1
00:00:00,875 --> 00:00:03,897
Dizajn je neuhvatljiva
i nedokučiva pojava,

2
00:00:03,921 --> 00:00:07,182
koja je u različito vreme
imala različito značenje.

3
00:00:07,206 --> 00:00:11,474
Ali svi istinski inspirativni dizajnerski
projekti imaju nešto zajedničko:

4
00:00:11,498 --> 00:00:13,324
začeli su se kao san.

5
00:00:13,679 --> 00:00:15,117
A što je odvažniji san,

6
00:00:15,141 --> 00:00:18,782
to će veći dizajnerski poduhvat
biti potreban da se on ostvari.

7
00:00:18,806 --> 00:00:22,700
I stoga su najznačajniji dizajneri
gotovo uvek

8
00:00:22,724 --> 00:00:26,412
najveći sanjari i buntovnici i otpadnici.

9
00:00:26,787 --> 00:00:29,570
Tako je bilo kroz čitavu istoriju,

10
00:00:29,594 --> 00:00:33,515
sve do 300 godine p.n.e.

11
00:00:33,539 --> 00:00:36,658
kada je trinaestogodišnjak postao kralj

12
00:00:36,682 --> 00:00:41,125
udaljene, izuzetno siromašne
i veoma male azijske zemlje.

13
00:00:41,475 --> 00:00:44,960
Sanjao je o sticanju zemlje,
bogatstva i moći

14
00:00:44,984 --> 00:00:46,565
kroz vojna osvajanja.

15
00:00:46,565 --> 00:00:48,088
A njegove dizajnerske veštine -

16
00:00:48,088 --> 00:00:49,905
koliko god to neverovatno zvučalo -

17
00:00:49,929 --> 00:00:52,974
će da budu ključne
u njegovom postizanju tog cilja.

18
00:00:53,605 --> 00:00:54,755
U to vreme,

19
00:00:54,779 --> 00:00:58,189
sve oružje je ručno izrađivano
s različitim specifikacijama.

20
00:00:58,213 --> 00:01:01,519
Pa, ako bi strelcu tokom bitke
nestalo strela,

21
00:01:01,543 --> 00:01:05,466
ne bi nužno mogao
da ispali strelu drugog strelca

22
00:01:05,490 --> 00:01:07,338
iz svog luka.

23
00:01:07,362 --> 00:01:10,923
Ovo je naravno značilo da su bili
manje efikasni u borbi

24
00:01:10,947 --> 00:01:12,851
kao i da su bili veoma ranjivi.

25
00:01:13,339 --> 00:01:14,941
Jing je rešio ovaj problem,

26
00:01:14,965 --> 00:01:19,056
insistirajući da svi lukovi i strele
budu dizajnirani identično,

27
00:01:19,080 --> 00:01:20,811
kako bi bili zamenjivi.

28
00:01:20,835 --> 00:01:24,837
Isto je učinio sa bodežima,
sekirama, kopljima, štitovima

29
00:01:24,861 --> 00:01:27,346
i svim drugim oblicima oružja.

30
00:01:28,002 --> 00:01:31,908
Njegova teško opremljena vojska
je dobijala bitku za bitkom

31
00:01:31,932 --> 00:01:33,722
i za 15 godina,

32
00:01:33,746 --> 00:01:36,904
njegovo omaleno kraljevstvo
je uspelo da osvoji

33
00:01:36,928 --> 00:01:39,753
sve svoje veće, bogatije, moćnije susede

34
00:01:39,777 --> 00:01:42,300
i da osnuje moćno Kinesko carstvo.

35
00:01:43,041 --> 00:01:44,570
Sad, niko, naravno,

36
00:01:44,594 --> 00:01:48,372
ne bi ni pomislio u to vreme
da opiše Jing Zenga kao dizajnera -

37
00:01:48,396 --> 00:01:49,604
zašto bi?

38
00:01:49,628 --> 00:01:53,431
Pa ipak, koristio je dizajn
bez znanja i instinktivno,

39
00:01:53,455 --> 00:01:55,415
ali uz ogromnu originalnost

40
00:01:55,439 --> 00:01:57,607
kako bi ostvario svoje ciljeve.

41
00:01:57,631 --> 00:02:02,171
Isto je uradio i još jedan jednako
neverovatan, slučajni dizajner,

42
00:02:02,195 --> 00:02:05,950
koji se takođe nije ustručavao
u primeni nasilja zarad ličnih ciljeva.

43
00:02:06,376 --> 00:02:11,636
To je bio Edvard Tič,
poznatiji kao britanski gusar Crnobradi.

44
00:02:12,012 --> 00:02:14,277
Bilo je to zlatno doba gusarstva,

45
00:02:14,301 --> 00:02:17,974
u kom su gusari poput Tiča
vršili teror po dalekim morima.

46
00:02:17,998 --> 00:02:19,967
Kolonijalna trgovina je cvetala

47
00:02:19,991 --> 00:02:22,252
i gusarstvo je bilo krajnje isplativo.

48
00:02:22,276 --> 00:02:27,115
A pametniji gusari, poput njega,
su uvideli da bi optimalizovali svoj plen,

49
00:02:27,139 --> 00:02:31,766
moraju izuzetno brutalno
da napadaju svoje neprijatelje

50
00:02:31,790 --> 00:02:33,583
kako bi se predavali na licu mesta.

51
00:02:33,607 --> 00:02:34,758
Drugim rečima,

52
00:02:34,782 --> 00:02:37,328
mogli su da zauzmu brodove
bez traćenja municije

53
00:02:37,352 --> 00:02:39,393
ili bez pretrpljenih žrtava.

54
00:02:39,417 --> 00:02:43,082
Pa je Edvard Tič redizajnirao sebe
kao Crnobradog,

55
00:02:43,106 --> 00:02:45,358
igrajući ulogu nemilosrdnog grubijana.

56
00:02:45,794 --> 00:02:49,819
Nosio je teške jakne i velike šešire
kako bi naglasio svoju visinu.

57
00:02:49,843 --> 00:02:53,338
Negovao je gustu crnu bradu
kako bi zamračio svoj lik.

58
00:02:53,362 --> 00:02:56,909
Kačio je remene pištolja na oba ramena.

59
00:02:56,933 --> 00:03:00,831
Čak je kačio šibice na obode svog šešira
i palio ih je,

60
00:03:00,855 --> 00:03:04,985
te su oni preteći šištali
kad god bi njegov brod išao u napad.

61
00:03:05,009 --> 00:03:07,581
I kao većina gusara iz tog vremena,

62
00:03:07,605 --> 00:03:10,494
nosio je zastavu
na kojoj su bili jezivi simboli

63
00:03:10,518 --> 00:03:13,978
ljudske lobanje i para ukrštenih kostiju

64
00:03:14,002 --> 00:03:19,693
jer su ti motivi vekovima značili smrt
u velikom broju kultura,

65
00:03:19,717 --> 00:03:22,579
te je njihovo značenje
bilo momentalno prepoznatljivo,

66
00:03:22,603 --> 00:03:26,143
čak i u svetu bezakonja
i nepismenosti dalekih mora:

67
00:03:26,167 --> 00:03:28,643
predajte se ili ćete ispaštati.

68
00:03:28,667 --> 00:03:31,922
Stoga su se sve njegove razborite žrtve
predavale na licu mesta.

69
00:03:32,646 --> 00:03:33,976
Kad se tako postavi,

70
00:03:34,000 --> 00:03:38,675
nije teško shvatiti zašto Edvarda Tiča
i njegove kolege gusare

71
00:03:38,699 --> 00:03:43,174
možemo da posmatramo kao pionire
savremenog komunikacijskog dizajna

72
00:03:43,198 --> 00:03:45,122
i zašto je njihov morbidni simbol -

73
00:03:45,146 --> 00:03:46,208
(Smeh)

74
00:03:46,232 --> 00:03:47,383
ima još -

75
00:03:47,407 --> 00:03:50,392
zašto je njihov morbidni simbol
lobanje i ukrštenih kostiju

76
00:03:50,416 --> 00:03:52,706
bio prethodnik savremenih logoa,

77
00:03:52,730 --> 00:03:56,077
poput velikih crvenih slova
koja se nalaze iza mene,

78
00:03:56,101 --> 00:03:58,280
ali naravno s drugačijom porukom.

79
00:03:58,304 --> 00:03:59,308
(Smeh)

80
00:03:59,332 --> 00:04:02,342
Ipak, dizajn je korišćen
i za plemenitije ciljeve

81
00:04:02,366 --> 00:04:06,580
od strane jednako briljantnog
i jednako neverovatnog dizajnera,

82
00:04:06,604 --> 00:04:10,440
britanske medicinske sestre iz XIX veka,
Florens Najtingejl.

83
00:04:10,464 --> 00:04:14,783
Njena misija je bila da obezbedi
pristojnu zdravstvenu negu svima.

84
00:04:15,367 --> 00:04:19,783
Najtingejl je rođena u prilično velikoj,
veoma imućnoj britanskoj porodici,

85
00:04:19,807 --> 00:04:23,848
koja je bila zgrožena njenim
volonterskim radom u vojnim bolnicama

86
00:04:23,872 --> 00:04:25,506
tokom Krimskog rata.

87
00:04:25,963 --> 00:04:28,292
Kad je stigla tamo, namah je shvatila

88
00:04:28,316 --> 00:04:31,929
da više pacijenata umire
od infekcija koje su dobili tu

89
00:04:31,953 --> 00:04:33,921
u prljavim, smrdljivim odeljenjima

90
00:04:33,945 --> 00:04:35,698
nego od rana iz bitaka.

91
00:04:35,722 --> 00:04:40,008
Pa je krenula u kampanju da se
čistije, svetlije, prozračnije klinike

92
00:04:40,032 --> 00:04:41,788
dizajniraju i sagrade.

93
00:04:42,389 --> 00:04:43,574
U Britaniji

94
00:04:43,598 --> 00:04:45,088
je pokrenula drugu kampanju,

95
00:04:45,112 --> 00:04:47,170
ovaj put za civilne bolnice

96
00:04:47,194 --> 00:04:51,067
i insistirala je da se isti
dizajnerski principi primene na njih.

97
00:04:51,496 --> 00:04:54,248
Odeljenje Najtingejl, kako ga zovu,

98
00:04:54,272 --> 00:04:57,952
dominiralo je dizajnom bolnica
u narednim decenijama,

99
00:04:57,976 --> 00:05:01,018
a njegovi elementi se i danas koriste.

100
00:05:01,834 --> 00:05:03,089
Ali do tad,

101
00:05:03,113 --> 00:05:06,141
dizajn je viđen kao oruđe
industrijskog doba.

102
00:05:06,165 --> 00:05:08,891
Formalizovan je i profesionalizovan,

103
00:05:08,915 --> 00:05:11,408
ali je bio ograničen na konkretne uloge

104
00:05:11,432 --> 00:05:14,510
i uopšteno je primenjivan
u jurenju komercijalnih ciljeva

105
00:05:14,534 --> 00:05:16,809
pre nego što je korišćen intuitivno,

106
00:05:16,833 --> 00:05:21,059
kao što su radili Florens Najtingejl,
Crnobradi i Jing Zeng.

107
00:05:21,412 --> 00:05:22,882
Do XX veka,

108
00:05:22,906 --> 00:05:25,919
ovaj komercijalni etos je bio toliko moćan

109
00:05:25,943 --> 00:05:28,467
da je bilo koji dizajner
koji bi skrenuo s njega

110
00:05:28,491 --> 00:05:32,098
rizikovao da bude shvaćen
kao osobenjak ili subverzivac.

111
00:05:32,538 --> 00:05:36,354
Sad, među njima je jedan
od mojih najznačajnijih heroja dizajna,

112
00:05:36,378 --> 00:05:38,906
briljantni Laslo Moholji-Nađ.

113
00:05:38,930 --> 00:05:41,697
Bio je mađarski umetnik i dizajner

114
00:05:41,721 --> 00:05:45,977
čiji su eksperimenti o uticaju
tehnologije na svakodnevicu

115
00:05:46,001 --> 00:05:47,167
bili toliko snažni

116
00:05:47,191 --> 00:05:50,491
da još uvek utiču
na dizajn digitalnih slika

117
00:05:50,515 --> 00:05:53,237
koje gledamo na našim telefonima
i kompjuterskim ekranima.

118
00:05:53,658 --> 00:05:58,355
Radikalizovao je dizajn
škole bauhausa u Nemačkoj 1920-ih,

119
00:05:58,379 --> 00:06:01,126
ipak, neki od njegovih bivših kolega
su ga izbegavali

120
00:06:01,150 --> 00:06:05,768
kada se mučio da započne
novi bauhaus u Čikagu, godinama kasnije.

121
00:06:06,194 --> 00:06:10,408
Moholjijeve ideje su bile
odvažnije i britkije nego ikad pre,

122
00:06:10,432 --> 00:06:14,159
ali je njegov pristup dizajnu
bio suviše eksperimentalan,

123
00:06:14,183 --> 00:06:17,667
kao i njegovo insistiranje
da ga vide, kako je on to formulisao,

124
00:06:17,691 --> 00:06:21,990
kao stav, ne kao profesiju
koja je u skladu s vremenom.

125
00:06:22,782 --> 00:06:24,635
I, nažalost, isto je primenjeno

126
00:06:24,659 --> 00:06:29,143
kod drugog nekonvencijalnog dizajnera:
Ričarda Bakminstera Fulera.

127
00:06:29,167 --> 00:06:32,857
Bio je još jedan
briljantan dizajner vizionar

128
00:06:32,881 --> 00:06:34,298
i dizajnerski aktvista,

129
00:06:34,322 --> 00:06:38,886
koji je bio potpuno predan
dizajniranju održivog društva

130
00:06:38,910 --> 00:06:40,790
na tako dalekovid način

131
00:06:40,814 --> 00:06:44,154
da je počeo da govori o važnosti ekologije

132
00:06:44,178 --> 00:06:46,931
u dizajnu 1920-ih.

133
00:06:47,632 --> 00:06:50,085
Sad, njega su, uprkos naporima,

134
00:06:50,109 --> 00:06:54,842
mnogi iz dizajnerskog establišmenta
rutinski ismejavali kao osobenjaka

135
00:06:54,866 --> 00:06:56,034
i, istini za volju,

136
00:06:56,058 --> 00:06:57,851
neki njegovi eksperimenti su propali,

137
00:06:57,875 --> 00:07:00,869
poput letećeg automobila
koji se nikad nije podigao sa zemlje.

138
00:07:00,893 --> 00:07:02,941
Pa ipak, geodetska kupola,

139
00:07:02,965 --> 00:07:06,289
njegova dizajnerska formula
za izgradnju hitnih skloništa

140
00:07:06,313 --> 00:07:08,994
od piljevine, metala, plastike,

141
00:07:09,018 --> 00:07:12,264
komada drveta, starih ćebadi,
plastičnih oplata -

142
00:07:12,288 --> 00:07:15,035
od bilo čega što je tada bilo dostupno -

143
00:07:15,059 --> 00:07:18,630
jedan je od najvažnijih poduhvata
humanitarnog dizajna

144
00:07:18,654 --> 00:07:21,317
i poslužio je izbeglicama
u krajnjoj nuždi,

145
00:07:21,341 --> 00:07:24,564
mnogim, mnogim ljudima
u užasnim okolnostima

146
00:07:24,588 --> 00:07:25,819
od tad.

147
00:07:26,446 --> 00:07:30,484
Sad, hrabrost i elan radiklanih dizajnera,

148
00:07:30,508 --> 00:07:32,360
poput Bakija i Moholjija

149
00:07:32,384 --> 00:07:34,657
su me privukli dizajnu.

150
00:07:34,681 --> 00:07:38,717
Započela sam karijeru kao novinarka vesti
i strana dopisnica.

151
00:07:38,741 --> 00:07:42,159
Pišem o politici, ekonomiji
i korporatvnim poslovima

152
00:07:42,183 --> 00:07:46,009
i mogla sam da odaberem specijalizaciju
u bilo kojoj od ovih oblasti.

153
00:07:46,033 --> 00:07:47,777
Međutim, odabrala sam dizajn

154
00:07:47,801 --> 00:07:51,509
jer verujem da je to jedno od najmoćnijih
oruđa nama na raspolaganju

155
00:07:51,533 --> 00:07:53,952
da bismo popravili kvalitet našeg života.

156
00:07:55,755 --> 00:07:58,333
Hvala vam, kolege s TED-a,
zaljubljenici u dizajn.

157
00:07:58,357 --> 00:08:00,021
(Aplauz)

158
00:08:00,045 --> 00:08:04,453
I koliko god se divila postignućima
profesionalnih dizajnera,

159
00:08:04,477 --> 00:08:07,072
koja su neverovatna i nebrojena,

160
00:08:07,096 --> 00:08:08,557
takođe verujem

161
00:08:08,581 --> 00:08:12,074
da dizajn najviše ima koristi
od originalnosti,

162
00:08:12,098 --> 00:08:13,416
od lateralnog razmišljanja

163
00:08:13,440 --> 00:08:17,155
i od snalažljivosti
njegovih buntovnika i otpadnika.

164
00:08:17,683 --> 00:08:21,629
Živimo u neverovatnom trenutku u dizajnu

165
00:08:21,653 --> 00:08:26,457
jer je ovo vreme gde se te dve strane
sve više približavaju.

166
00:08:26,481 --> 00:08:30,772
Jer čak i krajnje osnovni napredak
u digitalnoj tehnologiji,

167
00:08:30,796 --> 00:08:35,080
omogućio im je da deluju sve nezavisnije

168
00:08:35,104 --> 00:08:37,518
unutar ili van komercijalnog konteksta,

169
00:08:37,542 --> 00:08:42,591
da slede sve ambicioznije
i eklektičnije ciljeve.

170
00:08:42,615 --> 00:08:44,261
Dakle, u teoriji,

171
00:08:44,285 --> 00:08:45,526
osnovne platforme,

172
00:08:45,526 --> 00:08:49,596
poput grupnog finansiranja,
računarstva u oblaku, društvenih medija,

173
00:08:49,596 --> 00:08:53,040
daju veće slobode
profesionalnim dizajnerima

174
00:08:53,064 --> 00:08:56,549
i pružaju više sredstava
za one koji improvizuju

175
00:08:56,573 --> 00:08:57,730
i, nadajmo se,

176
00:08:57,754 --> 00:09:00,259
boljem prihvatanju njihovih ideja.

177
00:09:00,671 --> 00:09:04,838
Sad, neki od mojih omiljenih
primera ovoga su iz Afrike,

178
00:09:04,862 --> 00:09:06,989
gde nova generacija dizajnera

179
00:09:07,013 --> 00:09:10,558
razvija neverovatne tehnologije
na internetu

180
00:09:10,582 --> 00:09:15,186
kako bi ostvarili san Florens Najtingejl
o unapređenoj zdravstvenoj nezi

181
00:09:15,210 --> 00:09:18,758
u zemljama gde više ljudi
ima pristup mobilnim telefonima

182
00:09:18,782 --> 00:09:20,967
nego čistoj, tekućoj vodi.

183
00:09:20,991 --> 00:09:23,618
A među njima je Artur Zang.

184
00:09:23,642 --> 00:09:26,512
On je mladi inženjer dizajna iz Kameruna

185
00:09:26,536 --> 00:09:30,681
koji je adaptirao
tablet kompjuter u kardiopad,

186
00:09:30,705 --> 00:09:33,128
prenosivi uređaj za praćenje rada srca.

187
00:09:33,152 --> 00:09:35,857
Može da se koristi
za praćenje rada srca pacijenata

188
00:09:35,857 --> 00:09:37,517
u udaljenim, ruralnim oblastima.

189
00:09:37,517 --> 00:09:40,163
Podaci se potom šalju na mobilnu mrežu

190
00:09:40,187 --> 00:09:43,217
do dobro opremljenih bolnica,
stotinama kilometara daleko

191
00:09:43,241 --> 00:09:44,417
radi analize.

192
00:09:44,441 --> 00:09:47,746
A ukoliko specijalisti primete
bilo kakav problem,

193
00:09:47,770 --> 00:09:50,994
preporučuju odgovarajući tretman.

194
00:09:51,018 --> 00:09:53,329
A ovo, naravno, pošteđuje mnoge pacijente

195
00:09:53,353 --> 00:09:58,558
dugih, iscrpljujućih, skupih
i često uzaludnih putovanja

196
00:09:58,582 --> 00:09:59,900
do tih bolnica

197
00:09:59,924 --> 00:10:02,203
i mnogo, mnogo povećava šanse

198
00:10:02,227 --> 00:10:04,828
da će njihova srca
zaista da budu pregledana.

199
00:10:05,298 --> 00:10:08,620
Artur Zang je počeo da radi
na kardiopadu pre osam godina,

200
00:10:08,644 --> 00:10:11,367
tokom završne godine na fakultetu.

201
00:10:11,391 --> 00:10:14,806
Ali nije uspeo da ubedi
nijedan konvencionalni izvor

202
00:10:14,830 --> 00:10:18,257
da uloži u njega kako bi projekat
pokrenuo s nule.

203
00:10:18,281 --> 00:10:20,154
Postavio je ovu ideju na Fejsbuku,

204
00:10:20,178 --> 00:10:22,834
gde ju je video jedan od kamerunskih
vladinih zvaničnika

205
00:10:22,858 --> 00:10:25,811
i uspeo je da obezbedi
vladinu subvenciju za njega.

206
00:10:26,119 --> 00:10:29,155
On sad razvija, ne samo kardiopad,

207
00:10:29,179 --> 00:10:33,807
već i druge prenosive medicinske uređaje
kako bi lečio različite bolesti.

208
00:10:33,831 --> 00:10:35,477
A nije usamljen

209
00:10:35,501 --> 00:10:40,424
jer postoji mnogo drugih
inspirativnih i preduzimljivih dizajnera

210
00:10:40,448 --> 00:10:44,340
koji takođe jure
izvanredne lične projekte.

211
00:10:44,364 --> 00:10:47,910
I završiću, osvrćući se
na samo nekoliko njih.

212
00:10:47,934 --> 00:10:50,189
Jedan je Pik Vižn.

213
00:10:50,213 --> 00:10:53,288
To je grupa doktora i dizajnera iz Kenije,

214
00:10:53,312 --> 00:10:56,521
koji su razvili sopstvenu
internet tehnologiju

215
00:10:56,545 --> 00:10:59,146
kao prenosivi pribor za očni pregled.

216
00:10:59,639 --> 00:11:01,561
Potom tu je Gabrijel Mejer,

217
00:11:01,585 --> 00:11:03,659
koji razvija novi jezički dizajn

218
00:11:03,683 --> 00:11:08,803
kako bi nam omogućio da artikulišemo
suptilnost promene rodnih identiteta,

219
00:11:08,827 --> 00:11:11,712
bez pribegavanja
tradicionalnim stereotipima.

220
00:11:11,736 --> 00:11:16,003
Svi ovi dizajneri, i mnogi drugi, 
jure svoje snove,

221
00:11:16,027 --> 00:11:18,653
izvlačeći najveću korist
od novootkrivene slobode,

222
00:11:18,677 --> 00:11:21,575
uz disciplinu profesionalnih dizajnera

223
00:11:21,599 --> 00:11:24,501
i snalažljivost buntovnika i otpadnika.

224
00:11:24,525 --> 00:11:26,587
A svi mi od toga imamo korist.

225
00:11:26,611 --> 00:11:27,774
Hvala vam.

226
00:11:27,798 --> 00:11:31,317
(Aplauz)