 --> 00:09:50.994
preporučuju odgovarajući tretman.

00:09:51.018 --> 00:09:53.329
A ovo, naravno, pošteđuje mnoge pacijente

00:09:53.353 --> 00:09:58.558
dugih, iscrpljujućih, skupih
i često uzaludnih putovanja

00:09:58.582 --> 00:09:59.900
do tih bolnica

00:09:59.924 --> 00:10:02.203
i mnogo, mnogo povećava šanse

00:10:02.227 --> 00:10:04.828
da će njihova srca
zaista da budu pregledana.

NOTE Paragraph

00:10:05.298 --> 00:10:08.620
Artur Zang je počeo da radi
na kardiopadu pre osam godina,

00:10:08.644 --> 00:10:11.367
tokom završne godine na fakultetu.

00:10:11.391 --> 00:10:14.806
Ali nije uspeo da ubedi
nijedan konvencionalni izvor

00:10:14.830 --> 00:10:18.257
da uloži u njega kako bi projekat
pokrenuo s nule.

00:10:18.281 --> 00:10:20.154
Postavio je ovu ideju na Fejsbuku,

00:10:20.178 --> 00:10:22.834
gde ju je video jedan od kamerunskih
vladinih zvaničnika

00:10:22.858 --> 00:10:25.811
i uspeo je da obezbedi
vladinu subvenciju za njega.

00:10:26.119 --> 00:10:29.155
On sad razvija, ne samo kardiopad,

00:10:29.179 --> 00:10:33.807
već i druge prenosive medicinske uređaje
kako bi lečio različite bolesti.

NOTE Paragraph

00:10:33.831 --> 00:10:35.477
A nije usamljen

00:10:35.501 --> 00:10:40.424
jer postoji mnogo drugih
inspirativnih i preduzimljivih dizajnera

00:10:40.448 --> 00:10:44.340
koji takođe jure
izvanredne lične projekte.

00:10:44.364 --> 00:10:47.910
I završiću, osvrćući se
na samo nekoliko njih.

00:10:47.934 --> 00:10:50.189
Jedan je Pik Vižn.

00:10:50.213 --> 00:10:53.288
To je grupa doktora i dizajnera iz Kenije,

00:10:53.312 --> 00:10:56.521
koji su razvili sopstvenu
internet tehnologiju

00:10:56.545 --> 00:10:59.146
kao prenosivi pribor za očni pregled.

00:10:59.639 --> 00:11:01.561
Potom tu je Gabrijel Mejer,

00:11:01.585 --> 00:11:03.659
koji razvija novi jezički dizajn

00:11:03.683 --> 00:11:08.803
kako bi nam omogućio da artikulišemo
suptilnost promene rodnih identiteta,

00:11:08.827 --> 00:11:11.712
bez pribegavanja
tradicionalnim stereotipima.

NOTE Paragraph

00:11:11.736 --> 00:11:16.003
Svi ovi dizajneri, i mnogi drugi, 
jure svoje snove,

00:11:16.027 --> 00:11:18.653
izvlačeći najveću korist
od novootkrivene slobode,

00:11:18.677 --> 00:11:21.575
uz disciplinu profesionalnih dizajnera

00:11:21.599 --> 00:11:24.501
i snalažljivost buntovnika i otpadnika.

00:11:24.525 --> 00:11:26.587
A svi mi od toga imamo korist.

NOTE Paragraph

00:11:26.611 --> 00:11:27.774
Hvala vam.

NOTE Paragraph

00:11:27.798 --> 00:11:31.317
(Aplauz)