SPOR VE SAĞLIK BİLİMLERİ V - Ünite 2 Konu Anlatımı 1

Merhaba, “Spor ve Sağlık Bilimleri Beş” ders kitabının, “İkinci Ünitesi” olan “Sporda Beslenme Beş” konusu ile karşınızdayım.

Program süresince; “Vitamin, Mineral ve Antioksidan Ergojenik Destekler” başlıklarını ele alacağım.

Atletik performansı ve iyileşmeyi artırabilecek besin maddeleri ve takviyelere karşı olan ilgi giderek artmaktadır.

Sporcular genellikle metabolik kapasiteyi arttırmak, yorgunluk başlangıcını geciktirmek, kas hipertrofisini iyileştirmek

ve iyileşme sürelerini kısaltmak için diyet takviyeleri kullanırlar.

Ek olarak

Dahası egzersiz, antrenman, vücutta çalışan iskelet kasına kan akışını ve oksijen tedarikini arttırmak için,

kardiyovasküler, pulmoner ve sinir sistemleri tarafından koordineli bir tepki gerektiren, fizyolojik bir stres uygular.

Dinlenirken kas toplam kan akışının yaklaşık “yüzde 20”sini alır.

Ancak egzersiz sırasında bu “yüzde 80”den fazla olabilir. Birçok sporcu için kazanmak tek hedeftir.

Kazanmakla kaybetmek arasında saliseler, milimetreler, gramlar önemli oldukça, performansı artıracak metotların

ya da maddelerin kullanımı da önemini koruyacaktır.

Ergojenik yardımcılar, bireyi egzersiz yapmaya hazırlamaya, egzersiz verimliliğini arttırmaya,

egzersizden sonra iyileşmeyi hızlandırmaya veya yoğun antrenman sırasında yaralanmayı önlemeye yardımcı olabilir.

Yüksek sportif performans için çok fazla etken bulunmaktadır.

Bunlardan hangisi sporcuda eksik kalmışsa o desteklenmelidir.

Bu bazen bir besinsel ürün, bazen bir psikolojik destek, bazen bir hastalığın tedavisi,

bazen kullanılan spor aletinin geliştirilmesi, bazen de yüksek rakımda antrenmanlardır.

Beslenmeyi desteklemek birçok zaman gerekli hâle gelmiştir.

Bu nedenle besinlerden aldığımız yararlı maddeler olan vitaminler, mineraller

ve özellikle antioksidanlar büyük önem taşımaktadır.

Bu tamamlayıcı besin destekleri sağlıklı bir diyetle birlikte kullanıldığında daha iyi yarar sağlamaktadır.

Vitaminlere; büyüme, sağlık ve fiziksel güç için gereksinim duyulur.

Vitaminlerden bazıları enerji üretiminde ve egzersiz performansıyla ilgili olan enzim sistemlerinde,

diğerleri bağışıklık, hormon ve sinir sistemlerinde görev alırlar.

Vücudumuz vitamin üretemez bu yüzden vitaminler diyetimizde bulunmalıdır.

Bazıları kemiklerin ve dişin yapısında bulunur, diğerleri ise dokuların sıvı ayarı kontrolünde, kas kasılmalarında,

sinir hareketlerinde, enzim salgılarında ve alyuvar oluşumunda bulunur.

Mineraller de vücut tarafından yapılamaz ve diyetimizde bulunmalıdır.

Herkesin farklı beslenme gereksinimi vardır bu yaşa, vücut yapısına,

fiziksel aktivitenin seviyesine ve bireysel vücut kimyasına göre değişir.

Bu nedenle standart bir miktar belirtmek imkânsızdır.

Bununla birlikte bilim adamları yaş, fiziksel aktivite,

tahmini ihtiyaç gibi aynı karakteristik özelliklere sahip gruplarda çalışmışlardır.

Bilim adamlarının günlük belirttikleri oranlar vitamin

ve mineralin kan konsantrasyonunun sürdürülmesi için ihtiyaç oranlarıdır.

İyi sınıflandırılmış diyetlerde yiyecekler, ihtiyacımız olan yeterli vitamin ve minerali sağlarlar.

Dengelenmiş diyetler, özellikle çok seyahat ediyorsanız, çalışma süreniz çok uzunsa,

düzensiz zamanlarda antrenman yapıyorsanız, kendi yemeklerinizi kendiniz satın alamıyor

veya yapamıyorsanız pratikte kolay olmayabilir.

Bu durumların altında bütün ihtiyacınız olan vitamin ve mineralleri alamazsınız.

Pek çok sporcu diyetlerinde yeterli vitamin ve mineral alımını başaramaz.

Kadın sporcular özellikle düşük demir, kalsiyum ve bazı B vitaminlerini az almaya yönelirler.

E vitamin etkili bir antioksidandır.

Hücre zarlarındaki yağ asitlerinin oksitlenmesini önlerler

ve hücrelerin zarar görmesini engelleyip hücreleri korurlar.

C vitaminin egzersizle ilgili pek çok görevi vardır.

Konnektif doku oluşumu ve egzersiz sırasında üretilen bazı hormonlar için gereklidir.

Kırmızı kan hücresi oluşumunu sağlar, demir emilimini çoğaltır, güçlü bir antioksidandır.

E vitaminine benzer, egzersizle hücre yıkımına karşı koruma sağlar.

A vitamini ise; uzun süreli yüksek yoğunlukta antrenmanlarda yararlı olabilir.

Hücre zarlarını dengeler ve virüs ataklarına karşı koruma sağlar.

Tiamin (B1), Riboflavin (B2) ve Niasin (B3) yiyeceklerden çözünerek elde edilirler.

Karbonhidratlarda ve kalori yakımında kullanılırlar.

Sporcular sedanter insanlara göre daha fazla ihtiyaç duyarlar.

Genelde, bu vitaminleri kepekli gıdalardan ve karbonhidratı zengin yiyeceklerden elde edebiliriz.

Eğer karbonhidrat takviyesi kullanırsanız dışarıdan vitamin desteğine ihtiyaç duyabilirsiniz.

Eğer aldığınız kalorileri sınırlarsanız

veya arıtılmış basit karbonhidratları çok tüketirseniz B vitamininin eksik olması muhtemeldir.

B6 vitamini ise; protein ve amino asit metabolizmasında görev alır.

Kırmızı kan hücresi ve yeni protein üretimi için gereklidir.

Bu yüzden B6 vitamini sporcular için çok önemlidir.

B5 Pantotenik asit ise; glikoz yapımı, yağ asitleri ve vücuttaki diğer metabolik olaylar için gereklidir.

Steroid hormonlarının ve beyin kimyasallarının üretiminde kullanılır.

Eksikliği atletik performansa ve sağlığa zararlı olabilir.

Folik asit ve B12 vitamininin her ikisi de kemik iliğinde kırmızı kan hücresi yapımında kullanılır.

Hücre bölünmesinde, protein ve DNA (denea) üretiminde gereklidir.

Egzersiz bütün bu oluşumları artırır, bu yüzden B12 ve folik asite ihtiyaç duyulur.

Vejetaryenler, hayvansal ürünleri tüketmeyenler;

B12 vitaminini güçlendirici besinlerden marmelat, kahvaltı tahılları, mayalı gıdalardan elde etmelidirler.

Son olarak beta karotenleri ele alalım.

Meyvelere ve sebzelere sarı, turuncu, kırmızı rengini veren 600 karotenoid pigmentini kapsarlar.

Vitamin değildirler fakat serbest radikallerin hücrelere verdikleri zararları korumakta görev alırlar.

Beta karoten; E vitamini antioksidanlarının görevini çoğaltır, tekrar oluşumuna yardım eder ve serbest radikalleri yatıştırır.

Bu programda “Spor ve Sağlık Bilimleri Beş” ders kitabının “İkinci Ünitesi” “Sporda Beslenme Beş” konusu bağlamında;

Vitamin, Mineral ve Antioksidan Ergojenik Destekler başlıklarına değindim.

Bir başka programda tekrar görüşmek dileğiyle hoşçakalın.